Phonetica
Le phonetica [fo-né-ti-ka] es le branca del linguistica que se occupa o tracta del sonos.
Exegese
[modificar | modificar fonte]Le phonetica es le branca del linguistica que studia le production, natura physic e perception del sonos de un lingua. Su principal brancas son: phonetica experimental, phonetica articulatori, phonematica o phonetica acustica.
Phonetica experimental
[modificar | modificar fonte]Le phonetica experimental studia le sonos oral desde le puncto de vista physic, uniente e quantificante le datos super le emission e le production del undas sonor que configura le sono articulate. Le scientia del phonetica experimental usa instrumentos como le radios X e le chimographo, que tracia le curvas de intensitate. Le insimul del datos analysate al metir le sonos depende unicamente del precision instrumental e de altere cognoscentias connexe. Tamben ha essite discoperite differentias importante in cata sono oral.
Phonetica articulatori
[modificar | modificar fonte]Le phonetica articulatori studia le sonos de un lingua desde le puncto de vista physiologic, o melio dicite, describe qual organos oral interveni in su production, in qual position illos se trova e como ille positiones varia le distincte camminos que le aere pote sequer sortiente per le bucca, naso, o gorga, pro que se produce sonos differente. Illo non se occupa de tote le activitates que interveni in le production de un sono, ma solmente del que tracta del loco e le forma de articulation. Le symbolos phonetic e su definitiones articulatori es le descriptiones abbreviate de tal activitates. Le symbolos phonetic que on usa plus frequentemente es le adoptate per le Association Phonetic International in le alphabeto phonetic international (A.P.I.) que se scribe inter /lineas oblique/.
Le organos que interveni in le articulation del sonos es mobile o fixe. Es mobile le labios, le mandibula, le lingua e le chordas vocal, que a vices recipe le nomine de organos articulatori. Con lor adjuta le parlante modifica le sortita del aere que procede del pulmones. Es fixe le dentes, le alveolos, le palato dur e le palato molle. Le sonos se produce quando se pone in contacto duo organos articulatori: per exemplo le bilabial de /p/, que exige le contacto inter le duo labios; tamben quando se pone in contacto un organo fixe e un altere organo articulatori, e le sono se nomina con le organos que produce le junctura, o puncto de articulation, como per exemplo le sono labiodental que exige le contacto inter le labio inferior e le dentes incisive superior. Quando le organo mobile es le lingua, il non es referite a illo in le denomination del sono, assi le sono /t/ que se produce quando le lingua tocca le parte posterior del dentes incisive superior se appella dental.
Le modo de articulation se determina per le disposition del organos mobile in le cavitate del bucca e como illos impedi o lassa libere le passo del aere. Iste action pote consister in le interruption instantanee e complete del passo del aere pro le consonantes implosive; in lassar aperte le passo nasal ma interrumpite le passo oral pro le sonos nasal; in producer un contacto con le lingua ma lassar libere le passo del aere a un e altere latere pro le consonantes lateral; in producer un leve interruption primo e lassar le passo libere depost pro le consonantes affricate; in permitter le passo del aere per un passo stricte per le qual le aere race pro le fricativas, e in permitter le passo libere del aere per le centro del lingua sin friction alcun pro le vocales.
Il se emitte differente classes de vocales secundo le variation del position del lingua, tanto desde su axe vertical (alto, medie e basse). Le positiones que mantene le lingua pro emitter le vocales u, i e a constitue le vertices del nominate schema vocalic uai.
_(cropped)_(only_vowels).svg)
loco de articulation
[modificar | modificar fonte]Fonte: Loco de articulation – Artikulationsort (deutsch)
| termino | organo de articulation | loco de articulation | exemplo |
|---|---|---|---|
| bilabial | labio inferior (Labium inferius) | labio superior (Labium superius) | nil nil nil |
| labiodental | labio inferior | incisivos superior – obere Schneidezähne | nil nil |
| dental | ? – Zungenblatt | incisivos superior – obere Schneidezähne | nil |
| alveolar | puncto apic(al)? de lingua (Apex linguae) | alveolo dental – w:de:Zahndamm, (Alveolus dentalis) | nil |
| postalveolar | palato dur – harter w:de:Gaumen, (Palatum) | nil nil | |
| retroflex | puncta? del lingua – Zungenspitze | palato dur – harter Gaumen | nil |
| palatal | dorso? del lingua – w:de:Zungenrücken, (Dorsum linguae) | palato dur – harter Gaumen | nil |
| velar | dorso? del lingua – Zungenrücken | palato molle, velo – weicher Gaumen, Gaumensegel (Velum) | nil nil |
| uvular | dorso? del lingua – Zungenrücken | uvola – w:de:Gaumenzäpfchen, (Uvula) | nil |
| pharyngal | radice del lingua – w:de:Zungenwurzel (Radix linguae) | pharynge – w:de:Rachenwand (Pharynx) | nil |
| glottal | labios del glotto? – w:de:Stimmlippen | glotto? – w:de:Stimmritze (Glottis) | nil |
Phonematica
[modificar | modificar fonte]Le phonematica es le studio del sonos in le discurso, isto es, del phonemas que son le unitates minime distinctive.
Phonetica acustic
[modificar | modificar fonte]Le phonetica acustic studia le unda sonor como le sortita de un resonator qualcunque; il es, equipa le systema de phonation con qualque altere systema de emission e reproduction de sonos. In le communication, le undas sonor ha un interesse plus grande que le articulation o production del sonos, pro un determinate auditorio recipe e discodifica le impression malgrado que illo esseva emittite per medio de un articulation oral, o per medio de un determinate apparato emissor de sonos.
Pro recordar le characteristicas plus significative del undas sonor e pro determinar le resultato del distincte activitates articulatori se pote emplear le spectrographo. De forma experimental, pro poter arrivar a saper quales es le characteristicas necessari e sufficiente que identifica le sonos del lingua, se supprimeva partes del recordation del unda sonor e se reproduceva alteres.
Historia del phonetica
[modificar | modificar fonte]Le prime studios del phonetica se realisava ante plus de 2000 annos e lo studiava inter alteres le grammatico Pāṇini qui se occuppava del articulation phonetic pro establir le pronunciation inalterabile del libros sacrate in le ceremonias e le ritos. Le prime phonetico del mundo moderne esseva le danese J. Matthias, autor del [[Tractato De Litteris]] (1586). Le mathematico anglese John Wallis, qui esseva professor del surdemutes, esseva qui primo classificava le vocales secundo lor puncto de articulation (1653). Le germano C. F. Hellwag inventava le triangulo vocalic in 1781. Dece annos plus tarde le physico austriac Wolfgang von Kempelen inventava un machina que produceva sonos. Le medico german Hermann Helmholtz, qui scribeva Sensationes del tono (1863), inaugurava le studio del phonetica acustic; le abbate francese Jean Perre Rousselot esseva le prime investigator del phonetica experimental e scribeva Principes de phonetique experimentale que esseva publicate inter le annos 1897-1908. Tamben in le seculo XIX, le phonetica comenciava a esser studiate desde altere angulo e le theoria del phonema esseva delineate per Jan Baudouin de Courtenay, e le formula le fundator del schola structuralistic le suisso, Ferdinand de Saussure. In le schola del phonetica descriptive e articulatori labora le espaniol Tomas Navarro Tomas qui scribe Manual de pronunciation espaniol, su discipulo Samol Gili Gaya publica in 1961 le Elementos de phonetica general. In le Statos Unite le linguista Leonard Bloomfeld e le anthropologo Edward Sapir contribue de forma decisive al theoria phonetic, durante que le creator del Circulo de Praga, Roman Jakobson, disveloppava le theoria del characteristicas universal de tote le systemas.