arXiv

arXiv.org (mjenowany „The Archive“) je dokumentowy serwer za preprinty z wobłukow fyziki, matematiki, informatiki a biologije.

Stawizny

Hišće před nastaćom World Wide Weba je Paul Ginsparg w lěće 1991 na Los Alamos National Laboratory (LANL) z archiwowanjom fyzikowych nastawkow započał. Jeho serwer měješe fyzikarjam k spěšnemu wuměnjenju preprintow słužić. Druhe discipliny su počasu k tomu přišli. W běhu slědowacych 10 lět wuwiwaše so arxiv.org k sylnje frekwentowanej platformje z něhdźe 3000 nowo nahratymi dokumentami a štyrjomi milionami přistupow wob měsac (staw 2002). Tuchwilu so archiw na Cornell University wjedźe a swětodaloko špiheluje.

W lěće 2006 bu matematikar Grigori Perelman za dopokaz Poincaréje hypotezy, kotryž bu jenož na arXiv-serwerje wozjewjeny, a nic – kaž je hewak z wašnjom – we fachowym časopisu, z Fields-medalju wuznamjenjeny. Perelman pak njeje wuznamjenjenje akceptował.

Dla spěšnosće mediuma internet so wozjewjenki w přiběracej měrje online na arXivje město we wotpowědnych ćišćerskich publikacijach čitaja.

System

Wozjewjenja so bjez posudźenja k archiwowanju akceptuja. Wot lěta 2004 pak je wotkładowanje nastawkow na systemje jenož hišće móžne, jeli so to wot hižo etablěrowaneho awtora přizwoluje (endorsement) abo jeli so ličak dowěry hódneje domejny wužiwa. Tutón zadźěwk bu nuzny, zo by spam abo hrube přestupjenja prawidłow wědomostneho publikowanja wobešło. Wudźeržowanske kóšty za arXiv su skrótšenja etata dla poćeženje za Cornell University Library. Tohodla poprosy wona w januarje 2010 tajke institucije, kotrychž wědomostnicy ekstensiwnje arXiv-dokumenty sćahuja, wo dobrowólnu financielnu podpěru. Tutón koncept njezměni wězo ničo na nałožowanju principa Open-Access: čitarjo a tež awtorojo móžeja składowanje dokumentow na arXivje tež nadal darmo wužiwać.

Eksterne wotkazy

• arXiv.org (jendź.)
• de.arxiv.org – Špihelowy serwer w Němskej
• Wužiwarski powjerch za arXiv – Fokus na matematiski dźěl (jendź.)

Hlej tež

• Fachowa datowa banka