مردم لارستانی

خودمونی، لارستانی

مناطق با جمعیت چشمگیر
ایران: جنوب استان فارس غرب استان هرمزگان شرق استان بوشهر بخشی از استان کرمان امارات متحده عربی قطر کویت بحرین عمان عربستان سعودی
زبان‌ها
زبان اچمی/لاری/لارستانی (خودمونی) • فارسی نو (جنوبی، بوشهری، شیرازی، تهرانی) • عربی خلیجی (بحرینی • اماراتی • کویتی)
دین
اکثریت: اسلام اهل‌سنت اقلیت: شیعه، یهودی، مزدیسنا، بهائیت، بی‌دین
قومیت‌های وابسته
ایرانیان بحرین • ایرانیان کویت • ایرانیان امارات دیگر اقوام ایرانی‌تبار (پارس • لُر • قشقایی • آذری • سیستانی • تالش • گیلک • مازندرانی)

مردم اچمی، همچنین به نام لارستانی، لاری، خودمونی، یا عجمی، یک گروه ایرانی فرعی از مردمان ایرانی‌تبار (ایرانیک) که عمدتاً در جنوب ایران ساکن هستند، منطقه ای که از لحاظ تاریخی به نام ایراهستان شناخته می‌شود. آنها عمدتاً مسلمانان سنی، با اقلیت شیعه هستند.

علم اشتقاق لغات

آنها اغلب به عنوان "آچمی" شناخته می‌شوند اما اعراب برای قرن‌ها آنها را "عجم" (جمع، به یک "عجمی" میگوینذ) می‌نامیدند، در زمانی که به‌طور مستمر با هم تجارت می‌کردند. راه‌های مختلفی برای اشاره به آنها و زبانشان وجود دارد. در امارات متحده عربی و قطر آنها را به نام «عجم» می‌شناسند که نام استاندارد برای شهروندان شورای همکاری خلیج فارس با اصالت ایرانی است. در بحرین، اچومی‌های اهل سنت به عنوان «هوله» (نباید با اعراب ساحلی اشتباه گرفته شوند) به منظور جذب، نامیده می‌شوند. در حالی که شیعه اچوم به «عجم» معروف است. در کویت، آنها تحت نام «عیم» قرار می‌گیرند که به کویتی‌های ایرانی الاصل (شامل لرها مانند خانواده بوشهری که تو بحرین و کویت زندگی می‌کنند، مانند بازیگر کویتی محمود بوشهری) می‌گویند. شیعیان آچومی به «تراکمه» معروف هستند. برجسته‌ترین خانواده‌های سنی القندری و العوضی هستند. آنها اغلب آمیخته می‌شوند. بستکی‌ها (اچمی‌های بستک) در امارات، به عنوان مثال، «هولی» خطاب نمی‌شوند بلکه به آن‌ها «عیمی (عجمی)» می‌گویند.

• اچُمی: واژه‌ای است که به یکی از ملیت‌های هندواروپایی گفته می‌شود که از ترکیبی از مردمان، ساکن در نواحی جنوبی ایران تشکیل شده است و به یکی از زبان‌های هندواروپایی تکلم می‌کند و ریشه‌های آن، کاملاً با ریشه‌های پارسی باستانی مشترک است. اگر ملاک قبلی را در مورد آچمی‌ها در نظر بگیریم، ممکن است به، دلیل استقبال از این زبان، آنها را پارسیان نامیده و فرهنگ تمدن باستانی ایران را نیز معرفی کنند. ملیت به خودی خود، مانند سایر اقوام هندو اروپایی مانند لرها، تات‌ها، کردها، لک‌ها، و پارس‌ها (نژاد باستانی). گویشوران بومی اغلب زبان خود را آچومی می‌نامند. دلایل مختلفی برای این نام وجود دارد. یکی از آنها استفاده مکرر زبان از صامت [tʃ] است. علاوه بر این، اچُم در زبان اچُمی: به معنای برویم استفاده می‌شود، همین‌طور، یکی از نام‌های خدا در دین زرتشتی اچم هست به معنای: «خود آفریده» یا «بی علت»
• عجمی: دلیل دوم از زمانی نشأت می‌گیرد که اعراب با آچومی‌ها تجارت می‌کردند و آنها را «عجم» می‌گفتند که به معنای غیر عرب است. این واژه اغلب برای اشاره به «مردم آچمی» استفاده می‌شود. آچمی‌ها، که زبان آن‌ها به پارسی پهلوی ریشه‌دار معروف است، نمونه‌ای از گروه‌هایی هستند که این نام در اصل به آن‌ها اطلاق می‌شده است. همچنین، هر دو واژه «عجمی» و «اچمی» ممکن است ریشه‌ای در واژه‌های پهلوی داشته باشند. با حرکت این واژه‌ها به زبان عربی و سپس بازگشت به لهجه‌ها و زبان‌های محلی، این تغییرات زبانی ممکن است باعث شکل‌گیری این واژه‌ها به صورت امروزی شده باشد. واژه «عجم» تاریخی طولانی دارد و توسط عرب‌های ساکن در مناطق جنوبی خلیج فارس، از جمله عربهای مناطقی نزدیک به سواحل ایران بر علاوه از کشورهایی مانند بحرین، امارات متحده عربی و شرق عربستان، جایی که عرب‌ها و بحرانی‌ها نیز زندگی می‌کنند، از روزهای قدیمی بیشتر برای مردم این منطقه استفاده می‌شد، و به همین دلیل می‌بینیم که مردم جنوب فارس به آنها دلبسته شده‌اند. به همین دلیل، شاید این نام در اصل دارای بار منفی نبوده است. یک نمونه معروف از استفاده مثبت این اسامی در ادبیات فارسی آمده‌اند: «بسی رنج بردم در این سال سی عجم زنده کردم بدین پارسی».
• خودمونی: در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس که در حاشیه خلیج فارس قرار دارند، آچومی‌ها را خودمونی می‌نامند، اصطلاحی که به معنای واقعی کلمه به معنای «بخشی از خودمان» است
• لارستانی: این نامی است که اکثر مورخان ایران برای اشاره به آنها استفاده می‌کنند. این به منطقه آنها اشاره دارد که در طول سال‌ها به دلیل سیاست بارها تغییر کرده و از هم جدا شده است.
• لاری: زبانشان را گاه لاری می‌نامند. یادآور می‌شویم که «لار» از «لاد» به معنای «منشأ همه چیز» سرچشمه می‌گیرد. توجه به این نکته نیز ضروری است که لاری را می‌توان برای اشاره به یک گویش یا یک زبان به کار برد.
• ایراهستان: نام منطقه لارستان بزرگ، جایگاه اصلی مردم اچمی که ذکر شده در منابع تاریخی. «ایراه» واژه ای پهلوی استکه معنای آن ساحل و پس کرانه دریاست متضاد این کلمه هم «زراه» است که «زیراه» هم به کار می‌رود و معنای آن دریاست ایراهستان در حقیقت به سرزمین پس کرانه دریای پارس اطلاق می‌شود. ابن بلخی در قرن ششم (حدود ۸۰۰ سال پیش در «فارسنامه» آورده است. ایراهستان و کران همه در بیابان است و کران از اعمال سیراف است و گرمسیر به‌غایت چناک به تابستان جز مردم آن ولایت آنجا مقام زندگی و مسکن نتواند از ضعبی گرما. در سنگ بیستون وارد شده به نام «سرزمین یوتی‌ها».

زبان

پراکندگی زبان اچمی تقریبی

• اکثریت مردم لارستان به زبان لارستانی که با نام‌های دیگری از جمله خودمونی و اچمی و لاری شناخته می‌شود سخن می‌گویند، این زبان در معرض خطر انقراض است.

تبارشناسی زبان آچومی

• زبان فارسی جنوبی نیز در شهر لامرد و بخش‌هایی از مهر و جم، زبان عربی در عسلویه و بخش‌هایی از کنگان و جزایر این منطقه
• زبان هندی در روستاهای گتاو و خلوص شهرستان بستک توسط نوادگان هندی‌های مهاجر رواج دارد.
• اچمی‌های بیخی (گله‌داری) با گویش گله‌داری که به زبان لری شباهت زیاد دارد و نزدیک است به زبان فارسی نو سخن می‌گوند. مردم گله‌دار عمدتاً نتیجه آمیخته‌ای از اچمی‌ها و مهاجران لر که از کهگیلویه و بویراحمد به مهر، گله‌دار مهاجرت کردند.
• در امارات زبان اچمی/لارستانی بر علاوه از زبان عربی خلیجی اماراتی.
• در بحرین زبان اچمی/لارستانی (در محلی به نام «خودمونی»)، بر علاوه از زبان عربی خلیجی بحرینی و همچنین زبان فارسی بحرینی (در بحرین به نام «عجمی») نزدیک به فارسی بوشهری که بیشتر دز میان اچم‌های بحرین (با پیشینه شیعه) صحبت می‌شود.

نسب و ریشه

زن جوان از عشایر لارستان

همه مردم ایراهستان در حال حاضر به عنوان قومیت اچم/اچمی شناخته می‌شوند و گروه‌هایی متشکل از چندین قوم هستند که با ملیت مادر منطقه ادغام و ذوب شده‌اند و در نتیجه تنوع فرهنگی شامل گویش‌ها، ضرب‌المثل‌ها، شعر، لباس، عقاید و … و فرقه‌ها به مرور زمان به یک بخش تبدیل شده‌اند که هیچ چیز از هم جدا نشده و نمایانگر نمای فرهنگی جنوب ایران است.

• نواحی داخلی: شامل ساکنان باستانی ایراهستان است و ریشه زبان اصیل اشمه به آنها برمی گردد، اصل آنها به قبایل یوتی‌ها (ی اوتی یا) برمیگررد، همین مردم که تو سنگ بیستون ذکر شدند، که فرزندان سکاها می‌شوند)، منتفی نیست که علاوه بر برخی از اقلیت‌های یهودی و هندی، اقوام دیگری مانند قبایل پارس، اشکان و ماد نیز وجود داشته باشند. اقوام فارس، لرها، تاجیک، کردها، بلوچها، ترکان هرموزان و بیشتر این اقوام در ادوار مختلف اسلامی به مناطق ایراهستان مهاجرت کردند که بارزترین آنها دوران صفویه و قاجار است.
• قبایل عرب: عباسیان و انصار که بیشتر آنها در قرون باستانی اسلامی در آغاز اسلام و پس از حمله مغول به دولت عباسی آمده‌اند.
• گروه‌های کوچک: قبایل جادکل در صحراهای خلوس و گتاو و زارکارا زبان‌های خود را جدا از زبان اچمی دارند. اقوام کورش اقوامی هستند که به لهجه‌های آمیخته بین بلوچی، پارسی باستان و ترکی تکلم می‌کنند و نظرات در مورد ریشه آنها متفاوت است.
• مناطق ساحل: شامل غرب لنگا تا بندر کانکون و بانک این مناطق علاوه بر ملیت‌های مختلف اچمی شامل قبایل عرب ساحلی است.
• گله دار (بیخی‌ها): اچم‌های بیخی شباهت با نژاد لرها دارند زیرا مردم این منطقه تشکیل شدند از اچمی‌ها و لرها که از کهگیلویه و بویراحمد به مهر، گله‌دار مهاجرت کردند. در بحرین نام خانوادگی «کلداری» (گله‌داری) دارند.
• نوادگان برده‌های آفریقایی که توسط انگلیسی‌ها و پرتغالی‌ها به این منطقه آورده شدند نیز در این قومیت ادغام شده‌اند.

دین

گروهی از مردم اَچُمستان یهودی بوده و اکثریت به اسرائیل و اقلیت به آمریکا، شیراز و تهران مهاجرت کرده‌اند و برخی نیز مهاجرت نکرده‌اند.

دین اچُم‌ها اسلام است و مذهب اکثریت آن‌ها اهل سنت و اقلیت نیز شیعه هستند و برخی نیز پیرو دین یهودیت، بهائیت و زرتشت می‌باشند و بخشی هم بی‌دین هستند

توزیع جغرافیایی

جایگاه مردم اچمی در جنوب ایران

در ایران

منطقه تاریخی ایراهستان از چند شهرستان در استان فارس (شهرستان لارستان… لار، خنج، گراش، جهرم، لامرد، گله دار) و در استان هرمزگان (پارسیان، بستک، بندرعباس، شهرستان بندرلنگه… فلامرز، میناو/میناب، جناح) تشکیل شده است.

گروهی از مردم اَچُمستان (که اکثریت یهودی بوده‌اند) به اسرائیل و اقلیت به آمریکا، شیراز و تهران مهاجرت کرده‌اند و برخی نیز مهاجرت نکرده‌اند.

در کشورهای حاشیه خلیج فارس

از دهه ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ میلادی، و مخصوصاً دهه ۱۹۴۰ تعداد قابل توجهی از مردم آچومی به امارات متحده عربی، کویت، بحرین، قطر و سایر کشورهای عربی خلیج فارس مهاجرت کردند. اکثر اینها نام‌هایی دارند که به خاطر مکان‌های مهاجرتی خود که اجدادشان از آنجا مهاجرت کرده‌اند (البستکی، خنجی، جناحی/برخی هم «الجناحی»، فلامرزی، و…) نام‌گذاری شده‌اند.

همچمنین، معروف است که بسیاری از آنها به نام خانوادگی خود «ال» (عربی: ال) اضافه کرده‌اند تا آن را بیشتر عربی جلوه دهند. بسیاری از افراد در واقع این اقدامات را به‌عنوان «تسلیم شدن» یا رها کردن ریشه‌ها و فرهنگ خود می‌بینند، در حالی که دیگران این اقدام را به منظور جلوگیری از مشکلات نژادپرستی توضیح می‌دهند. این تغییرات امروزه در ظاهر رسمی آنها قابل مشاهده است زیرا لباس‌های سنتی خود را تغییر داده‌اند و (حداقل در مناطق عمومی) تنها به زبان عربی مسلط صحبت می‌کنند.

جمعیت

طبق آخرین آمارهایی که سازمان آمار ایران در مورد جمعیت شهرستان‌ها، بخش رویدر و جزایر مسکونی کیش، لاوان، سیری، بوموسی، هندورابی و تنب بزرگ منتشر کرده و طبق آمار امارات برای جمعیت زرکوه و آمار عمان برای مسندم جمعیت ساکن در منطقه اچمستان چیزی بالغ بر ۱٫۴۰۰٫۰۰۰ نفر بوده هست این آمار مربوط به سال ۹۵ هست و جمعیت کنونی ساکن در اچمستان چیزی بین سه تا چهار میلیون نفر تخمین زده می‌شود، جمعیت تمام اچم‌ها از جمله اچم‌های ساکن اچمستان، کشورهای دیگر و شهرهای بزرگ ایران مثل بندرعباس، شیراز و تهران چیزی حدود هشت میلیون نفر برآورد می‌شود.

تاریخچه

نام لارستان همان‌طور که در یکی از نقشه‌های تاریخی فارس قدیم مربوط به ۱۷۸۷ میلادی

در سدهٔ ۱۳ خورشیدی، لار و بندرلنگه به عنوان مراکز تجارت فعال در جنوب ایران شناخته‌شده بوده‌اند. مرکز اچُمستان (ایراهستان؛ لارستان باستانی ساسانی) قبل از دوران صفویه شهر لار بوده و شاه عباس صفوی با کمک حاکم کرمان و شیراز، لارستان را پس از محاصره طولانی مدت تصرف می‌کند و حکومت مستقل اچُمستان از بین می‌رود پس از لار، بستک از دوران حکومت افغان‌ها و فتح اصفهان توسط محمود خان افغان مرکز لارستان بوده هست سه حکومت جهانگیریه به حاکمیت شیخ احمد مدنی در دوران افغان‌ها و نادرشاه، بعد از آن حسن خان دِلَر و بعدتر هم خوانین بنی عباس از دوران زندیه تا زمان اصلاحات ارضی در بستک حکومت کرده‌اند.

در سفرنامه‌ها

محمد تقی خان بستکی فرزند مصطفی خان ملقب به «صولت الملک» زاده ۱۲۷۲ قمری بستک، درگذشته ۱۳۴۶ بستک. مدت ۴۱ سال حاکم بستک و جهانگیریه بود.

سفرنامه ابن بطوطه

ابن بطوطهدر سال ۷۳۳ هجری قمری وارد شهر خنج شده است و شرحی دربارهٔ مقامات و زهد و تقوا و ملاقات با زاویه وقت سخن گفته است. وی از طریق استان ظفار(کشور عمان) و از آنجا از راه خلیج فارسکه آن را بحر فارسنامیده است به جزیره هرمز آمده است و از این طریق وارد منطقهٔ لارستانی‌نشین می‌شود. او در این ناحیه از شهرهای میناب، رودان، کهورستان، کوخرد، لارو خنج عبور می‌کند. بخشی از این سفرنامهبه شرح زیر است:

از راه هندوستان به لار آمدم و به همراه ابو زید عبدالرحمن بن ابودلف حنفی در سال ۷۳۳ هجری قمری به خنج وارد شدم. شنیدم که در همان خنج زاویه دیگری هست (احتمالاً منظور از زاویه شیخ عبدالسلام بوده برابر با سال حیات شیخ) که جمعی از صلحاء و عباد در آن به سر می‌برند. شب به سراغ آنان رفتم. مردی بود بزرگوار که آثار عبادت بر وجناتشان هویدا بود. رنگ‌های زرد و بدن‌های ضعیف و چشمان اشک‌باری داشتند. من که وارد زاویه شدم طعام آوردند. او به پیران قوم بانگ زد که پسرم محمد (اشاره به شیخ حاجی محمد پسر شیخ عبدالسلام) را بگوئید تا بیاید. محمد در گوشه‌ای نشسته بود. وقتی پیش آمد از ضعف عبادت چنان می‌نمود که گوئی از گور برخاسته سلام کرد و نشست. پیر گفت: پسر! با این مهمانان در غذا موافقت کن تا از برکات آنان برخوردار گردی، پسر که روزه‌دار بود با ما بطعام نشست و افطار کرد، این جمع همه شافعی مذهب بودند، پس از طعام مراسم دعا انجام گرفت و ما به منزل خود مراجعت کردیم

— ابن بطوطه،

سفرنامهٔ مارکو پولو

نقشه مسیر حرکت مارکوپولو

مارکو پولودشت هرمز و رودخانه مینابرا منطقهٔ سرسبز و پر میوه‌ای می‌داند که بسیار متنوع است. هرمزکه ناحیه‌ای قدیمی است، محل دادوستد بازرگانان خلیج فارس و کیشبوده است. مار کوپولو به موقعیت بندری هرمز و رونق آن در رابطه با تجار هندی اشاره می‌کند، کشتی‌های بزرگ مملو از ادویه و مرواریداین منطقه بین عامهٔ مردم به «شهر دقیانوس» معروف است و امروزه نیز خرابه‌های آن را در بخش شمالی جیرفتدانسته‌اند. علاوه بر آن مارکو به صنعت کشتی‌سازی ایران در آن ایام اشاره می‌کند و شیوهٔ ساخت آن را مورد انتقاد قرار می‌دهد و قیر اندود نکردن کشتی‌ها را از معایب آن می‌داند زیرا که بسیاری از آن‌ها غرق می‌شده‌اند. نکتهٔ جالب دیگری که مار کوپولو به آن اشاره می‌کند، بادهای گرم موسمی و گاه کشندهٔ این منطقه یعنی تشباداست.

در کشورهای حاشیه خلیج فارس

مشکل‌های نژادپرستی

یک مطالعه در سال ۲۰۱۳ نشان داد که اهل سنت اچمی‌های بحرین کمتر احتمال داشت که با نژادپرستی مواجه شوند و با اهل سنت عرب‌ها به شدت هم‌پیمان بودند، و اینکه اچمی‌های اچمی‌ها و سایر عجم‌ها (ایرانیان) با پیشینه شیعه (حتی لورها) بیشتر احتمال داشت که به دلیل پیشینه دینی خود با نژادپرستی مواجه شوند. این محقق خاطرنشان کرد: وضعیت زبانی و مذهبی پارسیان سنی در بحرین خاردار است و گاه عمدی بین «اعراب هوله» و «پارسیان سنی» خلط می‌شود. در سال ۲۰۱۹ میلادی (۱۳۹۸ شمسی) دکتر «عبدالله مدنی»، نویسنده روزنامه بحرینی «الأیّام» و متخصص در امور آسیایی، در مقاله‌ای شرح می‌دهد که چگونه یکی از بحرینی‌های با اصالت ایرانی یک بار به او اعتراض کرد که نام خانواده‌اش را در میان عجم‌های بحرین آورده است. مدنی یکی از مقالات خود را به بحرینی‌های عجم از نژاد ایرانی و به ویژه شیعیان اختصاص داده بود. او در مقاله خود با عنوان «کبیر العجم در بحرین» نام خانواده «اکبری» را به عنوان یکی از مشهورترین خانواده‌های عجم در بحرین به همراه نام‌های بسیاری از خانواده‌های دیگر ذکر کرده بود. اسماعیل اکبری (همسر نویسنده سوسن الشاعر و پدر عضو شورای مشورتی بحرین بسام اسماعیل البنمحمد «اکبری») به شدت اعتراض کرد. به نظر او، نام «عجم» فقط به شیعیان با اصالت ایرانی اطلاق می‌شود، نه به اهل سنت، و خانواده‌اش که «بستکی» هستند، نه «عجمی». بستکی‌ها در امارات، به عنوان مثال، هولی خطاب نمی‌شوند بلکه به آن‌ها «عیمی (عجمی)» می‌گویند.

فرهنگ

گاهشمار محلی

امروز

دوشنبه
...............
۱۰ تیر

۱۴۰۰ خورشیدی

---

۲۲ خَمینَه

۱٬۴۱۴ اَچُمی

---

۱ ژوئیه

۲۰۲۱ میلادی

---

۲۱ ذی‌القعده

۱۴۴۲ قمری

گاهشمار اچمی تقویمی کشاورزی است؛ اگرچه گاهشمار شفاهی خودمونی مبدأ معلومی ندارد و کاربرد زراعی دارد ولی با گاهشمار خورشیدی مطابقت دارد؛ آغاز سال نو در این تقویم در میانه بهمن‌ماه است و نخستین ماه آن نیبهار و ماه پایانی آن بروبار است.

ترانه‌های قومی

یکی از معروفترین گروهای آواز خودمونی در بحرین به نام فرقه سلطانیز شناخته می‌شوند، که ترانه‌های فولکلور ایراهستان (لارستان بزرگ) را خوندن، این آهنگ‌های قومی توسط بسیاری از خوانندگان اچمی از جمله «یوسف هادی» و «آروین بستکی» نیز خوانده شده است. برخی از آهنگهای قومی آنهاست عبارتند از:

• چایی چاییم کله‌ام درد اَکُن.
• رفتُم به باغ شالُم دریده.
• اسمش نادانم/گل بستانن
• دل ناگره دل ناگره یارم سراغم ناگره.
• اشو گلُم شبرِن جان دِلُم شبرِن.
• ای وای دلُم وای دِلُم دِلبَر زیبایی دِلُم.
• دلبری من چه خوشگلن وای وای اومناشا.
• دستبند طلا دستات قربون چش مستات.
• چینگ بکنم، چینگ واکُنِم چهاره دلبر ناکنم.
• در موسم بهارن دل شادُم نی.

گروه‌های موسیقی

دیگر گروه‌های آواز ایرانی خلیج جنوبی مرتبط به مردم اچمی عبارتند از:

• فرقة الحبایب الاماراتیة (گروه اماراتی)
• فرقة الکواکب البحرینیة (گروه بحرینی)
• فرقة الکواکب الاماراتیة (گروه اماراتی)
• فرقة شارکس البحرینیة (گروه بحرینی)
• فرقة الجوهرة الاماراتیة (گروه اماراتی)
• فرقة الغرباء البحرینیة (گروه بحرینی)
• فرقة الدانة البحرینیة (گروهی از خانواده جناحی).
• فرقة السلام البحرینیة (گروه بحرینی)
• فرقه نسائم (اماراتی).
• فرقه سلامی (اماراتی).
• فرقه الرحابه (اماراتی).
• فرقه غناتی (اماراتی).

غذاهای محلی

بالوتوه

بالوتوه(Balotawa) خمیری است که بر روی تابه ای نهاده بر چاله ای از اخگر پهن می‌کنند و با مخلوطی از تخم مرغ و کنجد و سس ماهی مخلوط می‌شود؛ بعد با روغن محلی یا پنیر گرم می‌شود. شاید این همان پیتزایی باشد که سربازان داریوش شاه در جنگ‌ها می‌خورده‌اند!

مهوه

مهوه

مهوه (Mahweh) یا مهیاوه (Mahyawa) نوعی سانیز باستانی برا تهیه سس ماهی از ماهی ساردین و برخی ادویه جات است. مردم منطقه جنوب می‌گویند که فرمول مهوه یا (مهیاوه) را ابن سینا طبیب و دانشمند ایرانی یا به‌قول بعضی‌ها بزرگمهر وزیر انوشیروان تهیه نموده است و معتقدند خوردن مهوه که دارای خردل هم هست از ابتلا به بیماری پوستی (پیس) جلوگیری می‌کند.

رنگینک

رنگینک نام گونه ای شیرینی مناطق جنوب ایران (فارس، بوشهر، هرمزگان و خوزستان) است که با رطب یا خرما، آرد و پودر دارچین تهیه می‌شود. در این شیرینی محلی، پودر دارچین و خرما دست به دست هم می‌دهند و وعده‌ای سرشار از بهترین مواد غذایی به وجود می‌آید که ماندگاری آن در یخچال به یک هفته هم می‌رسد.

نان رگاگ

نان رگاگ

نان رگاگ (به عربی: خبز رقاق/رگاگ) - هرمزگانی، لارستانی، رایج در جنوب ایران، بحرین، کویت و امارات.

خنفروش

خانه فروش

خانه فروش (به عربی: خمفروش) - شیرینی که اصالت لارستانی اچمی دارد، در هرمزگان و کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند بحرین رایج است.

کباب کنجه لاری

کباب کنجه لاری

کباب کنجه لاری یکی از غذاهای سنتی و محبوب در شهر لار و مناطق جنوبی ایران است. این کباب از گوشت تکه‌ای (معمولاً گوشت گوسفند یا گاو) تهیه می‌شود که با ترکیبی از ماست، پیاز، زعفران، آبلیمو و ادویه‌های مختلف مرینیت شده و سپس بر روی سیخ‌ها کبابی می‌شود. کباب کنجه لاری به خاطر طعم منحصر به فرد و لذیذ خود شناخته شده و معمولاً با نان یا برنج سرو می‌شود.

بلالیت

(به عربی: بلاليط) - این دسر مقوی هندی-عربی در بحرین، کویت، امارات، هرمزگان و بندرعباس تهیه می‌شود. بلالیت از ماکارونی، شکر یا شیره خرما، هل، گلاب، زعفران و روغن درست می‌شود و آن را در وعده صبحانه سرو می‌کنند. این دسر در برخی دیگر از شهرهای جنوب کشور نیز رایج است.

مسقطی لاری

در بحرین به نام عربی: «حلوی بحرینیة».

پیشو

از گلاب و ژلاتین تهیه می‌شود.

شله زرد

دسر برنجی سنتی زعفرانی که با برنج، شکر، زعفران و گلاب درست می‌شود و با دارچین و خلال بادام یا پسته تزیین می‌شود.

حلوا/خبیصه

شیرینی که از آرد، شکر و کره یا روغن تهیه می‌شود و اغلب با زعفران، هل و گلاب مزه دار می‌شود.

آداب و رسوم

• رقص: اچمی‌ها همیشه با دستمال می‌رقصند، در عروسی‌ها و دیگر جشن‌ها رقص «دستمال بازی» خود را به نام «سه پا» دارند. این عادت را از لرها و ترک‌ها گرفته‌اند. این رقص هنوز مرتبط به مردم لارستانی، هرجا هستند.
• لباس سنتی: لباس اچمیها بومی است واصیل است و با بقیه لباسهای ایرانی شباهت دارد و از خوده فرهنگ ایرانی است راست که شباهتی با لباسهای کشورهای دیگری دارد ولی چیزی معمولی است بخاتر بازرگانی‌های ووصلتهای باستانی است ولی خودش ویژیگهای خودش دارد. در اوز و خنج لباس «رخت گشاد» داشتند که شباهت با لباسهای لرها و ترک‌ها داشت. در گله دار لباس خودشان هم دارند. خاستگاه لباس سنتی مردانه «بستکی» در فیلم «شمد لاوری» دیده می‌شود.
• لباس بندری: این لباس هم بومی است و ایرانیست ولی در برخی موارد هم شباهتی یا دارای اشتراکاتی با لباسهای هندی و عربی ساحلی و آفریقایی بخاطر همان عوامل بازرگانی و وصلت‌های باستانی یک نکته مهمی این لباسها فقط منحصره با مردمان ساکن حومه دریاهاست و بندری‌ها از روزهای کهن که این لباسها می‌پوشیدند که احتمالاً بقیه آن کشورها این لباسها از فرهنگ آنها گرفتند. نکته مهم یکی از ویژگیهای لباسهای زنانه ایراهستانی بندری و هرموزی رنگهای گوناگون مانند لباسهای زرتشتیان. مردم اچمی ساکنان جنوب (مانند بندر عباس) احتمالاً این لباس‌ها را گرفتند به دلیل شکفتن و تقسیم کردن ایراهستان (لارستان بزرگ).

• 

  نمونه تولید شده توسط هوش مصنوعی از لباس‌های مردانه اچمی بستکی

میراث تاریخی

• قلعه دولاب: بقایای قلعه دولاب مربوط به دوره ساسانیاناست و در شهرستان بستکقرار دارد.
• تمب تالار: تپه تمب تالار مربوط به دوره ساسانیان - صدر اسلاماست و در شهرستان بستک.
• تمب پرگان: تپه تمب پرگان مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان بستک قرار دارد.
• پل گچوییه: بقایای پل گچوییه مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان بستک.
• قلعه اشگفت منه: قلعه اشگفت منه مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان بستک قرار دارد.
• گورستان دهمه: گورستان دهمه مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان بستک قرار دارد.سد بندو: سد بندو از آثار باستانی ایران مربوط به دوره ساسانیاناست که در بخش مرکزی شهرستان عسلویه قرار دارد.

اینها آثار به جای مانده از دوره ساسانی در منطقهٔ اچُمستان هستند که همگی در فهرست آثار ملی ایرانثبت شده‌اند.

در کشورهای پیرامون خلیج فارس

بستکیه

• بستکیه محله‌ای است در شرق شهر دبی که در حدود سال ۱۳۰۸ ه‍. ق/۱۸۹۰ م، پس از مهاجرت تجار بستکی به آنجا تأسیس شده است. این محله در امتداد آبراهه خور دبیبه طول تقریبی ۳۰۰ متر و با عرض ۱۰۰ متر واقع شده است. محله بستکیه به خاطر بادگیرها، درهای چوبی کنده کاری شده، گچ بری‌های زیبا و چشم نواز از معروفترین اماکن جلب گردشگران و محل دیدار مهمانان رسمی در دبیبوده است.

بحرین

• بادگیر خانه «عیسا بن علی» در بحرین. یه ساختمان معماری که ساخته شده با توسط عجم‌های بحرین.

بوم

جغرافیای طبیعی

منطقه حفاظت‌شده گنو و خورخوران دو منطقه از ذخیره‌گاه زیست‌کره سیزده‌گانهٔ یونسکو در ایران به‌شمار می‌آیند. همچنین مناطق هرمود، مند، مارز وبحر آسمان که در جغرافیای زبانی این منطقه هستند از مناطق حفاظت شده ایران محسوب می‌شوند. بیشتر جزیره‌های ایران در خلیج فارس در دو بخش شرقی استان بوشهر و نیز هرمزگان قرار دارند که از این میان، جزیره قشم با مساحت ۱۴۹۱ کیلومتر مربع از ۲۳ کشور دنیا وسیع‌تر است. به‌طور مثال قشم ۲٫۵ برابر سنگاپور و بحرین و سان مارینو، ۱٫۵ برابر هنگ کنگ، ۵ برابر مالدیو و ۷۰ برابر ماکائو است.

قره آغاج ،مند، میناب، کل و مهران نیز از رودخانه‌های مهم این مناطق هستند.

سرشناسان

آروین بستکی

• یوسف هادی: خواننده اچمی قدیم.
• احمد شفیعی: خواننده اچمی بستکی.
• عبدالله یونس: خواننده اچمی بستکی.
• علی بستکی: خواننده اچمی بستکی.
• مهران دوزنده: خواننده اچمی.
• شهلا: خواننده اچمی اردی (هرمزگان).

از ایران

• آروین بستکی: خواننده اچمی بستکی اماراتی، متولد ۲ ژانویه ۱۹۸۴ (سن ۴۰ سال)، بستک، استان هرمزگان، ایران، مقیم در شهر دبی امارات.
• لطفعلی خنجی: نویسنده و گوینده، از خنج.
• فرهاد قایدی خنجی: فعال حوزه فرهنگی، هنری، اجتماعی و خواننده.
• رشید بستکی: خواننده اچمی بستکی.

از بحرین

• کریم فخراوی (به عربی: كريم فخراوي): از بنیانگذاران الوسط، یکی از روزنامه‌های محبوب در بحرین.
• غاده جمشیر (به عربی: غادة جمشیر): فعال حقوق زنان.
• زینب العسکری (به عربی: زينب غلوم العسكري): نویسنده و بازیگر.
• احمد سلطانیز: خواننده خوش صدای گروه سلطانیز از گروه‌های معروف بستکی و بندری بحرین که نمونه ای از گروه‌های متعدد موسیقی در کشور بحرین می‌باشند که اکثراً ملیت ایرانی دارند.
• حسین اسیری (به عربی: حسين أسيري): خواننده اچمی بحرینی که با عربی بحرینی، فارسی و اچمی میخونه.
• سونیا جناحی (به عربی: سونيا جناحي): استراتژیست تجارت و بازاریابی (اچمی جناحی).
• فتحیه بستکی (به عربی: فتحیه البستکی): فعال حقوق حیوانات بحرینی (اچمی بستکی).
• محمد حسین جهرمی (به عربی: محمد حسين جهرمي): کمدین و انفلوئنسر بحرینی.
• خالد جناحی (به عربی: خالد جناحي): کمدین و انفلوئنسر بحرینی.
• سوسن کوهجی (به عربی: سوسن الكوهجي): نفلوئنسر بحرینی.
• حنان رضا (به عربی: حنان رضا): خواننده بحرینی.
• عبد الحسین علی میرزا (به عربی: عبدالحسين علي ميرزا): وزیر انرژی بحرینی.
• فوزیه زینل (به عربی: فوزية زينل): متولد ۱۹۶۱ میلادی، سیاستمدار و فعال اجتماعی بحرینی است که از ۲۸ دسامبر ۲۰۲۲ سفیر پادشاهی بحرین در جمهوری عربی مصر بوده و پیش از این در دوره دسامبر رئیس مجلس نمایندگان بوده است. ۱۲، ۲۰۱۸ تا ۱۲ دسامبر ۲۰۲۲ (اچمی). پدربزرگ او در حدود سال ۱۹۱۲ میلادی تصمیم گرفت به همراه برادرش به بحرین مهاجرت کند.
• خالد فؤاد (به عربی: خالد فؤاد): خوانند بحرینی. مادرش اچمی است.
• د. محمد خنجی: دکتر علوم سیاست.
• عبدالله بستکی (به عربی: عبدالله البستكي): یک تاجر بحرینی و نامزد مجلس نمایندگان (حوزه محرق).

از کویت

• د. مریم العوضی (به عربی: د. مريم العوضي): روان‌پزشک اچمی کویتی.
• امل عوضی (به عربی: أمل العوضي): بازیگر و مجری تلویزیون اچمی کویتی.
• حلیمه بلند (به عربی: حليمه بولند) مدل و مجری تلویزیون اچمی کویتی.
• هنادی کندری (به عربی: هنادی الکندری): بازیگر و مجری تلویزیون اچمی کویتی.
• محمد کندری (به عربی: محمد الكندري): نویسنده کویتی سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی.
• د. عیسا لاری (به عربی: د. عيسى لاري): دکتر جراح زیبایی.

از امارات

• هدا الخطیب (به عربی: هدى الخطيب): بازیگر اچمی که ریشه در دژگان دارد. این بازیگر ریشه‌هایش منعکس کرد در یک سریال تلویزیونی (عربی: مسلسل الدعله) به لهجه عربی عجمی صحبت می‌کرد در حالی که آن را با فارسی مخلوط می‌کرد که در میان ایرانیان جنوب خلیج فارس بسیار رایج بود.
• خدیجه بستکی (به عربی: خديجه البستكي) زن تجاری اماراتی معروف.
• شهد بستکی (به عربی: شهد البستكي): خواننده اماراتی.
• فریال بستکی (به عربی: شهد البستكي): طراح مد اماراتی.
• د. ابتسام بستکی (به عربی: ابتسام البستكي): مدیر اداره بهداشت دبی.
• معین بستکی (به عربی: معين البستكي): حیله‌گر/ شعبده باز اماراتی.
• تئا علینی فرد: مالک جومو-ویرز (Jomo Wears) برند پوشاک اچمی ثبت شده در امارات متحده عربی.
• راحیل خنجی: مشاور املاک اچمی در کشور امارات.
• سامیه فیروزی: مشاور رسمی دایره اراضی و املاک دبی که شرکت به نام «سامیه» در کشور امارات که ریشه در بندر کُنگ دارد، اماراتی اچمی.
• فاطمه بستکی (به عربی: فاطمة البستكي):مشاور سبک و دکور.

نگارخانه

• 
  برزن تاریخی بستکیه در دبی
• 
  بازار قیصریه لار
• 
  کل؛ بزرگترین برکه ایران در گراش
• 
  هتل داریوش بزرگ در کیش
• 
  طبیعت بیدشهر
• 
  مناره شیخ دانیال خنجی در خنج بازمانده دوره سلجوقی
• 
  نمای درونی کاروانسرایی در جویم
• 
  بادگیر خانه «عیسی بن علی» در بحرین
• 
  حمام سیبا ۱
• 
  حمام سیبا ۲
• 
  حمام سیبا ۳
• 
  حمام سیبا ۴
• 
  دوگنبدان کوخرد
• 
  آرامگاه سید مظفر کوخرد
• 
  ورودی قلعه خان بستک
• 
  آب انبار‌های بستک
• 
  قبر شیخ عبدالقادر بستکی
• 
  آرامگاه سید مظفر کوخرد
• 
  کتیبه سردر ورودی آرامگاه شیخ عبدالقادر بستکی
• 
  بنگله بستکی (بندرلنگه)
• 
• 
  ترنه ساسانی - عکس ترنه دهستان کوخرد بخش کوخرد
• 
  بشکرو (کوخرد)
• 
  بادگیرهای البستکیه در دبی
• 
  قبر مادر نادر شاه در لار، استان فارس، ایران

جستارهای وابسته

• ایرانیان بحرین
• ایرانیان کویت
• ایرانیان امارات