Sasao a Kra–Dai
| Kra–Dai | |
|---|---|
| Tai–Kadai, Daic, Kadai | |
| Heograpiko a pannakaiwarwaras | Akin-abagatan a Tsina, Hainan, Indotsina, Amianan a daya nga India |
| Lingguistika a pannakaidasig | Maysa kadagiti kangrunaan a pamilia ti pagsasao |
| Pannakabingbingay | |
| ISO 639-2 / 5 | tai |
| Glottolog | taik1256 |
 Pannakaiwarwaras ti pamilia ti pagsasao a Tai–Kadai.
| |
Ti sasao a Kra–Dai , ammo pay a kas Tai–Kadai, Daic, ken Kadai, ket ti pamilia ti pagsasao iti nakaro a paaweng a pagsasao a mabirukan idiay akin-abagatan a Tsina, amianan a daya nga India ken Abagatan a daya nga Asia. Mangiramanda iti Tailandes ken Lao, dagiti nailian a pagsasao ti Tailandia ken Laos. Adda dagiti gangani a 100 a riwriw nga agsasao kadagitoy a pagsasao iti lubong.[1] Ilista ti Ethnologue dagiti 95 a pagsasao iti daytoy a pamilia, a 62 kadagitoy ket adda iti sanga ti Tai.[2]
Ti dibersidad ti sasao a Tai–Kadai idiay akin-abagatan a Tsina, a naipangpangruna idiay Guizhou ken Hainan, ket mangisingasing a daytoy ket asideg iti pagtaenganda. Ti sanga a Tai ket nagpaabagatan idiay Abagatan a daya nga Asia idi laeng agarup a sangaribo a tawtawen ti napalabas, a nagpundar kadagiti pagilian a kanungpalan a nagbalin a Tailandia ken Laos nga isu idi ti teritorio nga Austroasiatiko.
Kontrobersial ti nagan a "Tai–Kadai", ken naaramiden dagiti argumento a nasken koma a masukatan.[3] Ti nagan ket nagtaud manipud iti maysa a duog a panangisina ti pamilia kadagiti dua a sanga, ti Tai ken Kadai. Ngem iti kua ti nagan a Kadai ket mangisingasing a daytoy ket mangiraman iti Tai, ken iti kasta sagpaminsan a naus-usar a mangibaga ti intero a pamilia.[4] Iti sabali met, adda dagiti reperensia a mangigawid ti panagusar ti "Kadai" iti sanga a Kra iti pamilia, a makaanayen apara it nagan ti Kra. Naisingasingen ti pangsukat a nagan iti Kra–Dai, kas Kra ken Dai, dagiti dua a dakkel ken nasayaat a naitakder a subgrupo a mabirukan kadagiti sabali a bangir iti nangruna a historikal a panagsina.[3] Ti nagan a Kra–Dai ket naamponen kadagiti nadumaduma a nangruna nga eskolar nga obra iti pamilia.[5][6][7]
Internal a pannakaidasig
[urnosen | urnosen ti taudan]Buklen ti Tai–Kadai dagiti lima a nasayaat a naitakder a sanga,ti Hlai, Kra, Kam–Sui, Tai, ken ti pagsasao nga Ong Be:
- Ong Be (Hainan)
- Kra (akin-abagatan a Tsina, akin-amianan a Bietnam; tinawtawagan iti Kadai iti Ethnologue)
- Kam–Sui (nangruna a daga ti Tsina)
- Hlai (Hainan)
- Tai (akin-abagatan a Tsina ken Abagatan a daya nga Asia)
Idi 1942, pinagtitipon nga inkabil ni Paul K. Benedict dagiti tallo a sasao a Kra (Gelao, Laqua ken Lachi) iti Hlai iti maysa a grupo a ninagananna iti "Kadai", manipud iti ka a tikayatna sawen ket "tao" iti Gelao ken Laqua, ken Dai, ti maysa a porma ti autonimo ti Hlai. Kaaduanna pay nga insingsingasing ti henetiko a pannakaigrupo ti Tai, Kadai ken Malayo-Polinesio.[8]
Edmondson ken Solnit
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti maysa a nasapa ngem impluensial a panangidasig, iti tradisional aklado ti Kam–Tai, ket ti panangidasig idi da Edmondson ken Solnit manipud idi 1988:[4][9]
| Tai–Kadai |
| |||||||||||||||||||||||||||
Daytoy a panangidasig ket us-usaren babaen ti Ethnologue, ngem idi 2009 naaramid ti Lakkja a kas maikatlo a sanga ti Kam–Tai ken ti Biao ket naiyalis idi iti Kam–Sui.
Ostapirat
[urnosen | urnosen ti taudan]Naibatay iti adu a bilang ti bokabulario a nagbibingayanda, dagiti sanga ti Kam–Sui, Be, ken Tai ket masansanda nga agkuyog a maidasig. (Kitaen ti Kam–Tai.) Nupay kasta, namatmati ni Weera Ostapirat a daytoy ket negatibo nga ebidensia, ken mabalin a gapu ti leksikal a pannakaisukat kadagiti sabali a sanga. Nagtunton pay isuna a dagiti morpolohiko a panagpapada ket imbes ket a mangisingasing a ti Kra ken Kam–Sui ket nasken da koma nga agkuyog a maigrupo akas Akin-amianan a Kra–Dai, ken ti Hlai iti Tai a kas Akin-abagatan a Kra–Dai oiti sabali.[10] Ti puesto ti Ong Be iti singasing ni Ostapirat ket saan a makedngan. Laglagipen a kinaynayat ni Ostapirat ti agusar iti nagan a Kra–Dai ngem iti Tai–Kadai, nga insupsupiatna a duogen.
| Kra–Dai |
| ||||||||||||||||||
Norquest
[urnosen | urnosen ti taudan]Inawat daytoy a pannakaisalumina ni Norquest (2007), ken manginayon ti narigat a Lakkja ken Ong Be iti panangidasigna. Nupay kasta, inbagbagan a ti Lakkja a mabalin daytoy a Kam–Sui, ken ti Be ket mabalin a Tai, a naipangpangruna ti maysa kadagiti sasao nga Akin-amianan a Tai ngem managbaliw gapu ti pannakaiyasideg kadagiti sabali a pagsasao iti Hainan.[5] Iti sumaruno kenni Ostapirat, inampon ni Norquest ti nagan a Kra–Dai para iti sibubukel a pamilia.
| Kra–Dai |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Dagiti akinruar a panagkakabagian
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti sasao a Tai–Kadai ket dati da a naikeddeng a kas parte ti pamilia a Sino-Tibetano, ngem iti ruar ti Tsina naidasig da ita iti maysa nawaya pamilia. Aglaonda iti adu a bilang dagiti balikas a maipada iti sasao a Sino-Tibetano. Nupay kasta, manmanoda amabirukan kadagiti amin a sanga ti pamilia, ken saan a mangiraman ti batayan a bokabulario, a mangibaga daytoy nga isuda ket dagiti daan a binulod a balikas.[10]
Dagiti nadumaduma nga akinlaud nga eskolar ket nangipresentada iti singasing nga ebidensia a ti Tai–Kadai ket maikabagian iti wenno sanga ti pamilia a pagsasao nga Austronesio.[11] Adda dagiti bilang dagiti mabalin a kognado iti bugas a bokabulario. Kadagiti mangisingsingasing, awan pay ti pagtutnosan no dagitoyo ket agkakabsat a grupo iti Austronesio iti pamilia a tinawtawagan iti Austro-Tai, ti maysa panagsubli a migrasion manipud iti Taiwan iti nangruna a daga, wenno ti naladladaw a migrasion manipu diti Filipinas iti Hainan idi las-ud ti panagpadakkel ti Austronesio.
Ti singasing nga Austriko ket mangisingasing ti silpo a nagbaetan ti Austronesio ken ti sasao nga Austroasiatiko. Nga agpada a mangibagbaga ti parte ti pannakaaramid ti Austriko ni Benedict, a naginayon ti Tai–Kadai ken Hmong–Mien iti singasing, naipangpangruna nga insupsuppiat ni Kosaka (2002) para iti pamilia a Miao–Dai.[12]
Idiay Tsina, tinawtawagan dagitoy iti sasao a Zhuang–Dong kenkadawyanda a naikeddeng a kabagian ti sasao a Sino-Tibetano a maikuyog iti sasao a Miao–Yao. Daytoyket banag pay a pakipagtungtongan kadagiti Insik nga eskolar no ti sasao a Kra a kas ti Gelao, Qabiao, ken Lachi ket mabalinda a mairaman iti Zhuang–Dong, gapu ta awananda iti pannakaipada iti Sino-Tibetano a naus-usar a panangiraman kadagiti sabali a sasao a Zhuang–Dong iti Sino-Tibetano.
Kognado a panangiyasping[13]
[urnosen | urnosen ti taudan]| Ilokano | Tai | Gelao | Hla |
|---|---|---|---|
| aso | maa A1 | mpau33 | paa4 |
| apuy | fai A2 | pai33 | fei1 |
| napuskol | naa A1 | ntau44 | naa1 |
| ulep | faa B1 | pau44 | faa3 |
| niebe | nai A2 (Shan) | ntai44 | N/A |
| linaaw a nagbalay | miai A1 (Lao) | mplai44 | N/A |
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Diller, Anthony, Jerry Edmondson, Yongxian Luo. (2008). The Tai–Kadai Languages. London [etc.]: Routledge. ISBN 978-0-7007-1457-5
- ^ Kayo ti pamilia ti Tai–Kadai ti Ethnologue
- ^ a b Ostapirat, Weera. (2000). "Proto-Kra." Linguistics of the Tibeto-Burman Area 23 (1): 1-251.
- ^ a b Edmondson, Jerold A. and David B. Solnit, editors. 1988. Comparative Kadai: Linguistic studies beyond Tai. Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington Publications in Linguistics, 86. Dallas: Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington. vii, 374 p.
- ^ a b Norquest, Peter K. 2007. A Phonological Reconstruction of Proto-Hlai. Ph.D. dissertation, Department of Anthropology, University of Arizona.
- ^ Pittayaporn, Pittayawat. 2009. The phonology of Proto-Tai. Ph.D. Thesis, Cornell University
- ^ Peter Jenks and Pittayawat Pittayaporn. Kra-Dai Languages. Oxford Bibliographies in “Linguistics”, Ed. Mark Aranoff. New York: Oxford University Press.
- ^ Benedict, Paul K. (1942). "Thai, Kadai, and Indonesian: A New Alignment in Southeastern Asia". American Anthropologist. 44 (4): 576–601. doi:10.1525/aa.1942.44.4.02a00040. JSTOR 663309.
- ^ Edmondson, Jerold A. and David B. Solnit, editors. 1997. Comparative Kadai: the Tai branch. Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington Publications in Linguistics, 124. Dallas: Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington. vi, 382 p.
- ^ a b Ostapirat, Weera. (2005). "Kra–Dai and Austronesian: Notes on phonological correspondences and vocabulary distribution", pp. 107–131 in Sagart, Laurent, Blench, Roger & Sanchez-Mazas, Alicia (eds.), The Peopling of East Asia: Putting Together Archaeology, Linguistics and Genetics. London/New York: Routledge-Curzon.
- ^ Sagart, Laurent. 2004. The higher phylogeny of Austronesian and the position of Tai–Kadai. Oceanic Linguistics 43. 411–440
- ^ Kosaka, Ryuichi. 2002. "On the affiliation of Miao-Yao and Kadai: Can we posit the Miao-Dai family." Mon-Khmer Studies 32:71-100.
- ^ "Ostapirat, W. E. E. R. A. Kadai dummy*-m" (PDF). Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2017-01-14. Naala idi 2017-07-18.
- Edmondson, J.A. and D.B. Solnit eds. 1997. Comparative Kadai: the Tai branch. Dallas: Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington. ISBN 0-88312-066-6
- Blench, Roger. 2004. Stratification in the peopling of China: how far does the linguistic evidence match genetics and archaeology? Paper for the Symposium "Human migrations in continental East Asia and Taiwan: genetic, linguistic and archaeological evidence". Geneva June 10–13, 2004. Université de Genève.
Adu pay a mabasbasa
[urnosen | urnosen ti taudan]- Diller, A., J. Edmondson, & Yongxian Luo, ed., (2005). The Tai–Kadai languages. London [etc.]: Routledge. ISBN 0-7007-1457-X
- Edmondson, J. A. (1986). Kam tone splits and the variation of breathiness.
- Edmondson, J. A., & Solnit, D. B. (1988). Comparative Kadai: linguistic studies beyond Tai. Summer Institute of Linguistics publications in linguistics, no. 86. [Arlington, Tex.]: Summer Institute of Linguistics. ISBN 0-88312-066-6
- Ostapirat, Weera. (2000). "Proto-Kra." Linguistics of the Tibeto-Burman Area 23 (1): 1-251.
- Somsonge Burusphat, & Sinnott, M. (1998). Kam–Tai oral literatures: collaborative research project between. Salaya Nakhon Pathom, Thailand: Institute of Language and Culture for Rural Development, Mahidol University. ISBN 974-661-450-9
- Tai–Kadai Languages. (2007). Curzon Pr. ISBN 978-0-7007-1457-5
- Mann, Noel, Wendy Smith and Eva Ujlakyova. 2009. Linguistic clusters of Mainland Southeast Asia: an overview of the language families. Naiyarkibo 2019-03-24 iti Wayback Machine Chiang Mai: Payap University.
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]- Listaan tibalikas ti sasao a Tai–Kadai manipud iti Austronesian Basic Vocabulary Database Naiyarkibo 2016-03-04 iti Wayback Machine
- StarLing: Tai–Kadai 100-word lists ken etimolohia
- Comparative Tai–Kadai Swadesh vocabulary lists (from Wiktionary's Swadesh list appendix)
| Dagiti nailian a biblioteka | |
|---|---|
| Dadduma | |
