Osmanlı idari taksimatında Çorum Sancağına bağlı bir nahiye konumundaki Karahisar-ı Demirli bugün... more Osmanlı idari taksimatında Çorum Sancağına bağlı bir nahiye konumundaki Karahisar-ı Demirli bugün terk edilmiş bir yerleşim alanıdır. Nahiyenin merkezi günümüzde Çorum'un merkez köylerinden Kalehisar yakınlarında yer almakta olup, söz konusu yerleşim yerine ait bina kalıntıları Kalehisar ve Mahmudiye Köyleri civarında halen gözlemlenebilmektedir. Karahisar-ı Demirli Nahiyesinin kapladığı idari alan ise bahsi geçen iki köy ile sınırlı olmayıp, onlarca köyü ve mezrayı kapsamaktaydı. Bahsi geçen köyler ve mezraların bir kısmı zaman içerisinde yok olurken bazıları ise günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Günümüzde Çorum, Alaca, Sungurlu, Boğazkale ve Uğurludağ ilçelerine bağlı olarak yaşamaya devam eden bu köyler Osmanlı döneminde Karahisar-ı Demirli Nahiyesinin bir parçası konumundaydılar. Yapılacak çalışma kapsamında ilk olarak Karahisar-ı Demirli'nin Selçuklu ve Beylikler dönemindeki önemi, devrin kaynakları çerçevesinde ele alınacaktır. Ayrıca nahiyenin isminin tarihsel kökeni açıklanacaktır. Daha sonra nahiyenin kapsadığı idari alan, Osmanlıların vergi gelirlerini hesaplamak ve kayda geçirmek için belirli aralıklarla tuttukları tahrir defteri adı verilen bir çeşit nüfus ve arazi sayımlarından hareketle ortaya konulacaktır. Bu bağlamda ilgili nahiyenin günümüze ulaşan üç adet mufassal tahrir defteri incelenecektir. Fatih Sultan Mehmed, Kanuni Sultan Süleyman ve III. Murad'ın ilk saltanat yıllarında tutulan mufassal defterlerden hareketle Karahisar-ı Demirli Nahiyesinin tarihsel coğrafyası ortaya konulduktan sonra; 1455-1576 yılları arasındaki dönemde bölgedeki nüfus ve yerleşim özellikleri ele alınacaktır. Bu bağlamda çalışmaya konu olan yaklaşık 120 yıllık dönemde Karahisar-ı Demirli'de köylerin ve mezraların gelişimi hakkında kapsamlı açıklamalarda bulunulup nahiye merkezi ve kırsal yerleşimlerdeki yaklaşık nüfus hesaplanacaktır. Ayrıca tahrir defterlerindeki kayıtlardan hareketle nahiyede yerleşen boylar, cemaat ve aşiretlerin kimler olduğundan bahsedilecektir. Son olarak, Karahisar-ı Demirli Nahiyesindeki nüfus miktarı ve nüfus hareketleri aynı dönemdeki Çorum Sancağının merkez nahiyesi ile mukayese edilecektir. Bu suretle Karahisarı Demirli'nin ele alınan dönemdeki içtimai ve iktisadi durumu incelenecektir.
DİPLOMASİ VE DIŞ POLİTİKA ARAŞTIRMALARINDA ARŞİVLERİN ROLÜ, 2017
Osmanlı Devleti ile ticari ve diplomatik ilişkiler yürüten Avrupa devletleri, öncelikle Osmanlı D... more Osmanlı Devleti ile ticari ve diplomatik ilişkiler yürüten Avrupa devletleri, öncelikle Osmanlı Devleti’nden ahidname veya kapitülasyon almak zorundaydılar. Ahidname alan devletlerin tüccarları, Osmanlı limanlarında ve şehirlerinde ticaretlerini yapabilirlerdi. Devletleri ise tüccarlarının sorunlarıyla ilgilenmek, ticareti geliştirmek ve diplomatik ilişkileri yürütebilmek amacıyla İstanbul’da elçi bulundurur, gerekli gördükleri yerlere aynı amaçlarla konsolos atarlardı. Atanan bu konsoloslar, kendilerine yardımcı olması için yanlarında belli sayıda tercüman bulundururlardı. Bu tür diplomatik temsilcilerin kayıtları, Osmanlı yöneticileri tarafından titizlikle takip edilir ve ilgili devlet için ayrılan bir deftere kaydedilirdi. Bu defterler, Osmanlı Arşivi’nde Düvel-i Ecnebiye Defterleri denilen bir seriyi oluşturmaktadır. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde İngiltere ile ilgili kayıtların bulunduğu çeşitli Ecnebi Defterleri bulunmaktadır. Ancak bu defterlerin tamamı Düvel-i Ecnebiye fonunda değildir. Dolayısıyla bu durum, ilgili defterlerin araştırıcılar tarafından ulaşılırlığını ve kullanılabilirliğini sınırlandırmaktadır. Çalışmamızda XVIII. yüzyılda İngiltere ile ilgili diplomatik ve ticari kayıtların yer aldığı defterler ortaya konularak, bunların içerikleri ve kapsamları incelenecektir. Söz konusu defterlerde yer alan kayıtların diplomasi ve ticaret tarihinin yanı sıra başka hangi tür çalışmalara kaynaklık edebileceği üzerinde durulacaktır. Bunun yanı sıra Düvel-i Ecnebiye Defterlerinin hangi yönlerden temkinli kullanılması gerektiği tartışılacaktır. Bu bildiriyle, ilgili defter serileri hakkında detaylı bilgiler ortaya konularak arşiv çalışmalarına katkı yapılması hedeflenmektedir.
Avrupalı bir devletin tüccarlarının Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde serbestçe ticaret ... more Avrupalı bir devletin tüccarlarının Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde serbestçe ticaret yapabilmesi için Osmanlı devletinin söz konusu Avrupalı devlete ahidname-i hümayun vermiş olması gerekliydi. Ahidname-i hümayun sayesinde dost devletler İstanbul’da elçi bulundurabilir, Osmanlı ticaret merkezlerinde konsolosluk kurabilir ve ahidname sahibi devletin tüccar ve tebası kendi bayrakları altında serbestçe ticaret yapabilirdi. Bir başka deyişle yabancı elçiler, konsoloslar, tüccar ve tebaa kapitülasyon şemsiyesi altında faaliyet gösterirdi. Bu çalışmanın temel amacı XVIII. yüzyılda Kıbrıs’ta görev yapan İngiliz konsoloslarını tespit ederek; bu yüzyılda konsolosların görev anlayışında yaşanan değişimi, Kıbrıs konsolosluğunun Halep’e bağlılığını, Kıbrıs İngiliz konsoloslarının diğer devletler adına yaptığı konsolos vekilliğini, Kıbrıs İngiliz konsolosların gelir kaynakları ile güvenliklerini ve XVIII. yüzyılda Kıbrıs’ta, kapitülasyon koruması altında faaliyet gösteren İngiliz tüccarların durumunu incelemektir. Çalışmada konuyla ilgili Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan defter ve belge koleksiyonları kullanılarak konu aydınlatılacak ve bu tür çalışmalarda Doğu Akdeniz’e ve Yakın Doğu’ya hâkim olan Osmanlı İmparatorluğu’ndan intikal eden kaynakların önemi vurgulanacaktır.
Anahtar Kelimeler: Kapitülasyon, Konsolos, Kıbrıs, Halep, Ticaret, Akdeniz
Özet: Osmanlı klasik çağında, kırsal bölgelerdeki iktisadi hayatın temelinde timar sistemi yer al... more Özet: Osmanlı klasik çağında, kırsal bölgelerdeki iktisadi hayatın temelinde timar sistemi yer almaktaydı. Osmanlılar, tahmini vergi gelirlerini hesaplamak ve kayda geçirmek için belirli aralıklarla tahrir adı verilen bir çeşit nüfus ve arazi sayımları yapmaktaydı. Bu çalışma, 16. Yüzyılda Çorum Sancağında tutulan tahrir kayıtlarından yola çıkarak söz konusu dönemde şehrin idari sınırlarının kapsamına ışık tutmakta ve nahiye merkezi ile çevresindeki kırsal yerleşimlerin nüfusuna dair çıkarımlarda bulunmaktadır. Benzer şekilde bölgedeki ekilebilir arazilerin miktarı ve zaman içerisindeki değişimleri ile nüfus ve tarım arazileri arasındaki ilişkiyi değerlendirmektedir. Tahrir defterlerinden elde edilen rakamlar, ilgili yüzyılda Rum Vilayeti'nin diğer nahiyeleri ile mukayese edilmekte ve Çorum'un 16. yüzyıldaki sosyal ve ekonomik durumunu ortaya koymaktadır.
Osmanlı idari taksimatında Çorum Sancağına bağlı bir nahiye konumundaki Karahisar-ı Demirli bugün... more Osmanlı idari taksimatında Çorum Sancağına bağlı bir nahiye konumundaki Karahisar-ı Demirli bugün terk edilmiş bir yerleşim alanıdır. Nahiyenin merkezi günümüzde Çorum'un merkez köylerinden Kalehisar yakınlarında yer almakta olup, söz konusu yerleşim yerine ait bina kalıntıları Kalehisar ve Mahmudiye Köyleri civarında halen gözlemlenebilmektedir. Karahisar-ı Demirli Nahiyesinin kapladığı idari alan ise bahsi geçen iki köy ile sınırlı olmayıp, onlarca köyü ve mezrayı kapsamaktaydı. Bahsi geçen köyler ve mezraların bir kısmı zaman içerisinde yok olurken bazıları ise günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Günümüzde Çorum, Alaca, Sungurlu, Boğazkale ve Uğurludağ ilçelerine bağlı olarak yaşamaya devam eden bu köyler Osmanlı döneminde Karahisar-ı Demirli Nahiyesinin bir parçası konumundaydılar. Yapılacak çalışma kapsamında ilk olarak Karahisar-ı Demirli'nin Selçuklu ve Beylikler dönemindeki önemi, devrin kaynakları çerçevesinde ele alınacaktır. Ayrıca nahiyenin isminin tarihsel kökeni açıklanacaktır. Daha sonra nahiyenin kapsadığı idari alan, Osmanlıların vergi gelirlerini hesaplamak ve kayda geçirmek için belirli aralıklarla tuttukları tahrir defteri adı verilen bir çeşit nüfus ve arazi sayımlarından hareketle ortaya konulacaktır. Bu bağlamda ilgili nahiyenin günümüze ulaşan üç adet mufassal tahrir defteri incelenecektir. Fatih Sultan Mehmed, Kanuni Sultan Süleyman ve III. Murad'ın ilk saltanat yıllarında tutulan mufassal defterlerden hareketle Karahisar-ı Demirli Nahiyesinin tarihsel coğrafyası ortaya konulduktan sonra; 1455-1576 yılları arasındaki dönemde bölgedeki nüfus ve yerleşim özellikleri ele alınacaktır. Bu bağlamda çalışmaya konu olan yaklaşık 120 yıllık dönemde Karahisar-ı Demirli'de köylerin ve mezraların gelişimi hakkında kapsamlı açıklamalarda bulunulup nahiye merkezi ve kırsal yerleşimlerdeki yaklaşık nüfus hesaplanacaktır. Ayrıca tahrir defterlerindeki kayıtlardan hareketle nahiyede yerleşen boylar, cemaat ve aşiretlerin kimler olduğundan bahsedilecektir. Son olarak, Karahisar-ı Demirli Nahiyesindeki nüfus miktarı ve nüfus hareketleri aynı dönemdeki Çorum Sancağının merkez nahiyesi ile mukayese edilecektir. Bu suretle Karahisarı Demirli'nin ele alınan dönemdeki içtimai ve iktisadi durumu incelenecektir.
DİPLOMASİ VE DIŞ POLİTİKA ARAŞTIRMALARINDA ARŞİVLERİN ROLÜ, 2017
Osmanlı Devleti ile ticari ve diplomatik ilişkiler yürüten Avrupa devletleri, öncelikle Osmanlı D... more Osmanlı Devleti ile ticari ve diplomatik ilişkiler yürüten Avrupa devletleri, öncelikle Osmanlı Devleti’nden ahidname veya kapitülasyon almak zorundaydılar. Ahidname alan devletlerin tüccarları, Osmanlı limanlarında ve şehirlerinde ticaretlerini yapabilirlerdi. Devletleri ise tüccarlarının sorunlarıyla ilgilenmek, ticareti geliştirmek ve diplomatik ilişkileri yürütebilmek amacıyla İstanbul’da elçi bulundurur, gerekli gördükleri yerlere aynı amaçlarla konsolos atarlardı. Atanan bu konsoloslar, kendilerine yardımcı olması için yanlarında belli sayıda tercüman bulundururlardı. Bu tür diplomatik temsilcilerin kayıtları, Osmanlı yöneticileri tarafından titizlikle takip edilir ve ilgili devlet için ayrılan bir deftere kaydedilirdi. Bu defterler, Osmanlı Arşivi’nde Düvel-i Ecnebiye Defterleri denilen bir seriyi oluşturmaktadır. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde İngiltere ile ilgili kayıtların bulunduğu çeşitli Ecnebi Defterleri bulunmaktadır. Ancak bu defterlerin tamamı Düvel-i Ecnebiye fonunda değildir. Dolayısıyla bu durum, ilgili defterlerin araştırıcılar tarafından ulaşılırlığını ve kullanılabilirliğini sınırlandırmaktadır. Çalışmamızda XVIII. yüzyılda İngiltere ile ilgili diplomatik ve ticari kayıtların yer aldığı defterler ortaya konularak, bunların içerikleri ve kapsamları incelenecektir. Söz konusu defterlerde yer alan kayıtların diplomasi ve ticaret tarihinin yanı sıra başka hangi tür çalışmalara kaynaklık edebileceği üzerinde durulacaktır. Bunun yanı sıra Düvel-i Ecnebiye Defterlerinin hangi yönlerden temkinli kullanılması gerektiği tartışılacaktır. Bu bildiriyle, ilgili defter serileri hakkında detaylı bilgiler ortaya konularak arşiv çalışmalarına katkı yapılması hedeflenmektedir.
Avrupalı bir devletin tüccarlarının Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde serbestçe ticaret ... more Avrupalı bir devletin tüccarlarının Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde serbestçe ticaret yapabilmesi için Osmanlı devletinin söz konusu Avrupalı devlete ahidname-i hümayun vermiş olması gerekliydi. Ahidname-i hümayun sayesinde dost devletler İstanbul’da elçi bulundurabilir, Osmanlı ticaret merkezlerinde konsolosluk kurabilir ve ahidname sahibi devletin tüccar ve tebası kendi bayrakları altında serbestçe ticaret yapabilirdi. Bir başka deyişle yabancı elçiler, konsoloslar, tüccar ve tebaa kapitülasyon şemsiyesi altında faaliyet gösterirdi. Bu çalışmanın temel amacı XVIII. yüzyılda Kıbrıs’ta görev yapan İngiliz konsoloslarını tespit ederek; bu yüzyılda konsolosların görev anlayışında yaşanan değişimi, Kıbrıs konsolosluğunun Halep’e bağlılığını, Kıbrıs İngiliz konsoloslarının diğer devletler adına yaptığı konsolos vekilliğini, Kıbrıs İngiliz konsolosların gelir kaynakları ile güvenliklerini ve XVIII. yüzyılda Kıbrıs’ta, kapitülasyon koruması altında faaliyet gösteren İngiliz tüccarların durumunu incelemektir. Çalışmada konuyla ilgili Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan defter ve belge koleksiyonları kullanılarak konu aydınlatılacak ve bu tür çalışmalarda Doğu Akdeniz’e ve Yakın Doğu’ya hâkim olan Osmanlı İmparatorluğu’ndan intikal eden kaynakların önemi vurgulanacaktır.
Anahtar Kelimeler: Kapitülasyon, Konsolos, Kıbrıs, Halep, Ticaret, Akdeniz
Özet: Osmanlı klasik çağında, kırsal bölgelerdeki iktisadi hayatın temelinde timar sistemi yer al... more Özet: Osmanlı klasik çağında, kırsal bölgelerdeki iktisadi hayatın temelinde timar sistemi yer almaktaydı. Osmanlılar, tahmini vergi gelirlerini hesaplamak ve kayda geçirmek için belirli aralıklarla tahrir adı verilen bir çeşit nüfus ve arazi sayımları yapmaktaydı. Bu çalışma, 16. Yüzyılda Çorum Sancağında tutulan tahrir kayıtlarından yola çıkarak söz konusu dönemde şehrin idari sınırlarının kapsamına ışık tutmakta ve nahiye merkezi ile çevresindeki kırsal yerleşimlerin nüfusuna dair çıkarımlarda bulunmaktadır. Benzer şekilde bölgedeki ekilebilir arazilerin miktarı ve zaman içerisindeki değişimleri ile nüfus ve tarım arazileri arasındaki ilişkiyi değerlendirmektedir. Tahrir defterlerinden elde edilen rakamlar, ilgili yüzyılda Rum Vilayeti'nin diğer nahiyeleri ile mukayese edilmekte ve Çorum'un 16. yüzyıldaki sosyal ve ekonomik durumunu ortaya koymaktadır.
Uploads
Papers by Hakan Yazar
Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde İngiltere ile ilgili kayıtların bulunduğu
çeşitli Ecnebi Defterleri bulunmaktadır. Ancak bu defterlerin
tamamı Düvel-i Ecnebiye fonunda değildir. Dolayısıyla bu durum, ilgili
defterlerin araştırıcılar tarafından ulaşılırlığını ve kullanılabilirliğini
sınırlandırmaktadır.
Çalışmamızda XVIII. yüzyılda İngiltere ile ilgili diplomatik ve ticari kayıtların yer aldığı defterler ortaya konularak, bunların içerikleri ve kapsamları incelenecektir. Söz konusu defterlerde yer alan kayıtların diplomasi ve ticaret tarihinin yanı sıra başka hangi tür çalışmalara kaynaklık edebileceği üzerinde durulacaktır. Bunun yanı sıra Düvel-i Ecnebiye Defterlerinin hangi yönlerden temkinli kullanılması gerektiği tartışılacaktır. Bu bildiriyle, ilgili defter serileri hakkında detaylı bilgiler ortaya konularak arşiv çalışmalarına katkı yapılması hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kapitülasyon, Konsolos, Kıbrıs, Halep, Ticaret, Akdeniz
Books by Hakan Yazar
Book Reviews by Hakan Yazar
Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde İngiltere ile ilgili kayıtların bulunduğu
çeşitli Ecnebi Defterleri bulunmaktadır. Ancak bu defterlerin
tamamı Düvel-i Ecnebiye fonunda değildir. Dolayısıyla bu durum, ilgili
defterlerin araştırıcılar tarafından ulaşılırlığını ve kullanılabilirliğini
sınırlandırmaktadır.
Çalışmamızda XVIII. yüzyılda İngiltere ile ilgili diplomatik ve ticari kayıtların yer aldığı defterler ortaya konularak, bunların içerikleri ve kapsamları incelenecektir. Söz konusu defterlerde yer alan kayıtların diplomasi ve ticaret tarihinin yanı sıra başka hangi tür çalışmalara kaynaklık edebileceği üzerinde durulacaktır. Bunun yanı sıra Düvel-i Ecnebiye Defterlerinin hangi yönlerden temkinli kullanılması gerektiği tartışılacaktır. Bu bildiriyle, ilgili defter serileri hakkında detaylı bilgiler ortaya konularak arşiv çalışmalarına katkı yapılması hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kapitülasyon, Konsolos, Kıbrıs, Halep, Ticaret, Akdeniz