Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Jump to content

Զոմբի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ջորջ Ա. Ռոմերոյի «Կենդանի մեռելների գիշերը» (1968) համարվում է ժամանակակից մշակույթի գեղարվեստական զոմբիի նախահայրը

Զոմբի (անգլ.՝ zombie, հայիթ․ կրեոլ՝ zonbi, հյս․ մբունդու՝ nzumbe), ժամանակակից զանգվածային մշակույթի առեղծվածային, արխետիպային կերպար[1]։ Զոմբի ասելով հասկանում ենք ֆանտաստիկ կերպով վերակենդանացած դիակ[2] կամ զոմբիացած մարդ՝ ով ամբողջովին կորցրել է իր մարմնի նկատմամբ վերահսկողությունը կամ ինչ-որ մեկի հրամաններն է կատարում։ Փոխաբերական իմաստով բառը կարող է նշանակել մոլուցք ունեցող մարդ, ով ենթարկվում է ցանկացած համոզմունքի, զբաղմունքի կամ ապակառուցողական պաշտամունքի ուժեղ ազդեցության։

Արխետիպի էվոլյուցիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Զոմբի» տերմինը սերտորեն կապված է Կարիբյան կղզիների (Հայիթի, Ճամայկա, Տրինիդադ, Կուբա) բնակիչների կախարդական պրակտիկայի՝ վուդուի հետ։ Վուդուի արմատները գնում են դեպի Արևմտյան Աֆրիկա (Բենին), որտեղից ստրուկներ են բերվել Հայիթի։

«Զոմբի» հասկացության ծագումը մնում է անհասկանալի։ Այն Հայիթի է հասել 17-րդ դարի սկզբին Արևմտյան Աֆրիկայի Դահոմեա նահանգից (ներկայիս Բենին և Նիգերիա) դուրս բերված ստրուկների միջոցով[3]։ Բառի ստույգ ծագումը դեռևս անհայտ է։ Ըստ վարկածներից մեկի՝ այն աղավաղված «նզամբի»-ն է, որը աֆրիկյան լեզուներից մեկով՝ բանտու լեզվով նշանակում է «փոքր աստվածություն» կամ «մահացած մարդու հոգի»։ Ըստ մյուսի՝ դա արևմտաաֆրիկյան «ժամբի»-ի ձևափոխված բառն է, որը նշանակում է «ուրվական»։ Կա նաև տեսություն, որ «զոմբի» բառը ժամանակին աֆրիկյան հավատալիքներից անվանվել է հսկայական սև օձը՝ արևի, լույսի և ուրախության հավերժական թշնամին[4]։

Հայիթիական զոմբի

Անունը գալիս է արևմտյան աֆրիկյան վուդու կրոնական պաշտամունքներից, որոնք զարգացնում են հզոր կախարդների գաղափարը, որոնք կարող են հարություն տալ մահացած մարդկանց և վերածել նրանց ստրուկների[5]։ Ճապոնական դիցաբանության մեջ զոմբիների նախատիպերը կարող են լինել մարդու միս ուտող «բուսո» ոգիները, որոնք առաջանում են սովից մահացած մարդկանցից։ Նրանք շրջում են մութ գիշերային փողոցներով՝ փնտրելով իրենց զոհերին, գործնականում զուրկ են խելամտությունից, կարողանում են մտածել միայն սննդի մասին և նման են դիակների, որոնք սկսում են քայքայվել[6]։

Անգլերեն գրականության մեջ «զոմբի» բառի առաջին հիշատակումը եղել է 1929 թվականին։ Հենց այդ ժամանակ Նյու Յորք Թայմսի հայտնի թղթակից Ուիլյամ Սիբրուքը հրատարակեց «Կախարդության կղզին» գիրքը, որը տպագրվեց «Ճամփորդություն առանց աթոռից կանգնելու» շարքով։ «Կախարդական կղզի» գրքում Սիբրուքը նկարագրել է իր կյանքը Հայիթիյում ընդհանրապես և առանձին՝ Հայիթիի ջունգլիներում՝ հայտնի կախարդուհի Մաման Սելիի տանը։ Նրա վստահության շնորհիվ Սիբրուքը կարողացավ անձամբ մասնակցել վուդուի մեծ քանակությամբ ծեսերի։ Գրքում Սիբրուքը նկարագրել է վուդուն որպես կաթոլիկության և արևմտյան Աֆրիկայի հավատալիքների բարդ խառնուրդ, ներառյալ մոգությունը և կախարդությունը։ Սակայն չորս մասից բաղկացած գրքում միայն մեկն է նվիրված մոգությանը. Այն կոչվում է «Dead Men Work on the Sugarcane Plantations» («Մահացած մարդիկ աշխատում են շաքարեղեգի դաշտում») և նվիրված է հիմնականում զոմբիներին։

1 տարվա ընթացքում գիրքը զոմբիների նկատմամբ հետաքրքրության աճ առաջացրեց Ամերիկայում։ Արդեն 1932 թվականին Վիկտոր Հալպերինի պրոդյուսերական ընկերությունը թողարկեց «Սպիտակ զոմբի» լիամետրաժ ֆիլմը գլխավոր դերում Բելա Լուգոշիի մասնակցությամբ, որը տեղի է ունենում Հայիթիյում և որտեղ աշխատում է սարսափելի արարածների տիրակալը, ովքեր կորցրել են իրենց կամքն ու միտքը, աշխատելով եղեգի տնկիների վրա։ Տիրակալը աշխարհիկ բարքերով սպիտակ լորդ է։

«Սպիտակ զոմբի»-ի հաջողությունը չուսումնասիրված և եկամտաբեր տարածք է բացել Բ-կարգի սարսափ ֆիլմեր գրողների համար։ Տարիների ընթացքում նկարահանվել են տասնյակ ֆիլմեր չար վուդու քահանաների մասին, որոնք սևամորթ տղամարդկանց և սպիտակ կանանց զոմբի են դարձնում։ Նույնիսկ այն ժամանակ, երբ էմիգրանտների վախը իր տեղը զիջեց կոմունիստների և նացիստների վախին, զոմբիները չանհետացան էկրաններից. «Զոմբի թագավորի» խորհրդային հետախույզները (1941) և նախկին նացիստ բժիշկները «Զոմբի վրեժ» ֆիլմում (1943), օգտագործելով հին կախարդանքները և նոր ճառագայթումը, սկսեցին ստեղծել քայլող մահացածների բանակներ՝ Միացյալ Նահանգները գրավելու համար։ Ժամանակի ընթացքում կինոզոմբիներն ավելի ու ավելի քիչ կապեր ունեին իրենց հայիթիական ծագման և ավելի ու ավելի շատ՝ մարդկությանը սպառնացող ներկայիս սպառնալիքների հետ։ Չնայած զանգվածային գիտակցության նրանք դեռ կապված էին մի տեսակ կախարդության հետ, այն արագորեն կորցնում էր իր ուժը։ Չնայած դրան, կինոգործիչները շարունակեցին շահագործել զոմբիներին բոլոր երևակայելի ժանրերում, ներառյալ կատակերգությունը և թրիլլերները։ Էդ Վուդի «Պլան 9 տիեզերքից» (1959) ֆիլմից հետո, որտեղ այլմոլորակայիններն արդեն կառավարում էին զոմբիներին, պարզ դարձավ. այդ կերպարը, որը ենթարկվում է ուրիշների կամքին, իրեն սպառել է[7]։

Ժամանակակից մշակույթում կենդանի դիակների պատկերումը հիմնված է հարուստ գրական ավանդույթի վրա, ներառյալ այնպիսի գրքեր, ինչպիսիք են «Հերբերտ Ուեսթ՝ Ռենիմատորը» Հովարդ Ֆիլիպս Լավքրաֆտի, Մերի Շելլիի «Ֆրանկենշթեյնը» և Ռիչարդ Մեթսոնի «Ես լեգենդ եմ»։ Այնուամենայնիվ, զոմբիների ժամանակակից արխետիպը` անհիմն, բայց վճռական հարություն առած մարդակեր մեռելները, որոնք սովորաբար գործում են մեծ խմբերով, հիմնականում սահմանվել է Ջորջ Ռոմերոյի «Կենդանի մեռյալների գիշերը» ֆիլմում (թեև «զոմբի» տերմինը դրանում չի օգտագործվում)։ Հետագա տարիներին զոմբիների մասին ֆիլմերն ու գրքերը հայտնվել են որպես սարսափ ֆիլմերի և սարսափի գրականության անկախ ենթաժանրեր, որոնք սովորաբար պատմում են աշխարհի վերջի և բազմաթիվ ագրեսիվ զոմբիներով շրջապատված մարդկանց մի փոքր խմբի գոյատևման փորձերի մասին։

Գաղափարի վերաիմաստավորում ժամանակակից աշխարհում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆանտաստիկա և գիտաֆանտաստիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զոմբիի կերպարն առաջացել է ֆանտաստիկ առեղծվածային վեպերում, որտեղ զոմբի նշանակում է նեկրոմանտիկ կախարդությամբ վերակենդանացած դիակ կամ աստվածային կերպար, որը արմատավորված է դիցաբանության և կրոնի մեջ[8]։Վերջին տարիներին մարդկանց զոմբիի վերածելու գիտաֆանտաստիկ հիմնավորումը տարածված է դարձել որպես համավարակի տեսակ։ Բժիշկները տեսականորեն դիտարկում են համաճարակի համանման տարբերակներ՝ առաջարկելով մուտացված գրիպի կամ կատաղության վիրուսները վարակի դերում[9][10][11][12]։ Զոմբիները համարվում են հորինված արարածներ, ինչպիսիք են «անմահները» (անգլ.՝ undead)[13]։

Ժամանակակից կինոյի ստեղծագործություններում «զոմբի» բառը սովորաբար օգտագործվում է որպես «վերակենդանացած դիակ» արտահայտության հոմանիշ։ Այս վերաիմաստավորման պատճառը կարելի է գտնել Ջորջ Ռոմերոյի «Կենդանի մեռելների գիշեր» և «Մեռելների արշալույս» ֆիլմերում, որոնք հիմք դրեցին կինոյում կենդանի մեռելների հանրահռչակմանը և ակտիվ օգտագործմանը։ «Մեռելների արշալույս»-ում մահացածներին հազվադեպ են անվանում «զոմբի», իսկ այս անվան իմաստն այն է, որ մահացածները խելք չունեն (ֆիլմում կոնկրետ նշվում է, որ մահացածները ուղեղ չունեն)։ Այսպիսով, ժամանակի ընթացքում «զոմբիները» սովորաբար հասկացվում էին որպես կենդանի դիակներ, ոչ թե զոմբիներ։ Առաջին ֆիլմը, որն ուղղակիորեն հավասարեցնում է վերակենդանացած դիակներին և զոմբիների վուդու ըմբռնմանը, «Hammer Studios»-ի դասական գոթական սարսափ ֆիլմն էր «Զոմբիների ժանտախտը» (1966), չնայած հանդիսատեսի շրջանում այն հայտնիություն ձեռք չբերեց, որը նկատելի ազդեցություն ունեցավ զոմբի ժանրի ֆիլմերի վրա։

Ինքը՝ Ռոմերոն, ասաց, որ «Կենդանի մեռելների գիշերը» ֆիլմը ստեղծելու ոգեշնչումը բխում է Ռիչարդ Մեթսոնի «Ես լեգենդ եմ» վեպից, որտեղ գլխավոր հերոսը Երկրի վրա ապրող վերջին մարդկանցից մեկն էր։ Երկիրը լի էր վամպիրներով՝ ի տարբերություն զոմբիների, նրանք սնվում էին արյունով, ոչ թե մսով և կարողանում էին մտածել։

«Resident Evil» խաղային սերիայում, ինչպես նաև դրա հիման վրա նկարահանված ֆիլմերում, «զոմբի» բառն օգտագործվում է հենց T-վիրուսի ազդեցության տակ կենդանացած մահացածների մասին, այսինքն՝ բառացիորեն. «կենդանի դիակ» իմաստով։ Միևնույն ժամանակ, «Resident Evil»-ի չորրորդ մասում գլխավոր հերոսը, պարզելով, որ իր հակառակորդները ինչ-որ մեկի կողմից կառավարվող կենդանի մարդիկ են, պնդում է, որ «սրանք զոմբիներ չեն» (քանի որ սերիալի չորրորդ մասից սկսած՝ վարակված մարդիկ չեն մահանում, հետագայում հարություն են առնում)։

Որոշ ֆիլմերում («Операция «Мёртвый снег»», «Я — легенда», «Вымирание: Хроники генной модификации», «День второй: Битва за Нью-Йорк» զոմբիների խումբը կարող է կառավարվել նրանցից մեկի կողմից։ Բայց ավելի հաճախ գործում են անկազմակերպ խմբերով, փորձելով խժռել միայն ողջ մարդկանց (երբեմն ուշադրություն դարձնելով նաև գլխուղեղին մասնավորապես՝ «Կենդանի մեռելների վերադարձը» ֆիլմաշարում), սակայն, նրանք սովորաբար անտեսում են միմյանց։ Ընդհանրապես, նրանք հաճախ սննդի ընտրության հարցում այնքան էլ բծախնդիր չեն. անիմացիայի մեջ զոմբիները հաճախ սնվում են միջատներով, «Բլեյդ» ֆիլմում զոմբիները ուտում են ամեն ինչ՝ առնետներ, դիակներ, երբեմն վամպիրներ, իսկ «Marvel Zombies Return» կոմիքսում նրանց ուտելիքը դառան Գալակտուսները։ Չնայած, օրինակ, «Զնդաններ և վիշապներ 3. Սարսափելի խավարի գիրքը» ֆիլմում զոմբիները կենդանի միս չեն ուտում և սնվում են միայն բացասական հույզերով։

Գեղարվեստական ստեղծագործությունների մեծ մասում զոմբիի մեկ խայթոցը բավական է, որպեսզի մարդը վերածվի զոմբիի (վարակի համար դա կարող է բավարար լինել նաև մահացած մարդու մարմնի կտորները կամ մի կաթիլ արյունը պատահաբար կուլ տալը)։ Երբեմն վարակը կարող է տարածվել օդով (օրինակ՝ «Չարի բնակիչ» ֆիլմի սկզբում և «Կորած ապագան» ֆիլմում)։ Թեև այնպիսի ֆիլմերում, ինչպիսիք են «Մեռած ձյունը օպերացիան» և «Մեռած ձյունը 2 օպերացիան», խայթոցը բավական չէ զոմբիի վերածվելու համար։ Այս ֆիլմերում կերպարանափոխությունը պետք է կատարի զոմբիի առաջնորդը՝ ինչ-որ կախարդանքի օգնությամբ։ Կամ բոլոր մարդիկ արդեն վարակված են, մահացողները նույնպես վերածվում են զոմբիների, ուստի վերապրողները նրանց սպանում են բնական մահից առաջ կամ անմիջապես հետո։ Տարբեր ֆիլմերում մի քանի վայրկյան կամ մի քանի ժամ է պահանջվում, որպեսզի մարդը վերածվի զոմբիի։ Թեպետ, օրինակ, «Ֆիդո անունով զոմբի» ֆիլմում վարակվածներն անսահմանափակ ժամանակով մարդիկ են մնում՝ զոմբիի վերածվելով միայն մահից հետո։

Գիտաֆանտաստիկ պատմություններում զոմբիի վերածվելն ամենից հաճախ վերագրվում է վիրուսային վարակին (չնայած բոլոր հայտնի վիրուսները չեն կարող վերարտադրվել մահացած բջիջներում)։ «Բլեյդ» ֆիլմում զոմբիները երբեմն վերածվում են վամպիրի, նույն վիրուսի պատճառով։ «28 օր անց» ֆիլմում վիրուսը չի սպանում վարակակիրներին, իսկ «28 շաբաթ անց» ֆիլմում վիրուսի նոր բռնկումներ են առաջացել անախտանիշ վարակակիրների պատճառով։ «Resident Evil»-ում վիրուսը վերակենդանացնում է մահացած բջիջները։ Մոսկվայում զոմբիների համաճարակի մասին պատմող «Գոյատևել հետո» հեռուստասերիալում վիրուսը տարբեր կերպ է ազդում կանանց վրա՝ նրանց տալով մեծ արագությամբ շարժվելու և տուժածին ուլտրաձայնային ճչով խլացնելու հնարավորություն։

«S.T.A.L.K.E.R» տեսախաղի շարքերում մարդիկ, ովքեր գտնվում էին «ուղեղի այրիչի» տարածքում ալիքային ֆունկցիաների երկարատև ճառագայթման տակ, ինչպես նաև տելեպատիկ մուտանտի ազդեցության տակ, վերածվում են զոմբիների։ «Half-Life» տեսախաղի շարքերումում մարդիկ վերածվում են զոմբիների, որոնք տիրանում են նրանց նյարդային համակարգերին «խեդկրաբերի» օգնությամբ։ «Երկրորդ օր․ ճակատամարտ Նյու Յորքի համար», նանոբոտների ազդեցության տակ մարդիկ վերածվեցին զոմբիների (դրոնների)։ Ներկայացման նմանատիպ մեթոդ ցուցադրվում է «Mass Effect» խաղերի շարքում, որտեղ մարդիկ վերածվում են կիբերնետիկորեն ավերված զոմբիների (հասկերի)։ «Անդրոմեդա» հեռուստասերիալում (2x15 սերիա «Ցեցերի պարը») նրանք վերածվում են կենդանի մեռյալների՝ մեկ ուղեղով միավորված միաբջիջ օրգանիզմների ազդեցության տակ։

«Մահացածների ավագ դպրոց» անիմեում զոմբիներն անտեսում են այն ամենը, ինչ իրենցից բաժանված է ջրային պատնեշով։ «Ինչպես վարժեցնել զոմբիներին» մուլտֆիլմում ջուրը նրանց համար մահացու է։ Այլ ֆիլմերում զոմբիները կարող են պարզապես քայլել ջրի հատակին (օրինակ՝ «Մեռյալների երկիրը» ֆիլմում), իսկ «Չարի բնակիչ. հատուցում» ֆիլմում նրանք նույնիսկ լողում են։

Ըստ «Մեզնից վերջինները» խաղի սյուժեի, մուտացված կորդիսեպս սունկը, որը մտնում է մարդու օրգանիզմ վարակվածի սպորների, արյան կամ թուքի միջոցով, անդառնալի փոփոխություններ է առաջացնում՝ ստիպելով զոհին կորցնել բանականությունը և վերածել նրան մի ուրիշ տեսակ զոմբի։

Երբ կան տարբեր տեսակի սարսափելի կերպարներ, ապա զոմբիները, շատ դեպքերում, զբաղեցնում են ամենացածր դիրքը նրանց մեջ հիերարխիայում (օրինակ, «Մահվան հովիտ» սերիալում վամպիրները կարող են կառավարել զոմբիներին իրենց մտքերի ուժով)։ Ֆանտաստիկ ռազմավարական խաղերում զոմբիները սովորաբար կատարում են հետևակի դեր։

Կապ իրականության հետ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մերիլենդի համալսարանի պրոֆեսոր Ջոնաթան Դինմանը առաջ քաշեց մի վարկած, որ իրական հիվանդությունը` կատաղությունը, բավականին հարմար է զոմբիի սահմանմանը։

Կատաղությունն ընթանում է երկու փուլով, որոնցից առաջինում հիվանդը ունենում է գլխացավ, հաճախասրտություն և ծարավ, իսկ երկրորդում՝ քայքայվում է ուղեղը, որն արտահայտվում է ագրեսիվությամբ, գրգռվածությամբ և հալյուցինացիաներով։ Վերջապես, հիվանդության վերջնական փուլում վարակված անձը բավականին նման է զոմբիի․ նա չի վերահսկում իր սեփական մարմինը և միայն ձգտում է տարածել հիվանդությունը, հաճախ փորձելով կծել ուրիշներին, իսկ ինքը այլևս չի կարող փրկվել։ Այսպիսով, կարելի է ենթադրել, որ վիրուսները, որոնք մարդկանց զոմբի են դարձնում, ունեն շատ իրական և շատ վտանգավոր նախատիպ[14]։

Գոյություն ունի «CONOP 8888» պլան, որը մշակվել է ԱՄՆ Զինված ուժերի ռազմավարական հրամանատարության կողմից՝ զոմբիների հարձակման դեպքում։ Փաստաթղթի հեղինակները նշում են, որ այս պլանը կատակ չէ[15]։

Ներկայումս «զոմբի» բառը հաճախ օգտագործվում է այն մարդու իմաստով, ով արտաքին ազդեցության տակ կորցնում է ինքնուրույն մտածելու և գործելու ունակությունը (այսպես կոչված «սոցիալական զոմբիներ»)։ Խոսում են զոմբիների մասին՝ օգտագործելով ժամանակակից մեթոդներ՝ սոցիալական ծրագրավորում, գովազդ, հասարակական կարծիքի ձևավորում, տարբեր հոգետեխնիկա (օրինակ՝ հիպնոս)։ Սակայն ինքնին «զոմբիացում» տերմինը, ինչպես «ուղեղի լվացումը», լայն տարածում չի գտել հոգեբանության և այլ գիտությունների մեջ՝ իր անորոշության և բացասական ենթատեքստի պատճառով[16]։

Արվեստի մեջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Զոմբի ուոլք» Պորտու Ալեգրի, Բրազիլիա, 2007 թվական
Զոմբի զբոսանքի մասնակից, դիմահարդարհած ինչպես զոմբի

Զոմբիի կերպարը շահագործվում է գրականության, երաժշտության, թատերական արվեստի մեջ։ Զոմբիների մասին ամենահայտնի գրական ստեղծագործություններից են Մաքս Բրուքսի «Համաշխարհային պատերազմ Զ»-ը, Ջոն Ռուսսոյի «Կենդանի մեռելների գիշերը», Մայք Քերիի «Պանդորայի նվերները», Ջուն Իվիդ Լինդկվիստի «Օրհնյալ են մահացածները», Սնունդ»՝ Միրա Գրանտի, Էնդրյու Քրուզի «Մահացածների դար», Իսահակ Մարիոնի «Մեր մարմինների ջերմությունը» և շատ այլ գրքեր։ Զոմբիների թեման ներկայացված է մի քանի կոմիքսներում, ինչպիսիք են Ռոբերտ Քիրքմանի «Քայլող մեռելները» և «Marvel Zombies» շարքը[17]։

Մեշափ վեպերը պետք է նշել առանձին։ Ճանաչելով զոմբիներին որպես ժամանակակից ժողովրդական մշակույթի կարևոր մաս՝ ամերիկացի սցենարիստ, պրոդյուսեր և գրող Սեթ Գրեհեմ-Սմիթը 2009 թվականին ստեղծեց «Հպարտություն և նախապաշարմունքներ և զոմբիներ» վեպը, որտեղ Ջեյն Օսթինի դասական վեպը խառնված է զոմբի սարսափ ժանրի ներդիրներով, որը ստեղծվել է Գրեհեմ Սմիթի կողմից։ Բացի այդ, զոմբիները հաճախ դառնում են տարբեր երաժշտական ստեղծագործությունների, սարսափ ֆիլմերի և համակարգչային խաղերի կերպարներ 3D կրակոց ժանրում[18]։

Անդրեյ Կրուզի «Մահացածների դարաշրջանը» գրքերի ցիկլում, զոմբիների, գաղտնի կենսաբանական լաբորատորիաներից ի հայտ եկող վիրուսի գործընթացի և Ռուսաստանում, ԱՄՆ-ում և Իսպանիայում մարդկանց գոյատևման մասին բազմաթիվ գաղափարներ՝ տարբեր խմբերի ձևավորմամբ տեսակները սինթեզվում են մանրամասն ռեալիզմով։ Նրա ստեղծագործություններում վիրուսը ստեղծվել է որպես դեղամիջոց, հետևաբար այն բարելավում է ողջ մնացածների իմունիտետը, բայց նաև հարություն է տալիս մահացածներին, կենդանի մնացած զոմբիները մուտացիայի են ենթարկվում արագ, ուժեղ արարածների՝ օգտագործելով ապաստարաններ։ Վիրուսը վարակում է նաև կենդանիներին։ Մասնավորապես, ենթադրվում է, որ զոմբիների օրգանիզմը կիսամեռ է, թոքերը գրեթե չեն աշխատում, ուստի նրանք լռում են։ Մահացածները նույնպես կերպարանափոխվում են բնական մահով, մարդկանց սպանելն ու նրանց կողքին ողջ մարդուն թողնելն ավազակների հաճախակի զվարճանք է։ Կան թալանի, բռնության և զոմբի երեխաների տեսարաններ, որոնք սովորաբար բացակայում են այս թեմայով ֆիլմերում գրաքննության արգելքների պատճառով[19][20]։

Զոմբի ուոլք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զոմբի զբոսանքը (անգլ.՝ Zombie walk) զանգվածային երթ է, սովորաբար ժամանցային բնույթի, որի մասնակիցները հարդարված են զոմբիների կերպարանքով։ Ամենավաղ նման իրադարձությունը համարվում է «զոմբիների շքերթը», որը տեղի է ունեցել Սակրամենտոյում (Կալիֆոռնիա) 2001 թվականի օգոստոսի 19-ին[21][22]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Վենդիգոն Հյուսիսային Ամերիկայի հնդկացիների դիցաբանության կերպար է, ձմռան և սովի չար զավակը։ Վենդիգոն Ռոմերոյի արյունարբու զոմբիներին նման շատ հատկանիշներ ունի՝ մարդակերություն, մշտական քաղց, ֆիզիկական վնասների նկատմամբ խոցելիություն, ագրեսիվություն։
  • Մանկուրտ
  • CONOP 8888, զոմբիների հարձակման դեպքում գոյատևման ծրագիր, որը մշակվել է Միացյալ Նահանգների զինված ուժերի ռազմավարական հրամանատարության կողմից։

Ծանոթագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «зомби — Толковый словарь Ефремовой». Gufo.me (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 27-ին.
  2. ↑ «зомби — Толковый словарь Кузнецова». Gufo.me (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.
  3. ↑ «12 Killer Facts About Shaun of the Dead». www.mentalfloss.com (անգլերեն). 2016 թ․ հունվարի 23. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 23-ին.
  4. ↑ Barber, Nicholas. «Why are zombies still so popular?». www.bbc.com (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 23-ին.
  5. ↑ Stokes, Jasie (2010 թ․ մարտի 17). «Ghouls, Hell and Transcendence: The Zombie in Popular Culture from "Night of the Living Dead" to "Shaun of the Dead"». Theses and Dissertations.
  6. ↑ «Энциклопедия мифических и мистических существ». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 1-ին.
  7. ↑ Никита Солдатов Как пришли и ушли ходячие мертвецы // Журнал «Коммерсантъ Weekend». — 2018-06-04. — С. 12.
  8. ↑ «Мир фантастики» (ռուսերեն). 2021 թ․ հոկտեմբերի 4. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  9. ↑ Ker Than. ««Zombie Virus» Possible via Rabies-Flu Hybrid?» (անգլերեն). National geographic/date=2010-10-27.
  10. ↑ Smith, Tara C. (2015 թ․ դեկտեմբերի 14). «Zombie infections: epidemiology, treatment, and prevention». BMJ (անգլերեն). 351: h6423. doi:10.1136/bmj.h6423. ISSN 1756-1833. PMID 26668070.
  11. ↑ Nasiruddin, Melissa; Halabi, Monique; Dao, Alexander; Chen, Kyle; Brown, Brandon. «Zombies—A Pop Culture Resource for Public Health Awareness - Volume 19, Number 5—May 2013 - Emerging Infectious Diseases journal - CDC» (ամերիկյան անգլերեն). doi:10.3201/eid1905.ad1905. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  12. ↑ «Доказано, что «вирус зомби» реален и угрожает человечеству». www.mk.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  13. ↑ «SN&R • Guides • Best of Sacramento • Arts and Entertainment • Սեպ 20, 2001». Sacramento News & Review (անգլերեն). 2005 թ․ հուլիսի 6. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  14. ↑ Вирус зомби может быть реальным
  15. ↑ «Simon Pegg on why the undead should never be allowed to run». the Guardian (անգլերեն). 2008 թ․ նոյեմբերի 4. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 23-ին.
  16. ↑ Nguyen, Hanh; Nguyen, Hanh (2018 թ․ դեկտեմբերի 31). «'One Cut of the Dead': A Bootleg of the Japanese Zombie Comedy Mysteriously Appeared on Amazon». IndieWire (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 23-ին.
  17. ↑ www.chronicle.com https://www.chronicle.com/article/young-neuroscientists-popular-zombie-study-frightens-their-advisers-most-of-all/. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 23-ին. {{cite web}}: Missing or empty |title= (օգնություն)
  18. ↑ George, Sam; Hughes, Bill (2015 թ․ նոյեմբերի 1). Open Graves, Open Minds: Representations of vampires and the Undead from the Enlightenment to the present day (անգլերեն). Manchester University Press. ISBN 978-1-5261-0215-7.
  19. ↑ Szanter, Ashley; Richards, Jessica K. (2017 թ․ հոկտեմբերի 6). Romancing the Zombie: Essays on the Undead as Significant "Other" (անգլերեն). McFarland. ISBN 978-1-4766-6742-3.
  20. ↑ (PDF) https://loe.org/images/content/091023/Zombie%20Publication.pdf. {{cite web}}: Missing or empty |title= (օգնություն)
  21. ↑ «Sacramento News & Review — Best of Sacramento». Newsreview.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  22. ↑ «2001». Trashfilmorgy-gallery.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ռուսերեն
այլ լեզուներ

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Զոմբի&oldid=10117674» էջից