Վիճակագրություն

Վիճակագրություն

Վիճակագրություն- տվյալների հավաքման, կազմակերպման, վերլուծության, մեկնաբանման և ներկայացման հասարակական գործունեության տեսակ, որի նպատակն է ստանալ, հասարակության կյանքի քանակական օրինաչափությունները (նրա որակական բովանդակության հետ անխզելի կապի մեջ) բնութագրող տեղեկատվություն։

Համարվում է հասարակական գիտության ճյուղ (և դրան համապատասխան ուսումնական գիտակարգ), որն ուսումնասիրում է զանգվածային քանակական հարաբերությունների ու փոխադարձ կապերի չափման ու վերլուծության ընդհանուր հարցերը։ Առավել նեղ իմաստով՝ վիճակագրությունը համարվում է որևէ երևույթի կամ գործընթացի մասին տվյալների ամբողջություն։ Բնական գիտություններում վիճակագրություն հասկացությունը նշանակում է զանգվածյին երևույթների վերլուծություն, որը հիմնվում է հավանականությունների տեսության մեթոդների կիրառման վրա։

Վիճակագրությունը որպես գիտություն, սկզբնավորվել է քաղաքական թվաբանությունից, որը 17-րդ դարում ստեղծել են Ու․ Պետտին և Գրաունտը (Անգլիա)։ Այդ շրջանում վիճակագրությունը դեռևս չէր առանձնացվել քաղաքատնտեսությունից և սոցիալ-տնտեսական ուսումնական գիտություններից։ ժամանակակից վիճակագրությանը նախորդող պատմական մյուս գիտությունը պետության մասին գիտությունն էր ( Կոնրինգ, Գերմանիա), որը վիճակագրությունը դիտում էր որպես աշխարհագրության, ազգագրության, իրավաբանական տեղեկությունների հետ մի ամբողջություն։ 19-րդ դարի կեսին Կետլեն (Բելգիա) և նրա հետևորդները փորձում էին վիճակագրությունը ներկայացնել որպես գիտություն հասարակական երևույթների օրինաչափությունների մասին՝ հասարակական օրենքները հանգեցնելով բնական օրենքներին։ 19-րդ դարի 2-րդ կեսին և 20-րդ դարի սկզբին վիճակագրությունը զարգացավ ինտենսիվորեն, կատարելագործվեցին պետական Վիճակագրության մարմինները, ձևավորվեց գիտական հատուկ դիսցիպլին՝ մաթեմատիկական վիճակագրություն։ Յուրաքանչյուր վիճակագրական հետազոտության մեջ տարբերվում են հետևյալ փուլերը։

1. Վիճակագրական դիտարկում
2. Վիտարկման նյութերի ամփոփում և խմբավորում
3. Վերլուծություն (վիճակագրական ընդհանրացնող ցուցանիշների հաշվարկում), որոնցում օգտագործվում են վիճակագրական յուրահատուկ մեթոդներ։

Բոլոր երեք փուլերը կապված են միմյանց հետ և դրանցից յուրաքանչյուրի համար օգտագործվում են հատուկ մեթոդներ, որոնք բացատրվում են կատարվող աշխատանքի բովանդակությամբ։

Ելնելով վիճակագրության առարկայի բնույթից և հիմնական գծերից, կարելի է ձևակերպել նրա խնդիրները։ Դա հետևյալի ուսումնասիրությունն է՝

1. զանգվածային սոցիալ-տնտեսական երևույթների և գործընթացների մակարդակի և կառուցվածքի,
2. զանգվածային սոցիալ-տնտեսական երևույթների և գործընթացների փոխկապվածությունների,
3. զանգվածային սոցիալ-տնտեսական երևույթնեերի և գործընթացների դինամիկայի։

Վիճակագրության ընդհանուր տեսությունը բոլոր ճյուղային վիճակագրությունների մեթոդաբանական հիմքն է և կորիզը, քանի որ մշակում է սոցիալ-տնտեսական երևույթների քանակական ուսումնասիրության մեթոդները և վիճակագրական միտք ունեցող առավել ընդհանուր հասկացությունները, կատեգորիաները ու սկզբունքները։

Վիճակագրական մեթոդաբանություն

Վիճակագրական մեթոդաբանությունն այն հնարքների, եղանակների և մեթոդների համակարգն է, որոնք ուղղված են սոցիալ-տնտեսական երևույթների կառուցվածքում, դինամիկայում և փոխկապվածություններում արտահայտվող քանակական օրինաչափությունների ուսումնասիրմանը։ Վիճակագրական հետազոտության խնդիրն է ընդհանրացնող բնութագրիչների ստացումը և հասարակական կյանքի օրինաչափությունների բացահայտումը ժամանակի և տեղի կոնկրետ պայմաններում։

Ժողովրդական ցուցանիշների վիճակագրություն

Անիմացիա

Շրջանի բնակչության շարժը բնութագրվում է հետևյալ տվյալներով (հազար մարդ)

Վերնագրի տեքստ	Ցուցանիշ	S(հազար մարդ)
1	S տարվա սկիզբ	4200
2	Այդ թվում կանայք S15-49	1460
3	S տարվա վերջ	4600
3	այդ թվում կանայք S15-49	1500
4	Տարվա ընթացքում ծնվում են	37
5	մահացել են	60
6	մինչև մեկ տարեկան մահացածներ	0.67

Պահանջվում է որոշել

1. Շրջանի բնակչության միջև տարեկան թվաքանակը
2. 15-49 տարեկան կանանց միջին տարեկան թվաքանակը
3. Բնակչության վերարտադրության ցուցանիշը

• ա) ծնելիության ընդհանուր ցուցանիշը
• բ) մահացածության ընդհանուր ցուցանիշը
• գ) կենսունակության գործակիցը
• դ) պտղաբերության հատուկ գործակիցը
• ե) մանկամահության հատուկ գործակիցը

Շուկայի աշխատանքի վիճակագրություն

Ըստ ՌԴ-ի առկա են հետևյալ տվյալները

1	S(հազար մարդ)	147500
2	S զբաղված(հազար մարդ)	65000
3	S գործազուրկ(հազար մարդ)	6450

• Խնդիր 1

Որոշել

1. Տնտեսապես ակտիվ բնակչության թվաքանակը
2. Տնտեսապես ակտիվ բնակչության գործակիցը
3. Զբաղվածության գործակիցը
4. Գործազրկության գործակիցը

• Խնդիր 2

Ըստ տնտեսության ճյուղերի առկա են հետևյալ տարեկան տվյալները

1	Աշխատանքի միջին ցուցանիշը	50796
2	Ընդունված աշխատող	11480
3	Ազատված	13069

Գրականություն

• Լենին Վ․ Ի․, Կապիտալիզմի զարգացումը Ռուսաստանում, Երկ․ լիակտ․ ժող․, Մեր ֆաբրիկա-գործարանային վիճակագրության հարցի շուրջը, նույն տեղում։
• Լենին Վ․ Ի, Ժամանակակից հողագործության կապիտալիստական կառուցվածքը։
• Լենին Վ․ Ի, Թվերի լեզուն։
• Լենին Վ․ Ի, Զեմստվոյական վիճակագրության խնդիրների մասին հարցի շուրջը։
• Птуха М․, Очерки по истории статистики XVII-XVIII веков, М․, 1945.
• Рябушкин Т․ В․, Проблемы экономической статистики, М․, 1959.
• Боярский А․, Теоретические исследования по статистике, М․, 1974․

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 11, էջ 449)։