Ուլուգբեկ

Մուհամեդ Թարաղայ իբն Շահրուխ իբն Թեմուր պարս.՝ الغ‌بیگ
Սուլթան
1409 - 1449
Նախորդող	Խալին Սուլթան
Մասնագիտություն՝	աստղագետ, մաթեմատիկոս, գեղագիր և աստղագուշակ
Դավանանք	իսլամ
Ծննդյան օր	մարտի 22, 1394
Ծննդավայր	Իրան Սուլթանիա
Վախճանի օր	հոկտեմբերի 27, 1449
Վախճանի վայր	Սամարղանդ
Թաղված	Գուր-Էմիր
Դինաստիա	Թիմուրիդների հարստություն
Ի ծնե անուն	պարս.՝ میرزا محمد طارق بن شاه رخ
Հայր	Շահրուխ
Մայր	Գոհարշադ բեգիմ
Ամուսին	Ակ Սուլթան Խանիկա, Օգե-բեգիմ
Զավակներ	Իբոդլլո Միրզո, Հասիբա Սուլթան Խանզադա, Աբդուլլա Միրզո, Աբդու Ռախման Միրզո

Մուհամեդ Թարաղայ իբն Շահրուխ իբն Թեմուր (պարս.՝ گوركانى, Gurkān 1394-1449), ուզբեկ աստղագետ և մաթեմատիկոս, Լենկթեմուրի թոռը։ Հայտնի է Ուլուգբեկ անունով։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1394 թվականի մարտի 22-ին Սուլթանիե քաղաքում։ Հայրը՝ Շահրուխը (1377-1447), եղել է Թեմուրի կրտսեր որդին։ 1405 թվականին Թեմուրի մահից հետո Շահրուխը մտնում է Սամարղանդ, նրա ավագ որդի Ուլուղբեկը 1409 թվականին հայտարարվում է Սամարղանդի կառավարիչ, որն այդ ժամանակ Մավեր ան-Նահրի մայրաքաղաքն էր։

1447 թվականին Շահրուխի մահից հետո երկրում սկսվեցին անկարգությունները։ Ուլուղբեկի և իր ավագ որդի Աբդ ալ Լաթիֆի միջև առաջացած տարաձայնությունները վերաճեցին պատերազմական գործողությունների։ Այդ պատերազմն ավարտվեց Ուլուղբեկի պարտությամբ և դրանից կարճ ժամանակ անց նա դավադրաբար սպանվեց։

Գիտությամբ տարվել է դեռևս երիտասարդ տարիքում։ Սիրել է պոեզիա, զբաղվել է պատմությամբ, սակայն ուշադրության կենտրոնում հիմնականում եղել է աստղագիտությունը։ Ուլուգբեկը Սամարղանդ է հրավիրել իր ժամանակի նշանավոր գիտնականների, որոնց օգնությամբ Սամարղանդում հիմնել է աստղադիտարան։ Ուլուգբեկի գիտական և լուսավորական գործունեությունը առաջացրել է իսլամական հոգևորականության և հետադեմ ֆեոդալների դժգոհությունը, որոնք նրան մեղադրել են հերետիկոսության մեջ։ Սպանվել է դավադրության արդյունքում, նրա աստղադիտարանը քարուքանդ է արվել։

Տես նաև

• Ուլուղբեկի պատվին իր անունն է ստացել (2439) Ուլուգբեկ աստերոիդը։

Գրականություն

• Бартольд В. В. Улугбек и его время. / Бартольд В. В. Соч., Т.2, Ч.2. — М., 1964, с .23-196.
• Кары-Ниязов Т. Н. Астрономическая школа Улугбека. / М.-Л.: Изд. АН СССР, 1950.
• Матвиевская Г. П., Сираждинов С. Х. О математических работах школы Улугбека. / В кн.: Из истории эпохи Улугбека. Ташкент: Наука, 1965, с. 173—199.
• Матвиевская Г. П., Розенфельд Б. А. Математики и астрономы мусульманского средневековья и их труды (VIII—XVII вв.). / В 3 т. М.: Наука, 1983.
• Булатов М. С., Обсерватория Улугбека в Самарканде. / Историко-математические исследования, XVIII, 1986, с. 199—216.
• Матвиевская Г. П., Соколовская З. К. Улугбек (1394—1449) / Москва, Наука, 1997.
• Fazlıoğlu İ. The Samarqand Mathematical-Astronomical School: A Basis for Ottoman Philosophy and Science // Journal for the History of Arabic Science. — 2008. — Vol. 14. — P. 3—68. Архивировано из первоисточника 22 փետրվարի 2014.
• Kari-Niazov T. N. Ulugh Beg // Complete Dictionary of Scientific Biography. — 2008.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ուլուգբեկ» հոդվածին։