Benzine: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added

Inline

De hjoeddeiske ferzje sûnt 18 jan 2022 om 16.19

Benzine is in mingsel fan koalwetterstoffen dat brûkt wurdt as brânstof foar benzinemotors en as oplos- en skjinmakkersmiddel. It bestiet út lichtere distillaasjefraksjes fan ierdoalje mei in lege fiskositeit en betreklik leech kôktrajekt en befettet inkel floeibere alkenen en alkanen.

Etymology

It wurd benzine hat net te krijen mei de Dútske útfiner fan de automobyl, Carl Benz. It wurd is úteinlik op frijwat komplisearre wize ôfkomstich fan benzoë, de hars fan de benzoëbeam. De Ingelske skiekundige Michael Faraday (1791-1867) identifisearre yn 1825 as earste de stof benzeen, yn brûkte ljochtgasflessen, mar neamde de stof bicarburet of hydrogen. It wie de Dútske skiekundige Eilhard Mitscherlich dy't de stof oanmakke út benzoësoer en in sterke baze, en de resultearjende stof Benzin neamde.^[1] Syn ynfloedrike fakgenoat Justus von Liebig neamde dy om ta Benzol omdat de útgong -in him tefolle tinken die oan stoffen as strychnine en kinine, dêr't it neat mei te krijen hie. De namme Benzin waard yn de Dútske taal sûnttiid brûkt foar in net krekt omskreaun mingsel fan lichte koalwetterstoffen, út koaltarre of rauwe oalje makke, wylst mei Benzol (ek reines Benzin) de stof benzeen oantsjutten waard.^[2]

Gearstalling en tafoegings

Benzine is kleurleas. It bestiet út in mingsel fan koalwetterstoffen mei ornaris 4 oant sirka 12 koalstofatomen, en benammen út fertakke alkanen en molekulen mei in benzeenring, lykas tolueen en ksyleen. It is faaks wat ferrassend dat, nettsjinsteande de namme, moderne benzine mar in bytsje benzeen befettet. Dy komponint is der út helle omdat it kankerfuortbringend is. Ek swevelferbinings binne der út helle om luchtfersmoarging tsjin te gean.

Oan benzine dy't as brânstof brûkt wurdt wurde additiven (ek wol dopes neamd) tafoege om foar te kommen dat de motor 'pingeljen' giet. Faak wurdt ûnrjochtlik it begryp oktaangehalte brûkt. Dat doocht net meidat it suggerearret dat oktaan in stof wêze soe dy't tafoege is oan de benzine.

Leadfrije benzine

De tafoeging tetra-etyllead dy't earder in soad brûkt waard as antyklopmiddel, is tsjintwurdich ferfongen troch it miljeu-ûnfreonliker methyl-tert-butyleter. De benzine is hjirmei leadfrij wurden. Yn Europa wurdt sûnt midden jierren 90 fan de 20e iuw eins allinnich leadfrije benzine (Euro 95 en Super leadfrij 98) ferkocht. Benzines mei lead binne net mear te krijen, benzines mei leadferfanger mar beheind, it apart tafoegjen fan leadferfanger oan de benzine is ek in opsje. Auto's mei in katalysator kinne allinnich mar op leadfrije benzine ride; lead makket de katalysator kapot.

Energetyske wearde

By it ferbaarnen fan 1 liter benzine komt likernôch 35 MJ (= 9,7 kWh) enerzjy frij.^[3]

CO₂-útstjit

By de ferbaarning fan 1 liter benzine komt sa'n 2,4 kg CO₂ frij. ^[1]

Dat is allinnich de CO₂ dy't frijkomt by de ferbaarning. Mar dat is mar in diel fan de totale hoeveelheid CO₂ dy't benzine as produkt feroarsaket. Neffens de well-to-wheelmetodyk wurdt alle CO₂ dy't ûntstiet by it opspoaren, produsearjen, raffinearjen, transportearjen en opslaan fan benzine, tarekkene oan de CO₂-útstjit fan benzine. Dat kin wol sa'n 30% bedrage, dêrmei komt de útstjit op 3,1 kg CO₂ de liter benzine. Biobrânstoffen wurde ek op soksoarte wize beoardiele.

Keppeling om utens

Wikimedia Commons

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Petroleum fan Wikimedia Commons.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

↑ E. Mitscherlich, “Ueber Benzin und Benzinschwefelsäure”, Chemisches Zentralblatt, vol. 2, pp. 505-506
↑ G. Weidinger, Waarenlexikon der chemischen Industrie und der Pharmacie, Leipzig: H. Haessel, 1868-1869, siden 62-63
↑ Em Prof Jo Hermans - Energie Survival Gids ISBN 978-90-75541-11-3

[1] E. Mitscherlich, “Ueber Benzin und Benzinschwefelsäure”, Chemisches Zentralblatt, vol. 2, pp. 505-506

[2] G. Weidinger, Waarenlexikon der chemischen Industrie und der Pharmacie, Leipzig: H. Haessel, 1868-1869, siden 62-63

[3] Em Prof Jo Hermans - Energie Survival Gids ISBN 978-90-75541-11-3

[1]

[2]

[3]

@@ Rigel 1: / Rigel 1: @@
-'''Benzine''' is in mingsel fan [[koalwetterstoffen]] dat brûkt wurdt as [[brânstof]] foar [[ottomotor|benzinemotors]] en as [[oplosmiddel|oplos-]] en [[skjinmakmiddel]]. It bestiet út lichtere [[destillaasjefraksje]]s fan [[ierdoalje]] mei in lege [[fiskoaziteit]] en betreklik leechh [[kôktrajekt]] en befet inkel floeibere [[alkenen]] en [[alkanen]].
+'''Benzine''' is in mingsel fan [[koalwetterstoffen]] dat brûkt wurdt as [[brânstof]] foar [[ottomotor|benzinemotors]] en as [[oplosmiddel|oplos-]] en [[skjinmakkersmiddel]]. It bestiet út lichtere [[Distillaasjefraksje|distillaasjefraksjes]] fan [[ierdoalje]] mei in lege [[fiskositeit]] en betreklik leech [[kôktrajekt]] en befettet inkel floeibere [[alkenen]] en [[alkanen]].
-[[Ofbyld:Tanke.JPG|200px|thumb|''In tankstasjon'']]
 == Etymology ==
-It wurd ''benzine'' hat net te krijen mei de Dútske útfiner fan de automobyl, [[Carl Benz]]. It wurd is úteinlik op frijwat komplisearre wize ôfkomstich fan [[benzoë]], de [[hars]] fan de benzoëbeam. De Ingelske skiekundige [[Michael Faraday]] (1791-1867) identifisearre yn 1825 as earste de stof benzeen, yn brûkte [[lichtgas]]flessen, mar neamde de stof ''bicarburet of hydrogen''. It wie de Dútske skiekundige [[Eilhard Mitscherlich]] dy't de stof oanmakke út [[benzoësoer]] en in sterke [[baze (skiekunde)|baze]], en de resultearjende stof ''Benzin'' neamde.<ref>E. Mitscherlich, &ldquo;Ueber Benzin und Benzinschwefelsäure&rdquo;, ''Chemisches Zentralblatt'', vol. 2, [http://books.google.nl/books?id=xHJ1k4sfHwYC&pg=PA505 pp. 505-506]</ref> Syn ynfloedrike fakgenoat [[Justus von Liebig]] werneamde dit lykwols nei ''Benzol'' omdat de útgong ''-in'' him tefolle tinken die oan stoffen as [[strychnine]] en [[kinine]], dêr't it neat mei te krijen hie. De namme ''Benzin'' waard yn de Dútske taal sûnttiids brûkt foar in net krekt omskreaun mingsel fan lichte koalwetterstoffen, út [[koaltar]] of [[rûge oalje]] makke, wylst mei ''Benzol'' (ek ''reines Benzin'') de stof benzeen oantsjutten waard.<ref>G. Weidinger, ''Waarenlexikon der chemischen Industrie und der Pharmacie'', Leipzig: H. Haessel, 1868-1869, [http://books.google.nl/books?id=7p85AAAAcAAJ&pg=PA62 siden 62-63]</ref>
+It wurd ''benzine'' hat net te krijen mei de Dútske útfiner fan de automobyl, [[Carl Benz]]. It wurd is úteinlik op frijwat komplisearre wize ôfkomstich fan [[benzoë]], de [[hars]] fan de benzoëbeam. De Ingelske skiekundige [[Michael Faraday]] (1791-1867) identifisearre yn 1825 as earste de stof benzeen, yn brûkte [[lichtgas|ljochtgas]]flessen, mar neamde de stof ''bicarburet of hydrogen''. It wie de Dútske skiekundige [[Eilhard Mitscherlich]] dy't de stof oanmakke út [[benzoësoer]] en in sterke [[baze (skiekunde)|baze]], en de resultearjende stof ''Benzin'' neamde.<ref>E. Mitscherlich, &ldquo;Ueber Benzin und Benzinschwefelsäure&rdquo;, ''Chemisches Zentralblatt'', vol. 2, [http://books.google.nl/books?id=xHJ1k4sfHwYC&pg=PA505 pp. 505-506]</ref> Syn ynfloedrike fakgenoat [[Justus von Liebig]] neamde dy om ta ''Benzol'' omdat de útgong ''-in'' him tefolle tinken die oan stoffen as [[strychnine]] en [[kinine]], dêr't it neat mei te krijen hie. De namme ''Benzin'' waard yn de Dútske taal sûnttiid brûkt foar in net krekt omskreaun mingsel fan lichte koalwetterstoffen, út [[koaltarre]] of [[rauwe oalje]] makke, wylst mei ''Benzol'' (ek ''reines Benzin'') de stof benzeen oantsjutten waard.<ref>G. Weidinger, ''Waarenlexikon der chemischen Industrie und der Pharmacie'', Leipzig: H. Haessel, 1868-1869, [http://books.google.nl/books?id=7p85AAAAcAAJ&pg=PA62 siden 62-63]</ref>
 == Gearstalling en tafoegings ==
-Benzine is kleurleas. It bestiet út in mingsel fan [[koalwetterstoffen]] mei ornaris 4 oant sirka 12 koalstofatomen, en benammen út fertakke [[alkanen]] en molekulen mei in [[benzeenring]], lykas [[tolueen]] en [[ksyleen]]. It is faaks wat ferrassend dat, ûndanks de namme, moderne benzine mar in bytsje [[benzeen]] befet. Dizze komponint is der út helle omdat it kankerferwekkend is. Ek swervelferbinings binne der út helle om [[loftfersmoargging]] tsjin te gean.
+Benzine is kleurleas. It bestiet út in mingsel fan [[koalwetterstoffen]] mei ornaris 4 oant sirka 12 koalstofatomen, en benammen út fertakke [[alkanen]] en molekulen mei in [[benzeenring]], lykas [[tolueen]] en [[ksyleen]]. It is faaks wat ferrassend dat, nettsjinsteande de namme, moderne benzine mar in bytsje [[benzeen]] befettet. Dy komponint is der út helle omdat it kankerfuortbringend is. Ek swevelferbinings binne der út helle om [[luchtfersmoarging]] tsjin te gean.
-Oan benzine dy't as brânstof brûkt wurdt wurde additiven (ek wol ''dopes'' neamd) tafoege om foar te kommen dat de motor "klopjen" giet (ek wol pingeljen neamd). De [[klopfêstheid]] wurdt útdrukt yn it [[oktaangetal]] fan de benzine.
+Oan benzine dy't as brânstof brûkt wurdt wurde additiven (ek wol ''dopes'' neamd) tafoege om foar te kommen dat de motor 'pingeljen' giet.
-Faak wurdt ten ûnrjochte it begryp oktaan''gehalte'' brûkt. Dit is ferkeard omdat dit suggereart dat oktaan in stof wêze soe dy't tafoege is oan de benzine.
+Faak wurdt ûnrjochtlik it begryp oktaangehalte brûkt. Dat doocht net meidat it suggerearret dat oktaan in stof wêze soe dy't tafoege is oan de benzine.
 == Leadfrije benzine ==
-[[Ofbyld:Minister Winsemius opent symbolisch 30 pompen voor loodvrije benzine, Winsemius tankt loodvrije benzine, links staatssec - NL-HaNA Anefo 933-2937 WM554.jpg|thumb|''De Nederlânske Minister Winsemius iepent 15 april 1985 symboalysk 30 pompen foar leadfrije benzine.]]{{wurk}}
+[[Ofbyld:Minister Winsemius opent symbolisch 30 pompen voor loodvrije benzine Winsemius , Bestanddeelnr 933-2937.jpg|thumb|''De Nederlânske Minister Winsemius iepenet 15 april 1985 symboalysk 30 pompen foar leadfrije benzine.]]
-De tafoeging [[tetraetyllead]], dy't earder in soad brûkt waard as antiklopmiddel, is tsjintwurdich ferfongen troch it minder milieu-ûnfreonlike [[methyl-tert-butyleter]]. De benzine is hiermee leadfrij wurden. Yn Europa wurdt sûnt midden jieren 90 van de 20e eeuw vrijwel uitsluitend loodvrije benzine (Euro 95 en Super ongelood 98) verkocht. Benzines met lood zijn niet meer te verkrijgen, benzines met loodvervanger slechts beperkt, het apart toevoegen van loodvervanger aan de benzine is ook een optie. Auto's met een [[katalysator]] kunnen uitsluitend op loodvrije benzine rijden; lood maakt de katalysator kapot.
+De tafoeging [[tetra-etyllead]] dy't earder in soad brûkt waard as antyklopmiddel, is tsjintwurdich ferfongen troch it miljeu-ûnfreonliker [[methyl-tert-butyleter]]. De benzine is hjirmei leadfrij wurden. Yn Europa wurdt sûnt midden jierren 90 fan de 20e iuw eins allinnich leadfrije benzine (Euro 95 en Super leadfrij 98) ferkocht. Benzines mei lead binne net mear te krijen, benzines mei leadferfanger mar beheind, it apart tafoegjen fan leadferfanger oan de benzine is ek in opsje. Auto's mei in [[katalysator]] kinne allinnich mar op leadfrije benzine ride; lead makket de katalysator kapot.
 == Energetyske wearde ==
-Bij de verbranding van 1 liter benzine komt ca. 35 MJ (= 9,7 kWh) energie vrij.<ref>Em Prof Jo Hermans - Energie Survival Gids ISBN 978-90-75541-11-3</ref>
+By it ferbaarnen fan 1 liter benzine komt likernôch 35 MJ (= 9,7 kWh) enerzjy frij.<ref>Em Prof Jo Hermans - Energie Survival Gids ISBN 978-90-75541-11-3</ref>
-== CO<sub>2</sub>-útsjit ==
+== CO<sub>2</sub>-útstjit ==
-Bij de verbranding van 1 liter benzine komt ca. 2,4 kg [[kooldioxide|CO<sub>2</sub>]] vrij. <sup>[1]</sup>
+By de ferbaarning fan 1 liter benzine komt sa'n 2,4 kg [[koaldiokside|CO<sub>2</sub>]] frij. <sup>[1]</sup>
-Dit is uitsluitend de CO<sub>2</sub> die vrijkomt bij verbranding. Dit is echter maar een gedeelte van de totale hoeveelheid CO<sub>2</sub> die benzine als product veroorzaakt. Volgens de well-to-wheelmethodiek wordt alle CO<sub>2</sub> die ontstaat bij het opsporen, produceren, raffineren, transporteren en opslaan van benzine, toegerekend aan de CO<sub>2</sub>-uitstoot van benzine. Dat kan wel zo'n 30% bedragen, daarmee komt de uitstoot op 3,1 kg CO<sub>2</sub> per liter benzine. [[Biobrandstoffen]] worden op een vergelijkbare wijze beoordeeld.
+Dat is allinnich de CO<sub>2</sub> dy't frijkomt by de ferbaarning. Mar dat is mar in diel fan de totale hoeveelheid CO<sub>2</sub> dy't benzine as produkt feroarsaket. Neffens de well-to-wheelmetodyk wurdt alle CO<sub>2</sub> dy't ûntstiet by it opspoaren, produsearjen, raffinearjen, transportearjen en opslaan fan benzine, tarekkene oan de CO<sub>2</sub>-útstjit fan benzine. Dat kin wol sa'n 30% bedrage, dêrmei komt de útstjit op 3,1 kg CO<sub>2</sub> de liter benzine. [[Biobrânstoffen]] wurde ek op soksoarte wize beoardiele.
-<references/>
+== Keppeling om utens ==
 {{Commonscat|Petroleum}}
+{{boarnen|boarnefernijing=
+<references/>}}
+[[Kategory:Brânstof]]
 [[Kategory:Ierdoalje]]
+[[Kategory:Koalwetterstof]]
-[[af:Petrol]]
-[[an:Benzina]]
-[[ar:بنزين (وقود)]]
-[[ast:Gasolina]]
-[[be:Бензін]]
-[[bg:Бензин]]
-[[bn:পেট্রল]]
-[[bs:Benzin]]
-[[ca:Gasolina]]
-[[cs:Benzín]]
-[[da:Benzin]]
-[[de:Motorenbenzin]]
-[[el:Βενζίνη]]
-[[en:Gasoline]]
-[[eo:Benzino]]
-[[es:Gasolina]]
-[[et:Bensiin]]
-[[eu:Gasolina]]
-[[fa:بنزین]]
-[[fi:Bensiini]]
-[[fr:Essence (hydrocarbure)]]
-[[ga:Peitreal]]
-[[gan:汽油]]
-[[gd:Peatrail]]
-[[gl:Gasolina]]
-[[he:בנזין]]
-[[hi:पेट्रोल]]
-[[hr:Benzin]]
-[[hu:Benzin]]
-[[id:Bensin]]
-[[io:Benzino]]
-[[is:Bensín]]
-[[it:Benzina]]
-[[ja:ガソリン]]
-[[ko:휘발유]]
-[[lo:ນໍ້າມັນເຊື້ອໄຟ]]
-[[lt:Benzinas]]
-[[lv:Benzīns]]
-[[ml:പെട്രോൾ]]
-[[ms:Petrol]]
-[[new:ग्यासोलिन]]
-[[nn:Bensin]]
-[[no:Bensin]]
-[[pl:Benzyna]]
-[[pnb:پٹرول]]
-[[pt:Gasolina]]
-[[ro:Benzină]]
-[[ru:Бензин]]
-[[scn:Binzina]]
-[[sh:Benzin]]
-[[simple:Gasoline]]
-[[sk:Benzín]]
-[[sl:Bencin]]
-[[sr:Моторни бензин]]
-[[sv:Bensin]]
-[[sw:Petroli]]
-[[tg:Бензин]]
-[[th:แก๊สโซลีน]]
-[[tl:Gasolina]]
-[[tr:Benzin]]
-[[uk:Бензин]]
-[[vi:Xăng]]
-[[wo:Esaas]]
-[[yi:בענזין]]
-[[zh:汽油]]
-[[zh-yue:電油]]