ટ્યૂલિપ

Tulip
	Cultivated tulip - Floriade 2005, Canberra
વૈજ્ઞાનિક વર્ગીકરણ
Kingdom:	Plantae
(unranked):	Angiosperms
Order:	Liliales
Family:	Liliaceae
Subfamily:	Lilioideae
Genus:	''Tulipa''
Species
	See text

ટ્યૂલિપ એ ટ્યૂલિપા વર્ગના સુંદર ફૂલો સાથેનો બારમાસી, ગોળાકાર છોડ છે, જેમાં 109 જાતિઓ^[૧] હોય છે અને લીલીયાસિયે પરિવાર સાથે જોડાયેલું છે.^[૨] આ વર્ગની મૂળ રેંજ દૂર પશ્ચિમ જેમ કે દક્ષિણ યુરોપ, ઉત્તર આફ્રિકા, એનાટોલીયા, અને ઇરાન થી ચીનના ઉત્તર પશ્ચિમ સુધી વિસ્તરેલી છે. ટ્યૂલિપની વૈવિધ્યતાનું કેન્દ્ર પામિર, હિન્દુ કુશ, અને ટિયેન શાન પર્વતોમાં છે. ^[૩] અસંખ્ય જાતિઓ અને ઘણી વર્ણસંકર કલ્ટીવાર (મશાગત કરીને ઉગાડેલ વનસ્પતિની જાત)ને માટલા છોડ તરીકે અથવા તાજા કાપેલા ફુલોની જેમ દર્શાવવા માટે બગીચાઓમાં ઉગાડવામાં આવે છે. મોટા ભાગના ટ્યૂલિપના કલ્ટીવાર ટ્યૂલિપા જેસ્નેરિયાના પરથી આવ્યા છે.

વર્ણન

ટ્યૂલિપ્સ વસંતઋતુમાં પૂરબહારમાં ખીલતા બારમાસી છે જે ગોળાકારમાં ખીલે છે. જાતિ પર આધાર રાખતા ટ્યૂલિપ નાના 4 inches (10 cm) અને મોટા 28 inches (71 cm) ઊગી શકે છે. ટ્યૂલિપના મોટા ફૂલો સામાન્ય રીતે સ્કેપ્સ (સીધા મેદાનમાંથી) અથવા પાંદડા વિનાની ઢાંચો:Elucidate દાંડી હોય છે, જેમાં પાંદડાના ભીંગડાનો અભાવ હોય છે. મોટા ભાગના ય્ટૂલિપ્સ દાંડીદીઠ ફક્ત એક જ ફુલ પેદા કરે છે, પરંતુ બહુ ઓછી જાતો ચાર ફૂલો ધરાવતી હોય છે. રંગબેરંગી અને આકર્ષક કાપેલા ફૂલોને ત્રણ પુષ્પદળ અને ત્રણ પાંખડાવાળા ભાગ હોય છે, જેને ઘણી વખત તેઓને મોટેભાગે ઓળખી શકાય તેવા હોવાથી ટેપાલ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. છ ટેપાલ્સને ઘણી વાર નજીકના ઘાટા રંગ સાથે અંકિત કરવામાં આવે છે. ટ્યૂલિપ ફુલો ફક્ત વાદળી સિવાયના અનેક રંગમાં આવે છે (વિવિધ ટ્યૂલિપ 'બ્લ્યુ' નામથી આવે છે, જે ઝાંખો જાંબુડી રંગછટા ધરાવે છે).^[૪]^[૫]

ફૂલો છ તફાવત ધરાવે છે, ટેપાલ્સ કરતા પણ નાના થડ સાથે જોડાયેલા પુંકેસર હોય છે. ફૂલની દરેક પુષ્પયોનિ ત્રણ લટકતા ભાગ ધરાવે છે અને બીજકોષ ત્રણ ચેમ્બરો સાથે ચડિયાતા હોય છે. ઢાંચો:Elucidate ટ્યૂલિપના ફળ ચામડા જેવા આવરણ સાથે કેપ્શૂલ હોય છે અને અર્ધગોળાકારમાં દીર્ઘવૃત્તીય હોય છે. ઢાંચો:Elucidate દરેક કેપ્શૂલમાં અસંખ્ય સપાટ, ડિસ્ક આકારના બીજ ચેમ્બર દીઠ બે હરોળમાં હોય છે. ^[૬] આ હળવાથી ઘાટા ભૂખરા બીજ અત્યંત પાતળું બીજ આવરણ અને પોષક ટીસ્યુ ધરાવે છે જે સમાન્ય રીતે આખા બીજને ભરી દેતું નથી. ^[૭]

ટ્યૂલિપની દાંડી પર થોડા પાંદડાઓ મોટી જાતિઓ સાથે હોઇ શકે છે, જે અસંખ્ય પાંદડાઓ અને ન હોવા છતાં નાની જાતિ ધરાવી શકે છે. છોડો ખાસ કરીને 2થી ૬ પાંદડા ધરાવે છે, જ્યારે કેટલીક જાતિઓ ૧૨ પાંદડાઓ સુધી ધરાવી શકે છે. ^{[સ્પષ્ટતા જરુરી]} ટ્યૂલિપના સમૂહ પાંદડાઓ પટ્ટા આકારના મીણના આવરણવાળા હોય છ અને વારાફરતી દાંડી પર ગોઠવાતા હોય છે. આ ચળકતી બ્લેડ્ઝ હળવાથી મધ્યમ લીળી રંગની અને રૈખિકથી લંબગોળ આકારની હોય છે. ^{[સ્પષ્ટતા જરુરી]} ટ્યૂલિપ બલ્બસ સામાન્ય રીતે નાની ડાળખીના છેડે ઉગે છે અને બલ્બનું ટ્યૂનિકેટ (સૂકુ અને કાગળ જેવું) આવરણ વાળ ધરાવી શકે અથવા ધરાવી શકતુ નથી.

નામનું મૂળ

ટ્યૂલિપ્સ ઘણીવાર ધી નેધરલેન્ડઝ સાથે સંકળાયેલા હોવા છતા, ફૂલના વ્યાપારી વાવેતરનો પ્રારંભ ઓટ્ટોમાન સામ્રાજ્યમાં થયો હતો. ટ્યૂલિપ, અથવા લાલે ને (પર્શિયનમાંથી لاله, લાલેહ ) ઇરાન અને તૂર્કીમાં પણ કહેવાય છે, તે વિશાળ વિસ્તારનું સ્તાનિક ફૂલ છે, જેમાં આફ્રિકા, એશિયા, અને યુરોપના વિસ્તારને આવરી લે છે. શબ્દ ટ્યૂલિપ , કે જે અગાઉ ઇંગ્લીશમાં જેમ કે ટ્યૂલિપા અથવા ટ્યૂલિપન્ટ સ્વરૂપમાં દેખાયો હતો, તેણે ફ્રેંચ ટ્યૂલિપે અને તેના કાલગ્રસ્ત સ્વરૂપ ટ્યૂલિપન અથવા ઓટ્ટોમાન તૂર્કીશ ટ્યૂબેન્ડ ("મુસ્લીન" અથવા "ગૌઝ"")પરથી આધુનિક લેટિન ટ્યૂલિપા મારફતે ભાષાઓમાં પ્રવેશ્યો હતો અને અંતે તેને પર્શિયન ડૂલબેન્ડ ("ટર્બન") પરથી ઊતરી આવ્યો હતો.

વાવેતર

ટ્યૂલિપ્સ પર્વતીય વિસ્તારોમાં સમશીતોષ્ણ આબોહવા સાથેના વિસ્તારને લાગેવળગે છે અને તેને ઠંડા નિષ્ક્રીયતાના સમયગાળાની જરૂર પડે છે. લાંબી, ઠંડી વસંત અને ઉનાળાના પ્રારંભમાં તે સારી કામગીરી બજાવે છે. આમ છતાં તે શાશ્વત છે, તેને ઘણી વખત વિશ્વના ગરમ વિસ્તારોમાં પુનઃ વાવવામાં આવે છે.

બલ્બસનું ખાસ કરીને ઉનાળાના અંતની આસપાસ અને અંતે સારો એવો ભેજ હોય તે સ્થળે સમાન્ય રીતે 4 inches (10 cm) થી 8 inches (20 cm) ઊંડે સુધી છોડના પ્રકારના આધારે વાવેતર કરવામાં આવે છે. વિશ્વના ભાગોમાં કે જ્યાં લાંબી ઠંડી વસંત અને વહેલો ઉનાળો હોતો નથી, ત્યાં બલ્બસને 12 inches (300 mm) ઊંડે સુધી વાવવામાં આવે છે. તે ઉનાળાની ગરમી સામે થોડું રક્ષણ પૂરું પાડે છે અને છોડને દર વર્ષે અસંખ્ય નાના ખીલે નહી તેવાની તુલનામાં એક મોટો બલ્બ પેદા કરવા માટે દબાણ કરે છે. આ બાબત ગરમ વિસ્તારમાં છોડના આયુષ્યમાં થોડા વર્ષોનો વધારો કરી શકે છે, પરંતુ તે બલ્બના કદના ડિગ્રેડેશન અને આખરે છોડના નાશને દૂર રાખી શકતું નથી.

પ્રસરણ (વંશવૃદ્ધિ કરવી)

ટ્યૂલિપ્સની ઓફસેટ્સ, બીજ અથવા માઇક્રોપ્રોપેગેશન મારફતે વંશવૃદ્ધિ કરી શકાય છે. ^[૮] ઓફસેટ્ટ અને ટીસ્યુ કલ્ચર પદ્ધતિઓ એટલે મૂળ છોડના જિનેટિક સમુદાય ઉત્પન્ન કરવા માટે અજાતીય પ્રસરણ તેવો અર્થ થાય છે, જે કલ્ટીવાર સંકલિતતાને જાળવી રાખે છે. બીજ દ્વારા ઉગાડવામાં આવેલા છોડ ભારે વૈવિધ્ય દર્શાવે છે અને બીજનો મોટે ભાગે જાતો અને પેટાજાતોનું પ્રસરણ કરવા અથવા નવા વર્ણસંકરનું સર્જન કરવા માટે ઉપયોગ થાય છે. ઘણી ટ્યૂલિપ જાતો એકબીજા સાથે ક્રોસ પરાગકણ ઉત્પાદન કરી શકે છે અને જ્યારે જંગલી ટ્યૂલિપની વસતી અન્ય જાતો અથવા પેટાજાતોથી વધી જાય ત્યારે તે ઘણી વખત હાઇબ્રીડાઇઝ થાય છે અને મિશ્ર વસતીનું સર્જન કરે છે. મોટા ભાગના ટ્યૂલિપ કલ્ટીવાર્સ જટિલ હાયબ્રીડ્ઝ અને ખરેખર અણઉપજાઉ હોય છે. એવા છોડ કે જે ઘણી વખત બીજનું ઉત્પાદન કરે છે તે મૂળની સામે ઓફસ્પ્રીંગ અસમાનતા ધરાવે છે.

ઓફસેટ્ટસમાંથી વેચાઉ ટ્યૂલિપ્સના ઉત્પાદનમાં એક વર્ષ કે છોડ ફૂલ આપે તેવા મોટા ન થાય તે પહેલા વૃદ્ધિ પામવા માટે સમય લે છે. બીજમાંથી ઉગાડવામાં આવેલા ટ્યૂલિપ્સને ઘણી વખત છોડ ફૂલ આપવા જેવા કદના થાય તે પહેલા પાંચથી આઠ વર્ષની જરૂર પડે છે. વ્યાપારી ઉત્પાદકો સામાન્ય રીતે ઉનાળાના અંતે ટ્યૂલિપની લણણી કરે છે અને કદ અનુસાર તેને વહેંચે છે; બલ્બસ એટલા મોટા હોય છે કે જે ફૂલની વહેંચણી કરે છે અને વેચાણ કરે છે, જ્યારે નાના બલ્બસને કદમાં અને પુનઃવાવેતરમાં વહેંચવામાં આવે છે. હોલેન્ડ એ વ્યાપારી ધોરણે વેચાતા છોડનો મુખ્ય ઉત્પાદક દેશ છે, તે વાર્ષિક ધોરણે નહી નહી તો ૩ અબજ બલ્બસ પેદા કરે છે. ^[૯]

પશ્ચિમ યુરોપમાં રજૂઆત

ઉત્તરપશ્ચિમ યુરોપમાં સૌપ્રથમ ટ્યૂલિપ કોણ લઇ આવ્યું તે અસ્પષ્ટ હોવા છતાં, મોટે ભાગે સ્વીકારી લેવામાં આવેલી વાર્તા એ છે કે તે ઓઘીયર ઘીસ્લેઇન ડી બુસ્બેક હતા, જેઓ જર્મનીના ફર્ડીનાન્ડ I થી ઓટ્ટોમાન સામ્રાજ્યના સુલેમાન ધી મેગ્નીફિશીયન્ટના રાજદૂત હતા. તેમણે એક પત્રમાં એવી નોંધ મૂકી હતી કે તેમણે "ફૂલો નાર્સિસુસ, હયાસિન્થ અને તૂર્કીશમાં જેને લાલે કહેવાતા હતા તે વિપુલ પ્રમાણમાં જોય હતા, જે આપણને આશ્ચર્ય પમાડે તેવા હતા કારણ કે તે મધ્યશિયાળો હતો, જે ફૂલો માટેની તરફેણકારી સીઝન હોતી નથી." ^[૧૦] આણ છતાં, 1559માં કોનાર્ડ જેસનરની નોંધ અનુસાર ઔગ્સબર્ગ, બાવારીયામાં ટ્યૂલિપ્સ ફૂલોને કાઉન્સીલર હર્વાર્ટના બગીચાઓમાં જોયા હતા. ટ્યૂલિપના ઉત્પાદન ચક્રના પ્રકારને કારણે, ટ્યૂલિપ બલ્બને સામાન્ય રીતે જૂનમાં મેદાન પરથી દૂર કરવામાં આવે છે અને શિયાળો સહન કરવા માટે સપ્ટેમ્બરમાં પુનઃવાવવામાં આવે છે. જ્યારે શક્ય હોય ત્યારે, બુસ્બેકે સફળતાપૂર્વક ટ્યૂલિપ બલ્બ્સની લણણી કરી હતી અને જર્મનીમાં શીપમાં મોકલ્યા હતા અને તેને પ્રથમ વાર જોતા જ માર્ચ 1558 અને જેસનરના વર્ણનના પછીના વર્ષની વચ્ચે પુનઃવાવ્યા હતા. પરિણામસ્વરૂપે, બુસ્બેકની યુરોપીયન દ્વારા પ્રથમ જોયા હોવાનો યશ જાય છે તેવી નોંધ જે શક્યતઃ બનાવટી હોય તેવું લાગે છે.

કેરોલસ ક્લુસિયસે 1573માં વિયેનામાં ઇમ્પીરીયલ બોટાનિકલ બગીચાઓમાં અને બાદમાં લેઇડેન યુનિવર્સિટીના નવા જ સ્થાપિત થયેલા હોર્ટુસ બોટાનિકસમાં વાવેતર કર્યું હતું, જ્યાં તેમની નિમણૂંક ડિરેક્ટર તરીકે થઇ હતી. ત્યાં તેમણે તેમના કેટલાક ટ્યૂલિપ બલ્બ્સનું 1593ના અંતમાં વાવેતર કર્યું હતું. પરિણામે, બે અથવા ત્રણ દાયકાઓ પહેલા એન્ટવર્પ અને એમ્સ્ટરડેમમાં ખાનગી બગીચાઓમાં ફૂલોનું વાવેતર થઇ રહ્યું હોવાના અહેવાલો છતા 1594ના વર્ષને ટ્યૂલિપના ધી નેધરલેન્ડઝમાં પ્રથમ ફૂલ તરીકે ગણવામાં આવે છે. લેઇડેન ખાતે આ ટ્યૂલિપ્સ આખરે તો ટ્યૂલિપ મેનીયા અને હોલેન્ડમં વ્યાપારી ટ્યૂલિપ ઉદ્યોગ એમ બન્નેમાં પરિણમશે. ^[૧૧]

ટ્યૂલિપની પશ્ચિમ યુરોપમાં ઉત્પત્તિ અંગેની અન્ય નોંધ લોપો વાઝ ડે સેમ્પાઇઓની છે,જેઓ ભારતમાં પોર્ટુગીઝ માલિકી હેઠળના ભાગના ગવર્નર હતા. અધિકૃત્ત ગવર્નર પાસેથી સત્તા પચાવી પાડવાના પ્રયત્ન બાદ સેમ્પાઇઓને મરજી વિરુદ્ધ પોર્ટુગલ પાછા ફરવાની ફરજ પડી હતી. ^{[સ્પષ્ટતા જરુરી]} એવું મનાય છે કે તેઓ ટ્યૂલિપ બલ્બ્સને તમની સાથે શ્રી લંકાથી ફરી પોર્ટુગલ લઇ ગયા હતા. આ વાર્તા પૃથ્થકરણમાં ટકી શકતી નથી કારણ કે ટ્યૂલિપ શ્રી લંકામાં થતા નથી અને આઇલેન્ડ સેમ્પાઇઓ શક્યતઃ વહાણને લઇ ગયા હતા તે માર્ગથી દૂર છે.

યુરોપમાં ફૂલો કેવી રીતે આવ્યા તે બાબત મોટી નહી હોવા છતાં તેની લોકપ્રિયતામાં ઝડપથી વધારો થયો હતો. કાર્લોસ ક્લુસિયસ મોટે ભાગે ટ્યૂલિપ બલ્બ્સના સોળમી સદીના અંતિમ વર્ષોમાં ફેલાવા માટે જવાબદાર હોવાનું મનાય છે. તેમણે ટ્યૂલિપ પર પ્રથમ મોટા લખાણ કાર્યને 1592માં પૂર્ણ કર્યું હતું, અને તેમણે રંગમાં વૈવિધ્યતા અંગેની નોંધ કરી હતી જેણે ટ્યૂલિપને વખાણવાલાયક બનાવ્યા હતા. એક શિક્ષક સભ્ય તરીકે યુનિવર્સિટી ઓફ લેઇડેન ખાતે સ્કુલ ઓફ મેડિસીનમાં ખુરશી પ્રાપ્ત કરતા, ક્લુસિયસે ટીચીંગ ગાર્ડન અને પોતાની પાસે રહેલા ટ્યૂલિપ બલ્બ્સ એમ બન્નેનું વાવેતર કર્યું હતું. 1596 અને 1598માં ક્લુયસિયસ પોતાના બગીચામાંથી ચોરીથી હેરાન થયા હતા, જમાં એક જ વખતમાં સોએક જેટલા બલ્બ્સની ચોરી થઇ હતી.

1634 અને 1637ની વચ્ચે, નવા ફૂલો માટેના ઉત્સાહે અટકળયુક્ત ફ્રેંન્ઝીને વેગ આપ્યો હતો, જે હાલમાં ટ્યૂલિપ મેનીયા તરીકે ઓળખાય છે. ટ્યૂલિપ્સ અત્યંત ખર્ચાળ બની ગયા હતા કે તેમને ચલણના એક સ્વરૂપ તરીકે ગણવામાં આવતા હતા. આ સમયગાળાની આસપાસ વાઝમાં ફૂલોની પાંદડીઓના ફૂલોની કલગીના ડિસ્પ્લે માટે સિરામિક ટ્યૂલિપીયરની શોધ કરવામાં આવી હતી, જે 19મી સદી સુધી જવલ્લેજ ઉપલબ્ધ હતા, જો કે વાઝ અને ફૂલોની કલગીમાં સામાન્ય રીતે ટ્યૂલિપ્સનો ઉપયોગ થાય છે, તે ઘણી વખત ડચ સ્ટીલલાઇફ પેઇન્ટીંગમાં દેખાય છે. આ જ દિન સુધી, ટ્યૂલિપ્સ નેધરલેન્ડઝ સાથે સંકળાયેલા છે અને ટ્યૂલિપના વાવેતર સ્વરૂપ ઘણી વખત "ડચ ડ્યૂલિપ્સ" કહેવાય છે. ટ્યૂલિપ ઉદ્યોગ અને ટ્યૂલિપ તહેવારના વધારામાં ધી નેધરલેન્ડઝ કિયુકેનહોફ ખાતે વિશ્વનો સૌથી મોટો કાયમી ડિસ્પ્લે ધરાવે છે, આમ છતા ડિસ્પ્લે જાહેર જનતા માટે ફક્ત સીઝનમાં જ ખુલ્લો રહે છે.

યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં રજૂઆત

એવુ મનાય છે કે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં પ્રથમ ટ્યૂલિપ લિન અને સાલેન, મેસ્સાચ્યુએટ્સમાં ફે ઇસ્ટેટ ખાતે સ્પ્રીંગ પોન્ડમાં ઉગાડવામાં આવ્યા હતા. 1847 થી 1865 સુધી, અગાઉના જમીનદાર રિચાર્ડ સુલીવાન ફે, એસએસક્યુ., અને લિનના સૌથી શ્રીમંત વ્યક્તિ, થોડા સમય મટે આજના લિન અને થોડા સમય માટે આજના સાલેમમાં 500 acres (2.0 km²) રહ્યા હશે તેવું મનાય છે. જ્યારે ત્યાં શ્રી ફેએ ઘણા અગત્યના વૃક્ષો અને છોડોની વિશ્વના અનેક ભાગોમાંથી આયાત કરી હતી અને ફે એસ્ટેટની જમીન પર તેમનું વાવેતર કર્યું હતું. ^[૧૨]

રોગો

બોટ્રીટીસ ટ્યૂલિપા એ મોટો ફૂગ રોગ છે જે ટ્યૂલિપ્સને માઠી અસર કરે છે, જે કણોના મૃત્યુમાં અને આખરે છોડના વિનાશમાં પરિણમે છે. ^[૧૩] અન્ય રોગ ઉત્પાદક એજન્ટોમાં એન્થ્રાનોસ, બેક્ટેરીયલ સોફ્ટ રોટ, બ્લાઇટ કે જે ક્લેરોટીયમ રોલ્ફસિલ , બલ્બ નેમાટોડેને કારણે થાય છે, અન્ય સડાઓમાં બ્લ્યુ મોલ્ડ, બ્લેક મોલ્ડ અને મુશી રોટનો સમાવેશ થાય છે. ^[૧૪]

વેરિગેટેડ જાતોના ડચ ટ્યૂલિપોમેનીયા દરમિયાન વખાણ કરવામાં આવ્યા હતા, જેણે ટ્યૂલિપ બ્રેકીંગ વાયરસ, મોઝેઇક વાયરસ કે જે ગ્રીન પીચ એફિડ, માયઝુસ પર્સિકે દ્વારા લાવવામાં આવ્યા હતા તેની સાથે ચેપને કારણે તેમના નાજુક પીછાઓ પ્રાપ્ત કર્યા હતા. આ એફિડ્ઝ સત્તરમી સદીના યુરોપીયન બગીચાઓમાં સામાન્ય હતા. વાયરસ સુંદર રંગફુલ ફૂલો ઉત્પન્ન કરે છે ત્યારે તે છોડને નબળો પાડવામાં પણ કારભૂત બને છે, જે ધીમે ધીમે તે નાશ પામે છે.

આજે વાયરસનો મોટે ભાગે ટ્યૂલિપ ઉત્પાદકોના ખેતરમાંથી લોપ થઇ ગયો છે. ટ્યૂલિપ્સને મોઝેઇક વાયરસ કે જેને "તૂટેલા ટ્યૂલિપ્સ" કહેવાય છે તેનાથી માઠી અસર થાય છે; જ્યારે આ પ્રકારના ટ્યૂલિપ્સ પસંગોપાત ફરી પાથી શુદ્ધ અને ઘાટા રંગો પ્રાપ્ત કરે છે, તેને વાયરસનો ચેપ લાગેલો રહેશે. જ્યારે કેટલીક આધુનિક જાતો પણ અનેક રંગોવાળી પદ્ધતિઓ દર્શાવતી હોવાથી, આ પદ્ધતિ ઇરાદાયુક્ત ઉછેરમાંથી પરિણમે છે. આ ટ્યૂલિપ્સમાં,ફૂલમાના પિગમેન્ટના ઉપલા અને નીચલા સ્તરોમાં કુદરતી તફાવતો પદ્ધતિઓ માટે જવાબદાર હોય છે.

કલા અને સંસ્કૃતિમાં

ઓટ્ટોમાન સામ્રાજ્ય દરમિયાન ટ્યૂલિપ ઓટ્ટોમાન પ્રાંતમાં અત્યંત લોકપ્રિય બની ગયા હતા અને તે વિપુલ સંપત્તિ અને ભોગવિલાસનું પ્રતીક બની ગયા હતા. હકીકતમાં, તે યુગ દરમિયાનમાં ઓટ્ટોમાન સામ્રાજ્ય અત્યંત સમૃદ્ધિવાન હતુ અને તેને ઘણીવખત તૂર્કીશમાં ટ્યૂલિપ યુગ અથવા લાલે દેવરી કહેવામાં આવતું હતું.

પુરાતન અને આધુનિક પર્શિયન સાહિત્યમાં, આ સુંદર ફૂલો પર ખાસ ધ્યાન આપવામાં આવતું હતું અને તાજેતરમાં પણ ટ્યૂલિપ્સને સિમીન બેહબાહાનીમાં દર્શાવવામાં આવ્યા હતા. આમ છતાં, પશ્ચાત તેરમી સદી સુધી પર્શિયન કવિતાઓમાં ટ્યૂલિપ એક વિષય હતું. મુશરીફુદ્દીન સાદી,^{[સ્પષ્ટતા જરુરી]}એ તેમની ગુલિસ્તાન કવિતામાં, 'ધી મર્મર ઓફ અ કૂલ સ્ટીમ / બર્ડ સોંગ, રાઇપ ફ્રુટ ઇન પ્લેન્ટી / બ્રાઇટ મલ્ટીરંગ્ડ ટ્યૂલિપ્સ અને ફ્રેગરન્ટ રોસીઝ...'^[૧૫]માં એક સ્વપ્નશીલ બગીચા સ્વર્ગ તરીકે વર્ણન કર્યું હતું.

ધી બ્લેક ટ્યૂલિપ એ ફ્રેંચ લેખક એલેક્ઝાન્ડ્રે ડૂમસ, પેરે દ્વારાના ઐતિહાસિક પ્રેમગાથાનું શિર્ષક છે. આ વાર્તાએ ડચ શહેર હારલેમ માં સ્થાન લીધું હતું, જ્યાં ખરેખર કાળા ટ્યૂલિપનું ઉત્પાદન કરી શકે તેવા પ્રથમ ઉત્પાદકને બદલો આપવામાં આવતો હતો.

આજે, વિશ્વભરમાં ટ્યૂલિપ તહેવારો ઉજવવામાં આવે છે જેમાં ધી નેધરલેન્ડઝ, સ્પેલ્ડીંગ, ઇંગ્લેંડનો સમાવેશ થાય છે. દરેક વસંતમાં ઉત્તર અમેરિકામાં વિવિધ ટ્યૂલિપ તહેવારો ઉજવાય છે, જેમાં હોલેન્ડ, મિચીગન માં ટ્યૂલિપ ટાઇમ ફેસ્ટીવલ, સ્કેગીટ વેલી, વોશિંગ્ટોનમાં સ્કેગીટ વેલી ટ્યૂલિપ ફેસ્ટીવલ, ઓરેંજ સિટી અને પેલ્લા, લોવામાં ટ્યૂલિપ ટાઇમ ફેસ્ટીવલ અને ઓટ્ટાવા, કેનેડામાં કેનેડીયન ટ્યૂલિપ ફેસ્ટીવલનો સમાવેશ થાય છે. હાલમાં ટ્યૂલિપ્સ ઓસ્ટ્રેલીયામાં પણ લોકપ્રિય છે અને વિવિધ તહેવારો સધર્ન હેમિસ્ફીયરની વસંત દરમિયાન સપ્ટેમ્બર અને ઓક્ટોબરમાં યોજાય છે.

ફિલ્મ ધી હોલ નાઇન યાર્ડઝ માં, બ્રુસ વિલીસ પાત્ર ખૂનીનું ટૂંકુ નામ "ધી ટ્યૂલિપ" છે, કારણ કે તેઓ તેમના પોતાના શિકારની દફનવિધીમાં ટ્યૂલિપ્સ મોકલતા હતા.

વર્ગીકરણ

હોર્ટિકલ્ચરમાં, ટ્યૂલિપ્સને પંદર જૂથો (વિભાગો)માં વહેંચવામાં આવ્યા છે, જે મોટે ભાગે ફૂલ આકારવિજ્ઞાન અને છોડના કદની પર આધારિત છે. ^[૧૬] ^[૧૭]

વિભાગ. 1: સીંગલ અરલી - કપ આકારનું એક માત્ર ફૂલ, 8 સેમી (3 ઇંચ) કરતા મોટું નહી. તે પ્રારંભથી લઇને સીઝનના મધ્ય ભાગ સુધી ખીલે છે. 15 થી 45 સેમી સુધી લાંબુ થાય છે.
વિભાગ 2: ડબલ અરલી - સંપૂર્ણ બેવડા ફૂલો સાથે, વર્તુળ આકારનો 8 સેમી આરપાર. છોડો ખાસ કરીને 30–40 સેમી લાંબા થાય છે.
વિભાગ 3: ટ્રાયમ્ફ - એક માત્ર, આશરે 6 સેમી પહોળું કપ આકારનું ફૂલ. છોડ 35-60 સેમી ઊંચા વૃદ્ધિ પામે છે અને મધ્યથી સીઝનના અંત સુધી ખીલે છે.
વિભાગ 4: ડાર્વિન હાઇબ્રીડ - એકમાત્ર ફૂલ આકારામાં અંડાકાર હોય છે અન આશરે 8 સેમી પહોળુ હોય છે. છોડ 50-70 સેમી ઊચા વૃદ્ધિ પામે છે અને મધ્યથી સીઝનના અંત સુધી ખીલે છે. આ જૂથને જૂના ડાર્વિન ટ્યૂલિપ્સ સાથે ગૂંચવવું જોઇએ નહી, જે સિંગલ લેટ ગ્રુપની નીચે લાગેવળગે છે.
વિભાગ 5: સિંગલ લેઇટ - કપ અથવા કટોરાના પડછાયા વાળા ફૂલો 8 સેમી પહોળા હોય છે, કેટલાક છોડ અનેક ફૂલવાળી દાંડી પેદા કરે છે. છોડ 45-47 સેમી ઊંચા વૃદ્ધિ પામે છે અને સીઝનના અંતે ખીલે છે.
વિભાગ 6: લીલી ફ્લાવર્ડ
વિભાગ 7: ફ્રીંન્જડ (ક્રિસ્પા)
વિભાગ 8: વિરીડીફ્લોરા
વિભાગ 9: રેમ્બ્રન્ટ
વિભાગ 10: પેરોટ
વિભાગ 11: ડબલ લેઇટ
વિભાગ 12: કૌફમેનીયા
વિભાગ 13: ફોસ્ટરિયાના (એમ્પેરિયર)
વિભાગ 14: ગ્રેઇગી
વિભાગ 15: સ્પેસિસ ((બોટાનિકલ)
વિભાગ 16: મલ્ટીફ્લાવરીંગ - અધિકૃત્ત વિભાગ નહી, આ ટ્યૂલિપ્સ પ્રથમ 15 વિભાગને લાગેવળગે છે, પરંતુ તેને ઘણી વખત અલગ રીતે દર્શાવવામાં આવે છે કારણ કે બલ્બ દીઠ અસંખ્ય હારમાળાઓ ધરાવે છે.

તેને ફૂલોની સીઝન દરમિયાન પણ વર્ગીકૃત કરી શકાય છે: ^[૧૮]

વહેલાસર ફૂલો : સિંગલ અરલી ટ્યૂલિપ્સ, ડબલ અરલી ટ્યૂલિપ્સ, ગ્રેઇગી ટ્યૂલિપ્સ, કૌફમેનીયાના ટ્યૂલિપ્સ, ફોસ્ટરીંગ ટ્યૂલિપ્સ, સ્પેસિસ ટ્યૂલિપ્સ
મધ્ય સીઝન ફૂલો: ડાર્વિન હાયબ્રિડ ટ્યૂલિપ્સ, ટ્રાયમ્ફ ટ્યૂલિપ્સ, પેરોટ ટ્યૂલિપ્સ
છેલ્લી સીઝનમાં ફૂલો: સિંગલ લેઇટ ટ્યૂલિપ્સ, ડબલ લેટ ટ્યૂલિપ્સ, વિરીડીફ્લોરા ટ્યૂલિપ્સ, લીલી-ફ્લાવરીંગ ટ્યૂલિપ્સ, ફ્રીંન્જડ ટ્યૂલિપ્સ, રેમબ્રન્ટ ટ્યૂલિપ્સ.

પસંદગીની જાતો

ટ્યૂલિપા એક્યુમિનેટા (કાંટાવાળા ટ્યૂલિપ)
ટ્યૂલિપા એજેન્સીસ (આઇડ ટ્યૂલિપ)
ટ્યૂલિપા એલેપ્પેન્સિસ (એલેપ્પો ટ્યૂલિપ)
ટ્યૂલિપા આર્મેના
ટ્યૂલિપા ઓચેરિયાના
ટ્યૂલિપા બાટાલીની
ટ્યૂલિપા બકેરી
ટ્યૂલિપા બાઇફ્લોરા
ટ્યૂલિપા બોર્સઝોવી
ટ્યૂલિપા બૂટ્કોવી
ટ્યૂલિપા કેરિનાટા
ટ્યીલિપા સેલ્સીયાના
ટ્યૂલિપા ક્લુસિયાના (લેડી ટ્યૂલિપ)
ટ્યૂલિપા ક્રેટિકા
ટ્યૂલિપા સાપ્રિયા
ટ્યૂલિપા ડેસિસ્ટેમોન
ટ્યૂલિપા ડિડીએરી
ટ્યૂલિપા ડુબીજ
ટ્યૂલિપા એડ્યુલિસ
ટ્યૂલિપા ફર્ગેનિકા
ટ્યૂલિપા જેસ્નેરિયાના
ટ્યુલિપા ગૌલીમયી
ટ્યૂલિપા ગ્રેગી
ટ્યૂલિપા ગ્રીન્જીલેન્સીસ
ટ્યૂલિપા હિટીરોફિલા
ટ્યૂલિપા હુગીયાના
ટ્યૂલિપા હુમિલીસ
ટ્યૂલિપા હંગેરિકા
ટ્યૂલિપા ઇલીન્સિસ
ટ્યૂલિપા ઇન્જેન્સ
ટ્યૂલિપા જ્યુલીયા
ટ્યૂલિપા કૌફમેનીયાના (વોટરલીલી ટ્યૂલિપ)
ટ્યૂલિપા કોલપાકોસ્કીયાના
ટ્યૂલિપ કોરોલક્વી રેગેલ
ટ્યૂલિપા કુર્ડીકા
ટ્યૂલિપા કુશકેન્સિસ
ટ્યૂલિપા લેનાટા
ટ્યૂલિપા લેટીફોલીયા
ટ્યૂલિપા લેહમેનીયાના
ટ્યૂલિપા લિનીફોલીયા (બોખારા ટ્યૂલિપ)
ટ્યૂલિપા માર્જોલેટ્ટી
ટ્યૂલિપા મોરીટાનીયા
ટ્યૂલિપા મિચેલિયાના
ટ્યૂલિપા મોન્ગોલિકા
ટ્યૂલિપા મોન્ટાના
ટ્યૂલિપા ઓર્ફાનીડિયા (ઓરેંજ વાઇલ્ડ ટ્યૂલિપ)
ટ્યૂલિપા ઓસ્ટ્રોસ્કીયાના
ટ્યૂલિપા પ્લેટીસ્ટીગ્મા
ટ્યૂલિપા પોલીક્રોમા
ટ્યૂલિપા પ્રાએકોક્સ
ટ્યૂલિપા પ્રાએસ્ટાન્સ
ટ્યૂલિપા પ્રિમ્યુલિના
ટ્યૂલિપા પુલ્ચેલ્લા
ટ્યૂલિપા રેટ્રોફ્લેક્સા
ટ્યૂલિપા હોડોપિયા
ટ્યુલિપા સેક્સાલિસ
ટ્યૂલિપા શેરોનેન્સીસ
ટ્યૂલિપા સ્પ્લેન્ડેન્સ
ટ્યૂલિપા સ્પ્રેન્ગેરી બેકર
ટ્યૂલિપા સ્ટેપફી
ટ્યૂલિપા સબપ્રાયેસ્ટન્સ
ટ્યૂલિપા સિલ્વેસ્ટ્રીસ (વાઇલ્ડ ટ્યૂલિપ)
ટ્યૂલિપા સિસ્ટોલા
ટ્યૂલિપા તાઇહેન્ગશાનિકા
ટ્યૂલિપા ટાર્ડા
ટ્યૂલિપા ટેટ્રાફિલા
ટ્યૂલિપા શિમગેનિકા
ટ્યૂલિપા ટ્યુબરજેનિયાના
ટ્યૂલિપા તૂર્કેસ્ટાનિકા
ટ્યૂલિપા ઉન્ડુલેટિફોલીયા
ટ્યૂલિપા ઉર્મેએન્સિસ
ટ્યૂલિપા ઉર્મોફી
ટ્યૂલિપા વાયોલેસીયા
ટ્યૂલિપા વ્હીટ્ટાલી

ચિત્ર દર્શન (ગેલેરી)

ફ્લોરિડમાં ટ્યૂલિપનું કરાયેલું વાવેતર
ફ્લોરિડે, કેનબરામાં લાલ ટ્યૂલિપ્સના ખેતર
ટ્યૂલિપ્સ શહેરી લેન્ડસ્કેપીંગમાં સામાન્ય છે, જેમ કે ઓટ્ટાવામાં ઓફિસ ટાવરની આગળ દેખાય છે.
ટ્રાયમ્ફ કલ્ટીવારના ગુલાબી ટ્યૂલિપ - રંગ "બર્નસ"માં અહીં દર્શાવેલ છે
ગુલાબી ટ્યૂલિપ્સ જાહેર બગીચાઓમાં લોકપ્રિય છે, જેમ કે તેને બેલિનગ્રહ ગાર્ડન્સ અને થિયોડોર, અલના ઘરમાં રાખવામાં આવ્યા છે.
ઇઝરાયેલમાં ટ્યૂલિપા એજેન્સિસસ

આ પણ જુઓ

ટ્યૂલિપ સમયગાળો
ટ્યૂલિપ મેનીયા
ટ્યૂલિપ પ્રકારોની યાદી

સંદર્ભો

↑ "WCSP". World Checklist of Selected Plant Families. મેળવેલ 2010. Check date values in: |access-date= (મદદ)
↑ "Tulipa in Flora of North America @". Efloras.org. મેળવેલ 2009-12-07.
↑ King, Michael (2005). Gardening with Tulips. Portland, OR: Timber Press. પૃષ્ઠ 16. ISBN 0-88192-744-9.
↑ કીંગ, પૃષ્ઠ 164
↑ Tenenbaum, Frances, સંપાદક (2003). Taylor's Encyclopedia of Garden Plants. Houghton Mifflin. પૃષ્ઠ 395. ISBN 0-618-22644-3.
↑ ફ્લોરા ઓફ નોર્થ અમેરિકા કમિટી. 2002. ફ્લોરા ઓફ નોર્થ અમેરિકા, નોર્થ ઓફ મેક્સિકો વોલ્યુમ 26, ઓર્કિડેલ્સ. ન્યુ યોર્કઃ ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ. ISBN 0195152085 26 પૃષ્ઠ 199
↑ Botschantzeva, Z. P. (1982). Tulips: taxonomy, morphology, cytology, phytogeography and physiology. CRC Press. પૃષ્ઠ 120. ISBN 9061910293.
↑ નિશીઉચી, વાય. 1986. મલ્ટીફિકેશન ઓફ ટ્યૂલિપ બલ્બ બાય ટીસ્યુ કલ્ચર ઇન વિટ્રો. એક્ટા હોર્ટ. (આઇએસએચએસ)(ISHS) 177:279-284 http://www.actahort.org/books/177/177_40.htm
↑ "Tulipa spp". Floridata. મેળવેલ 2009-12-07.
↑ Blunt, Wilfrid. Tulipomania. પૃષ્ઠ 7.
↑ "ડચ લેન્ડસ્કેપને તૂર્કીશ ફૂલોએ કેવી રીતે ભરી દીધું"
↑ ધી ડેઇલી આઇટમ, લિન, મા ઇન્ડિપેન્ડન્ટ ન્યૂઝપેપર, 24 જાન્યુઆરી 1952ના રોજ લખાયેલ
↑ એ. લિયોન રેયસ, ટી.પી. પ્રિન્સ, જે.-પી. વાન એમ્પેલ, જે.એમ. વાન ટૂયલ આઇએસએચએસ એક્ટા હોર્ટીકલ્ચર 673: IX ફ્લાવર બલ્બ્સ પર ઇન્ટરનેશનલ સિમ્પોસિયમ. ડિફ્રન્સ ઇન એપિક્ટુટિક્યુલર વેક્સ લેયર ઇન ટ્યૂલિપ કેન ઇન્ફ્લુઅન્સ રેઝિસ્ટન્સ ટુ બોટ્રીટીસ ટ્યૂલિપા
↑ વેસ્કોટ્ટ, સિન્થીયા અને આર. કેનેથ હોર્સ્ટ. 1979. વેસ્ટકોટ્સ પ્લાન્ટ રોગ પુસ્તિકા . ન્યુ યોર્ક: વાન નોસ્ટ્રાન્ડ રેઇનહોલ્ડ. ISBN 0442235437 પૃષ્ઠ 709.
↑ પાવોર્ડ, એન્ના. 1999. ધી ટ્યૂલિપ . બ્લૂમ્સબરી પબ્લિશીંગ પીએલસી. ISBN 1-58234-013-7 પૃષ્ઠ 31.
↑ બ્રિકેલ, ક્રિસ્ટોફર અને જૂડિથ ડી. ઝુક. 1997. ધી અમેરિકન હોર્ટિકલ્ચરલ સોસાયટી એ-ઝેડ બગીચાના છોડોનો જ્ઞાનકોશ . ન્યુ યોર્ક, એન.વાય.: ડીકે પબ. ISBN 0789419432 પૃષ્ઠ 1028.
↑ "ધી પ્લાન્ટ એક્સપર્ટ: ટ્યૂલિપ્સ". મૂળ માંથી 2010-09-30 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-12-24.
↑ આઇઓવા સ્ટેટ યુનિવર્સિટી: ટ્યૂલિપ ક્સાસિસ

વધુ વાંચન

બ્લુન્ટ, વિલ્ફ્રીડ. ટ્યૂલિપોમેનીયા
ક્લૌસિયસ, કારોલસ. ટ્યૂલિપ્સ પરની સંધિઓ
ડેશ, માઇક. ટ્યૂલિપોમેનીયા
કીંગ, મિશાલ. ડ્યૂલિપ્સ સાથેના બગીચાઓ
પાવોર્ડ, એન્ના. ટ્યૂલિપ
પોલ્લાન, મિશાલ. ધી બોટાની ઓફ ડિઝાયર

બાહ્ય લિંક્સ

જૂના ટ્યૂલિપ્સ સંગ્રહિત ૨૦૧૧-૦૬-૧૩ ના રોજ વેબેક મશિન
કેનેડીયન નેશનલ કેપિટલ કમિશન: ધી ગિફ્ટ ઓફ ટ્યૂલિપ્સ સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૧૦-૧૩ ના રોજ વેબેક મશિન
કઝાખસ્તાનમાં તેની મૂળ વસતીમાં ગ્રેઇગના ટ્યૂલિપ (ટ્યૂલિપા ગ્રેઇગી) સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૦૮-૦૪ ના રોજ વેબેક મશિન
લાલાદેસ (ટ્યૂલિપ્સ ઓફ ચિઓસ: ટ્યૂલિપા એઇજેનેન્સિસ, ટ્યુલિપા ક્લુસિયાના અને ટ્યૂલિપા અન્ડુલેટિફોલીયા)
elegant-tulip-bulbs.com: 3700 ટ્યુલિપ નામો વિશેની માહિતી સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૦૯-૧૭ ના રોજ વેબેક મશિન
ટ્યૂલિપ ફોટાઓ સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૦૩-૧૧ ના રોજ વેબેક મશિન
ટ્યૂલિપ જાતો સંગ્રહિત ૨૦૧૧-૦૧-૦૩ ના રોજ વેબેક મશિન

[WCSP-1] "WCSP". World Checklist of Selected Plant Families. મેળવેલ 2010. Check date values in: |access-date= (મદદ)

[2] "Tulipa in Flora of North America @". Efloras.org. મેળવેલ 2009-12-07.

[King_16-3] King, Michael (2005). Gardening with Tulips. Portland, OR: Timber Press. પૃષ્ઠ 16. ISBN 0-88192-744-9.

[King_164-4] કીંગ, પૃષ્ઠ 164

[Tenenbaum_395-5] Tenenbaum, Frances, સંપાદક (2003). Taylor's Encyclopedia of Garden Plants. Houghton Mifflin. પૃષ્ઠ 395. ISBN 0-618-22644-3.

[6] ફ્લોરા ઓફ નોર્થ અમેરિકા કમિટી. 2002. ફ્લોરા ઓફ નોર્થ અમેરિકા, નોર્થ ઓફ મેક્સિકો વોલ્યુમ 26, ઓર્કિડેલ્સ. ન્યુ યોર્કઃ ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ. ISBN 0195152085 26 પૃષ્ઠ 199

[tulips:_taxonomy,-7] Botschantzeva, Z. P. (1982). Tulips: taxonomy, morphology, cytology, phytogeography and physiology. CRC Press. પૃષ્ઠ 120. ISBN 9061910293.

[8] નિશીઉચી, વાય. 1986. મલ્ટીફિકેશન ઓફ ટ્યૂલિપ બલ્બ બાય ટીસ્યુ કલ્ચર ઇન વિટ્રો. એક્ટા હોર્ટ. (આઇએસએચએસ)(ISHS) 177:279-284 http://www.actahort.org/books/177/177_40.htm

[9] "Tulipa spp". Floridata. મેળવેલ 2009-12-07.

[Blunt_7-10] Blunt, Wilfrid. Tulipomania. પૃષ્ઠ 7.

[11] "ડચ લેન્ડસ્કેપને તૂર્કીશ ફૂલોએ કેવી રીતે ભરી દીધું"

[12] ધી ડેઇલી આઇટમ, લિન, મા ઇન્ડિપેન્ડન્ટ ન્યૂઝપેપર, 24 જાન્યુઆરી 1952ના રોજ લખાયેલ

[13] એ. લિયોન રેયસ, ટી.પી. પ્રિન્સ, જે.-પી. વાન એમ્પેલ, જે.એમ. વાન ટૂયલ આઇએસએચએસ એક્ટા હોર્ટીકલ્ચર 673: IX ફ્લાવર બલ્બ્સ પર ઇન્ટરનેશનલ સિમ્પોસિયમ. ડિફ્રન્સ ઇન એપિક્ટુટિક્યુલર વેક્સ લેયર ઇન ટ્યૂલિપ કેન ઇન્ફ્લુઅન્સ રેઝિસ્ટન્સ ટુ બોટ્રીટીસ ટ્યૂલિપા

[14] વેસ્કોટ્ટ, સિન્થીયા અને આર. કેનેથ હોર્સ્ટ. 1979. વેસ્ટકોટ્સ પ્લાન્ટ રોગ પુસ્તિકા . ન્યુ યોર્ક: વાન નોસ્ટ્રાન્ડ રેઇનહોલ્ડ. ISBN 0442235437 પૃષ્ઠ 709.

[15] પાવોર્ડ, એન્ના. 1999. ધી ટ્યૂલિપ . બ્લૂમ્સબરી પબ્લિશીંગ પીએલસી. ISBN 1-58234-013-7 પૃષ્ઠ 31.

[16] બ્રિકેલ, ક્રિસ્ટોફર અને જૂડિથ ડી. ઝુક. 1997. ધી અમેરિકન હોર્ટિકલ્ચરલ સોસાયટી એ-ઝેડ બગીચાના છોડોનો જ્ઞાનકોશ . ન્યુ યોર્ક, એન.વાય.: ડીકે પબ. ISBN 0789419432 પૃષ્ઠ 1028.

[17] "ધી પ્લાન્ટ એક્સપર્ટ: ટ્યૂલિપ્સ". મૂળ માંથી 2010-09-30 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-12-24.

[18] આઇઓવા સ્ટેટ યુનિવર્સિટી: ટ્યૂલિપ ક્સાસિસ

[૧]

[૨]

[૩]

[૪]

[૫]

[૬]

[૭]

[૮]

[૯]

[૧૦]

[૧૧]

[૧૨]

[૧૩]

[૧૪]

[૧૫]

[૧૬]

[૧૭]

[૧૮]