Partido político

Un partido político é unha organización política que ten unha ideoloxía determinada ou persegue un fin determinado. Os partidos políticos forman unidades organizativas e nunha democracia recoñéceselles o dereito a participar nos comicios electorais por medio da presentación de candidatos.

Orixe

Os partidos políticos modernos xorden como un comportamento político disidente fronte o sistema de normas vixentes dun determinado momento. Segundo as situacións poden xurdir sistemas de partidos políticos como consecuencia do desenvolvemento dos sistemas parlamentarios, como foi o caso dos Estados Unidos e Inglaterra; tamén poden xurdir en situacións de crise ou do xurdimento dun novo estado, como foi o caso de Islandia e Irlanda, como consecuencia de disputas dinásticas como o carlismo en España, polo afundimento de democracias parlamentarias como foi o caso de Alemaña cando asumiu o poder o nazismo e se converteu en partido único.

Características

As considerables dificultades para establecer unha definición unánime do concepto de partido político levaron á doutrina a identificar catro características fundamentais, que se perfilan como criterios para considerar se unha organización determinada é un partido político.

En concreto, un partido político é unha organización estable e permanente; que se basea nunha ideoloxía e un programa de goberno para definir uns obxectivos; que busca acadar eses obxectivos mediante o exercicio do poder político; e que devandito exercicio busca ocupar cargos públicos electivos.^[1]

En todo caso, esta caracterización só é válida para os sistemas políticos democráticos, pluralistas e competitivos. Un sistema político que non reúna calquera destas tres características produce partidos políticos que, en maior ou menor medida, difiren das características e funcións descritas.^[2]

Organización

Estrutura

Dirixencia: concentra os recursos de poder e representa o centro da organización. Distribúen incentivos e interactúan con outros actores claves dentro do sistema. Toman as decisións principais
Candidatos: potenciais ocupantes dos cargos públicos electivos, xa sexan de carácter executivo ou lexislativo. Son seleccionados polos demais membros do partido.
Burocracia: corpo administrativo.
Técnicos e intelectuais: asesoran permanentemente os dirixentes, colaboran na redacción de proxectos e asisten aos candidatos en épocas de campaña electoral.
Militantes: son os que están afiliados ao partido, participan activamente de maneira constante.
Afiliados: están inscritos no padrón do partido e achegan financiamento a través de cotas periódicas, limitan a súa participación á elección interna dos candidatos e autoridades.
Simpatizantes: situados no exterior do partido, móstranse favorables aos seus principios, mais mantéñense apartados da organización colaborando cos seus votos e opinións.

Factores

Robert Michels, dende un enfoque monocausal, plantea que a dimensión do partido político é a variable fundamental que define a súa organización, dado que incide en:

A cohesión interna: en formacións políticas pequenas é máis doado un acordo arredor de valores e obxectivos. Se aumentan as súas proporcións haberá unha maior heteroxeneidade.
O estilo político: as grandes agrupacións son máis pragmáticas.
A mobilización dos afiliados: o tamaño varía en sentido inverso á participación.
A burocratización: a medida que medra a organización é máis notable a división do traballo. Foméntanse as desigualdades internas en prol da eficiencia do partido.

Panebianco considera que non se pode establecer un nexo tan ríxido de causalidade. Afirma que os factores que definen o perfil da organización partidaria e permiten coñecer as súas expectativas de supervivencia ou éxito son:

Competencia: medida en que se converte nun actor indispensable para desempeñar un papel determinado.
Xestión das relacións coa contorna: capacidade de adaptación, aptitude para formular estratexias de negociación, establecer alianzas e conflitos con outras organizacións.
Comunicación: control exercido sobre as canles de información internas e externas.
Regras formais: é importante coñecer quen teñen facultades para modificar as normas, as posibles desviacións e o grao en que se cumpren os estatutos.
Financiamento: é un asunto moi polémico. Existen distintos criterios. Algúns afirman que debe ser pública só durante as campañas electorais para garantir a participación de todos os partidos. Outros consideran que o Estado ten que ocuparse de todos os gastos para o seu mantemento e funcionamento. Isto afectaría á súa independencia. Quen se inclina polo financiamento privado sostén que os custos económicos deben ser solventados polos cidadáns interesados. Pódense adoptar medidas negativas de limitación directa (establecendo un máximo de gastos permitidos) ou indirecta (obrigalos a dar publicidade da orixe dos recursos e da súa finalidade); ou medidas positivas de prestación directa (subvención de actividades) ou indirecta (axudas como destinar espazos gratuítos na televisión pública para os partidos). A contribución pode ser con base nos cargos obtidos ou en función da porcentaxe de votos recibidos con independencia de se conseguiu ou non representación. O máis axeitado é combinar ambos os criterios.
Recrutamento: definición dos requisitos de admisión, carreira e permanencia.

Índice de centralidade

Este índice mide a capacidade dos presidentes e dos dirixentes de impoñer disciplina no seu partido; cando un presidente ten un partido centralizado, é moi probable que poida lograr impor o seu programa lexislativo.^[3]

A capacidade dos dirixentes ou dos candidatos presidenciais é un dos factores da centralidade. Cando os líderes determinan quen se presentarán como candidatos e o seu lugar na lista electoral, os lexisladores teñen incentivos para adherirse á liña do partido na lexislatura.^[3] O segundo factor son as características do sistema electoral. Así, a centralización é maior cando os lexisladores son elixidos en distrito único ou en grandes distritos con listas pechadas e bloqueadas. O terceiro factor é a simultaneidade das eleccións presidenciais e lexislativas: os partidos son máis centralizados e os dirixentes máis poderosos cando as eleccións son simultáneas. Os outros factores son o grao de autonomía das autoridades subnacionais, o grao de democracia interna nos partidos e a existencia de eleccións primarias.^[4]

Ideoloxía

Cada partido posúe unha ideoloxía que lle dá claridade conceptual e o guía na súa acción política. Componse de:

Doutrinas: conxunto de crenzas que se toman como válidas.
Teorías: sistematización explicativa, comprensiva e interpretativa da realidade.
Plataforma: agrupación dos principais problemas sociais, políticos e económicos.
Programas: aqueles remedios para paliar os problemas.
Consignas: slogans ou lemas característicos do partido.

Existen diversas maneiras de agrupar ou clasificar as ideoloxías políticas; usualmente poden agruparse segundo o posicionamiento fronte a unha serie de cuestións clave. Unha das clasificacións máis comúns das ideoloxías é o espectro político baseado na distinción esquerda política fronte a dereita política. Esta é unha clasificación unidimensional que pode clasificar de xeito aproximado os partidos políticos dunha gran cantidade de territorios, aínda que en moitos casos unha explicación adecuada da conduta electoral require clasificacións multidimensionais máis complexas (entre elas son de uso frecuente o gráfico de Pournelle ou o gráfico de Nolan entre outros).

Poder político

O partido político trata de lograr o poder político, ben obtendo a capacidade de decidir, ben participando no proceso de toma de decisións xunto con outros actores políticos (partidos o non). Nos sistemas pluralistas e competitivos, existe unha separación formal entre as estruturas do Estado e as estruturas do partido político. Os partidos actúan como estruturas intermedias que conectan o Estado cos cidadáns e a sociedade civil.

Cargos públicos electivos

Dentro dos distintos actores políticos, os partidos teñen un status específico, que os separa do resto das organizacións presentes na sociedade civil, e os sitúa nunha posición privilexiada dentro do proceso de toma de decisións. Ese status caracterízase por ter o monopolio da participación en procesos electorais plurais e competitivos, que eventualmente poden desembocar no nomeamento de cargos públicos electivos que, en maior ou menor medida, poden ser controlados polos partidos ou viceversa.^[5]

Ao contrario que o resto de actores políticos, os partidos non se limitan a tratar de influír no proceso de toma de decisións, senón que desenvolven o papel fundamental á hora de tomar a decisión concreta. As demais organizacións (sindicatos, patronais, organizacións de consumidores etc.) participan no proceso de toma de decisións, mais a natureza de devandita participación é radicalmente distinta á do partido político, limitándose a influír, informar ou facer presión. Isto non exclúe a posibilidade de que varios partidos políticos compartan o poder e participen conxuntamente na toma dunha determinada decisión.

Tipoloxía

Xosé Manuel Beiras, político galego pertencente ó partido político ANOVA-Irmandade Nacionalista.

Ideoloxicamente os partidos políticos agrúpanse en familias, a súa aparición cronolóxica é a seguinte:

Os partidos liberais, xurdiron como reacción ao Antigo Réxime
Os partidos conservadores que xurdiron como reacción ao principio monárquico autocrático na primeira metade do século XIX.
Os partidos socialistas que xurdiron contra o sistema burgués.
Os partidos agrarios que xurdiron contra o sistema industrial.
Os partidos rexionalistas e nacionalistas contra o centralismo dos estados.
Os partidos relixiosos, contra o laicismo
Os partidos comunistas en Europa Occidental, contra a socialdemocracia.
Os partidos fascistas, contra a democracia.
Os partidos protesta, contra os altos impostos ou a burocracia dalgúns estados.
Os partidos verdes, contra o crecemento da sociedade industrial.
Os partidos temáticos, en torno á consecución de determinados dereitos (en certa forma, os relixiosos e os protesta poderían estar incluídos nesta epígrafe).

Partidos políticos no mundo

Notas

↑ Oñate, Pablo (2008). del Águila, Rafael, ed. Manual de Ciencia Política. Editorial Trotta. p. 253. ISBN 9788481641899.
↑ Oñate, Pablo (2008). del Águila, Rafael, ed. Manual de Ciencia Política. Editorial Trotta. p. 251. ISBN 9788481641899.
↑ ^3,0 ^3,1 Echebarría, Koldo; Stein, Ernesto; Tommsi, Mariano (2006). a política de las políticas públicas: Progreso económico y social en América Latina: Informe 2006. Banco Interamericano de Desarrollo. p. 41. ISBN 9781597820097.
↑ Echebarría, Koldo; Stein, Ernesto; Tommsi, Mariano (2006). La política de las políticas públicas: Progreso económico y social en América Latina: Informe 2006. Banco Interamericano de Desarrollo. p. 42. ISBN 9781597820097.
↑ Oñate, Pablo (2008). del Águila, Rafael, ed. Manual de Ciencia Política. Editorial Trotta. p. 254. ISBN 9788481641899.

Véxase tamén

Outros artigos

Este artigo sobre política é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

[1] Oñate, Pablo (2008). del Águila, Rafael, ed. Manual de Ciencia Política. Editorial Trotta. p. 253. ISBN 9788481641899.

[2] Oñate, Pablo (2008). del Águila, Rafael, ed. Manual de Ciencia Política. Editorial Trotta. p. 251. ISBN 9788481641899.

[Koldo_Echebarría_1-3] 3,0 ^3,1 Echebarría, Koldo; Stein, Ernesto; Tommsi, Mariano (2006). a política de las políticas públicas: Progreso económico y social en América Latina: Informe 2006. Banco Interamericano de Desarrollo. p. 41. ISBN 9781597820097.

[4] Echebarría, Koldo; Stein, Ernesto; Tommsi, Mariano (2006). La política de las políticas públicas: Progreso económico y social en América Latina: Informe 2006. Banco Interamericano de Desarrollo. p. 42. ISBN 9781597820097.

[5] Oñate, Pablo (2008). del Águila, Rafael, ed. Manual de Ciencia Política. Editorial Trotta. p. 254. ISBN 9788481641899.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]