Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Jump to content

Hernán Cortés

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Hernán Cortés
Hernán Cortés
NayanakHernán Cortés de Monroy y Pizarro
1485
Medellín, Kastila
NatayDisiembre 2, 1547 (tawen 61–62)
Castilleja de la Cuesta, Kastila
PakipagilianKastiliano
NagnaganHernando Cortés
TrabahoKonkistador
Nakaam-ammuanPanagrukma ti Espania ti Asteka nga Imperio
AnnakDon Martín Cortés, Maika-2 a Markes ti Ginget ti Oaxaca, Doña Maria Cortés, Doña Catalina Cortés, Doña Juana Cortės, Martín Cortés (anak a lalaki ni doña Marina)
Pirma
[urnosen iti Wikidata]

Ni Hernán Cortés de Monroy y Pizarro, Umuna a Markes ti Ginget ti Oaxaca (Panangibalikas nga Espaniol: [erˈnaŋ korˈtes de monˈroj i piˈθaro]; 1485 – Disiembre 2, 1547) ket maysa idi a Espaniol a Konkistador a nangidaulo ti ekspedision a gapuanan ti panakatnag ti Asteka nga Imerio ken nagiyeg kadagiti dakkel a paset ti kangrunaan a daga ti Mehiko babaen ti turay ti Ari ti Kastila idi nasapa a maika-16 a siglo. Ni Cortés ket paset idi ti kaputotan dagiti Espaniol a nagkolkolonisado a nagrugian ti umuna a paset ti Espaniol a kolonisasion ti Kaamerikaan.

Naipasngay idiay Medellín, Espania, iti maysa a pamilia ti saan unay a nobilidad, ni Cortés ket nangpili a mangged iti Baro a Lubong. Isu ket napan idiay Hispaniola ken kalpasan daytoy idiay Kuba, nga idiay ket nakagun-od ti maysa nga enkomienda ken, para iti nabiit a panawen, nagbalin nga alkalde (mahistrado) ti maikadua nga Espaniol nga ili a nabangon ti dayta nga isla. Idi 1519, isu ket nabutosan idi a kapitan ti maikatlo nga ekspedision idiay kangrunaan a daga, ti ekspedision a kimmadua a nagbayad. Ti pannakiringgorna iti Gobernador ti Kuba, a ni Diego Velázquez de Cuéllar, ket nagbanagan ti pannakapasardeng ti panagbaniagana, ti maysa a bilin a saan nga inkaskaso ni Cortés. Idi simmangpet iti kontinente, ni Cortés ket nagballigi a nangipakat ti estratehia a pannakikaduaan kadagiti patneng a tattao a pannakisinnupiat kadagiti dadduma. Inusarna pay ti maysa a patneng a babai, a ni Doña Marina, a kas maysa nga mangipatpatarus; nga isu kalpasan daytoy ket nangiyanak ti anak a lalaki ni Cortés. Idi nangipatulod ti Gobernador ti Kuba kadagiti emisario a mangkemmeg kenni Cortés, isu ket nangilaban kaniada ken nangabak, a nagus-usar kadagiti surok a tropa a timmulong kaniana. Ni Cortés ket dagus a nagsursurat iti ari a nagsalsaludsod ti pannakabigbig kadagiti panagballigina imbes a mapadusa iti yaalsa. Kalpasan ti pannaparukmana ti Asteka nga Imerio, ni Cortés ket nagunggunaan idi ti titulo ti Marqués del Valle de Oaxaca, bayat a ti nadaydayaw a titulo ti Birey ket naited idi ti ngato ti ranggona a natan-ok a lalaki, a ni Antonio de Mendoza. Idi 1541 ni Cortés ket nagsubli idiay Espania, nga idiay ket nakappia a pimmusay ngem idi nakarurod, kalpasan ti innem a tawen.

Gapu kadagiti kontrobersial nga inar-aramid ni Cortés ken ti kaawan kadagiti mapasingkedan a taudan ti pakaamo a maipanggep kaniana, nagbalinen a narigat ti mangikeddeng ti ania man a depinitibo a maipanggep ti personalidadna ken kapanggepanna.

Nagan

[urnosen | urnosen ti taudan]

Bayat nga isu ket masansana tinawtawagan iti Hernán wenno Hernando Cortés (Espaniol: [korˈteθ]), iti panawenna, tinawtawagann ti bagina iti Hernando wenno Fernando Cortés (Espaniol: [korˈtes]). Dagiti nagan a Hernán, Hernando, ken Fernando ket agpapada amin a husto dagitoy. Dagiti naudi a dua ket kadawyan a naus-usar iti las-ud ti amin a kabibiagna, ngem ti dati a naipangyababa a porma ket nagbalinen a kadawyan kadagiti Pagsasao nga Espaniol ken Ingles kadagiti moderno a panawen, ken isu ti nagan a kaaduan a pannakaammo ti tattaao ita nga aldaw.[1]

Nasapa a biag

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ni Cortés ket naipasngay idi 1485 idiay ili ti Medellín, idiay moderno nga aldaw nga Extremadura, Espania. Ti amana, ni Martín Cortés de Monroy, ket naipasngay idi 1449 kenni Rodrigo wenno Ruy Fernández de Monroy ken ti asawana a ni María Cortés, ket maysa idi a kapitan ti inpantria iti naisangayan a kaputotan ngem saan unay a baknang. Ti ina ni Hernán ket ni Catalina Pizarro Altamirano.[2]

Babaen ti inana, ni Hernán ket maikadua idi a kasinsin a naminsan a naikkat ni [Francisco Pizarro]], nga isu ket kanungpalan a nangparukma ti Inca nga Imperio iti moderno nga aldaw ti Peru (saan nga iyallilaw iti sabali a Francisco Pizarro a kimmuyog kenni Cortés a mangparukma dagiti Azteca), babaen dagiti nagannak kaniana a ni Diego Altamirano ken asawana ken ti kasinsinna a ni Leonor Sánchez Pizarro Altamirano, ti umuna a kasinsin ti ama ni Pizarro.[2] Babaen ti amana, ni Hernán ket namindua idi nga adayo a kabagian niwas a Nicolás de Ovando, ti makatlo a Gobernador ti Hispaniola. Ti apongna iti bangir ti amana ket anak a lalaki idi ni Rodrigo de Monroy y Almaraz, Maika-5 nga Apo ti Monroy, ken ti asawan a ni Mencía de Orellana y Carvajal.

Ni Hernán Cortés ket naibagbaga nga isu ket napudaw, managsakit nga ubing babaen ti biograpona, kapelian, ken gayyemna a ni Francisco López de Gómara. Idi agtawen iti 14,ni Cortés ket naipatulod idi nga agbasa iti Latin babaen ti ulitegna iti linteg idiay Salamanca.[3] Kalpasan ti dua a tawen, ni Cortés, ket nabannogen iti panagbasbasa, ken nagawid idiay Medellín, ken adu met a pannakariro dagiti nagannak kaniana, a nagnamnama nga isu ket makaadal para iti makagunguna a legado a pagsapulan. Nupay kasta, dagidi dua atawen idiay Salamanca, ken ti pay atiddog a paset ti panawen iti panagsanay a kas notario, nga immuna idiay Seville ken kalpasanna idiay Hispaniola, ket nangited kaniana iti pannakaammo dagiti kodigo tilinteg a nakatulong kaniana iti paneknek iti linteg a mangparukma iti Mehiko.[4]

Iti daytoy a puntos ti biagna, ni Cortés ket inbagbaga idi babaen ni Gómara nga isu ket saan a makatalna, napangas ken naluko.[4] Daytoy ket mabalin a nasayaat a panangibaga iti agtawen ti 16 nga ubing a lalaki a nagawid ken nakabiruk kaniana nga isu ket natungday babaen ti biag iti bassit nga ili ti probinsia. Babaen ti daytoy a panawen, dagiti damag kadagitipanagduktal Christopher Columbus iti Baro a Lubong ket naipadpadamag idiay Espania.

Dagiti naginbasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ Kas pagarigan, ti bersion ti pagsasao nga Ingles kadagiti suratna ket tinawtawagan ti "Hernán Cortés: Dagiti Surat manipud idiay Mehiko", kdpy.
  2. ^ a b Machado, J. T. Montalvão, Dos Pizarros de Espanha aos de Portugal e Brasil, Author's Edition, 1st Edition, Lisbon, 1970.
  3. ^ Hernán Cortés
  4. ^ a b Hernan Cortés

Dagiti nangruna a taudan

[urnosen | urnosen ti taudan]
  • Cortés, Hernán. Letters – available as Letters from Mexico translated by Anthony Pagden. Yale University Press, 1986. ISBN 0-300-09094-3. Available online in Spanish from an 1866 edition.
  • Díaz del Castillo, Bernal. The Conquest of New Spain – available as The Discovery and Conquest of Mexico: 1517–1521 ISBN 0-306-81319-X
  • López de Gómara, Francisco. Hispania Victrix; First and Second Parts of the General History of the Indies, with the whole discovery and notable things that have happened since they were acquired until the year 1551, with the conquest of Mexico and New Spain University of California Press, 1966
  • Prescott, William H. History of the Conquest of Mexico, with a Preliminary View of Ancient Mexican Civilization, and the Life of the Conqueror, Hernando Cortes
  • Last Will and Testament of Hernán Cortés
  • Letter From Hernan Cortes to Charles the V Naiyarkibo 2012-01-27 iti Wayback Machine
  • Hernán Cortés Power of Attorney, 1526 From the Rare Book and Special Collections Division at the Library of Congress
  • Praeclara Ferdinandi Cortesii de noua maris oceani Hyspania narratio sacratissimo... 1524. From the Rare Book and Special Collections Division at the Library of Congress

Dagiti sekondario a taudan

[urnosen | urnosen ti taudan]
  • Conquistador: Hernan Cortes, King Montezuma, and the Last Stand of the Aztecs by Buddy Levy 2008 ISBN 978-0-553-80538-3
  • Myth and Reality: The Legacy of Spain in America by Jesus J. Chao. Culture/Society Opinion. February 12, 1992. The Institute of Hispanic Culture of Houston
  • Crow, John A. The Epic of Latin America. 4th ed. New York: University of California P, 1992.
  • Hernando Cortés by Jacobs, W.J., New York, N.Y.:Franklin Watts, Inc. 1974.
  • The World's Greatest Explorers: Hernando Cortés. Chicago, by Stein, R.C., Illinois: Chicago Press Inc. 1991.
  • León-Portilla, Miguel (1992) [1959]. The Broken Spears: The Aztec Account of the Conquest of Mexico (Expanded and updated edition). Ángel María Garibay K. (Nahuatl-Spanish trans.), Lysander Kemp (Spanish-English trans.), Alberto Beltran (illus.). Beacon Press. ISBN 0-8070-5501-8.
  • Maura, Juan Francisco."Cobardía, falsedad y opportunismo español: algunas consideraciones sobre la "verdadera" historia de la conquista de la Nueva España" Lemir (Revista de literatura medieval y del Renacimiento) 7 (2003): 1–29.
  • Passuth, László. The Rain God cries over Mexico
  • Restall, Matthew. Seven Myths of the Spanish Conquest Oxford University Press (2003) ISBN 0-19-516077-0
  • Hernando Cortés by Fisher, M. & Richardson K.
  • Hernando Cortés Crossroads Resource Online.
  • The Conquest of America by Tzvetan Todorov (1996) ISBN 0-06-132095-1
  • Thomas, Hugh (1993). Conquest: Cortés, Montezuma, and the Fall of Old Mexico ISBN 0-671-51104-1
  • White, Jon Manchip. (1971) Cortés and the Downfall of the Aztec Empire ISBN 0-7867-0271-0

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig ken ni Hernán Cortés iti Wikimedia Commons

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Hernán_Cortés&oldid=400132"