Սիխ եւ Սիխիզմ

The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.

Սիխ եւ Սիխիզմ, Սիխիզմը այն կրօնքն է, որ հիմնուած է հոգիի եւ միտքի վրայ, զգացումներու եւ գաղափարներու միացումով: Այս կրօնքին գաղափարները կու գան հինտուիզմի փիլիսոփայութենէն եւ իսլամական կրօնքէն^[1]: Շարժումին նպատակն էր միացնել իսլամութիւնն ու հինտուիզմը, սակայն յաջողութիւն չեն գտներ, ուստի նոր կրօն մը կազմեն՝ սիխիզմ անունով^[2]:

Սիխիզմը սկիզբ առած է Հնդկաստանի մէջ, շուրջ 1500 թուականին Ք.Ե.: Սիխիզմ անունը կու գայ փունճապերէն Սիխ բառէն, որ կը նշանակէ աշակերտ կամ հետեւորդ: Սիխիզմը արեւելեան հնագոյն կրօններէն, բարոյականութեան վրայ շեշտ դնող հինտուիզմի եւ Հնդկաստանի մէջ տարածուած իսլամութեան ծնունդն է:

Կրօնք

Կրօնք մը, իբրեւ համամարդկային իրականութիւն, միայն ցեղի մէջ չէ որ կը յայտնուի, այլ մանաւանդ՝ անհատին մէջ ունի իր բխման ակը: Այդ պատճառով կրօնքը ցեղային կերպարանաւորում ստացած է, հաւաքականութեան մէջ ուժ գտած՝ հաստատագրուած եւ տեւած:

Կրօնք մը ծնունդ կ'առնէ զանազան պատճառներով. ան կրնայ մտահոգութենէ կամ վախէ յառաջ եկած ըլլալ: Մտահոգութիւններ՝ այն պէտքերուն համար, որոնք կ'ըլլան խումբի կամ ցեղի մը մէջ: Վախ՝ այն բաներէն, որոնք մարդը կը սարսափեցնեն կամ վնաս կը հասցնեն, եւ այդ արարքը աստուածային համարելով՝ նոր գաղափար մը կամ կրօնք մը ի յայտ կու գայ: Սակայն, կարելի չէ ըսել, թէ բոլոր կրօները ծագած եւ կազմաւորուած են վախի պատճառով: Կարգ մը կրօններ յառաջացած են արդարութիւն հաստատելու, համերաշխութիւն բերելու, բարոյական կեանքի վեհ սկզբունքներ յառաջացնելու համար:

Իւրաքանչիւր կրօնք ունի յատուկ սկզբնաղբիւր մը կամ սկզբնապատճառ մը: Կրօնքի մը հաւատքն ու ներքին մանրամասնութիւնները գիտնալէ առաջ՝ նախ պէտք է անդրադառնալ անոր ծագման եւ հիմնադրման:

Սիխիզմը հետեւանքն է կրօնական եւ ընկերային պայմաններու, որոնք կային երկու կրօնքներուն միջեւ: Սիխիզմի ուսուցիչներուն համար մտահոգութիւն էր հաւատացեալներու միջեւ եղող խտրութիւնը: Այս խտրութեան պատճառով տեղի կ'ունենային ոճրագործութիւններ եւ ընկերային խլրտումներ:

Ըստ Սիխիզմի, եթէ բոլոր մարդիկը կը հաւատան մէկ Աստուծոյ գոյութեան եւ բոլորը անոր ձեռագործն են, ուրեմն ի զուր են այն բոլոր վէճերը, որոնք կան երկու կրօններուն միջեւ:

Սիխիզմի Հաւատքն Ու Պաշտամունքը

Սիխիզմի հաւատքն ու մտածելակերպը համերաշխ խառնուրդն են իսլամական կրօնքին եւ հինտուիզմի փիլիսոփայութեան: Սիխիզմի համոզումներն ու հաւատալիքներն են.
Միաստուածութիւն՝ այս գաղափարը առած են իսլամութենէն: Ասոր կողքին կը հաւատան ուրիշ աստուածներու՝ բան մը, որ առած են հինտուիզմէն:
Աստուածանալու գաղափարը առնուած է հինտուիզմէն՝ ըստ այս համոզումին, ամէն բան կրնայ աստուած ըլլալ: Իսլամութեան կրօնքին մէջ այսպիսի բան գոյութիւն չունի:
Կռապաշտութիւն եւ արգելք ըլլալ կուռք շինելու՝ այս գաղափարը առնուած է իսլամութենէն՝ տարբերութեամբ մը. սիխերը իրենց սրբավայրերուն մէջ ունին կուռքեր, որոնք պաշտամունքի առարկայ են:
Կեանքի շրջանակ՝ (Life cycle) հինտուիզմը եւ սիխիզմը կը հաւատան, որ մարդ ֆիզիքապէս մեռնելէ ետք՝ անոր հոգին իրմէ ելլելով կրնայ որեւէ առարկայի կամ անձի մէջ մտնել եւ վերապրիլ: Սիխիզմը կ'աւելցնէ, որ հոգիի շրջիլը պայման չէ, այսինքն՝ մարդու հոգին պայման չէ, որ ուրիշ բանի մը մէջ մտնէ, այդ մէկը կը վերագրեն Աստուծոյ բարեգթութեան:
Վանականութեան արգիլումը՝ այս համոզումը կ'արգիլէ ճգնիլը կամ վանական կեանք ապրիլը:
Մարգարէութիւն՝ Աստուած մարգարէներ կը ղրկէր ժողովուրդը ճիշդ ճամբու մէջ դնելու համար: Այս մէկը իսլամութեան հարազատ է: Շատեր կ'ըսեն, որ Նանագ Աստուծմէ ղրկուած էր:
Արբեցութեան եւ խոզի միսի արգիլումը՝ իսլամութենէն առնուած այս օրէնքին առընթեր, անոնք նաեւ կ'արգիլեն կովու միս ուտելը, հետեւելով հինտուիզմին: Սիխիզմը նաեւ կը սորվեցնէ, որ ուտելիքէ զրկուիլը չ'օգներ հոգիի մաքրութեան: Անոնց քով պահեցողութիւն կամ ծոմապահութիւն գոյութիւն չունի:
Երկու կրօնքներու միացման հրաւէրը- իսլամաական եւ հինտու հաւատքի պաշտամոււնքներուն միջեւ տարբերութիւն չկայ^[3]:

Հինգ Օրէնքներու Գործադրութիւնը:

1.- Գիշօ- գլխու եւ մօրուքի մազերը չածիլելով՝ երկնցնել:

2.- Գանկա- մազերը չսանտրել: 3.- Գանշա- լայն տաբատ հագնիլ: 4.- Գարա- երկաթեայ ապարանջան մըն է, որ կը դրուի արգիլելու ուրիշ որեւէ զարդեղէն դնելը: 5.- Գրպալ- փոքր դաշոյն մըն է, որ կը դրուի մէջքին:

Սիխիզմի Տօները

Սիխիզմի տօնացոյցը հարուստ է տօներով: Կան տասը Կուրուներ, որոնցմէ իւրաքանչիւրը ունի իր մահուան յիշատակին նուիրուած օր մը: Առ ի յարգանք անոր մեծ վարդապետ կամ ուսուցիչ ըլլալուն՝ ամէն տարի այդ օրը կը յիշատակուի իբրեւ տարեդարձ:

Սիխիզմի Ս. Գիրքը

Սիխիզմի Ս. գիրքը կը կոչուի Կրանտ Սահէպ, որ շուրջ 1200 էջէ կը բաղկանայ: Սիխերը մեծ յարգանքով եւ երկիւղածութեամբ կը մօտենան անոր, որովհետեւ այս գիրքը իրենց օրէնսդիր եւ ամենասուրբ գիրքն է:

Սիխիզմի Ս. Գիրքը կը ներառէ բանաստեղծական գործեր, որոնք գրուած են Նանագի եւ իր ուսուցիչին՝ Գապիրի կողմէ: Նաեւ կան այլ գրութիւններ, որոնց մէջ կը գտնուին մշակութային, աւանդական, կենցաղային խիստ ուղղութիւններ եւ պաշտամունքի ուսուցումներ, որոնք կռիւի կը մղեն, ի խնդիր՝ արդարութեան եւ ճշմարտութեան, որոնց կը հաւատան անոնց:

Սիխ ուսուցիչներու եւ վարդապետներու գրած ու խմբագրած գիրքերը հետագային «սրբութեան» արժէք ունեցան անոնց հետեւորդներուն համար:

Սիխիզմը Այսօրուան Աշխարհին մէջ

Սիխիզմը այսօր կը ներկայացնէ հաւաքականութիւն մը, որ ունի իր ուրոյն սկզբունքները: Անիկա ճանչցուած է իբրեւ անկախ կրօնք մը: Սիխերու ընդահանուր թիւը այսօր կը հասնի շուրջ 23 միլիոնի: Այս թիւը մեծ ըլլալով հանդերձ, սիխերը երկիր չունին, ուր պետականօրէն ընդունուած ըլլայ անոնց կրօնքը:

Փունճապը շրջան մըն էր, որ կը կառավարուէր սիխերու կողմէ, սակայն այդ շրջանին մէջ սիխիզմը մեծ ընդունելութիւն չէր գտած:

Կուրու բառը կը նշանակէ ուսուցիչ: Նանագի հետեւորդնեդը նոր իմաստ մը կու տան այդ բառին. լոյսը, որ կը հեռացնէ խաւարը: Երբ Նանագ կը մահանայ, զայն կը կոչեն Կուրու նանագ:

Ծանօթագրութիւններ

[1] Սիխիզմ Շարժումը

[2] Սիխիզմ

[3] Սիխերու Հաւատալիքները

[1]

[2]

[3]