Isla
Ti maysa nga isla wenno puro ket ti aniaman a pirgis ti sub-kontinental a daga a napalikmutan babaen ti danum. Dagiti bassit unay nga isla a kas dagiti langa ti mangrugrugi nga agparparang a daga kadagiti atol ket mabalin a matawagan a kas dagiti bassit a puro. Ti pannakaigrupo ti heograpiko wenno heolohiko a mainaig nga is-isla ket tinawtawagan ti maysa a purpuro, a kas ti Filipinas.
Ti maysa nga isla ket mabalin a maipalawag a kasta urayno ti kadda ti artipisial a rangtay ti daga, kas pagarigan ti Singapur ken ti bukodna a causeway, wenno ti nadumaduma a delta ti is-isla ti Olanda, a kas ti IJsselmonde. Adda pay dagiti luglugar a mangtalinaay ti "isla" kadagiti naganda para kadagiti naipakasaritaan a rason kalpasan ti pannakaikapet iti dakdakkel a masa ti daga babaen ti nalawa a rangtay ti daga, kas iti Isla ti Coney wenno ti Isla ti Coronado. Iti pay pannakaibaga, no ti pirgis ti daga ket naisina manipud ti nangruna a daga babaen ti kanal nga inaramid ti tao, kas pagarigan ti Peloponnese babaen ti Kanal Corinth, daytoy ket kadawyan a saan a naikeddeng a kas maysa nga isla.
Adda met dagiti dua a nangruna a kita ti is-isla: kontinental nga is-isla ken maipapan ti taaw nga is-isla. Adda pay dagiti artipisial nga isla.
Pagiddiatan ti is-isla ken dagiti kontinente
Ti Greenland ket isu ti kadakkelan nga isla iti lubong [1] nga addaan iti kalawa iti sumorok a 2.1 a riwriw km², bayat a ti Australia, ti kabassitan a kontinente iti lubong[2] ket addaan iti kalawa iti 7.6 a riwriw km², ngem awan ti alagaden ti kadakkel a mangigiddiat kadagiti isla kadagiti kontinente,[3] wenno dagiti bassit a puro.[4] Adda met paggiddiatan dagiti isla ken dagiti kontinente kadagiti termino iti heolohia. Dagiti kontinente ket nakatugawda iti kontinental a lithosperio a paset daytoy dagiti tektoniko a plata a tumtumpaw iti ngato ti nalunag a manto ti Daga. Ti Oseaniko a nga ukis ket paset pay dagiti tektoniko a plata, ngem napuspusekl ngem ti kontinental a litosperio, isu a daytoy ket nababa a tumpaw iti manto. Dagiti isla ketsaan dagitoy a pagpaatiddog ti aseaniko nga ukis (kas ti bulkaniko nga is-isla) wenno heolohiko dagitoy a paset ti kontinente a nakatugaw iti kontinental a litosperio (kas iti Greenland).[5] Daytoy ket agpayso para iti Australia, a nakatugaw iti kontinental a litosperio ken ti tektoniko a plata.
Dagiti nagibasaran
- ^ "Joshua Calder's World Island Info". Worldislandinfo.com. Naala idi Hulio 29, 2011.
- ^ "Australia: Island or Continent?". Worldislandinfo.com. Naala idi Abril 10, 2012.
- ^ Brown, Mike. How I Killed Pluto and Why It Had It Coming. New York: Random House Digital, 2010. ISBN 0-385-53108-7
- ^ Royle, Stephen A. A Geography of Islands: Small Island Insularity. Psychology Press, 2001. pp. 7–11 ISBN 1-85728-865-3
- ^ "What is the difference between an island and continent". Wiki.answers.com. 2010-01-11. Naala idi 2013-05-02.
Dagiti akinruar a silpo
Dagiti midia a mainaig iti Is-isla iti Wikimedia Commons
Dagiti inadaw a sasao a mainaig iti Is-isla iti Wikiquote (iti Ingles)- Pannakaipalawag iti isla
- Listaan dagiti isla Naiyarkibo 2008-02-14 iti Wayback Machine
 | Daytoy nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy. |