Eritropoese
A eritropoese[1] é o proceso de formación dos glóbulos vermellos do sangue ou eritrocitos. Forma parte da hematopoese e ocorre normalmente na medula ósea vermella. A vida dos eritrocitos é duns 120 días; cando morren son destruídos no bazo e substituídos por novos eritrocitos producidos por eritropoese, de modo que cada día entran á circulación uns 2·1010 eritrocitos novos[2]. A eritropoese é estimulada pola diminución de O2 na circulación, que se detecta nos riles, os cales entón segregan a hormona eritropoetina.[3] Esta hormona estimula a proliferación e diferenciación de precursores dos glóbulos vermellos, que activan un incremento da eritropoese nos tecidos hematopoéticos, o que finalmente dará lugar á produción de máis glóbulos vermellos.[3] Nas aves e mamíferos (incluídos os humanos) posnatais, isto normalmente ocorre na medula ósea.[3] Pero nos fetos, a eritropoese ten lugar nas células mesodérmicas do saco vitelino, e ao chegar ao cuarto mes pasa a producirse no fígado.[4] Despois do sétimo mes, a eritropoese prodúcese xa na medula ósea. O incremento da actividade física pode causar un incremento da eritropoese.[5] A medula ósea de practicamente todos os ósos produce glóbulos vermellos ata os 5 anos de idade. Á idade de 25 anos a tibia e o fémur deixan de ser sitios importantes de hematopoese, e son as vértebras, o esterno, a pelve, as costelas, e os ósos craniais os que continúan a produción de glóbulos vermellos durante o resto da vida. Porén, nos humanos que padecen certas doenzas e nalgúns animais, a eritropoese tamén ten lugar fóra da medula ósea, en órganos como o bazo ou o fígado, o que se denomina eritropoese extramedular.
Diferenciación dos eritrocitos
[editar | editar a fonte]No proceso da maduración dos eritrocitos, as células van sufrindo unha progresiva diferenciación. Os seguintes estadios de desenvolvemento ocorren todos na medula ósea a partir das células nai hematopoéticas e duran aproximadamente unha semana:
- Un hemocitoblasto, unha célula nai hematopoética multipotente, é a célula inicial.
- A célula nai hematopoética orixina unha célula proxenitora mieloide común.
- A partir da célula proxenitora mieloide común fórmase unha célula nai unipotente que orixina os pronormoblastos.
- O pronormoblasto tamén se chama proeritroblasto ou rubriblasto. Ten un diámetro de 14 a 19 microns, e un núcleo grande con cromatina dispersa e dous ou máis nucléolos.
- Esta célula divídese formando normoblastos (eritroblastos) temperáns ou basofílicos, tamén chamados eritroblastos, con citoplasma moi basofílico, cromatina con grumos densos e sen nucléolos, con moitos polirribosomas libres, que xa pode sintetizar hemoglobina.
- Esta célula divídese e orixina despois normoblastos (eritrobalstos) intermedios ou policromatófilos, con núcleo máis pequeno con cromatina máis condensada, menos ribosomas e unha cantidade cada vez maior de hemoglobina. As proporcións cambiantes de ribosomas e a hemoglobina fan que teña diversas cores nas tinguiduras.[2]
- O estadio seguinte é o de normoblasto (eritroblasto) tardío ou ortocromático (ou, simplemente, normoblasto). Este ten un núcleo pequeno e excéntrico, un citoplasma case sen orgánulos, pero aínda hai grupos de ribosomas e aumenta a concentración de hemoglobina. Neste estado o núcleo é expulsado da célula xunto cunha fina capa de citoplasma, rodeado de membrana plasmática (os macrófagos fagocitan estes núcleos)[2], o que a converte en reticulocito.
- Os reticulocitos denomínanse así porque nas extensións de sangue fresco tinguidas con azul brillante de cresilo os ribosomas aparecen tinguidos agrupados formando un retículo. As células libéranse da medula ósea e pasan á circulación en estado de reticulocito, e nas células vermellas novas do sangue circulantes hai arredor do 1% de reticulocitos. Despois dun ou dous días, estes convértense na circulación en eritrocitos maduros.
Estes estadios corresponden ás sucesivas aparicións das células cando se tinguen con tinguidura de Wright e se observan con microscopio óptico, e correspóndense con outros cambios bioquímicos.
No proceso de maduración, un pronormoblasto basofílico transfórmase desde o estado de célula cun gran núcleo e un volume de 900 femtolitros a unha célula enucleada (sen núcleo) discoidal cun volume de 95 fL. No estado de reticulocito, a célula xa perdeu o seu núcleo, pero aínda conserva a capacidade de producir hemoglobina e pode transportar oxíxeno.
Para a maduración dos eritrocitos é esencial a vitamina B12 (cobalamina) e a Vitamina B9 (ácido fólico). A falta de ambos as vitaminas causa a insuficiencia do proceso da eritropoese, o cal se manifesta clinicamente como unha reticulocitopenia, que é unha cantidade anormalmente baixa de reticulocitos.
Regulación da eritropoese
[editar | editar a fonte]Un bucle de retroalimentación na que está envolvida a eritropoetina axuda a regular o proceso de eritropoese para que, en estados onde non hai doenzas, a produción de eritrocitos sexa igual á cantidade de eritrocitos que se destrúen e o número de eritrocitos sexa dabondo para manter uns niveis adecuados de oxíxeno nos tecidos pero non tan alto como para causar hiperviscosidade sanguínea, trombose, ou accidentes cerebrovasculares. A eritropoetina prodúcese nos riles e fígado en resposta a niveis baixos de oxíxeno. Ademais, a eritropoetina únese aos eritrocitos circulantes, polo que un baixo número destes causa un alto nivel de eritropoetina libre, a cal estimula a eritropoese na medula ósea.
Estudos recentes mostraron que a hormona peptídica hepcidina pode xogar un papel na regulación da produción de hemoglobina, e isto afecta á eritropoese. O fígado produce hepcidina. A hepcidina controla a absorción de ferro no tracto gastrointestinal e a liberación de ferro do tecido reticuloendotelial. O ferro debe ser liberado dos macrófagos na medula ósea para que sexa incorporado ao grupo hemo da hemoglobina nos eritrocitos.
A perda de función do receptor da eritropoetina ou JAK2 en células de rato causa a insuficiencia da eritropoese, polo que a produción de eritrocitos nos embrións e o crecemento quedan alterados. Se non hai inhibición por retroalimentación, como a producida por supresores de proteínas citocinas de sinalización presentes no sistema, orixínase xigantismo nos ratos.[6][7]
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Coordinadores: Jaime Gómez Márquez, Ana Mª Viñas Díaz e Manuel González González. Redactores: David Villar Docampo e Luís Vale Ferreira. Revisores lingüísticos: Víctor Fresco e Mª Liliana Martínez Calvo. (2010). Dicionario de bioloxía galego-castelán-inglés. (PDF). Xunta de Galicia. p. 72. ISBN 978-84-453-4973-1.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 D. W. Fawcett. Bloom-Fawcett. Tratado de Histología. 11ª edición (1987). Interamericana-McGraw Hill. Páxina 276. ISBN 84-7605-361-4.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Sherwood, L, Klansman, H, Yancey, P: Animal Physiology, Brooks/Cole, Cengage Learning, 2005.
- ↑ Palis J, Segel GB (June 1998). "Developmental biology of erythropoiesis". Blood Rev. 12 (2): 106–14. PMID 9661799. doi:10.1016/S0268-960X(98)90022-4.
- ↑ Le, Tao; Bhushan, Vikas; Vasan, Neil (2010). First Aid for the USMLE Step 1: 2010 20th Anniversary Edition. USA: The McGraw-Hill Companies, Inc. pp. 124. ISBN 978-0-07-163340-6.
- ↑ Nicolas G, Bennoun M, Porteu A, Mativet S, Beaumont C, Grandchamp B, Sirito M, Sawadogo M, Kahn A, Vaulont S (April 2002). "Severe iron deficiency anemia in transgenic mice expressing liver hepcidin". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 99 (7): 4596–601. PMC 123693. PMID 11930010. doi:10.1073/pnas.072632499.
- ↑ Michael Föller, Stephan M. Huber , Florian Lang (August 2008). "Erythrocyte programmed cell death.". IUBMB Life 60 (10): 661–668. PMID 18720418. doi:10.1002/iub.106 (inactivo 2019-04-08). Arquivado dende o orixinal o 08 de abril de 2019. Consultado o 08 de abril de 2019.
