Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
پرش به محتوا

اسلام و خشونت

بررسی‌شده
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

متون و آموزه‌های اسلام در برخی موارد به خشونت ارتباط داده شده‌اند. نگرش‌ها و قوانینی، هم دربارهٔ خشونت، و هم دربارهٔ پرهیز از خشونت و صلح در سنت اسلامی وجود دارند.

خشونت در اسلام

[ویرایش]

حملات ۱۱ سپتامبر در ایالات متحده آمریکا و همچنین فعالیت‌های دیگر مرتبط با تروریسم اسلامی در قرن ۲۱م باعث شده‌است که بسیاری از افراد به دین اسلام اتهام خشونت بزنند.[۱] از سوی دیگر، آموزه‌های قرآن در مورد جنگ و صلح بحث‌های زیادی را به‌راه انداخته‌است. منتقدان می‌گویند قرآن در آیه‌های مختلفی به مسلمانان اجازه داده‌است تا با ناباوران به این دین در زمان زندگیِ محمد و بعد از آن در جنگ باشند و آن‌ها را نابود کنند.[۲][۳] از سوی دیگر آیاتی هم وجود دارد که مسلمانان را تنها با جنگ با مشرکینی دعوت می‌کند که به آن‌ها حمله کرده‌اند.[۴] محققان مدافع اسلام اعتقاد دارند که آیه‌هایی دعوت به جنگ خارج از زمینه ترجمه شده‌اند و اگر آیه‌ها را در متن ترجمه شوند، مشاهده می‌شود که قرآن با خشونت مخالف است[۵][۶][۷] و جنگ را تنها در حالت دفاع از خود مجاز می‌داند.[۸][۹]

دیوید مارگلیوث، شرق‌شناس و استاد دانشگاه، غزوه خیبر را نقطه‌ای می‌داند که اسلام از آنجا به بعد به خطری برای همهٔ دنیا بدل شده‌است.[۱۰] به گفته مارگلیوث حملات اولیه مسلمانان به ساکنان مکه و یهودی‌های مدینه (مانند غزوه بنی‌قریطه) می‌تواند به دلیل رفتارهای ناشایست و ظلم‌هایی که آن‌ها به مسلمانان کردند صورت گرفته باشد.[۱۰] اما او اعتقاد دارد که یهودی‌های خیبر هیچ ضرری به محمد و یارانش نرسانده بودند و غزوه خیبر را تنها با هدف غارت می‌توان توجیه کرد. به گفته او محمد در توجیه این حمله گفته‌است «مردم خیبر مسلمان نیستند».[۱۰] به گفته مارگلیوث این بهانه زمینه‌ساز حملات بی‌حد مسلمانان شد.[۱۱]

در طرف دیگر، دین پژوهان اسلامی باور دارند با توجه به منابع اسلامی پس از آنکه پیامبر اسلام یهودیان بنی نضیر را به سبب خیانت از مدینه بیرون راند، برخی از سران آن‌ها روانه خیبر شدند؛ و بدین گونه خیبر کانون خطر و توطئه ضد امت نوپای اسلامی شد.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶] به اعتقاد ویلیام مونتگومری وات یهودیان خیبر، که سران بنی نضیر را در میان خود داشتند، به دنبال انتقام جویی از محمد، اموال خود را برای برانگیختن اعراب همسایه از جمله قبیله نیرومند غطفان هزینه می‌کردند تا آن‌ها را ضد مسلمانان با خود متحد سازند. این سبب کافی بود تا پیامبر به فاصله کمی از صلح حدیبیه به خیبر حمله کند.[۱۷]

جهاد (به‌عنوان یک واژه اسلامی) یکی از وظایف شرعی مسلمانان است. کلمه «جهاد» لغتی عربی و به معنی کوشش و مبارزه است. این واژه، ۴۱ بار در قرآن به چشم می‌خورد و اکثراً در عبارت رایج جهاد فی سبیل الله (به معنی جهاد در راه الله) به‌کار می‌رود.[۱۸][۱۹][۲۰] جهاد یک وظیفه دینی بسیار مهم در اسلام است. عده‌ای از پژوهشگران سنی از جهاد به‌عنوان رکن ششم اسلام یاد می‌کنند. هرچند چنین مسئله‌ای به‌صورت رسمی وجود ندارد.[۲۱] در شیعه‌های دوازده‌امامی جهاد به‌عنوان یکی از ۱۰ فروع دین شناخته می‌شود. قرآن بارها مسلمانان را به جهاد یا جنگ علیه کافران و ناباوران و در بعضی موارد علیه مسیحیان و یهودیان که در صدد اقدام علیه مسلمانان باشند،[۲۲] فرامی‌خواند.[۲۳] برنارد لوئیس، پژوهشگر تاریخ خاورمیانه، ادعا می‌کند که اکثریت قاطع متخصصین علوم الهی، حقوق‌دان‌ها و سنت‌گراها (به‌ویژه در احادیث) در گذشته ضرورت جهاد را تنها در عملیات نظامی برداشت کرده‌اند.[۲۴] او همچنین ادعا می‌کند در بیشتر تاریخ ثبت‌شده اسلام، چه در زمان زندگی محمد و چه پس از آن واژهٔ جهاد در معنای نظامی به‌کار رفته‌است.[۲۵] به گفتهٔ اندرو بوستوم نیز تعدادی از جهادها مسیحیان، هندوها و یهودیان را هدف قرار داده‌اند.[۲۶]

دنیس پرَگر، نویسنده و مقاله‌نویس آمریکایی، در پاسخ به جنبشی که با شعار «اسلام دین صلح است» فعالیت می‌کند، نوشت:[۲۷]

اسلام هیچگاه دین صلح نبوده‌است. این دین به‌عنوان یک دین جنگی آغاز و در طول تاریخش به همین صورت باقی مانده. هرگاه ممکن بوده علیه نامسلمانان جنگیده‌است؛ از مشرکان شمال آفریقا تا هندوهای مقیم هندوستان، بین ۶۰ تا ۸۰ میلیون نفر در دورهٔ هزارساله حکومت مسلمانان توسط آنان کشته شدند.

قرآن در آیه [قرآن انفال ۱۲] می‌گوید «ضربه‌ها را بر بالاتر از گردن (بر سرهای دشمنان) فرود آرید! و همه انگشتانشان را قطع کنید».[قرآن انفال ۱۲][۲۸] این عبارت که به تهدید ناباوران می‌پردازد، بارها در عملیات‌های ترور جهادی به‌عنوان انگیزه مطرح شده‌است.[۲۹] در مقابل، محققان اسلامی این آیه را یکی دیگر از نمونه آیه‌های دعوت به جنگ می‌دانند که خارج از زمینه ترجمه شده‌است. چون در آیهٔ بعدی این سوره، این مجازات مخصوص کسانی دانسته شده که با پیامبر مخالفت و دشمنی می‌کنند یا حتی به جنگ با او برخاسته‌اند.[۳۰]

کارن آرمسترانگ در بررسی آنچه تاریخ طولانی خصومت نسبت به اسلام می‌نامد، اظهار می‌دارد آموزه‌های محمد بر صلح و مدارا استوار است و جهاد مقدسی که قرآن به عنوان وظیفه هر مسلمان به آن اشاره می‌کند، جنگ برای برپایی یک اجتماع شایسته مبتنی بر عدالت است.[۳۱] آرمسترانگ در کتابی که دربارهٔ زندگی پیامبر اسلام نوشته، اسلام را از ریشه سلام به معنای صلح می‌داند و معتقد است که محمد در عین اینکه مرد جهاد بود، یک صلح طلب واقعی بوده و به عنوان نمونه به صلح مکه اشاره می‌کند.

محمد بن عبدالله جان، اعتقاد و پیروی نزدیک‌ترین یاران خود را در جریان صلح با مکه به گرو گذاشت تا این اتحاد بدون خونریزی به انجام رسد؛ چنان‌که همین معنا را از سوره فتح به خوبی می‌توان دریافت.

بریدن سر

[ویرایش]

سر بریدن یکی از روش‌های اعدام در احکام اسلامی است.[۳۲] با اینکه استفاده از این روش برای اعدام در گذشته بسیار گسترده بوده‌است، در اواخر قرن بیستم، در بیشتر کشورهای اسلامی کنار گذاشته شده‌است. در حال حاضر این مجازات تنها در کشور عربستان سعودی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ایران، قطر و یمن نیز سر بریدن قانونی‌ست اما دیگر از آن استفاده نمی‌شود.[۳۳][۳۴] به گزارش سازمان عفو بین‌الملل این مجازات در ایران برای آخرین بار در سال ۲۰۰۱ میلادی صورت گرفته‌است.[۳۵]

بریدن یک دست و یک پا

[ویرایش]

بر پایه آیه ۳۳ سوره مائده قرآن، یک دست و یک پای محارب (کسی که با خدا و رسول به جنگ برخیزد) را باید قطع کرد.[۳۶]

بریدن انگشتان دست

[ویرایش]

بر طبق آیه ۳۸ سوره مائده قرآن، دست دزد را باید برید.[۳۷]

نگرش‌ها به اسلام

[ویرایش]

ساتون و ورتیگانس دیدگاه‌های غرب از اسلام را بر اساس کلیشه دین ذاتاً خشن و با مشخصه 'دین شمشیر' توصیف می‌کنند. از این نظر، دیدگاه غربی نسبت به اسلام دینی «تحت سلطه مناقشات، پرخاشگری، بنیادگرایی و تروریسم در مقیاس جهانی است.»"[۳۸] برای مثال مواردی چون حملات ۱۱ سپتامبر به این دیدگاه در نظر غیرمسلمانان دامن می‌زند که اسلام با خشونت در رابطه است.[۳۹] طبق آمارگیری از گروهی مسیحیان باپتیست جنوبی، از هر سه کشیش پروتستان دو تا اسلام را دینی «خطرناک» می‌دانند.[۴۰]

منابع اسلامی

[ویرایش]

قرآن

[ویرایش]

آموزه‌های قرآن دربارهٔ مسائل جنگ و صلح به موضوع بحث داغی در سال‌های اخیر تبدیل شده‌اند. در یک سو، برخی منتقدان معتقدند برخی آیه‌های قرآن اجازه حمله نظامی علیه ناباوران هم در زمان زندگی محمد و هم بعد از آن را می‌دهد.[۴۱] قرآن می‌گوید «ای کسانی که ایمان آورده‌اید با کافرانی که به شما نزدیک‌ترند پیکار کنید» (توبه 123)[۴۲] از سوی دیگر، برخی محققان دیگر استدلال می‌کنند که این آیات قرآن نباید خارج از متن و زمینه آن تفسیر شوند.[۴۳][۴۴] از نظر این عده، آیات قرآن خشونت را ممنوع اعلام کرده،[۵][۶][۴۵] و فقط در دفاع از خود اجازه جنگ می‌دهند.[۸][۹]

جهاد

[ویرایش]

به دیدگاه مسلمانان ، جهاد اسلامی دارای اهداف مقدسی مانند براندازی شرک و کفر، مبارزه با تبهکاران و گمراهان، پاسداری از نظام اسلامی و دفاع از مرزها است و از نگر ایشان این اهداف موجب برتری این نوع جنگ نسبت به دیگر جنگ‌ها می‌شود.

برخلاف فقهای سیاسی یا جهادگرا همچون روح‌الله خمینی، علی خامنه ای و اصولاً اندیشه فقهی حکومت ایران و فقهای مایل به اسلام‌گرایی انقلابی، فقهای سنتی و غیر ایدئولوژیک جهاد ابتدایی را تنها در زمان پیامبر یا امام معصوم ممکن می‌دانند و انجام آن را بدون اجازه معصوم خطا می‌دانند. برخی اندیشمندان اسلامی مثل سیدمصطفی محقق داماد جهاد را در اسلام حتی در زمان امام معصوم تنها محدود به جهاد دفاعی می‌دانند.[۴۶]

محقق خویی با اینکه مسئلهٔ ولایت فقیه را از نظر علمی قبول ندارند، اما یک فتوای منحصری دارند که می‌فرمایند: جهاد ابتدایی نه تنها در اسلام مشروع و واجب است و نیازی به اذن معصوم ندارد، حتّی بالاتر، نیازی به اذن فقیه نیز ندارد، یعنی اگر در یک زمانی، عموم مؤمنین دیدند، شرایط جهاد ابتدایی هست، باید انجام بدهند.[۴۷]

خشونت خانگی

[ویرایش]

با ظهور اسلام تنبیه بدنی زنان ممنوع اعلام شد، به طوری که پیامبر اسلام، به مردی که بر صورت همسر خود سیلی زند وعدۀ «هفتاد مرتبه سیلی خوردن در جهنم» را می‌دهد.[۴۸][۴۹]

با این حال رابطه بین اسلام و خشونت خانگی مورد مناقشه‌است. این ایده‌ها به‌طور مبهم اشاره به آیه ۳۴ سوره نساء می‌کنند که دربارهٔ اشکال «ضرب» در شرایط خاص بحث می‌کند. این آیه می‌گوید که اگر زن ناشزه از آیات پیروی نکرد ابتدا او را نصیحت کنید اگر گوش نداد از او در تخت دوری کنید اگر باز هم گوش نداد او را مورد ضرب قرار دهید. برخی محققان بر این باورند که «ضرب» در مرحله آخر است و در آن اکراه وجود دارد. از نظر آن‌ها این زدن به آرامی است، طوری‌که موجب درد یا آسیب‌دیدگی نشود.[۵۰] عده‌ای معتقد به نسخ شدن ظاهر آیه هستند؛ که در جهت حذف مرحله‌ای آداب و رسوم جاهلی بوده‌است.[۵۱] در تفاسیر سنتی، شروطی مانند استفاده از شاخه گندم یا مسواک ذکر شده‌است.[۵۲][۵۳][۵۴] در هر حال، کتک زدن زن یا مرد حتی اگر صرفا منجر به سرخی شود، در اسلام دیه دارد.[۵۵][۵۶]

نمونه‌های امروزی خشونت اسلامی

[ویرایش]

کشتارهای گسترده اسلامی

[ویرایش]

از دوره حکومت محمد تا پایان حکومت عثمانی، حدود ۲۷۰ میلیون انسان در جنگ‌های مسلمان‌سازی کشته شده‌اند؛ شامل:

  • ۱۲۰ میلیون آفریقایی؛
  • ۸۰ میلیون هندو؛
  • ۶۰ میلیون مسیحی؛
  • ۱۰ میلیون بودایی؛

که این کشتارهای وسیع، غیر از کشتار گسترده ایرانیان (زرتشتی و غیر زرتشتی) است.[۷۲]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. Puniyani, Ram (2005). Religion, power & violence: expression of politics in contemporary times. SAGE. pp. 97–98. ISBN 978-0-7619-3338-0.
  2. The Religion of Peace. "The Quran's Verses of Violence" (به انگلیسی).
  3. [قرآن توبه ۱۲۳][قرآن محمد ۴][قرآن انفال ۳۹][قرآن احزاب ۶۱][قرآن مائده ۳۳]
  4. [قرآن بقره ۱۹۰]
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ Ali, Maulana Muhammad; The Religion of Islam بایگانی‌شده در ۲۱ آوریل ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine (6th Edition), Ch V "Jihad" p. 414 "When shall war cease". Published by The Lahore Ahmadiyya Movement
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ Sadr-u-Din, Maulvi. Qur'an and War. The Muslim Book Society, Lahore, Pakistan. p. 8. Archived from the original on 8 March 2016. Retrieved 5 April 2013.
  7. Article on Jihad بایگانی‌شده در ۲۹ اوت ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine by Dr. G. W. Leitner (founder of The Oriental Institute, UK) published in Asiatic Quarterly Review, 1886. ("Jihad, even when explained as a righteous effort of waging war in self-defense against the grossest outrage on one's religion, is strictly limited..")
  8. ۸٫۰ ۸٫۱ The Qur'anic Commandments Regarding War/Jihad بایگانی‌شده در ۲۶ آوریل ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine An English rendering of an Urdu article appearing in Basharat-e-Ahmadiyya Vol. I, pp. 228–32, by Dr. Basharat Ahmad; published by the Lahore Ahmadiyya Movement for the Propagation of Islam
  9. ۹٫۰ ۹٫۱ Maulana Muhammad, Ali. The Religion of Islam (6th Edition), Ch V "Jihad". The Lahore Ahmadiyya Movement. pp. 411–13. Archived from the original on 26 April 2020. Retrieved 15 November 2017.
  10. ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ Margoliouth, D. S. (1905). Mohammed and the Rise of Islam (Third Edition. , pp. 362–63). New York; London: G. P. Putnam’s Sons; The Knickerbocker Press.
  11. "That plea would cover attacks on the whole world outside Medinah and its neighbourhood: and on leaving Khaibar the Prophet seemed to see the world already in his grasp. This was a great advance from the early days of Medinah, when the Jews were to be tolerated as equals, and even idolators to be left unmolested, so long as they manifested no open hostility. Now the fact that a community was idolatrous, or Jewish, or anything but Mohammedan, warranted a murderous attack upon it: the passion for fresh conquests dominated the Prophet as it dominated an Alexander before him or a Napoleon after him." David Margoliouth (1905). Mohammed and the Rise of Islam (Third Edition. , p. 363). New York; London: G. P. Putnam’s Sons; The Knickerbocker Press.
  12. واقدی، ج ۲، ص ۴۴۱–۴۴۲
  13. ابن هشام، ج ۳، ص ۲۰۱
  14. بلاذری، ۱۹۹۶–۲۰۰، ج ۱، ص ۴۰۹
  15. صلاح تجانی، ص ۵۶–۵۷، ۹۲
  16. وات، ص ۲۱۲
  17. وات ص ۲۱۶–۲۱۸
  18. Morgan, Diane (2010). Essential Islam: a comprehensive guide to belief and practice. ABC-CLIO. p. 87. ISBN 0-313-36025-1. Retrieved 5 January 2011.
  19. Wendy Doniger, ed. (1999). Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions. Merriam-Webster. ISBN 0-87779-044-2. {{cite encyclopedia}}: Missing or empty |title= (help), Jihad, p. 571
  20. Josef W. Meri, ed. (2005). Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia. Routledge. ISBN 0-415-96690-6. {{cite encyclopedia}}: Missing or empty |title= (help), Jihad, p. 419
  21. John Esposito (2005), Islam: The Straight Path, p. 93
  22. سید علی خامنه ای (۲ مهر ۱۳۹۷). «جهاد». khamenei.ir. دریافت‌شده در ۱ اوت ۲۰۱۹.
  23. Ember, Melvin; Ember, Carol R.; Skoggard, Ian (2005). Encyclopedia of diasporas: immigrant and refugee cultures around the world. Diaspora communities. Vol. 2. Springer. ISBN 0-306-48321-1.
  24. Bernard Lewis, The Political Language of Islam (Chicago: University of Chicago Press, 1988), p. 72.
  25. Lewis, Bernard, The Crisis of Islam, 2001 Chapter 2
  26. Bostom, Andrew G.; Ibn Warraq (2008). The Legacy of Jihad: Islamic Holy War and the Fate of Non-Muslims. p. 391. ISBN 978-1-59102-602-0.
  27. Dennis Prager (June 14, 2016). "What If the Orlando Murderer Had Been a Christian?" (به انگلیسی). Retrieved 2017-12-03.
  28. مکارم شیرازی. «مشاهده و تدبر آیه ۱۲ سوره الانفال».
  29. The Osama bin Laden I know: an oral history of al-Qaeda's leader, p. 303, Peter L. Bergen, 2006
  30. طباطبایی، سید محمدحسین. «تفسیرالمیزان».
  31. Armstrong, Karen (1993). Muhammad: A Biography of the Prophet. HarperSanFrancisco. p. 165. ISBN 0-06-250886-5.
  32. Rudolph Peters (2006). Crime and Punishment in Islamic Law: Theory and Practice from the Sixteenth to the Twenty-First Century. Cambridge University Press. p. 36.
  33. Hood, Roger; Hoyle, Carolyn (2015). The Death Penalty: A Worldwide Perspective. Oxford University Press. p. 178. ISBN 978-0-19-870173-6.
  34. Kronenwetter, Michael. Capital Punishment: A Reference Handbook (به انگلیسی). ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-432-9.
  35. "Beheading was last used as a method of execution in 2001....beheading is no longer in use." Cornell Center on the Death Penalty Worldwide, Death Penalty Worldwide: Iran بایگانی‌شده در ۲۷ ژوئیه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
  36. «إِنَّمَا جَزَاء الَّذِینَ یُحَارِبُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَیَسْعَوْنَ فِی الأَرْضِ فَسَادًا أَن یُقَتَّلُواْ أَوْ یُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ یُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ ذَلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا وَلَهُمْ فِی الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ»
  37. وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُمَا جَزَاءً بِمَا کَسَبَا نَکَالًا مِنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ
  38. Sutton، Philip W.؛ Vertigans، Stephen (۲۰۰۵). "violent+religion"&hl=en&ei=QN4FTaL-Jo7msQOepuWODQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CDkQ6AEwBDgK#v=onepage&q=Islam%20"violent%20religion"&f=false Resurgent Islam: a sociological approach. Polity. ص. ۷. Stereotypical views which portray Islam as an inherently violent religion, a 'religion of the sword' and an increasing global threat have thus been reinforced and even extended over recent years.
  39. Puniyani، Ram (۲۰۰۵). "violent+religion"&hl=en&ei=X30ETYusGcq-nAfihpnmDQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDEQ6AEwAg#v=onepage&q=Islam%20"violent%20religion"&f=false Religion, power & violence: expression of politics in contemporary times. SAGE. صص. ۹۷–۹۸.
  40. «Survey: Two-thirds of Protestant pastors consider Islam 'dangerous'». USA Today. ۲۱ دسامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۰.
  41. Sam Harris Who Are the Moderate Muslims?
  42. سوره توبه آیه ۱۲۳، ترجمه مکارم شیرازی
  43. Sohail H. Hashmi, David Miller, Boundaries and Justice: diverse ethical perspectives, Princeton University Press, p.197
  44. Khaleel Muhammad, professor of religious studies at San Diego State University, states, regarding his discussion with the critic Robert Spencer, that "when I am told … that Jihad only means war, or that I have to accept interpretations of the Qur'an that non-Muslims (with no good intentions or knowledge of Islam) seek to force upon me, I see a certain agendum developing: one that is based on hate, and I refuse to be part of such an intellectual crime." [۱] بایگانی‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine
  45. Article on Jihad بایگانی‌شده در ۲۹ اوت ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine by Dr. G. W. Leitner (founder of The Oriental Institute, UK) published in Asiatic Quarterly Review, 1886. ("Jihad, even when explained as a righteous effort of waging war in self-defense against the grossest outrage on one's religion, is strictly limited..")
  46. مصاحبه محقق داماد با رادیو زمانه
  47. «درس خارج فقه شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی- جهاد ابتدایی جلسه هشتم». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۹ مارس ۲۰۱۸.
  48. مستدرک الوسائل: ج‌۱۴، ص۲۵۰، ح۱۶۶۱۹.
  49. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج 7، ص 400، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
  50. Naser Makarem Shirazi's viewpoint on man beating disobedient wife and the original Persian Q&A article[پیوند مرده].
  51. مهدی مهریزی. «تطور دیدگاه‌ها در تفسیر آیه ۳۴ سوره نساء» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۰ اکتبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۹ مه ۲۰۲۱.
  52. «آیا اسلام دستور به کتک زدن زنان می دهد؟». خبرگزاری حوزه. ۲۰۱۸-۱۱-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۶.
  53. بحارالانوار، ج 104، ص 58 ؛. علامه مجلسی.
  54. ر.ک: المیزان، قم، ج 5، ص 349.
  55. النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، ص 778.
  56. https://jjfil.ut.ac.ir/article_78629.html
  57. Mohammed, Khaleel (6 March 2007). "To My Fellow Muslims: We Are Our Own Enemies". Ottawa Citizen.
  58. «Profile: Hashem Aghajari». BBC News. ۹ ژوئیه ۲۰۰۳.
  59. «Iran Frees Professor Set to Die for Speech». نیویورک تایمز. ۲۰۰۴-۰۸-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۲-۰۵-۰۱.
  60. «From monkey to man: A call for Islamic Protestantism». The Iranian. ۴ دسامبر ۲۰۰۲.
  61. (آلمانی) Kuno Kruse: Die vom Islam abfallen, Stern, February 27, 2007
  62. Davis، Thulani (۲۰۰۲-۱۱-۱۲). «Taslima Nasrin Speaks (Still)». The Village Voice. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۲-۰۵-۰۱.
  63. «Muslim row filmmaker 'murdered'». سی‌ان‌ان. ۲ نوامبر ۲۰۰۴. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ ژانویه ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲۰ ژوئیه ۲۰۰۷.
  64. Rose، Flemming (۱۹ فوریه ۲۰۰۶). «Why I Published Those Cartoons». Washington Post. دریافت‌شده در ۱۰ سپتامبر ۲۰۰۸.
  65. Extra security for Ehsan Jami بایگانی‌شده در ۳ نوامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine, Expatica.com, 7 August 2007.
  66. ۶۶٫۰ ۶۶٫۱ Rawshandil، Jalīl؛ Sharon Chadha (۲۰۰۶). Jihad and international security. Macmillan. ص. ۱۰. شابک ۱-۴۰۳۹-۷۱۹۲-۷.
  67. Mandaville، Michael (۲۰۰۹). Citizen-Soldier Handbook: 101 Ways Every American Can Fight Terrorism. Dog Ear Publishing. ص. ۴۶. شابک ۱-۵۹۸۵۸-۶۷۱-۸.
  68. Endings: a sociology of death and dying, Michael C. Kearl (1989) p. 187
  69. «در مورد دفاع مقدس در ویکی تابناک بیشتر بخوانید». www.tabnak.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۰۱.
  70. "Ahmadinejad's Demons, A Child of the Revolution Takes Over," Matthias Küntzel The New Republic, 24 April 2006
  71. "Children at war," Peter Warren Singer, University of California Press, 2006, p. 22AFT - A Union of Professionals - Child Soldiers(Ian Brown, Khomeini's Forgotten Sons: The Story of Iran's Boy Soldiers, London: Grey Seal, 1990, p. 2. Quoted in Karen Armstrong, The Battle for God, New York: Knopf, 2000, pp. 327–328)
  72. نام خانوادگی سها، نقد احکام حقوقی، سیاسی و اقتصادی اسلام (ویرایش دوم)، ۴۴.

پیوند به بیرون

[ویرایش]