Մինչև հաջորդ գարուն

Մինչև հաջորդ գարուն ռուս.՝ До будущей весны
Երկիր	ԽՍՀՄ
Ժանր	կինոպատում և մելոդրամա
Թվական	1960
Լեզու	ռուսերեն
Ռեժիսոր	Վիկտոր Սոկոլով
Սցենարի հեղինակ	Sergey Voronin?
Օպերատոր	Սեմյոն Իվանով
Կինոընկերություն	Լենֆիլմ
Տևողություն	61 րոպե
IMDb	ID 0053773

«Մինչև հաջորդ գարուն» (ռուս.՝ «До будущей весны»), 1960 թվականի խորհրդային ֆիլմ-մելոդրամա, ռեժիսոր Վիկտոր Սոկոլովի առաջին ֆիլմը, որը դարձել է նրա դիպլոմային աշխատանքը ՎԳԻԿ-ում, իսկ գրախոսողը եղել է քննական հանձնաժողովի նախագահ Ս. Ի. Ռոստոցկին.: Սցենարի հեղինակը եղել է գրող Ս. Ա. Վորոնինը՝ «Նևա» ամսագրի գլխավոր խմբագիրը։

Տեսնելով այս ֆիլմում Ինոկենտի Սմոկտունովսկու խաղը՝ Գրիգորի Կոզինցևը նրան հրավիրել է նկարահանվելու «Համլետ» ֆիլմի գլխավոր հերոսում, որը դերասանի համար դարձել է ամենահայտնին։

Սյուժե

Ֆիլմի հերոսուհուն՝ Լենինգրադի մանկավարժական ինստիտուտի ուսանող Վերային առաջին սերը սպասված երջանկության փոխարեն բերել է դառը հիասթափություն և ցավ։ Սիրելիի դավաճանության պատճառով աղջիկը կորցրել է ինչպես հավատը մարդկանց հանդեպ, այնպես էլ ինքնավստահությունը՝ դառնալով կասկածամիտ և անմարդամոտ։

Թողնելով ինստիտուտը՝ Վերան իր փոքրիկ դստեր հետ մեծ քաղաքից տեղափոխվում է մի հեռավոր գյուղ, որտեղ նրան ոչ ոք չի ճանաչում։

Գյուղի դպրոցում տարրական դասարանի աշակերտները սկզբում տարատեսակ չարաճճիություններով փորձում են երիտասարդ ուսուցչի համբերությունը. մեկ ոզնի, մեկ էլ շան ձագ են բերում դասարան, բայց շուտով սկսում են սիրել նոր ուսուցչին։

Դպրոցում աշխատելը մեծ ուրախություն է Վերայի համար, միայն երեխաների հետ է նա իրեն թեթև ու վստահ զգում։ Բայց դպրոցից դուրս նա մնում է լուռ և զուսպ։ Շուտով նրա կյանքում հայտնվում է ընկեր՝ հարևան դպրոցի ուսուցիչ Ալեքսեյ Նիկոլաևիչը՝ զգայուն և համակրելի մի մարդ։ Բայց կյանքի, մարդկանց, աշխատանքի մասին խոսակցություններում նրանք անընդհատ վիճում են, նրանց միջև միշտ կա ինչ-որ ստվեր, որը մթագնում է բարեկամությունը։ Մի անգամ դպրոցի հավաքարարն Ալեքսեյ Նիկոլաևիչի մասին ասում է, թե նա լավ մարդ է, ինչին Վերան առարկում է, թե լավը միայն երեխաներն են, բայց հոգու խորքում նա արդեն վաղուց ձգտում է դեպի այդ «մեծ երեխան»։

Շուտով Վերայի մոտ գալիս է հայրը, որը զարմանքով իմանում է, որ այժմ թոռնուհի ունի։ Նա պատրաստվում է Վերային իր հետ տանել Ուրալ, որտեղ աշխատում է երկաթուղու վրա։ Մեկնման օրը հայրը տեսնում է, թե ինչպիսի ջերմությամբ են իր դստերը վերաբերվում գյուղի բնակիչները՝ և՛ մեծահասակները, և երեխաները, որոնք վազում են կառամատույց՝ Վերային ճանապարհելու համար։ Կառամատույցում աղջիկը հանդիպում Է Ալեքսեյ Նիկոլաևիչին, որը հրաժեշտ տալիս ասում է, որ հասկանում է, թե ինչու է նա հեռանում... և Վերան մնում է։ Եվ նրա աշակերտները, քննարկելով մնալու նրա որոշումը, նրա մասին խոսում են արդեն ոչ թե որպես «դասատուի», այլ որպես իրենց ուսուցիչ Վերա Նիկոլաևնայի։

Այլ փաստեր

Դասի ժամանակ Վերա Նիկոլաևնան երեխաների համար կարդում է Լև Տոլստոյի «Ֆիլիպոկ» պատմվածքը։

Ֆիլմում Ալեքսեյ Նիկոլաևիչն ասում է. «Մարդուն տիեզերքում էլ պետք է յասամանի ճյուղ» (ռուս.՝ «Человеку и в космосе нужна ветка сирени»)՝ պարզաբանելով, որ դա ինքը կարդացել է «Կոմսոմոլսկայա պրավդայում». խոսքը այդ տարիներին տարածված արտահայտության մասին է, որը հանգեցրել է «ֆիզիկոսների» և «քնարերգուների» վեճին, որին վերջ է դրել Յուրի Գագարինը։

Մեկ այլ տեսարանում, որտեղ երեխան խնդրում է իր համար գիրք կարդալ, նույնպես ակնարկվում է այդ ժամանակ տիեզերական հետազոտությունների ոլորտում ձեռք բերված հաջողությունների մասին, երբ հիշատակվում է Ժյուլ Վեռնի «Երկրից դեպի Լուսին» վեպը, որը գրվել է 1865 թվականին։

Դերերում

• Լյուդմիլա Մարչենկո – Վերա Նիկոլաևնա, ուսուցչուհի
• Ինոկենտի Սմոկտունովսկի – Ալեքսեյ Նիկոլաևիչ Ռուչև, ուսուցիչ
• Վալենտին Արխիպենկո – Վերայի հայրը
• Մարիա Պրիզվան-Սոկոլովա – Նաստյա, հավաքարար
• Գալինա Վասիլևա – Նատաշա
• Վլադիմիր Անդրեև – Վասիլի
• Նիկոլայ Նովլյանսկի – Սիլանտիչ
• Կլարինա Ֆրոլովա-Վորոնցովա – շատախոս մորաքույր
• Իգոր Բոգդանով – Միտկա
• Վովա Բոյցով – Վասկան
• Լենա Պապ – Ալյոնկա
• Օլյա Յուդինա – Նադյուշկա

Ինոկենտի Սմոկտունովսկի

Ռեժիսոր Վիկտոր Սոկոլովին ուսուցչի դերի համար Ինոկենտ Սմոկտունովսկուն հրավիրել խորհուրդ է տվել մոնտաժող Ռաշել Միլմանը։ Ֆիլմի գեղարվեստական ղեկավարը եղել է Գրիգորի Կոզինցև, որն ուղղակիորեն ազդել է Համլետի դերակատարի ընտրության վրա։ Կոզինցևը հետագայում այսպես է արտահայտվել Սմոկտունովսկու մասին. «Նա գրավում է նրանով, որ իր մեջ ինչ-որ ներքին լույս է վառվում, ես դա այլ կերպ չեմ կարող անվանել»։

Քչերը գիտեն, որ այս ֆիլմի շնորհիվ ես հրավիրվեցի Համլետի համար։ Գրիգորի Կոզինցևը եղել է այս ֆիլմի փորձերից մեկում։ Ինչ-որ մարդ եկավ (ես նրան նույնիսկ դեմքով չէի ճանաչում), և երբ ես սկսեցի վիճել ռեժիսորի հետ ու բեմադրել այնպես, ինչպես ինձ ճիշտ էր թվում, այդ մարդը, որն ինձ անծանոթ էր, ինչ-որ կերպ սկսեց ֆսֆսալ։ Փորձից հետո Գ. Կոզինցևը հուզված էր և ասաց, որ գտել է այն, ինչ փնտրում էր։ Հանկարծ մոտեցավ ինձ և ասաց. «Ես ուզում եմ ձեզ դեր առաջարկել։ Միայն թե մի՛ վախեցեք։ Ես ուզում եմ Ձեզ առաջարկել Համլետի դերը»։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

Мало кто знает, что благодаря этому фильму я был приглашён на Гамлета. Григорий Козинцев был на одной из репетиций этого фильма. Пришёл какой-то человек (я даже не знал его в лицо), и когда я стал с режиссером спорить и ставить сцену так, как мне представлялось правильным, этот не знакомый мне человек как-то так, знаете ли, засопел. После репетиции Г. Козинцев был взволнован и сказал, что он нашел то, что искал. Вдруг подошел ко мне и сказал: «Я хочу предложить вам роль. Только не пугайтесь! Я хочу предложить вам Гамлета».

— Ինոկենտի Սմոկտունովսկի

Քննադատություն

Կինոգետ Ռիմա Կարպինան նշել է, որ դերասանուհի Լյուդմիլա Մարչենկոյին բնորոշ են եղել այն դերերը, որտեղ նրա հերոսուհիները բնական են, սովորական, ոչ թե իրենք են լուծումներ փնտրում, այլ օգնության են կանչում ուրիշներին, և ինչ-որ մեկն օգնում է նրանց, և այս ֆիլմում հանդիսատեսը հերոսուհուն տեսնում է ուսուցիչ Ալեքսեյ Նիկոլաևիչի աչքերով, և բարեբախտաբար, այդ դերը կատարում էր Իննոկենտի Սմոկտունովսկին.

Համեստ մաթեմատիկայի ուսուցիչ Ալեքսեյ Նիկոլաևիչը, պոետական և իմաստուն, առաջին, պատահական նետված հայացքից, կարծես թե կարողացավ զգալ ինչպես Վերաայի անպաշտպանությունը, այնպես էլ նրա ամաչկոտ դյուրահավատությունը, և միամիտ-համառ ցանկությունը՝ որպես կյանքի օրենք ներկայացնել սեփական երիտասարդության սխալները։ Արդեն հետո, երբ նրա հետ մտնում ենք Վերայի սենյակը, մենք նրա սեղանին կտեսնենք «Լեգենդ Վեն Քլայբուրնի մասին» և «Ճապոնական պոեզիայի»: հատորը, որի մեջ դրված է Ուլանովայի լուսանկարը։

Եվ Վերայի ամբողջ քաղաքային ուսանողական կյանքը հայտնվում է մեր առջև։ Նրա խանդավառ խլացումը տպավորությունների հարստությունից։ Եվ ինչ-որ տեղ նշմարվում է նրա անհաջող, ինչ-որ տեղ հորինված, վիրավորված սերը։ Եվ բացատրվում է կատարվածը հասկանալու նրա անկարողությունը, և ցավը, և վախը, և հուսահատությունն ու փախուստը դեպի հեռավոր գյուղ։ Երեխայի հանդեպ նրա փոքր-ինչ ցավոտ, նախանձախնդիր սերը, նրա համար վախը, արտաքին օգնության հպարտ մերժումը, խոցելիությունը, անկախության ցանկությունը, մենակության առջև երկչոտությունը և նրա կեղծ ցանկությունը, որոնք ընդհատվում են բարության և մասնակցության ցանկությամբ։

Բայց այս ամենն ի հայտ է գաիս Սմոկտունովսկու հերոսի ընկալման միջոցով, որը ոչ մի բառ չի արտասանում։ Սմոկտունովսկու հերոսի նման, Վերայի հանդեպ առաջանում է ոչ թե կարեկցանքի սուր խղճահարություն, այլ նրա հոգևոր վերածննդի ակտիվ ցանկությունը։ Վախեցած-վիրավորված, հանգած աչքերով երկչոտ, նիհարիկ ուսուցչուհին նրա հետ շփվելուց աստիճանաբար տաքանալու է, հալվելու է, կենդանանալու է։

Մարչենկոյի գրեթե բոլոր հերոսուհիները սիրում են։ Բայց դժվար է հետևել նրանց հոգու շարժմանը։ Դա թաքցնում են նույնիսկ աչքերը։ Փոփոխությունը կարելի է ընկալել միայն Սմոկտունովսկու հերոսի ընկալման միջոցով՝ ամեն ինչ ակնթարթորեն և ճշգրիտ ամրագրելով։ Եվ չնայած նրա լակոնիկ հերոսը դեռ Վերայից չի պահանջի ոչ հոգևոր բացահայտումներ, ոչ էլ արմատական որոշումներ, դրանք կանխորոշված են։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

Скромный учитель математики Алексей Николаевич, поэтичный и мудрый, с первого, вскользь брошенного взгляда, кажется, сумел ощутить и незащищённость Веры, и пугливую доверчивость её, и наивно-упрямое желание возвести в жизненный закон ошибки собственной молодости. Уже потом, войдя вместе с ним, застенчивым и интеллигентным, в комнату Веры, мы увидим на её столе «Легенду о Вэне Клайберне»[К 3] и томик «Японской поэзии»[К 4], заложенный фотографией Улановой.

И вся городская студенческая жизнь Веры предстанет перед нами. Её восторженная оглушённость от богатства впечатлений. И где-то замерещится её неудачная, в чём-то придуманная, обиженная любовь. И объяснится её неумение разобраться в происшедшем, и боль, и страх, и отчаяние, и бегство в далекую деревню. Станут понятны её чуть болезненная, ревностная любовь к ребёнку, и страх за него, и гордое неприятие посторонней помощи, и ранимость, и желание независимости, и робость перед одиночеством, и ложное желание его, перебиваемое стремлением к доброте и участию.

Но всё это возникнет через восприятие не произнесшего ни слова героя Смоктуновского. Как и у героя Смоктуновского, пробудится к Вере уже не острая жалость сострадания, а активное желание её духовного возрождения. Робкая, худенькая учительница с испуганно-обиженными потухшими глазами от общения с ним будет постепенно теплеть, оттаивать, оживать.

Почти все героини Марченко любят. Но проследить за движением их души трудно. Это скрывают даже глаза. Сдвиг можно уловить только через восприятие героя Смоктуновского, фиксирующего всё моментально и точно. И хотя немногословный его герой не потребует пока от Веры ни душевных откровений, ни кардинальных решений, — они предопределены.

— կինոգետ Ռիմա Կարպինա, «Актёры советского кино», № 6, 1970 թվական

Վլադիմիր Անդրեևի կարծիքով՝ ֆիլմի համար հաջողությամբ է ընտրվել Սմոկտունովսկու արտաքին կերպարը. դերի համար նա դարձել է շիկահեր.

Դերասան Ինոկենտի Սմոկտունովսկուն, որը խաղում էր ուսուցչի դերը, շատ էր սազում շիկահեր լինելը։ Նրա մազերը թեթևակի գանգրացրել են, և գլուխը ոչ թե անօգնական էր դառնում, այլ՝ աչքերի և զարմանալի փափուկ ժպիտի հետ համատեղ, դառնում էր մի մարդու գլուխ, որին վիրավորելն այնքան էլ պարկեշտ չէ։ Եվ, այնուամենայնիվ, կյանքը վիրավորում է։ Ներկայացվում էր միայնակ մարդու թեման, մի մարդու, որին մարդիկ ձգում են և որին երևի սիրում են։ Եվ միևնույն ժամանակ, սա մի մարդ է, որը դատապարտված է միայնության, չնայած իր հոգևոր շռայլությանը։ Բայց մի օր նրան վիճակված է հանդիպել մեկ այլ միայնակ մարդու. նրա հերոսը՝ գյուղական ուսուցիչը, հանդիպում է գյուղական ուսուցչուհու՝ միայնակ մոր հետ և տեսնում, թե ինչպես են երեխայի ձեռքերը դյուրահավատորեն ձգվում դեպի իրեն։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

Актёру Иннокентию Смоктуновскому, игравшему учителя, очень шла блондинистость. Его подзавивали, и голова делалась не то что беспомощной, а, в сочетании с глазами и удивительной мягкой улыбкой, головой человека, которого не очень прилично обижать. И всё-таки жизнь обижает. Прочитывалась тема человека одинокого, человека, к которому люди тянутся и которого, наверное, любят. И вместе с тем это человек, обречённый на одиночество, несмотря на свою душевную щедрость. Но однажды ему суждено встретиться с другим одиноким человеком: его герой, сельский учитель, встречается с сельской учительницей, одинокой мамой, и видит, как доверчиво тянутся навстречу ему руки ребенка.

Աղբյուրներ

• 2820. До будущей весны // Советские художественные фильмы: 1958—1963 — Всесоюзный государственный фонд кинофильмов, Москва — Искусство, 1968 — стр. 252
• Լուսանկարներ «Մինչև հաջորդ գարուն» ֆիլմիցԱրխիվացված 2018-02-19 Wayback Machine // «Լենֆիլմ» կինոստուդիայի պաշտոնական կայք
• Մինչև հաջորդ գարուն(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում