Njebjelčicy

Njebjelčicy
němsce	Nebelschütz
	Njebjelčicy na karće Sakskeje
	Njebjelčicy na karće Sakskeje
Wopon
	Wopon Njebjelčic
	Wopon Njebjelčic
Zakładne daty
stat	Němska
zwjazkowy kraj	Sakska
wokrjes	Budyski
wysokosć	194 metrow n.m.hł.
přestrjeń	22,93 km²
wobydlerstwo	1.200 (31. dec 2023)
hustosć zasydlenja	52 wob. na km²
póstowe čisło	01920
předwólba	(+49) 03578
awtowa značka	BZ, BIW, HY, KM
Politika a zarjadnistwo
wjesnjanosta	André Bulank (bjezstronski)
adresa	Hłowna 11a; 01920 Njebjelčicy
webstrona	nebelschuetz.de
	Hłowna dróha z „Bjesadu“ a cyrkwju swj. Měrćina
	wikidata: Njebjelčicy (Q93264)

51.26388914.158611

Koordinaty: 51° 16′ S, 14° 10′ W

Njebjelčicy (němsce Nebelschütz) su wjes a přisłušaca gmejna w serbskej Hornjej Łužicy. Wone přisłušeja zarjadniskemu zwjazkej „Při Klóšterskej wodźe“ w Budyskim wokrjesu a maja něhdźe 1.200 wobydlerjow.

Gmejna leži w katolskim jadrje serbskeho sydlenskeho ruma.

Geografija

Njebjelčanska gmejna z wjesnymi dźělemi Miłoćicy, Njebjelčicy, Pěskecy, Serbske Pazlicy a Wěteńca namaka so při wuchodnych měšćanskich mjezach Kamjenca podłu rěčki Jawora, praweho přitoka Čorneho Halštrowa. Hłowna wjes sama leži něhdźe štyri kilometry juhowuchodnje Kamjenskeho centruma a 21 kilometrow sewjerozapadnje Budyšina w serbskich Horjanach. Za zapadny wjesny dźěl na lěwym boku Jawory su wulke tři- a štyristronske burske statoki typiske, mjeztym zo přewažuja na tamnym boku mjeńše dwory něhdyšich chěžkarjow a jednoswójbne domy.

Njebjelčicy słušeja po wobydlerstwje a přestrjeni k mjeńšim gmejnam Budyskeho wokrjesa. Gmejna saha wot Němskopazličanskeho wulkeho hata a Bušenki na sewjeru hač do Miłočanskeje skały na juhu. Južna połojca gmejnskeho teritorija słuša hišće k Horjanam, mjeztym zo je zbytna połojca přewažnje płona a w samym sewjeru wokoło Pěskec tež husće z jehlinowym lěsom porosćena. Gmejna mjezuje na Wóslink w samym sewjeru, Ralbicy-Róžant na sewjerowuchodźe, Worklecy na wuchodźe, Pančicy-Kukow a Halštrow na juhu a Kamjenc na zapadźe.

Najwjetša wodźizna gmejny je Stary hat mjez Pěskecami a Smjerdźacej. Pěskečanska jama, kiž wužiwa so dźensa jako kupanišćo, leži hižo na Worklečanskich honach. Jenička přispomnjenja hódna rěčka je Jawora, kotraž běži přez Miłoćicy a Njebjelčicy. Najwyši dypk je Kamjentna hórka (206,6 m) mjez Serbskimi Pazlicami a Wěteńcu a najniši při Špitałskich łukach w Pěskečanskim lěsu njedaloko Bušenki (143 m). Ke geografiskim zajimawostkam słuša tak mjenowana „Miłočanska žaba“, hoberski błudźenk wupadacy kaž žabka, kiž steji njedaloko Miłoćic při Jaworje.

Wjesne dźěle

Do Njebjelčanskeje gmejny słušeja slědowace wsy:

	wob.	přer. staroba	♀/♂^a	kwocient młodych^b	kwocient starych^c	wosoby/ domjacnosć
Miłoćicy	231	39,1	114	26	17	3,0
Njebjelčicy	426	42,8	103	28	29	2,7
Pěskecy	204	41,1	110	23	22	2,8
Serbske Pazlicy	281	41,3	108	35	30	3,2
Wěteńca	54	47,5	93	26	48	3,2
gmejna	1196	41,6	107	28	26	2,9
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011^[2] a: ličba mužow na 100 žonow b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65

Stawizny

Prěnje historiske naspomnjenje jako sydło knjeza Peter de Nebelsicz sta so w lěće 1289. Wjesne mjeno pochadźa prawdźepodobnje wot staroserbskeho muskeho mjena Nebělš abo Nebělk, zestajeneho z „nje-“ a „běły“.

Znajmjeńša wot 15. lětstotka wobsteji Njebjelčanska wosada, ke kotrejž słušeja ze starodawna susodne Serbske Pazlicy. Drjewjana cyrkwička z kěrchowom steješe pak hižo w lěće 1346 wosrjedź wsy. Kapałka w Pěskecach płaći jako filialna cyrkej. Ležownostne knjejstwo měješe hač do 19. lětstotka klóšter Marijina hwězda, čehoždla wosta wjes tež po reformaciji katolska.^[3]

W běhu třicećilětneje wójny 1631 a hišće raz 1739 bě wjes wot wulkeju wohnjow potrjechena. Dźensniša cyrkej swj. Měrćina bu po druhim wohnju wot 1740 do 1743 natwarjena. Wot lěta 1765 słušeja tež Pěskecy k najmjeńšej serbsko-katolskej wosadźe. Nimo toho chodźachu katolscy wobydlerjow z hewak ewangelskich Němskich Pazlic a Čornowa do Njebjelčic kemši.

W 19. lětstotku wobsteješe hišće wosadna šula we wsy, kotruž wopytachu katolscy hólcy z wosady kaž tež z ke Chróšćanskej wosadźe słušaceje Wěteńcy. Njebjelčanske holcy chodźachu do klóšterskeje šule Marijineje hwězdy. Arnošt Muka w swojej Statistice 14 burskich kubłow naliči: Marec, Roblec, Koklic, Kralec, Hostakec, Libšec, Ródlec, Hajnišec, Grósec, Strancec, Bjenšec, Nowakec, Knjezec a Šibšec. Dale běchu we wsy štyri žiwnosće, a to Rajskec, Bryckec, Ławrjenčkec a Ledźborec.^[4] Njebjelčanska šula bu po politiskim přewróće 1992 zawrjena.

W lěće 1974 so susodne Miłoćicy a Serbske Pazlicy zagmejnowaštej a 1994 so Pěskecy z Róžeńčanskeje do Njebjelčanskeje gmejny přerjadowachu.

Towarstwa

W Njebjelčicach skutkowachu slědowace serbske towarstwa:

Serbske burske towarstwo (1848/49) – čłon Zjednoćenych serbskich towarstwow, kiž załožichu so w oktobrje a nowembrje lěta 1848 we wjacorych gmejnach serbskeje Łužicy; zakaza so w awgusće 1849 zhromadnje z druhimi serbskimi a němskimi „wótčinskimi towarstwami“. Jeho předsyda bě Jan Kokla z Njebjelčic.
Pobočne serbske burske towarstwo při Towarstwje serbskich burow (1891–1912) – wotrjad Chróšćanskeho burskeho towarstwa
Towarstwo knježnow (1911–37) – towarstwo za serbskich holcow po přikładźe Radworskeho towarstwa knježnow ze zaměrom, katolske nabožinske žiwjenje a serbske wašnja a nałožki hajić; po lěće 1920 čłon Domowiny; zhromadnje z njej 1937 zakazane
Serbska katolska Bjesada w Njebjelčicach (1912–37) – čłon towarstwa Cyrila a Metoda a po lěće 1920 tež Domowiny; załožene ze zaměrom hajenja serbskeje rěče, tradicijow a katolskeje nabožiny w kónčinach blisko němskeho Kamjenca; organizowaše chór, dźiwadłowu skupinu, swjedźenje, darjenske akcije a politiske diskusije; mjez załožerjemi běchu Franc Kral, kapłan Michał Mič, farar Jurij Gustav Kubaš, farar Jakub Žur a kubler Jurij Łusčanski; zhromadnje z Domowinu 1937 zakazane
Towarstwo młodźencow (1923–37) – čłon Zwjazka towarstwow serbskich młodźencow
Jednota Sokoł (1924–30) – wotrjad Serbskeho Sokoła z 25 čłonami; steješe w konkurency ze Serbskim ratarskim dorostom a wustupi kaž wšitke katolske Sokołske jednoty 1930 ze zwjazka; prěni předsyda bě wučer Filip Jakubaš.
Serbski ratarski dorost (1929–33) – čłon Zwjazka serbskeho ratarskeho dorosta; załožene, zo by pomjeńšało wliw němskeho „Landbund“ na serbskich wsach^[5]
Sportowa jednotka (SJ) Njebjelčicy bu dnja 8. nowembra 1957 załožena.

Wobydlerstwo

Po Arnošta Mukowej statistice mějachu Njebjelčicy we 1880tych lětach 271 wobydlerjow, mjez nimi 256 Serbow (94 %) a 15 Němcow.^[6] Arnošt Černik zwěsći w lěće 1956 po přićehnjenju mnohich wuhnatych z němskich wuchodnych kónčin serbskorěčny podźěl wobydlerstwa Njebjelčanskeje gmejny wot jenož hišće 55,6 %.^[7] Hižo lětstotki dołho leža Njebjelčicy při zapadnej kromje serbskeho rěčneho ruma.

W lěće 1925 bě we wsy samej mjez tehdy 353 wobydlerjemi 303 katolskich (85,8 %) a 49 ewangelskich. Po ludličenju lěta 2011 bě 84,4 % wobydlerjow Njebjelčanskeje gmejny katolskeje a 4,2 % ewangelskeje konfesije. 11,4 % njepřisłušachu žanomu nabožinskemu zhromadźenstwu.^[8] Ewangelscy wěriwi chodźa do Kamjenca.

Spočatk 2000tych lět rěčeštej dwě třećinje wobydlerstwa serbsce.^[9]

Politika

Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 53 (Budyšin 2) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Gmejnska rada

Njebjelčanska gmejnska rada ma tuchwilu dwanaće čłonow. Komunalne wólby lěta 2014 mějachu slědowace wuslědki:

Strony a zjednoćenstwa	2019		2014		2009
Strony a zjednoćenstwa	%	sydła	%	sydła	%	sydła
Křesćansko-demokratiska unija Němskeje (CDU)	61,8	8	52,6	7	54,5	7
Swobodne wolerske zjednoćenstwo	18,3	2	19,3	2	33,1	4
Přećeljo sporta	11,5	1	16,4	2	12,3	1
Lěwica	8,4	1	-	-	-	-
Socialnodemokratiska strona Němskeje (SPD)	-	-	11,6	1	-	-
cyłkownje	100,0	12	100,0	12	100,0	12
wobdźělenje	79,4 %		65,0 %		64,8 %

Gmejnskej radźe přisłušeja wot 2019 slědowace radźićeljo a radźićelki:

CDU: Tomaš Šwejda, Frank Kral, Tomaš Klar, Silvio Reinecke, Christina Łušćanscyna, Kristin Domšowa, Daniel Möller, Maćij Cyž
Swobodni wolerjo: Claudia Liznarjowa, Oliver Loch
Přećeljo sporta: Frank Domš
Lěwica: Lukaš Deleńk^[10]

Wjesnjanosta

Čestnohamtski wjesnjanosta Njebjelčic je wot 1. awgusta 2022 André Bulank (bjezstronski). Wón bu dnja 12. junija 2022 ze 86,2 % hłosow za naslědnika dołholětneho wjesnjanosty Tomaša Čornaka (CDU) woleny.^[11]

wólby wjesnjanosty
wólba	wjesnjanosta	namjet	wuslědk (%)
2022	André Bulank	Bulank	86,2
2015	Tomaš Čornak	CDU	58,2
2008			63,2
2001			92,0

Wosobiny

W Njebjelčicach so narodźili

Franc Jurij Lok (1751–1831), biskop a spisowaćel
Jan Mahr (1765–1848), farar a dobroćel katolskich Serbow
Jan Kokla (1798–1886), wulkobur, gmejnski předstejer a wjednik burskeho hibanja
Jan Jakub Pjetaš (1815–1885), wučer a kulturny prócowar
Jurij Nowak (1853–1887), kapłan, redaktor a narodny prócowar
Jakub Žur (1876–1969), farar, redaktor a kulturny prócowar
Mikławš Dórnik (1877–1946), farar a spěchowar serbskeho dźiwadła
Jan Skala (1889–1945), spisowaćel a publicist
Jurij Wuješ (1905–1968), wučer, basnik, redaktor a dźiwadźelnik
Jan Hejduška (1915–1944), basnik a aktiwny čłon Praskeje Serbowki
Jan Buk (1922–2019), moler
Jan Cyž (1923–1944), hudźbnik
Hubert Žur (1923–2013), žurnalist, přełožowar, wudawaćel a nakładnik
Jan Hanski (1925–2004), moler a grafikar
Jurij Łušćanski (* 1951), basnik, hudźbny redaktor a referent Domowiny

W Njebjelčicach skutkowali

Donat Józef Ćěsla (1614–90), Njebjelčanski farar 1676–79, awtor chroniki Njebjelčanskeje wosady
Mikławš Jacsławk (1827–62), kapłan w Njebjelčicach 1855–62
Jurij Gustav Kubaš (1845–1924), Njebjelčanski farar 1891–1918
Michał Mič (1879–1946), farar a domiznowědnik; w Njebjelčicach 1918–46
Filip Jakubaš (1895–1966), Njebjelčanski wučer 1919–33
Jurij Handrik (1897–1963), farar, kulturny prócowar, městopředsyda Domowiny; w Njebjelčicach 1946–63

Hlej tež

Lisćina kulturnych pomnikow w Njebjelčicach

Žórła

Cornelius Gurlitt: Nebelschitz. W: Beschreibende Darstellung der älteren Bau- und Kunstdenkmäler des Königreichs Sachsen. 35. Zwjazk: Amtshauptmannschaft Kamenz (Land). C. C. Meinhold, Dresden 1912, str. 226.
Jurij Łuščanski: Njebjelčicy – abo „Wjesele dźensa...“. W Rozhledźe 11/1992, str. 399–403

↑ Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
↑ Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Njebjelčicy (němsce)
↑ Njebjelčicy w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
↑ Arnošt Muka: Statistika łužiskich Serbow. Z nakładom spisaćela, Budyšin 1884–86, str. 431 sl.
↑ Siegmund Musiat: Sorbische/wendische Vereine 1716–1937. Ein Handbuch. [=Spisy serbskeho instituta, zwjazk 26] Domowina-Verlag, Bautzen 2001, str. 97sl., 248, 325, 341slsl., 429sl., 434sl., 463.
↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 99. → wšě wjeski
↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 251. [450 wobydlerjow, z nich 188 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 0 z pasiwnymi, 62 serbskich dźěći a młodostnych, 200 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
↑ Wuslědki censusa 2011 za Njebjelčansku gmejnu: Nabožina
↑ Walde, Martin: Demographisch-statistische Betrachtungen im Gemeindeverband "Am Klosterwasser". W: Lětopis 51 (2004), zwjazk 1
↑ Tole su woleni gmejnscy a měšćanscy radźićeljo. W Serbskich Nowinach dnja 29. meje 2019.
↑ Podaća na wahlen.sachsen.de

Wotkaz

Commons: Njebjelčicy – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Města a gmejny w Budyskim wokrjesu

[Metadaty_wobydlerstwo_DE-SN-1] Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje

[2] Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Njebjelčicy (němsce)

[digit-3] Njebjelčicy w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)

[4] Arnošt Muka: Statistika łužiskich Serbow. Z nakładom spisaćela, Budyšin 1884–86, str. 431 sl.

[5] Siegmund Musiat: Sorbische/wendische Vereine 1716–1937. Ein Handbuch. [=Spisy serbskeho instituta, zwjazk 26] Domowina-Verlag, Bautzen 2001, str. 97sl., 248, 325, 341slsl., 429sl., 434sl., 463.

[6] Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 99. → wšě wjeski

[7] Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 251. [450 wobydlerjow, z nich 188 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 0 z pasiwnymi, 62 serbskich dźěći a młodostnych, 200 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

[8] Wuslědki censusa 2011 za Njebjelčansku gmejnu: Nabožina

[9] Walde, Martin: Demographisch-statistische Betrachtungen im Gemeindeverband "Am Klosterwasser". W: Lětopis 51 (2004), zwjazk 1

[10] Tole su woleni gmejnscy a měšćanscy radźićeljo. W Serbskich Nowinach dnja 29. meje 2019.

[11] Podaća na wahlen.sachsen.de

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]