Goal twoaie

Goal twoaie dooblit lieh-chiarkylagh. Ta tooilley goalyn twoaie er çheu mooie ny h-ard-chruillag.

She phenomenon shilleydagh as emshyragh eh goal twoaie (goll twoaie, Bhow Ghorree). T'eh cur er spectrum sollys çheet rish 'sy speyr tra ta soilshey ny greiney bentyn rish bineenyn ushtey 'syn aeraght. Ta cummey cruillag yl-daahagh echey, as jiarg er y çheu mooie echey, as gorrym-jiarg er y çheu sthie. She spectrum gyn creeaghyn t'ayn, agh ta sleih cliaghtey rheynn eh ayns daahghyn discreajagh. Hug Isaac Newton queig daahghyn da: jiarg, buigh, geayney, gorrym as "violet" (cummey gorrym-jiarg gyn fockle 'sy Ghaelg, myr daah lus y chree). Hug eh stiagh jiarg-bwee as plooreen ny s'anmey rere aarey chiaull. Cha nel dagh çhengey cur ny daahghyn cheddin da.

Cha nee fliaghey ynrican nod ve ny vun goal twoaie; t'ad ry-akin ayns kay as spreie myrgeddin.

Goal twoaie ayns spreie eas

Soilshaghey oaylleeagh

Ta soilshey aascellaghey tra t'eh goll stiagh 'sy vineen. T'eh aahoilshaghey jeh cooyl y vineen, as eisht aascellaghey reesht tra t'eh goll magh ass y vineen. Er y fa dy vel soilshey tonn giare aascellaghey ny smoo na soilshey tonn liauyr, ta'n soilshey eddyrscarrey dys spectrum. Ta'n soilshey smoo jeean er uillin mysh 40–42°. T'eh uillin hene croghey er ayndagh aahoilshaghey y vineen. Ta ayndagh aahoilshaghey saailley ny smoo na fliaghey, as myr shen ta lieh-chrantessen sloo ec goal twoaie ayns spreie marrey na goal twoaie ayns fliaghey.

Ta soilshey bane rheynn ayns "daahghyn" (tonnyn-lhiuridyn) lesh goll stiagh 'sy vineen, er y fa dy vel soilshey "jiarg" (tonn liauyr) aascellaghey er uillin sloo na soilshey "gorrym" (tonn ghiare). Tra t'ad faagail y bineen, ta ny scellyn jiargey er gassey trooid uillin sloo na ny scellyn gorrym, as myr shen ta straih daaghyn ry-akin, jiarg dys gorrym as ny daaghyn elley eddyr oc.

Cha nel ynnyd er lheh ec goal twoaie 'sy speyr. Ta'n ynnyd baghtal echey croghey er ynnydyn ny greiney as y chronneyder. Ta dagh bineen aascellaghey as aahoilshaghey soilshey ny greiney 'syn aght cheddin, agh cha nel agh beggan jeh'n toilshey roshtyn sooill y chronneyder. She yn soilshey shen ta jannoo magh goal twoaie da'n chronneyder shen. Ta ynnyd goal twoaie 'sy speyr noi y ghrian cosoylit rish y chronneyder, as ta mean y ghoal twoaie erskyn scaa-doo kione y chronneyder, ec yn ynnyd noi-ghrianagh. Ta'n goal twoaie ry-akin mysh 40–42° jeh linney eddyr kione y chronneyder as scaa-doo y chione. Myr shen, my ta'n ghrian ny s'ardjey na 42°, ta'n goal twoaie fo oirr ny cruinney, as cha nel eh ry-akin mannagh vel y chronneyder fodder erskyn y thalloo.