Lapli

Lapli maritim.

Lapli twopikal nan yon lari León, nan Meksik.

Lapli, Yon kantite gout dlo ki soti nan espas e ki tonbe nenpòt kote sou fas tè a. Lapli kapab tonbe pandan yon ti tan kout; konsa li kapab tonbe pandan plizyè jou.

Lapli se dlo likid nan fòm ti gout ki kondanse soti nan vapè dlo atmosferik ak Lè sa a, te vin lou ase yo tonbe anba gravite. Lapli se yon eleman enpòtan nan sik dlo a ak ki responsab pou depozisyon nan dlo ki pi fre sou Latè. Li bay kondisyon apwopriye pou anpil kalite ekosistèm, osi byen ke dlo pou plant pouvwa idwo-elektrik ak irigasyon rekòt.

Pi gwo kòz pwodiksyon lapli a se imidite ki ap deplase sou zòn ki genyen twa (3) dimansyon nan tanperati a ak diferans ki genyen imidite li te ye kòm fwon tan. Si ase imidite ak mouvman anwo a prezan, presipitasyon tonbe soti nan nwaj konvektif (sa yo ki gen fòs monte mouvman vètikal) tankou kimilonenbis (nwaj loraj) ki ka òganize nan etwat bann lapli. Nan zòn montay yo, gwo presipitasyon se posib kote koule anlè se agrandi nan kote ki gen van sou tèren an nan elevasyon ki fòse lè imid la kondanse e tonbe tankou lapli bò kote mòn yo. Sou bò kòt la sou mòn yo, klima dezè ka egziste akòz lè sèk la ki te koze pa koule desann ki lakòz chofaj ak siye nan mas lè a. Mouvman kanal mouason an, oubyen zòn dirèksyon entètwopikal la, pote sezon lapli pou klima savann yo.

Etimoloji

Mo lapli a soti nan lang franse a (la pluie) ki soti nan yon mo laten (pluvia).

Istwa

Nan Twazyèm syèk BC. AD, nan trete li Sur le feu (an kreyòl : Sou dife), Théophraste panse ke lapli se chòk la nan nyaj yo kont mòn yo ki pwodui lapli a.

Fòmasyon

Gwosè gout dlo :
A) An reyalite, gout dlo pa gen fòm 'klasik'.
B) Gout trè piti yo prèske esferik.
C) Anba gout pi gwo vin pi plat pou fè rezistans lè a, ak parèt kòm yon ti pen anmbègè.
D) Gwo gout yo gen anpil rezistans nan lè, ak vin enstab.
E) Gout trè gwo yo divize pa rezistans lè.

Nwaj chaje avèk dlo reprezante faz ayeryèn nan kondansasyon nan mikwo-goutlèt dlo (avèk yon gwosè sou lòd yon mikwomèt jiska 30 μm) nan vapè dlo nan lè de preferans cho. ak imid sou nwayo kondansasyon an. Dlo ki fòme nyaj sa yo soti nan evaporasyon imidite ki egziste nan lanati ak pi patikilyèman nan gwo kò dlo (lak, lanmè, elatriye). Vapè sa a melanje ak mas lè a. Lè lè a leve akòz mouvman yo ki nan atmosfè a, li refwadi pa ekspansyon. Vapè dlo ki genyen nan lè a ap kondanse ozalantou nwayo kondansasyon (pousyè, polèn ak ayewosol) lè yo rive yon sisatirasyon ti tay. Goutlèt sa yo bay nyaj. Gwosisman nan goutlèt sa yo pral bay lapli a.

Nou pale de lapli cho lè gout yo te fòme antyèman nan yon nwaj anlè pwen konjelasyon an ak lapli frèt lè yo se rezilta nan flokon ki ap fonn lè lè a pase pi wo pase zewo degre Sèlsiyis nan altitid. Men, gen fenomèn sifizyon deyò ekilib tèmodinamik, ki eksplike tanperati konjelasyon reyèl nan goutlèt alantou −20°C.

Nan yon nwaj cho, gout dlo grandi pa kondansasyon nan vapè dlo a ki antoure yo ak yon sèl ansanm ak lot goutlèt. Lapli a fòme lè kwasans goutlèt yo apwoche oswa depase gwosè 50 μm4. Kwasans lan inisye pa asosyasyon kolan inevitableman ap kontinye. Gwosè goutlèt yo ka alò, fasilman rive nan yon dizyèm milimèt, oswa menm fason katastwòfik 4 a 5 mm nan gwo loraj. Sepandan, gen tou "lapli san nyaj", tankou seren nan anviwònman maritim ak twopikal.

Orijin lapli

Lapli konveksyon.

Lapli owografik.

Lapli fwontal.

Lapli kapab soti nan diferan kalite nyaj, anjeneral nimbostratus ak kumulonenbu nwaj yo, osi byen ke nan diferan sistèm òganize nan selil konvektif: pèrsistans nan gwo lapli mande pou kouch yo nan nyaj yo toujou renouvle pa yon mouvman monte soti nan pi ba a mete nan kondisyon ki favorab pou lapli. Sa a se sèl fason pou eksplike ke kèk estasyon metewolojik, tankou Baguio (sou zile Luzon, nan Filipin yo), te kapab resevwa 2239 mm nan lapli nan kat (4) jou siksesif. Chak volim lè ki ap monte elaji ak donk refwadi. Ka ogmantasyon nan mas lè yo lye nan kòz divès kalite, ki bay ogmantasyon nan diferan kalite lapli: 8

• Lapli konveksyon : pa chofe kouch ki pi ba yo ki an kontak ak sifas latè a, lè a vin pi lejè, elaji, peze mwens e leve. Kòm li leve, li refwadi, kondanse ak presipitasyon rive. Li se karakteristik lapli nan latitid cho ak tanpèt ete nan zòn tanpere.

• Lapli owografik : yo pwodui lè yon mas lè imid ap antre nan kolizyon avèk yon montay epi lè li fè kolizyon an monte pant van oryante a (ovan). Sou pant opoze van an (sou van) pa gen okenn presipitasyon, paske lè a chofe epi li vin pi sèk.

• Lapli fwontal oswa siklon. Yo rive nan latitid tanpere, lè de (2) mas lè avèk karakteristik tèmik diferan vin an kontak, tankou sa yo ki te koze pa fwon polè a (zòn kontak ki genyen ant mas polè - frèt - ak twopikal - cho - lè) , ki parèt akonpaye pa tanpèt, ki se kòz la nan move tan enstab ak lapli.

Paramèt ki karakterize lapli

La Place de l'Europe, temps de pluie, zèv pent franse Gustave Caillebotte.

• Entansite : li defini kòm kantite dlo ki tonbe pou chak inite tan nan yon kote yo bay la. Gen yon relasyon ant entansite lapli a ak dire li : pou menm peryòd retou, pandan peryòd lapli a ap ogmante, entansite mwayèn li yo diminye. Fòmilasyon depandans sa a se anpirik epi yo detèmine sou yon baz ka-pa-ka, sou baz done yo obsève dirèkteman sou sit etid la oswa sou lòt sit ki tou pre ki gen karakteristik idwometeyolojik menm jan an. Fòmilasyon sa a rele relasyon entansite-dire-frekans relasyon, oswa souvan rele koub IDF.
• Dire : dire lapli oswa tanpèt varye konsiderableman, ant kèk minit ak plizyè jou.
• Wotè oswa pwofondè.
• Frekans.
• Distribisyon tanporèl.
• Distribisyon espasyal.