Books by Aleh Dziarnovich
Max Weber Stiftung, 2022
Когда зарождаются нации на востоке Европы? / отв.сост., отв. ред. А. В. Доронин. Бонн – Вильнюс: ... more Когда зарождаются нации на востоке Европы? / отв.сост., отв. ред. А. В. Доронин. Бонн – Вильнюс: Фонд Макса Вебера, 2022. 639 с. : ил.
Athenaeum, 2003
Алег Дзярновіч. “…in nostra Livonia”. Дакументальныя крыніцы па гісторыі палітычных адносінаў пам... more Алег Дзярновіч. “…in nostra Livonia”. Дакументальныя крыніцы па гісторыі палітычных адносінаў паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Лівоніяй у канцы XV – першай палове XVI cт.: Сістэматызацыя і актавы аналіз / Інстытут гісторыі НАН Беларусі. Том І. Мінск: ATHENAEUM, 2003. 374 c.: 12 іл., 2 карты. (Athenaeum, Том VII).
Aleh Dziarnovič
„…in nostra Livonia“. Akten zur Geschichte der politischen Beziehungen zwischen dem Großfürstentum Litauen und Livland vom Ende des 15. bis zur Mitte des 16. Jahrhunderts : Systematisierung und Analyse.
“…in nostra Livonia”. Documentary sources on the history of political relations between the Grand Duchy of Lithuania and Livonia in the late XV - first half of the XVI century: Systematization and act analysis / Institute of History of the National Academy of Sciences of Belarus. Minsk, 2003.
Oleg Dziarnovič, Raimonda Ragauskienė, Igor Teslenko, Boris Čerkas. Kunigaikščiai Ostrogiškiai / ... more Oleg Dziarnovič, Raimonda Ragauskienė, Igor Teslenko, Boris Čerkas. Kunigaikščiai Ostrogiškiai / Vertėjas: Vasil Kapkan, Danguolė Kotryna Kapkanaitė. Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras, 2016. 296 p. ISBN: 9785420017791
Дзярнович Олег, Бырлэдяну Виржилиу, Тимошенко Леонид. Сны о Византии? Место цивилизационного и ку... more Дзярнович Олег, Бырлэдяну Виржилиу, Тимошенко Леонид. Сны о Византии? Место цивилизационного и культурного наследия Византии в регионе Пограничья Центрально-Восточной Европы. Вильнюс: ЕГУ, 2014. 332 с.
Византийское наследие стоит у истоков формирования христианской и письменной культуры на землях Беларуси, Украины и Молдавии (IX–XII в.). В дальнейшем это влияние не было столь непосредственным, но как политический и геокультурный фактор продолжало воздействовать на регион между Балтийским и Чёрным морями. Так продолжалось и после падения Византийской империи в середине XV в. Особенно сильно это влияние проявилось в религии и письменности.
Монография авторов-исследователей из Беларуси, Украины и Молдовы провоцирует вопрос: насколько историко-культурные традиции могут влиять на актуальный цивилизационный статус и геополитический вектор развития сообществ
региона Восточно-Европейского Пограничья?
Dreams of Byzantium?
The Place of Byzantium’s Civilizational and Cultural Heritage in the Borderland Region of Central and Eastern Europe
Summary
Byzantine heritage stands at the origins of the Christian and literary culture in Belarus, Ukraine and Moldova (the 9th -- 12th centuries). During the next centuries, this influence was not so straight, but continues to affect the region between the Baltic and Black Seas as a political and geo-cultural factor. This persisted even after the fall of Byzantine Empire in the middle of the 15th century. Especially evident this influence was manifested in the field of religion and literature.
Meanwhile, was elaborated the opposite concept about eternal social conservatism, mannerisms and generalized-spiritualistic character of culture, intriguing political tradition of Byzantium. Particularly strong were these representations in the civilizing “competitive” part of Europe – the Latin. The lively split between these two opinions, between these two attitudes, was directly held throughout the region of Central and Eastern Europe Borderland. “Unexpectedly”, the problem of the “Byzantine heritage” was actualized in the 19th centuries – the epoch of national projects. In the 20th centuries, the Byzantine issue gained new, already political connotations. The images of “high” or “despicable” Byzantium became journalistic clichés behind which often conceal the author’s political sympathies.
The monograph is elaborated by three researchers – from Belarus, Ukraine and Moldova and elucidates the question of how historical and cultural traditions were able to affect the civilising status and geopolitical vector of Central and Eastern-European Borderland communities’ development.
http://pawet.net/library/history/bel_history/_metrica/560/%D0%9A%D0%BD%D1%96%D0%B3%D0%B0_%E2%84%9... more http://pawet.net/library/history/bel_history/_metrica/560/%D0%9A%D0%BD%D1%96%D0%B3%D0%B0_%E2%84%96_560._%D0%9A%D0%BD._%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BF%D1%96%D1%81%D0%B0%D1%9E_3.html
ПРАДМОВА ДА ДРУГОГА ВЫДАННЯ
ПРАДМОВА (да першага выдання)
УВОДЗІНЫ
1. Кніга № 560 Метрыкі ВКЛ: архіўная гісторыя і вывучэнне
Табліца 1. Эвалюцыя канцыцлярскай і архіўнай гісторыі Кнігі № 560 Метрыкі ВКЛ (паводле рукапісу Кнігі і іншых архіўных звестак)
2. Знешнія прыкметы рукапісу
Табліца 2. Памер і змест надпісаў наклеек спінкі Кнігі № 560
Табліца 3. Суадносіны пагінацый, размяшчэння філіграняў і зместу тэксту
3. Некаторыя асаблівасці арфаграфіі і мовы Кнігі № 560
Табліца 4. Старажытныя кірылічныя літары, выкарыстаныя ў Кнізе № 560
4. Агульныя прынцыпы перадачы тэксту
5. Кніга № 560 Метрыкі ВКЛ як гістарычна-геаграфічная крыніца
Табліца 5. Тыпы маркераў мяжы
ТЭКСТ КНІГІ № 560 МЕТРЫКІ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА
НАВУКОВА-ДАВЕДАЧНЫ АПАРАТ
1. Спіс скарачэнняў
2. Адзінкі колькасці і вымярэння
3. Тлумачальны слоўнік
4. Прадметна-тэрміналагічны паказальнік
5. Паказальнік імёнаў і асобаў
6. Геаграфічны паказальнік-каментарый
ІЛЮСТРАЦЫІ
ДАДАТАК
Олег Дзярнович. Цена обиды: локальные конфликты на белорусско-латгальской границе в первой половине XVI в. и проблема измерения ущерба (по материалам Книги № 560 Метрики Великого Княжества Литовского)
http://kamunikat.fontel.net/www/knizki/historia/ryzskija_akty/index.htm
Віцебска-Рыжскія акты ... more http://kamunikat.fontel.net/www/knizki/historia/ryzskija_akty/index.htm
Віцебска-Рыжскія акты XIII—XVII ст.:
Дагаворы і службовая карэспандэнцыя паміж органамі кіравання горада Віцебска і ганзейскага горада Рыгі (з былога комплекса Ruthenica Дзяржаўнага Гістарычнага Архіва Латвіі). Выпуск І: Дакументы гаспадарча-гандлёвыя, XV—XVI ст. / Падрыхтаваў Алег Дзярновіч; НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. – Мн.: ATHENAEUM, 2005. – 88 с., іл. (Athenaeum, Том ХІ).
Рэабілітацыя: Зборнік дакументаў і нарматыўных актаў па рэабілітацыі ахвяраў палітычных рэпрэсіяў... more Рэабілітацыя: Зборнік дакументаў і нарматыўных актаў па рэабілітацыі ахвяраў палітычных рэпрэсіяў 1920—1980-х гадоў у Беларусі / Укладальнік і аўтар каментарыяў Алег Дзярновіч. – Мн.: Athenaeum, 2001. – 178 с. (Athenaeum, Том III; Калекцыя “Архіў Найноўшае Гісторыі”).
У гісторыка-юрыдычным зборніку “Рэабілітацыя” сабранае і сістэматызаванае заканадаўства, паводле якого ў БССР і СССР у 1920—1980-х гадах адбываліся палітычныя рэпрэсіі. Праследжаная таксама гісторыя рэпрэсіўных органаў і іх трансфармацыі. У храналагічным парадку пададзенае заканадаўства СССР па рэабілітацыі ахвяраў рэпрэсіяў, пачынаючы ад спробаў 1950-х гадоў і заканчваючы 1990 г. Паказанае станаўленне рэабілітацыйнага заканадаўства Рэспублікі Беларусь; гэтыя дакументы таксама публікуюцца. Змешчаныя пераклады міжнародных канвенцыяў аб злачынствах супраць чалавецтва.
Нонканфармізм у Беларусі: 1953–1985. Даведнік. Т. 1 / Аўтар-укладальнік Алег Дзярновіч. – Мн.: At... more Нонканфармізм у Беларусі: 1953–1985. Даведнік. Т. 1 / Аўтар-укладальнік Алег Дзярновіч. – Мн.: Athenaeum, 2004. – 252 с. (Athenaeum, Том IХ; Калекцыя “Архіў Найноўшае Гісторыі”).
BELARUSIAN NONCONFORMISM
1953 — 1985
Reference book
Volume 1
Compiled by Aleh DZIARNOVIČ
Даведнік прысвечаны гісторыі нонканфармізму і грамадскай думкі ў Беларусі ў другой палове ХХ ст. і распавядае пра персаналіі, арганізацыі, незалежныя выдавецкія ініцыятывы. Храналагічныя рамкі даведніка даволі выразныя: 1953—1985 гады. Сама гэта эпоха не аднародная і змяшчае ў сабе перыяд пераходу ад эпохі сталінскага рыгарызму, так званыя “адлігу” і “застой”.
Мастацкія ды даследчыцкія набыткі адных, іх здольнасці не адкідаць пяро ў тыя хвіліны, калі здавалася б і не было шансаў на упублічанне іх творчых знаходак, настойлівасць у пераадоленні перашкодаў, якія так шчодра падрыхтоўвала ўлада, усё гэта стварае тую культурную традыцыю, якая яшчэ пакідае нам шанец на самарэалізацыю. Ахвярніцтва іншых, іхныя ацэнкі несправядлівасці і крытычны розум “простых людзей” жывяць нашую памяць і дазваляюць не забыцца на вобраз эпохі, якая не заслугоўвае на тое, каб з яе рабілі лубочную карцінку рая ці карыкатуру на пекла.
Sources by Aleh Dziarnovich
Studia Historica Europae Orientalis, 2019
Дзярновіч, Алег. Militares Livoniensum: Рэестр лівонскага войска пад Пасволем у 1557 г. і праблем... more Дзярновіч, Алег. Militares Livoniensum: Рэестр лівонскага войска пад Пасволем у 1557 г. і праблемы мілітарнай гісторыі рэгіёна
[in] Studia Historica Europae Orientalis = Исследования по истории Восточной Европы : науч. сб. Вып. 12. Редкол. : А. В. Мартынюк (отв. ред.) [и др.]. Минск : РИВШ, 2019. С. 163—194.
Militares Livoniensum: Register of the Livonian Troops near Pasvalys in 1557 and the Problems of the Militaristic History of the Region
The events that led to the emergence of a document called “Militares Livoniensum” reflect the military and political situation in the Eastern European region on the eve of the great ordeal – the Livonian War (1558-1583) and the territorial redistribution of the Baltic region, which occurred during and as a result of the war. But Pasvalys Conflict has its own specific prerequisites and its own political dimension in the quadrilateral: Livonia — GDL – Crown of Poland – Prussian Duchy. “Militares Livoniensum” is in fact the register of the Livonian troops under Pasvalys in September 1557, where the troops of Livonia and the Grand Duchy of Lithuania met in a military demonstration. This document illustrates the military mobilization potential of Livonia in the middle of the 16th century.
Militares Livoniensum: Рэестр лівонскага войска пад Пасволем ў 1557 г. і праблемы мілітарнай гісторыі рэгіёна
Падзеі, якія прывялі да ўзнікнення дакументу пад назвай “Militares Livoniensum”, адлюстроўваць ваенна-палітычную сітуацыю ў рэгіёне Усходняй Еўропы напярэдадні вялікага выпрабавання – Лівонскай вайны (1558—1583) і тэрытарыяльнага перадзелу Балтыі, які адбыўся на працягу і ў выніку вайны. Але “Пасвольскі канфлікт” мае і свае спецыфічныя перадумовы і ўласнае палітычнае вымярэнне ў чатырохкутніку Лівонія – ВКЛ – Карона Польская – Прускае герцагства. “Militares Livoniensum” фактычна з’яўляецца рэестрам лівонскага войска пад Пасволем у верасні 1557 г., дзе ў ваеннай дэманстрацыі сышліся войскі Лівоніі і Вялікага Княства Літоўскага. Гэты дакумент ілюструе ваенна-мабілізацыйны патэнцыял Лівоніі сярэдзіны XVI ст.
Militares Livoniensum: Реестр ливонского войска под Пасволем в 1557 году и проблемы милитаристскую истории региона
События, которые привели к возникновению документа под названием "Militares Livoniensum", отображать военно-политическую ситуацию в регионе Восточной Европы накануне великого испытания – Ливонской войны (1558—1583) и территориального передела Балтии, который произошел в течение и в результате войны. Но «Пасвольски конфликт» имеет и свои специфические предпосылки и собственное политическое измерение в четырехугольнике Ливония – ВКЛ – Корона Польская – Прусское герцогство. «Militares Livoniensum» фактически является реестром ливонского войска под Пасволем в сентябре 1557 года, где в военной демонстрации сошлись войска Ливонии и Великого Княжества Литовского. Этот документ иллюстрирует военно-мобилизационный потенциал Ливонии середины XVI в.
Дзярновіч, Алег. Віцебскі ваявода Іван Багданавіч Сапега і прававая рэгуляцыя гандлю з Рыгай падч... more Дзярновіч, Алег. Віцебскі ваявода Іван Багданавіч Сапега і прававая рэгуляцыя гандлю з Рыгай падчас дзесяцігадовай вайны 1512–1522 гг. [in] Сапегі: асобы, кар’еры, маёнткі : зб. навук. арт. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т гіс торыі ; уклад. : А. А. Скеп’ян ; рэдкал. А. А. Каваленя [і інш.]. Мінск : А. М. Янушкевіч, 2018. С. 243—254.
Дзярновіч Алег. Метрыка ВКЛ аб адносінах Вялікага княства Літоўскага і Святой Рымскай імперыі // ... more Дзярновіч Алег. Метрыка ВКЛ аб адносінах Вялікага княства Літоўскага і Святой Рымскай імперыі // Беларускі гістарычны часопіс. 1995, № 4. С. 90—99.
Lithuanian Metric about the Relationship of the Grand Duchy of Lithuania and the Holy Roman Empire
Дзярнович, Олег. Инвентарь "Книг Метрики ВКЛ по-новому переплетенный и составленный" Григорием Ка... more Дзярнович, Олег. Инвентарь "Книг Метрики ВКЛ по-новому переплетенный и составленный" Григорием Качановским (1787 г.): источник по истории государственного архива Великого Княжества Литовского // Lietuvos Statutas ir Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės bajoriškoji visuomenė : straipsnių rinkinys / Vilniaus universitetas, Istorijos fakultetas, Senovės ir vidurinių amžių istorijos katedra ; sudarė Irena Valikonytė ir Lirija Steponavičienė ; [redaktorių kolegija: vyriausiasis redaktorius Alfredas Bumblauskas ... [et al.]. – Vilnius : Vilniaus universitetas : Vilniaus universiteto leidykla, 2015. Р. 261—276.
Этот текст посвящён истории возникновения и архивным путешествиям рукописи, которая приоткрывает новые страницы функционирования Метрики Великого Княжества Литовского (далее – ВКЛ) (историографический термин: Литовская Метрика) на позднем этапе её суверенного существования как государственного архива – во второй половине XVIII в. Архивная (почти детективная) история этой рукописи так же достойна отдельного исследования и описания, в том числе и потому, что позволяет лучше понять перипетии изучения Метрики ВКЛ в ХIX и начале XX веков. Речь идёт о малоизвестном и не исследованном документе канцелярии ВКЛ – реестре (инвентаре) книг Метрики ВКЛ, составленном в 1787 г. метрикантом Григорием (Гжегожем) Качановским. Рукопись инвентаря входит в состав так называемой коллекции Онацевича, которая в настоящее время хранится в Пушкинском Доме (Институте русской литературы в Санкт-Петербурге, Россия).
Дзярновіч Алег. Пісьменнік і авантурыст пачатку XVII ст. Жак Маржарэт як давераная асоба Радзівіл... more Дзярновіч Алег. Пісьменнік і авантурыст пачатку XVII ст. Жак Маржарэт як давераная асоба Радзівілаў [in] Мастацкая спадчына Нясвіжа. Матэрыялы міжнароднай навуковай канферэнцыі. Нясвіж, 2006. С. 46—54.
1621, 13 (3) июня. – Гарантийное письмо (вексель) полевого гетмана Великого княжества Литовского,... more 1621, 13 (3) июня. – Гарантийное письмо (вексель) полевого гетмана Великого княжества Литовского, князя Христофора Радзивилла, выданное в Вильно (Вильнюсе) Жаку Маржерету, по возмещению расходов на поездку в Англию // Маржерет, Жак. Состояние Российской империи. Ж. Маржерет в документах и исследованиях: (Тексты, комментарии, статьи) / Под ред. Ан. Береловича, В. Д. Назарова, чл.-корр. РАН П. Ю. Уварова. М.: Языки славянских культур, 2007. 552 с. (Studia historica). С. 406—408, 415, 417—418.
Дзярновіч Алег. “Тубылец віцебскі”: новы дакумент з былога архіўнага комплекса MOSCOWITICA-RUTHENICA (Дзяржаўнага Гістарычнага Архіва Латвіі) [in] Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 8. Мн., 2007. С. 199—206. , 2007
“Тубылец віцебскі”: новы дакумент з былога архіўнага комплекса MOSCOWITICA-RUTHENICA (Дзяржаўнага... more “Тубылец віцебскі”: новы дакумент з былога архіўнага комплекса MOSCOWITICA-RUTHENICA (Дзяржаўнага Гістарычнага Архіва Латвіі).
Публікуецца ліст (1561.IV.19) намесніка Віцебскага князя Паўла Юр’евіча Друцкага-Саколінскага да Рыжскага магістрату ў справе віцебскага баярына Івана Случыніча, незаконна затрыманага ў Рызе.
Aleh Dziarnovich
«The local inhabitant of Vitebsk»: the new document from former archival complex MOSCOWITICA-RUTHENICA (the Latvian State Historical Archive).
The publication of the letter (April 19, 1561) of the Vitebsk deputy, prince Paviel Drucki-Sakalinski to the City Cuncil of Riga in connection with illegal arrest of the Vitebsk boyar Ivan Sluchynich.
Papers by Aleh Dziarnovich
Талачынскі край: гісторыка-культурная спадчына рэгіёна, 2024
Дзярновіч А. Балты і іх нашчадкі ў Абольцах: этнаканфесійныя характарыстыкі мястэчка ў Сярэднявеч... more Дзярновіч А. Балты і іх нашчадкі ў Абольцах: этнаканфесійныя характарыстыкі мястэчка ў Сярэднявеччы і Новым часе // Талачынскі край: гісторыка-культурная спадчына рэгіёна : зб. навук. арт. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т гісторыі; уклад.: А.В. Бараноўскі, Д.А. Крэнт; рэдкал.: В.Л. Лакіза [і інш.]. Мінск : Беларуская навука, 2024. 491 с. (Беларусь праз прызму рэгіянальнай гісторыі). С. 94—111.
On the basis of written historical sources, data of toponymy, revealed dynamics of historical anthroponymy, it can be stated that Abolcy and its surroundings for a long period (from the Middle Ages to the 19th century) were a region of permanent Baltic-Slavic contacts.
The fate of the Baltic community of Abocy and their descendants illustrates the processes of Baltic-Slavic interaction in Belarus during the 2nd millennium AD, the specifics of the ethnogenesis of Belarusians and the uprising at the end of the 19th and 20th centuries modern Belarusian nation on secular foundations.
https://www.youtube.com/watch?v=ouzj46yCCBU
Актуальныя праблемы истории и культуры., 2024
Дзярновіч А.I. Метрыка ВКЛ як навуковая і палітыка-дыпламатычная праблема ў 1920-х гадах [in:] Ак... more Дзярновіч А.I. Метрыка ВКЛ як навуковая і палітыка-дыпламатычная праблема ў 1920-х гадах [in:] Актуальныя праблемы истории и культуры. Вып. 5. Академическая наука: история и люди. Минск: Беларуская навука, 2024. С. 105—116.
Анатацыя:
Пасля геапалітычных катаклізмаў і адміністратыўна-тэрытарыяльнага перападзелу ў Еўропе, выкліканымі палітычнымі наступствамі Першай сусветнай вайны і рэвалюцыямі, Метрыка ВКЛ стала разглядацца як рэсурс памяці і сімвалічнае ўвасабленне дзяржаўнасці. Такія падыходы былі ўласцівы ў Беларусі, Польшчы, Літоўскай рэспубліцы, але закраналі таксама інтарэсы Расіі (РСФСР). У сувязі з гэтым адносна знаходжання самой Метрыкі ВКЛ на працягу 1920-х гадоў узнікалі навуковыя і палітычныя дыскусіі. У БССР гэта праблематыцы надавалі пільную ўвагу як прадстаўнікі навуковай грамадскасці, так і прадстаўнікі ўлады.
Abstract:
After the geopolitical cataclysms and administrative-territorial redistribution in Europe caused by the political consequences of the First World War and revolutions, the Metrica of the Grand Duchy of Lithuania (the Metrica of the GDL; the Lithuanian Metrica) came to be seen as a memory resource and a symbolic embodiment of statehood. Such approaches were inherent in Belarus, Poland, and the Republic of Lithuania, but also affected the interests of Russia (RSFSR). In this regard, academic and political debates arose during the 1920s regarding the whereabouts of the the Metrica of the GDL itself. In the BSSR, both representatives of the scientific community and representatives of the government paid close attention to this question.
Materials on archeology of Belarus (MAB), 2023
Дзярновіч А. I. Археалагічныя даследаванні Юравай тары ў аграгарадку Крэва Смаргонскага раёна Гро... more Дзярновіч А. I. Археалагічныя даследаванні Юравай тары ў аграгарадку Крэва Смаргонскага раёна Гродзенскай вобласці ў 2021 годзе [in]: Матэрыялы па археалогіі Беларусі. Вып. 33. Мінск: Беларуская навука, 2023. С. 188—197.
Юрава (Юравая) гара – ландшафтны аб'ект, які з'яўляецца самай высокай кропкай у наваколлях Крэўскага замка (255 м.). У ходзе археалагічных даследаванняў 2011-2012 гг. былі выяўлены рэшткі каменнага падмурка неглыбокага залажэння кампактнай пабудовы, размешчанай на Юравай гары. Даследаванні 2021 г. пацвердзілі папярэднія высновы і дазволілі ўдакладніць параметры меркаванай пабудовы. Выяўленыя артэфакты адносяцца да двух храналагічных перыядаў: XIV-XV стст. і XVII-XVIII стст. Акрамя таго, як увесь ландшафт Крэва, так і Юравай гары зведалі значныя змены падчас Першай сусветнай вайны.
Абрысы знойдзенага падмурка даюць падставы для рэканструкцыі. Гэта мог быць прастакутны (верагодна, квадратны ў плане) цэнтральны драўляны будынак памерам каля 4 х 4 м. Можна меркаваць, што на Юравай гары ў XIV—XV стст. знаходзілася драўляная вартавая вежа, якая выконвала сігнальную функцыю для Крэўскага замка. Пры гэтым верхні ўзровень Княжай вежы (данжона Крэўскага замка) знаходзіўся ніжэй за Юравую гару.
Archaeological excavations of the Jurava Hill in Krevo (Smarhoń district) in 2021.
Jurava Hill (Jurava Hara) is a landscape object, which is the highest point in the vicinity of the Kreva Castle (255 m). Archaeological excavations in 2011—2012 revealed the remains of the stone foundation of a compact shallow building. Excavations in 2021 confirmed previous findings and clarified the parameters of the proposed construction. The artifacts found belong to two chronological periods: 14th – 15th c. and 17th – 18th c. In addition, both the entire landscape of Kreva and Jurava Hill underwent significant changes during the First World War.
It can be assumed that in the 14th and 15th centuries there was a wooden watchtower on Jurava Hill, which served as a signal function for the Kreva Castle. At the same time, the upper level of the Prince's Tower (the dungeon of Kreva Castle) was below Jurava Hill.
https://pawet.net/library/history/bel_history/dziarnovich/53pq08/%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B5%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B4%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D1%8E%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B9_%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D1%9E_%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D1%83_%D0%BA%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD%D0%B0_%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96_%D1%9E_2021_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D0%B5.html
Uploads
Books by Aleh Dziarnovich
Aleh Dziarnovič
„…in nostra Livonia“. Akten zur Geschichte der politischen Beziehungen zwischen dem Großfürstentum Litauen und Livland vom Ende des 15. bis zur Mitte des 16. Jahrhunderts : Systematisierung und Analyse.
“…in nostra Livonia”. Documentary sources on the history of political relations between the Grand Duchy of Lithuania and Livonia in the late XV - first half of the XVI century: Systematization and act analysis / Institute of History of the National Academy of Sciences of Belarus. Minsk, 2003.
Олег Дзярнович, Раймонда Рагаускене, Ігор Тесленко, Борис Черкас. Князі Острозькі. Київ: Балтія-Друк, 2014. 280 с.
Византийское наследие стоит у истоков формирования христианской и письменной культуры на землях Беларуси, Украины и Молдавии (IX–XII в.). В дальнейшем это влияние не было столь непосредственным, но как политический и геокультурный фактор продолжало воздействовать на регион между Балтийским и Чёрным морями. Так продолжалось и после падения Византийской империи в середине XV в. Особенно сильно это влияние проявилось в религии и письменности.
Монография авторов-исследователей из Беларуси, Украины и Молдовы провоцирует вопрос: насколько историко-культурные традиции могут влиять на актуальный цивилизационный статус и геополитический вектор развития сообществ
региона Восточно-Европейского Пограничья?
Dreams of Byzantium?
The Place of Byzantium’s Civilizational and Cultural Heritage in the Borderland Region of Central and Eastern Europe
Summary
Byzantine heritage stands at the origins of the Christian and literary culture in Belarus, Ukraine and Moldova (the 9th -- 12th centuries). During the next centuries, this influence was not so straight, but continues to affect the region between the Baltic and Black Seas as a political and geo-cultural factor. This persisted even after the fall of Byzantine Empire in the middle of the 15th century. Especially evident this influence was manifested in the field of religion and literature.
Meanwhile, was elaborated the opposite concept about eternal social conservatism, mannerisms and generalized-spiritualistic character of culture, intriguing political tradition of Byzantium. Particularly strong were these representations in the civilizing “competitive” part of Europe – the Latin. The lively split between these two opinions, between these two attitudes, was directly held throughout the region of Central and Eastern Europe Borderland. “Unexpectedly”, the problem of the “Byzantine heritage” was actualized in the 19th centuries – the epoch of national projects. In the 20th centuries, the Byzantine issue gained new, already political connotations. The images of “high” or “despicable” Byzantium became journalistic clichés behind which often conceal the author’s political sympathies.
The monograph is elaborated by three researchers – from Belarus, Ukraine and Moldova and elucidates the question of how historical and cultural traditions were able to affect the civilising status and geopolitical vector of Central and Eastern-European Borderland communities’ development.
ПРАДМОВА ДА ДРУГОГА ВЫДАННЯ
ПРАДМОВА (да першага выдання)
УВОДЗІНЫ
1. Кніга № 560 Метрыкі ВКЛ: архіўная гісторыя і вывучэнне
Табліца 1. Эвалюцыя канцыцлярскай і архіўнай гісторыі Кнігі № 560 Метрыкі ВКЛ (паводле рукапісу Кнігі і іншых архіўных звестак)
2. Знешнія прыкметы рукапісу
Табліца 2. Памер і змест надпісаў наклеек спінкі Кнігі № 560
Табліца 3. Суадносіны пагінацый, размяшчэння філіграняў і зместу тэксту
3. Некаторыя асаблівасці арфаграфіі і мовы Кнігі № 560
Табліца 4. Старажытныя кірылічныя літары, выкарыстаныя ў Кнізе № 560
4. Агульныя прынцыпы перадачы тэксту
5. Кніга № 560 Метрыкі ВКЛ як гістарычна-геаграфічная крыніца
Табліца 5. Тыпы маркераў мяжы
ТЭКСТ КНІГІ № 560 МЕТРЫКІ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА
НАВУКОВА-ДАВЕДАЧНЫ АПАРАТ
1. Спіс скарачэнняў
2. Адзінкі колькасці і вымярэння
3. Тлумачальны слоўнік
4. Прадметна-тэрміналагічны паказальнік
5. Паказальнік імёнаў і асобаў
6. Геаграфічны паказальнік-каментарый
ІЛЮСТРАЦЫІ
ДАДАТАК
Олег Дзярнович. Цена обиды: локальные конфликты на белорусско-латгальской границе в первой половине XVI в. и проблема измерения ущерба (по материалам Книги № 560 Метрики Великого Княжества Литовского)
Віцебска-Рыжскія акты XIII—XVII ст.:
Дагаворы і службовая карэспандэнцыя паміж органамі кіравання горада Віцебска і ганзейскага горада Рыгі (з былога комплекса Ruthenica Дзяржаўнага Гістарычнага Архіва Латвіі). Выпуск І: Дакументы гаспадарча-гандлёвыя, XV—XVI ст. / Падрыхтаваў Алег Дзярновіч; НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. – Мн.: ATHENAEUM, 2005. – 88 с., іл. (Athenaeum, Том ХІ).
У гісторыка-юрыдычным зборніку “Рэабілітацыя” сабранае і сістэматызаванае заканадаўства, паводле якого ў БССР і СССР у 1920—1980-х гадах адбываліся палітычныя рэпрэсіі. Праследжаная таксама гісторыя рэпрэсіўных органаў і іх трансфармацыі. У храналагічным парадку пададзенае заканадаўства СССР па рэабілітацыі ахвяраў рэпрэсіяў, пачынаючы ад спробаў 1950-х гадоў і заканчваючы 1990 г. Паказанае станаўленне рэабілітацыйнага заканадаўства Рэспублікі Беларусь; гэтыя дакументы таксама публікуюцца. Змешчаныя пераклады міжнародных канвенцыяў аб злачынствах супраць чалавецтва.
BELARUSIAN NONCONFORMISM
1953 — 1985
Reference book
Volume 1
Compiled by Aleh DZIARNOVIČ
Даведнік прысвечаны гісторыі нонканфармізму і грамадскай думкі ў Беларусі ў другой палове ХХ ст. і распавядае пра персаналіі, арганізацыі, незалежныя выдавецкія ініцыятывы. Храналагічныя рамкі даведніка даволі выразныя: 1953—1985 гады. Сама гэта эпоха не аднародная і змяшчае ў сабе перыяд пераходу ад эпохі сталінскага рыгарызму, так званыя “адлігу” і “застой”.
Мастацкія ды даследчыцкія набыткі адных, іх здольнасці не адкідаць пяро ў тыя хвіліны, калі здавалася б і не было шансаў на упублічанне іх творчых знаходак, настойлівасць у пераадоленні перашкодаў, якія так шчодра падрыхтоўвала ўлада, усё гэта стварае тую культурную традыцыю, якая яшчэ пакідае нам шанец на самарэалізацыю. Ахвярніцтва іншых, іхныя ацэнкі несправядлівасці і крытычны розум “простых людзей” жывяць нашую памяць і дазваляюць не забыцца на вобраз эпохі, якая не заслугоўвае на тое, каб з яе рабілі лубочную карцінку рая ці карыкатуру на пекла.
Sources by Aleh Dziarnovich
[in] Studia Historica Europae Orientalis = Исследования по истории Восточной Европы : науч. сб. Вып. 12. Редкол. : А. В. Мартынюк (отв. ред.) [и др.]. Минск : РИВШ, 2019. С. 163—194.
Militares Livoniensum: Register of the Livonian Troops near Pasvalys in 1557 and the Problems of the Militaristic History of the Region
The events that led to the emergence of a document called “Militares Livoniensum” reflect the military and political situation in the Eastern European region on the eve of the great ordeal – the Livonian War (1558-1583) and the territorial redistribution of the Baltic region, which occurred during and as a result of the war. But Pasvalys Conflict has its own specific prerequisites and its own political dimension in the quadrilateral: Livonia — GDL – Crown of Poland – Prussian Duchy. “Militares Livoniensum” is in fact the register of the Livonian troops under Pasvalys in September 1557, where the troops of Livonia and the Grand Duchy of Lithuania met in a military demonstration. This document illustrates the military mobilization potential of Livonia in the middle of the 16th century.
Militares Livoniensum: Рэестр лівонскага войска пад Пасволем ў 1557 г. і праблемы мілітарнай гісторыі рэгіёна
Падзеі, якія прывялі да ўзнікнення дакументу пад назвай “Militares Livoniensum”, адлюстроўваць ваенна-палітычную сітуацыю ў рэгіёне Усходняй Еўропы напярэдадні вялікага выпрабавання – Лівонскай вайны (1558—1583) і тэрытарыяльнага перадзелу Балтыі, які адбыўся на працягу і ў выніку вайны. Але “Пасвольскі канфлікт” мае і свае спецыфічныя перадумовы і ўласнае палітычнае вымярэнне ў чатырохкутніку Лівонія – ВКЛ – Карона Польская – Прускае герцагства. “Militares Livoniensum” фактычна з’яўляецца рэестрам лівонскага войска пад Пасволем у верасні 1557 г., дзе ў ваеннай дэманстрацыі сышліся войскі Лівоніі і Вялікага Княства Літоўскага. Гэты дакумент ілюструе ваенна-мабілізацыйны патэнцыял Лівоніі сярэдзіны XVI ст.
Militares Livoniensum: Реестр ливонского войска под Пасволем в 1557 году и проблемы милитаристскую истории региона
События, которые привели к возникновению документа под названием "Militares Livoniensum", отображать военно-политическую ситуацию в регионе Восточной Европы накануне великого испытания – Ливонской войны (1558—1583) и территориального передела Балтии, который произошел в течение и в результате войны. Но «Пасвольски конфликт» имеет и свои специфические предпосылки и собственное политическое измерение в четырехугольнике Ливония – ВКЛ – Корона Польская – Прусское герцогство. «Militares Livoniensum» фактически является реестром ливонского войска под Пасволем в сентябре 1557 года, где в военной демонстрации сошлись войска Ливонии и Великого Княжества Литовского. Этот документ иллюстрирует военно-мобилизационный потенциал Ливонии середины XVI в.
Lithuanian Metric about the Relationship of the Grand Duchy of Lithuania and the Holy Roman Empire
Этот текст посвящён истории возникновения и архивным путешествиям рукописи, которая приоткрывает новые страницы функционирования Метрики Великого Княжества Литовского (далее – ВКЛ) (историографический термин: Литовская Метрика) на позднем этапе её суверенного существования как государственного архива – во второй половине XVIII в. Архивная (почти детективная) история этой рукописи так же достойна отдельного исследования и описания, в том числе и потому, что позволяет лучше понять перипетии изучения Метрики ВКЛ в ХIX и начале XX веков. Речь идёт о малоизвестном и не исследованном документе канцелярии ВКЛ – реестре (инвентаре) книг Метрики ВКЛ, составленном в 1787 г. метрикантом Григорием (Гжегожем) Качановским. Рукопись инвентаря входит в состав так называемой коллекции Онацевича, которая в настоящее время хранится в Пушкинском Доме (Институте русской литературы в Санкт-Петербурге, Россия).
Публікуецца ліст (1561.IV.19) намесніка Віцебскага князя Паўла Юр’евіча Друцкага-Саколінскага да Рыжскага магістрату ў справе віцебскага баярына Івана Случыніча, незаконна затрыманага ў Рызе.
Aleh Dziarnovich
«The local inhabitant of Vitebsk»: the new document from former archival complex MOSCOWITICA-RUTHENICA (the Latvian State Historical Archive).
The publication of the letter (April 19, 1561) of the Vitebsk deputy, prince Paviel Drucki-Sakalinski to the City Cuncil of Riga in connection with illegal arrest of the Vitebsk boyar Ivan Sluchynich.
Papers by Aleh Dziarnovich
On the basis of written historical sources, data of toponymy, revealed dynamics of historical anthroponymy, it can be stated that Abolcy and its surroundings for a long period (from the Middle Ages to the 19th century) were a region of permanent Baltic-Slavic contacts.
The fate of the Baltic community of Abocy and their descendants illustrates the processes of Baltic-Slavic interaction in Belarus during the 2nd millennium AD, the specifics of the ethnogenesis of Belarusians and the uprising at the end of the 19th and 20th centuries modern Belarusian nation on secular foundations.
https://www.youtube.com/watch?v=ouzj46yCCBU
Анатацыя:
Пасля геапалітычных катаклізмаў і адміністратыўна-тэрытарыяльнага перападзелу ў Еўропе, выкліканымі палітычнымі наступствамі Першай сусветнай вайны і рэвалюцыямі, Метрыка ВКЛ стала разглядацца як рэсурс памяці і сімвалічнае ўвасабленне дзяржаўнасці. Такія падыходы былі ўласцівы ў Беларусі, Польшчы, Літоўскай рэспубліцы, але закраналі таксама інтарэсы Расіі (РСФСР). У сувязі з гэтым адносна знаходжання самой Метрыкі ВКЛ на працягу 1920-х гадоў узнікалі навуковыя і палітычныя дыскусіі. У БССР гэта праблематыцы надавалі пільную ўвагу як прадстаўнікі навуковай грамадскасці, так і прадстаўнікі ўлады.
Abstract:
After the geopolitical cataclysms and administrative-territorial redistribution in Europe caused by the political consequences of the First World War and revolutions, the Metrica of the Grand Duchy of Lithuania (the Metrica of the GDL; the Lithuanian Metrica) came to be seen as a memory resource and a symbolic embodiment of statehood. Such approaches were inherent in Belarus, Poland, and the Republic of Lithuania, but also affected the interests of Russia (RSFSR). In this regard, academic and political debates arose during the 1920s regarding the whereabouts of the the Metrica of the GDL itself. In the BSSR, both representatives of the scientific community and representatives of the government paid close attention to this question.
Юрава (Юравая) гара – ландшафтны аб'ект, які з'яўляецца самай высокай кропкай у наваколлях Крэўскага замка (255 м.). У ходзе археалагічных даследаванняў 2011-2012 гг. былі выяўлены рэшткі каменнага падмурка неглыбокага залажэння кампактнай пабудовы, размешчанай на Юравай гары. Даследаванні 2021 г. пацвердзілі папярэднія высновы і дазволілі ўдакладніць параметры меркаванай пабудовы. Выяўленыя артэфакты адносяцца да двух храналагічных перыядаў: XIV-XV стст. і XVII-XVIII стст. Акрамя таго, як увесь ландшафт Крэва, так і Юравай гары зведалі значныя змены падчас Першай сусветнай вайны.
Абрысы знойдзенага падмурка даюць падставы для рэканструкцыі. Гэта мог быць прастакутны (верагодна, квадратны ў плане) цэнтральны драўляны будынак памерам каля 4 х 4 м. Можна меркаваць, што на Юравай гары ў XIV—XV стст. знаходзілася драўляная вартавая вежа, якая выконвала сігнальную функцыю для Крэўскага замка. Пры гэтым верхні ўзровень Княжай вежы (данжона Крэўскага замка) знаходзіўся ніжэй за Юравую гару.
Archaeological excavations of the Jurava Hill in Krevo (Smarhoń district) in 2021.
Jurava Hill (Jurava Hara) is a landscape object, which is the highest point in the vicinity of the Kreva Castle (255 m). Archaeological excavations in 2011—2012 revealed the remains of the stone foundation of a compact shallow building. Excavations in 2021 confirmed previous findings and clarified the parameters of the proposed construction. The artifacts found belong to two chronological periods: 14th – 15th c. and 17th – 18th c. In addition, both the entire landscape of Kreva and Jurava Hill underwent significant changes during the First World War.
It can be assumed that in the 14th and 15th centuries there was a wooden watchtower on Jurava Hill, which served as a signal function for the Kreva Castle. At the same time, the upper level of the Prince's Tower (the dungeon of Kreva Castle) was below Jurava Hill.
https://pawet.net/library/history/bel_history/dziarnovich/53pq08/%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B5%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B4%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D1%8E%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B9_%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D1%9E_%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D1%83_%D0%BA%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD%D0%B0_%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96_%D1%9E_2021_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D0%B5.html
Aleh Dziarnovič
„…in nostra Livonia“. Akten zur Geschichte der politischen Beziehungen zwischen dem Großfürstentum Litauen und Livland vom Ende des 15. bis zur Mitte des 16. Jahrhunderts : Systematisierung und Analyse.
“…in nostra Livonia”. Documentary sources on the history of political relations between the Grand Duchy of Lithuania and Livonia in the late XV - first half of the XVI century: Systematization and act analysis / Institute of History of the National Academy of Sciences of Belarus. Minsk, 2003.
Олег Дзярнович, Раймонда Рагаускене, Ігор Тесленко, Борис Черкас. Князі Острозькі. Київ: Балтія-Друк, 2014. 280 с.
Византийское наследие стоит у истоков формирования христианской и письменной культуры на землях Беларуси, Украины и Молдавии (IX–XII в.). В дальнейшем это влияние не было столь непосредственным, но как политический и геокультурный фактор продолжало воздействовать на регион между Балтийским и Чёрным морями. Так продолжалось и после падения Византийской империи в середине XV в. Особенно сильно это влияние проявилось в религии и письменности.
Монография авторов-исследователей из Беларуси, Украины и Молдовы провоцирует вопрос: насколько историко-культурные традиции могут влиять на актуальный цивилизационный статус и геополитический вектор развития сообществ
региона Восточно-Европейского Пограничья?
Dreams of Byzantium?
The Place of Byzantium’s Civilizational and Cultural Heritage in the Borderland Region of Central and Eastern Europe
Summary
Byzantine heritage stands at the origins of the Christian and literary culture in Belarus, Ukraine and Moldova (the 9th -- 12th centuries). During the next centuries, this influence was not so straight, but continues to affect the region between the Baltic and Black Seas as a political and geo-cultural factor. This persisted even after the fall of Byzantine Empire in the middle of the 15th century. Especially evident this influence was manifested in the field of religion and literature.
Meanwhile, was elaborated the opposite concept about eternal social conservatism, mannerisms and generalized-spiritualistic character of culture, intriguing political tradition of Byzantium. Particularly strong were these representations in the civilizing “competitive” part of Europe – the Latin. The lively split between these two opinions, between these two attitudes, was directly held throughout the region of Central and Eastern Europe Borderland. “Unexpectedly”, the problem of the “Byzantine heritage” was actualized in the 19th centuries – the epoch of national projects. In the 20th centuries, the Byzantine issue gained new, already political connotations. The images of “high” or “despicable” Byzantium became journalistic clichés behind which often conceal the author’s political sympathies.
The monograph is elaborated by three researchers – from Belarus, Ukraine and Moldova and elucidates the question of how historical and cultural traditions were able to affect the civilising status and geopolitical vector of Central and Eastern-European Borderland communities’ development.
ПРАДМОВА ДА ДРУГОГА ВЫДАННЯ
ПРАДМОВА (да першага выдання)
УВОДЗІНЫ
1. Кніга № 560 Метрыкі ВКЛ: архіўная гісторыя і вывучэнне
Табліца 1. Эвалюцыя канцыцлярскай і архіўнай гісторыі Кнігі № 560 Метрыкі ВКЛ (паводле рукапісу Кнігі і іншых архіўных звестак)
2. Знешнія прыкметы рукапісу
Табліца 2. Памер і змест надпісаў наклеек спінкі Кнігі № 560
Табліца 3. Суадносіны пагінацый, размяшчэння філіграняў і зместу тэксту
3. Некаторыя асаблівасці арфаграфіі і мовы Кнігі № 560
Табліца 4. Старажытныя кірылічныя літары, выкарыстаныя ў Кнізе № 560
4. Агульныя прынцыпы перадачы тэксту
5. Кніга № 560 Метрыкі ВКЛ як гістарычна-геаграфічная крыніца
Табліца 5. Тыпы маркераў мяжы
ТЭКСТ КНІГІ № 560 МЕТРЫКІ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА
НАВУКОВА-ДАВЕДАЧНЫ АПАРАТ
1. Спіс скарачэнняў
2. Адзінкі колькасці і вымярэння
3. Тлумачальны слоўнік
4. Прадметна-тэрміналагічны паказальнік
5. Паказальнік імёнаў і асобаў
6. Геаграфічны паказальнік-каментарый
ІЛЮСТРАЦЫІ
ДАДАТАК
Олег Дзярнович. Цена обиды: локальные конфликты на белорусско-латгальской границе в первой половине XVI в. и проблема измерения ущерба (по материалам Книги № 560 Метрики Великого Княжества Литовского)
Віцебска-Рыжскія акты XIII—XVII ст.:
Дагаворы і службовая карэспандэнцыя паміж органамі кіравання горада Віцебска і ганзейскага горада Рыгі (з былога комплекса Ruthenica Дзяржаўнага Гістарычнага Архіва Латвіі). Выпуск І: Дакументы гаспадарча-гандлёвыя, XV—XVI ст. / Падрыхтаваў Алег Дзярновіч; НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. – Мн.: ATHENAEUM, 2005. – 88 с., іл. (Athenaeum, Том ХІ).
У гісторыка-юрыдычным зборніку “Рэабілітацыя” сабранае і сістэматызаванае заканадаўства, паводле якого ў БССР і СССР у 1920—1980-х гадах адбываліся палітычныя рэпрэсіі. Праследжаная таксама гісторыя рэпрэсіўных органаў і іх трансфармацыі. У храналагічным парадку пададзенае заканадаўства СССР па рэабілітацыі ахвяраў рэпрэсіяў, пачынаючы ад спробаў 1950-х гадоў і заканчваючы 1990 г. Паказанае станаўленне рэабілітацыйнага заканадаўства Рэспублікі Беларусь; гэтыя дакументы таксама публікуюцца. Змешчаныя пераклады міжнародных канвенцыяў аб злачынствах супраць чалавецтва.
BELARUSIAN NONCONFORMISM
1953 — 1985
Reference book
Volume 1
Compiled by Aleh DZIARNOVIČ
Даведнік прысвечаны гісторыі нонканфармізму і грамадскай думкі ў Беларусі ў другой палове ХХ ст. і распавядае пра персаналіі, арганізацыі, незалежныя выдавецкія ініцыятывы. Храналагічныя рамкі даведніка даволі выразныя: 1953—1985 гады. Сама гэта эпоха не аднародная і змяшчае ў сабе перыяд пераходу ад эпохі сталінскага рыгарызму, так званыя “адлігу” і “застой”.
Мастацкія ды даследчыцкія набыткі адных, іх здольнасці не адкідаць пяро ў тыя хвіліны, калі здавалася б і не было шансаў на упублічанне іх творчых знаходак, настойлівасць у пераадоленні перашкодаў, якія так шчодра падрыхтоўвала ўлада, усё гэта стварае тую культурную традыцыю, якая яшчэ пакідае нам шанец на самарэалізацыю. Ахвярніцтва іншых, іхныя ацэнкі несправядлівасці і крытычны розум “простых людзей” жывяць нашую памяць і дазваляюць не забыцца на вобраз эпохі, якая не заслугоўвае на тое, каб з яе рабілі лубочную карцінку рая ці карыкатуру на пекла.
[in] Studia Historica Europae Orientalis = Исследования по истории Восточной Европы : науч. сб. Вып. 12. Редкол. : А. В. Мартынюк (отв. ред.) [и др.]. Минск : РИВШ, 2019. С. 163—194.
Militares Livoniensum: Register of the Livonian Troops near Pasvalys in 1557 and the Problems of the Militaristic History of the Region
The events that led to the emergence of a document called “Militares Livoniensum” reflect the military and political situation in the Eastern European region on the eve of the great ordeal – the Livonian War (1558-1583) and the territorial redistribution of the Baltic region, which occurred during and as a result of the war. But Pasvalys Conflict has its own specific prerequisites and its own political dimension in the quadrilateral: Livonia — GDL – Crown of Poland – Prussian Duchy. “Militares Livoniensum” is in fact the register of the Livonian troops under Pasvalys in September 1557, where the troops of Livonia and the Grand Duchy of Lithuania met in a military demonstration. This document illustrates the military mobilization potential of Livonia in the middle of the 16th century.
Militares Livoniensum: Рэестр лівонскага войска пад Пасволем ў 1557 г. і праблемы мілітарнай гісторыі рэгіёна
Падзеі, якія прывялі да ўзнікнення дакументу пад назвай “Militares Livoniensum”, адлюстроўваць ваенна-палітычную сітуацыю ў рэгіёне Усходняй Еўропы напярэдадні вялікага выпрабавання – Лівонскай вайны (1558—1583) і тэрытарыяльнага перадзелу Балтыі, які адбыўся на працягу і ў выніку вайны. Але “Пасвольскі канфлікт” мае і свае спецыфічныя перадумовы і ўласнае палітычнае вымярэнне ў чатырохкутніку Лівонія – ВКЛ – Карона Польская – Прускае герцагства. “Militares Livoniensum” фактычна з’яўляецца рэестрам лівонскага войска пад Пасволем у верасні 1557 г., дзе ў ваеннай дэманстрацыі сышліся войскі Лівоніі і Вялікага Княства Літоўскага. Гэты дакумент ілюструе ваенна-мабілізацыйны патэнцыял Лівоніі сярэдзіны XVI ст.
Militares Livoniensum: Реестр ливонского войска под Пасволем в 1557 году и проблемы милитаристскую истории региона
События, которые привели к возникновению документа под названием "Militares Livoniensum", отображать военно-политическую ситуацию в регионе Восточной Европы накануне великого испытания – Ливонской войны (1558—1583) и территориального передела Балтии, который произошел в течение и в результате войны. Но «Пасвольски конфликт» имеет и свои специфические предпосылки и собственное политическое измерение в четырехугольнике Ливония – ВКЛ – Корона Польская – Прусское герцогство. «Militares Livoniensum» фактически является реестром ливонского войска под Пасволем в сентябре 1557 года, где в военной демонстрации сошлись войска Ливонии и Великого Княжества Литовского. Этот документ иллюстрирует военно-мобилизационный потенциал Ливонии середины XVI в.
Lithuanian Metric about the Relationship of the Grand Duchy of Lithuania and the Holy Roman Empire
Этот текст посвящён истории возникновения и архивным путешествиям рукописи, которая приоткрывает новые страницы функционирования Метрики Великого Княжества Литовского (далее – ВКЛ) (историографический термин: Литовская Метрика) на позднем этапе её суверенного существования как государственного архива – во второй половине XVIII в. Архивная (почти детективная) история этой рукописи так же достойна отдельного исследования и описания, в том числе и потому, что позволяет лучше понять перипетии изучения Метрики ВКЛ в ХIX и начале XX веков. Речь идёт о малоизвестном и не исследованном документе канцелярии ВКЛ – реестре (инвентаре) книг Метрики ВКЛ, составленном в 1787 г. метрикантом Григорием (Гжегожем) Качановским. Рукопись инвентаря входит в состав так называемой коллекции Онацевича, которая в настоящее время хранится в Пушкинском Доме (Институте русской литературы в Санкт-Петербурге, Россия).
Публікуецца ліст (1561.IV.19) намесніка Віцебскага князя Паўла Юр’евіча Друцкага-Саколінскага да Рыжскага магістрату ў справе віцебскага баярына Івана Случыніча, незаконна затрыманага ў Рызе.
Aleh Dziarnovich
«The local inhabitant of Vitebsk»: the new document from former archival complex MOSCOWITICA-RUTHENICA (the Latvian State Historical Archive).
The publication of the letter (April 19, 1561) of the Vitebsk deputy, prince Paviel Drucki-Sakalinski to the City Cuncil of Riga in connection with illegal arrest of the Vitebsk boyar Ivan Sluchynich.
On the basis of written historical sources, data of toponymy, revealed dynamics of historical anthroponymy, it can be stated that Abolcy and its surroundings for a long period (from the Middle Ages to the 19th century) were a region of permanent Baltic-Slavic contacts.
The fate of the Baltic community of Abocy and their descendants illustrates the processes of Baltic-Slavic interaction in Belarus during the 2nd millennium AD, the specifics of the ethnogenesis of Belarusians and the uprising at the end of the 19th and 20th centuries modern Belarusian nation on secular foundations.
https://www.youtube.com/watch?v=ouzj46yCCBU
Анатацыя:
Пасля геапалітычных катаклізмаў і адміністратыўна-тэрытарыяльнага перападзелу ў Еўропе, выкліканымі палітычнымі наступствамі Першай сусветнай вайны і рэвалюцыямі, Метрыка ВКЛ стала разглядацца як рэсурс памяці і сімвалічнае ўвасабленне дзяржаўнасці. Такія падыходы былі ўласцівы ў Беларусі, Польшчы, Літоўскай рэспубліцы, але закраналі таксама інтарэсы Расіі (РСФСР). У сувязі з гэтым адносна знаходжання самой Метрыкі ВКЛ на працягу 1920-х гадоў узнікалі навуковыя і палітычныя дыскусіі. У БССР гэта праблематыцы надавалі пільную ўвагу як прадстаўнікі навуковай грамадскасці, так і прадстаўнікі ўлады.
Abstract:
After the geopolitical cataclysms and administrative-territorial redistribution in Europe caused by the political consequences of the First World War and revolutions, the Metrica of the Grand Duchy of Lithuania (the Metrica of the GDL; the Lithuanian Metrica) came to be seen as a memory resource and a symbolic embodiment of statehood. Such approaches were inherent in Belarus, Poland, and the Republic of Lithuania, but also affected the interests of Russia (RSFSR). In this regard, academic and political debates arose during the 1920s regarding the whereabouts of the the Metrica of the GDL itself. In the BSSR, both representatives of the scientific community and representatives of the government paid close attention to this question.
Юрава (Юравая) гара – ландшафтны аб'ект, які з'яўляецца самай высокай кропкай у наваколлях Крэўскага замка (255 м.). У ходзе археалагічных даследаванняў 2011-2012 гг. былі выяўлены рэшткі каменнага падмурка неглыбокага залажэння кампактнай пабудовы, размешчанай на Юравай гары. Даследаванні 2021 г. пацвердзілі папярэднія высновы і дазволілі ўдакладніць параметры меркаванай пабудовы. Выяўленыя артэфакты адносяцца да двух храналагічных перыядаў: XIV-XV стст. і XVII-XVIII стст. Акрамя таго, як увесь ландшафт Крэва, так і Юравай гары зведалі значныя змены падчас Першай сусветнай вайны.
Абрысы знойдзенага падмурка даюць падставы для рэканструкцыі. Гэта мог быць прастакутны (верагодна, квадратны ў плане) цэнтральны драўляны будынак памерам каля 4 х 4 м. Можна меркаваць, што на Юравай гары ў XIV—XV стст. знаходзілася драўляная вартавая вежа, якая выконвала сігнальную функцыю для Крэўскага замка. Пры гэтым верхні ўзровень Княжай вежы (данжона Крэўскага замка) знаходзіўся ніжэй за Юравую гару.
Archaeological excavations of the Jurava Hill in Krevo (Smarhoń district) in 2021.
Jurava Hill (Jurava Hara) is a landscape object, which is the highest point in the vicinity of the Kreva Castle (255 m). Archaeological excavations in 2011—2012 revealed the remains of the stone foundation of a compact shallow building. Excavations in 2021 confirmed previous findings and clarified the parameters of the proposed construction. The artifacts found belong to two chronological periods: 14th – 15th c. and 17th – 18th c. In addition, both the entire landscape of Kreva and Jurava Hill underwent significant changes during the First World War.
It can be assumed that in the 14th and 15th centuries there was a wooden watchtower on Jurava Hill, which served as a signal function for the Kreva Castle. At the same time, the upper level of the Prince's Tower (the dungeon of Kreva Castle) was below Jurava Hill.
https://pawet.net/library/history/bel_history/dziarnovich/53pq08/%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B5%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B4%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D1%8E%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B9_%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D1%9E_%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D1%83_%D0%BA%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD%D0%B0_%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96_%D1%9E_2021_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D0%B5.html
Дзярновіч А. I. Загадка кафлі: ці маглі Ваньковічы ў XVII ст. жыць на месцы “Дому Ваньковічаў”? // Мінск і мінчане: дзесяць стагоддзяў гісторыі : людзі, падзеі, час : зб. навук. арт. / НАН Беларусі, Ін-т гісторыі; уклад. Р. А. Аляхновіч; рэдкал. В. Л. Лакіза (гал. рэд.) [і інш.]. Мінск: Беларуская навука, 2023. С. 85--100.
https://www.youtube.com/watch?v=WBs9s3CqnB8
Дзярнович О.И.
Коллективный суицид в Античности и Средневековье: топосы историописания
В нарративах о таких социально-гуманитарных катастрофах, как войны или гражданские волнения, один из самых сильных образов создается авторами через описание случаев коллективного самоубийства в античной и средневековой истории. В этих событиях концентрируется уровень психологической и военной напряженности. Но стоит разобраться, был ли сюжет с коллективным самоубийством «путешествующим»? Были ли сформированы типичные способы передачи подобной информации на уровне характерных литературных метафор и гипербол? Раскрытие этих вопросов и является задачей настоящего исследования. Анализ материала проводится на основе источников, относящихся к истории Великого княжества Литовского или цитируемых его историографами и летописцами, и таким образом, известных авторам и писцам Великого княжества Литовского. Анализируются сюжеты: 1) Пилены; 2) замок Тале и Югуртинская война; 3) Масада; 4) Задача Иосифа Флавия.
Dziarnovich A.I.
Collective Suicide in Antiquity and the Middle Ages: Topos of Historiography
In narratives about such social and humanitarian catastrophes as wars or civil unrest, one of the strongest images is created by the authors through the description of cases of collective suicide in ancient and medieval history. In these events, the level of psychological and military tension is concentrated. But it is worthwhile to figure out whether the plot with the collective suicide was “travelling”? Have typical ways of conveying such information been formed at the level of characteristic literary metaphors and hyperbole? The disclosure of these issues is the task of this study. The analysis of the material is carried out on the basis of sources related to the history of the Grand Duchy of Lithuania or quoted by its historiographers and chroniclers, and thus known to the authors and scribes of the Grand Duchy of Lithuania. Plots are analyzed: 1) Pilėnai; 2) the Castle of Tale and the Yugurtin war; 3) Masada; 4) The Task of Josephus Flavius.
Aleh Dziarnovich
Institute of History of the National Academy of Sciences of Belarus, Minsk
Giedrė Mickūnaitė
Vilnius Academy of Arts
THE WALL PAINTINGS OF KREVA CASTLE (FOURTEENTH CENTURY)
AND THEIR HISTORICAL AND CULTURAL CONTEXT
The excavations undertaken in the Ducal Tower of the Kreva (Krewo) Castle during the feld seasons of 1988 and 2012 resulted in the retrieval of 4,000 fragments of al secco murals dating from the later fourteenth century. All the fragments of the bottom layer showcase natural ochre pigments (primarily red, reddish-brown and brown) as well as whites. The predominant decorative motifs include interlace, meander and dotted lines. The 2012 excavations led to the discovery of three well-preserved fragments of upper parts of faces. Flat shape of these plaster fragments suggest that fgurative compositions decorated walls, while ornaments
preserved on concave pieces tell they were part of the vault decoration.
Like other eight murals from the fourteenth- and ffteenth-century murals known to date in the Grand Duchy of Lithuania, the Kreva paintings represent the Byzantine tradition. Having crossed the interconfessional border, the Byzantine murals were used to create monumental
programmes in grand ducal residences in Lithuania and became part of the courtly art of the Gediminids. Moreover, upon the will and wish of King Ladislaus II Jagiello they embellished interiors of Catholic churches in Poland. Having taken up a highly privileged cultural space and enjoying commissions of several generations of rulers, these Byzantine murals were reserved to the reigning family fnding no followers among the elites.
The Metric of the Grand Duchy of Lithuania and the Crown (Polish) Metric: the Specifics of the Differences in Clerical Traditions
Анатацыя:
Важным уяўляецца параўнанне прынцыпаў дзейнасці Канцылярыі ВКЛ і Кароны канцылярыі, адпаведна – прынцыпаў вядзення Метрыкі ВКЛ і Кароны Метрыкі. Гаворка ідзе аб дзяржавах, якія знаходзіліся ў уніі і на працягу XV—XVI стст. часцей за ўсё мелі супольнага манарха. Пры падобным супастаўленні Метрыка ВКЛ выглядае сапраўдным феноменам. Гэта выявілася ў устойлівай традыцыі стварэнні картулярыяў, у моўнай спецыфіцы, а таксама ў тым, што Метрыка была ў ВКЛ у значнай ступені атрыбутам дзяржаўнасці. Ці былі гэтыя спецыфічныя рысы заканамернымі? Адказы трэба шукаць у самой палітыка-дзяржаўнай прыродзе Вялікага Княства Літоўскага як поліэтнічная і поліканфесійнай краіны. Унутраная неадналітасць ВКЛ і тэндэнцыя да яе пераадолення паўплывалі на асаблівую ролю функцыянавання прававых норм і кадыфікацыі права ў ВКЛ, што выявілася, у тым ліку, у рэгулярным вядзенні Метрыкі і стварэнні такіх помнікаў права, як Статуты.
Як падаецца, вось гэта розніца паміж канцылярыямі – розніца ў дзяржаўнай традыцыі, прынцыпах справаводства і фармавання складу, – паўплывалі як раз на фармаванне пэўнага скепсісу “караняжаў” (жыхароў Кароны Польскай) на канцылярыю ВКЛ. Гэта быў скепсіс адносна іншага, няхай блізкага, але адрознага.
CHURCH OF ST. NIKOLA IN RIGA IN THE 13th-16th C.:
PERSONALITIES AND TAPOGRAPHY
Abstract:
A separate colony of merchants from the Belarusian Dzvina Region and Smolensk, known as the Ruthenian Court, functioned in Riga from the beginning of the 13th century, from the initial period of the city's existence. Both the religious and social life of the Ruthenian Court was united around the St. Nicholas church, named after the patron saint of merchants. The Ruthenian Court of Riga as a quarter of compact settlement of Belarusian merchants ceased to exist in the second half of the 16th century. as a result of the Livonian War and the annexation of Riga to the Commonwealth.
All the years the St. Nicholas church was a prominent socio-religious figure in many national Riga. Priests were sent to the church regularly, largely taking into account the schedule of the Dzvina navigation. Priests of the Riga Church of St. Nicholas were under the jurisdiction of the Archbishops of Polack (Polotsk) and Viciebsk (Vitebsk).
Key words: Livonia, the Dzvina (Daugava) Region, trade relations, Belarusian merchants, interfaith relations, Orthodox Church.
Aleh Dziarnovich
“Grave of Heroes”: Narrative about the Storming of the Pilėnai Castle in 1336 and the Formation of the Heroic Myth of the Modern Lithuanian Nation in the 19th Century
The story of the order chronicler Wiegand of Marburg about the storming of Pilėnai Castle in 1336 and the collective suicide of its defenders became a popular story in the historiography of the region during the Enlightenment and Romanticism. The re-actualization of the memory of the Pilėnai tragedy and the heroic interpretation of historical sources became one of the ideological foundations on which the project of the modern Lithuanian nation was formed in the 19th century.
Повествование орденского хрониста Виганда Марбургского о штурме в 1336 году замка Пилены и коллективном суициде его защитников стало популярным сюжетом в историографии региона эпохи Просвещения и романтизма. Реактуализация памяти о Пиленской трагедии и героическая интерпретация исторических источников стали одной из идеологических основ, на которых в XIX в. сформировался проект современной литовской нации.
Aleh Dzairnovich
Transformation of the Image of the storming of Pilėnai Castle (1336) in the historiography of Poland and the Grand Duchy of Lithuania in the 15th -- 16th centuries: textological analysis
Abstract
Keywords: Baltic-German historiography, Polish chronicles, GDL historiography, medieval narration, expansion of the German Order, textological analysis.
After the first fixation of the legendary events near Pilėnai in the "New Prussian Chronicle" by Wigand of Marburg, this episode became popular among the authors of historiographic works in Poland and the Grand Duchy of Lithuania in the 15th -- 16th centuries. We can say that the Polish narrative tradition of storming Pilėnai Castle was formed on the basis of the Latin translation of the Chronicle of Wigand of Marburg. Jan Dlugosz was the first to borrow the information of the German chronicler, and later his data were used by other Polish chroniclers (Matej Miechowski and Jan Kromer). The most important transformation carried out by Jan Dlugosz in his story about the storming of Pilėnai Castle is the endowment of the participants in the events with ethnic markers. Wiegand of Marburg called the community opposed to the Order "pagans". In the text of Jan Dlugosh, they began to be called Lithuanians (lithwani).
A textual analysis of Maciej Stryjkowski's report suggests that the historian relied on the Polish chronicles of Martin Kromer and Matej Miechowski. The most fundamental changes in the principles of presenting the material occurred due to Stryjkowski's direct links to the sources of his information. Another extremely important innovation of Stryjkowski was that the historian of the Grand Duchy of Lithuania included the events near Pilėnai in the world historical context related to Ancient and Persian history.
The use of the proposed methodology for the scale of gradations of information identity makes it possible to deepen the textual analysis and clearly identify the points of divergence of various chronic traditions.
Традиционные представления о ранней Литвы XI—XIII вв. довольно схематичные. В широком сознании этот регион, населённый редким балтоязычным населением, не имел городов, а жители края не обладали письменной культурой и в целом по уровню своего цивилизационного развития значительно уступали соседним Руси и Польше. Но в XIII в. из Литвы начались импульсы генезиса нового государства, в то время как весь восточнославянский регион Европы переживал глубокий кризис.
Спектр письменных источников о древней Литве очень ограничен и не позволяет реконструировать ее историю XI—XII вв. даже в общих чертах, за исключением нескольких упоминаний походов на литву и походов литвы на соседей. Для анализа остаются археологические данные, которые подлежат перекрёстной интерпретации.
http://pawet.net/library/history/bel_history/dziarnovich/53pp95/%D0%9A%D1%80%D1%8D%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA_:_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D1%8B_%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F_%D1%96_%D0%B0%D1%80%D1%85%D1%96%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%B2%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96_(%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BB%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%88%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F%D1%9E).html?fbclid=IwAR1zZObbaFIKBQNpddpKyp_EAsp6_STMkrsEkmxzA6IvFbd4k079bMdmcGk
Византийская империя существовала дольше всех бывших на Земле империй-более 1000 лет. Она создала «Византийское содружество» стран (термин Д. Д. Оболенского), «…простиравшееся от Финского залива до Южного Пелопоннеса и от Адриатического моря до Кавказа. Все они в той или иной степени были связаны узами верности с византийской церковью и императором». Страны содружества обладали религиозным, культурным единством, близкой политической культурой и сходной трагической судьбой. Все они пали жертвами иноземного завоевания, от монголов до османов, и с огромным трудом, спустя столетия, возвращали себе суверенитет. Но с гибелью Византийской империи в 1453 г. ее историческая роль не прекратилась. Византия еще долго оставалась актуальным историческим актором, как идеал и как символ,
The Byzantine Empire has existed longer than all the empires that were on Earth — more than 1000 years. She created the «Byzantine Commonwealth» of countries (D. D. Obolensky’s term), stretching from the South Baltic to the Mediterranean and from the Adriatic Sea to the Caucasus Mountains. The Commonwealth countries had religious and cultural unity, a close political culture and a similar tragic fate. All of them fell victim to foreign conquest, from the Mongols to the Ottomans, and with great difficulty, centuries later, regained their sovereignty. With the death of the Byzantine Empire in 1453, its historical role did not stop. Byzantium remained a relevant historical actor for a long time, as an ideal and as a symbol, as a heritage and as a hope for the revival of its former greatness. It is not for nothing that the ideas of «lasting Rome», «New Constantinople», etc., were so popular. According to the Romanian historian Nicolae Iorga, the time of «Byzantium after Byzantium» has come, which continues to this day. In the article, historians, specialists in the history of Byzantium, consider the following questions: 1) What is «Byzantium after Byzantium»? Is it an symbolic image, is it a historical memory of a bygone empire, is it a political, spiritual, cultural ideal? Or is it a fictitious concept, Byzantium died in 1453? 2) How long did «Byzantium after Byzantium» exist? What is the chronological depth of Byzantine influence in the Balkans, in Eastern Europe? 3) There is a point of view about the «unfavorable heritage» of Byzantium — all countries belonging to the «Byzantine Commonwealth» have a difficult historical fate. Is this a fatal coincidence, or the negative influence of the «Byzantine heritage»? 4) Did Byzantium have a successor (cultural, political, spiritual)? To what extent can they consider Russia, the Balkan states?
What do the narrative sources of the sixteenth to eighteenth centuries conceal when we read their descriptions of the losses and disasters suffered by the civilian population during wars and civil catastrophes? Are their accounts impartial statements, or do they reflect anger, outrage or deep sorrow? When describing the calamities of that time, the most emotional and impressive stories which historians can present to readers today tell of cannibalism. These narratives do indeed recall real events. However, should we always treat the information provided by the narrative sources of the seventeenth century at face value, as a record of actual facts? May we discern behind the apparently factual descriptions of cannibalism a reality best viewed from the perspective of psychology, cultural anthropology and physiology?
The Religious Status of the Orthodox in the Baltic-German Chronicles of the 13th – 14th centuries
Ключевые слова: католическо-православные отношения, Юго-Восточная Балтия, Русь, прибалтийско-немецкие хроники.
Аннотация: С конца ХІІ в., с самого немецко-латинской колонизации Юго-Восточного региона Балтийского моря, немецкие поселенцы, политические структуры и представители Римо-Католической Церкви вступили в контакт с православным населением и политическими структурами древнерусских княжеств, соседних с прибалтийскими территориями – в первую очередь, с Полоцком, Псковом и Новгородом. В результате этого активного контакта католическо-православные отношения в регионе Юго-Восточной Балтии из вопроса догматического перешли в политический. «Прусская» и «ливонская» позиции имели значительные отличия. Тевтонский орден в Пруссии придерживался радикальной наступательной позиции против язычников в виде концепции «Божьей кары» и не искал компромиссов с православными русинами. В свою очередь Ливонская конфедерация формировалась на иной, более разнообразной этнокультурной и политической базе, и поэтому была более склонной к компромиссам. В целом же Католическая Церковь рассматривала православных как схизматиков, т. е. христиан отколовшимися от Единой, Вселенской и Апостольской Церкви, но не считала их еретиками. И эта политико-религиозная позиция было определённым вызовом для Православной Церкви и русских князей.
Key words: Catholic-Orthodox relations, South-Eastern Baltic, Rus’, Baltic-German chronicles.
Annotation: Since the end of the 12th c., since the German-Latin colonization of the Southeastern Baltic Sea region, German settlers, political structures and representatives of the Roman Catholic Church came into contact with the Orthodox population and political structures of the ancient Rus' principalities neighboring the Baltic territories, primarily, with Polotsk, Pskov and Novgorod. As a result of this active contact, Catholic-Orthodox relations in the South-Eastern Baltic region have moved from a dogmatic issue to a political one. The Prussian and Livonian positions had significant differences. The Teutonic Order in Prussia adhered to a radical offensive position against the pagans in the form of the concept of "God's punishment" and did not seek compromises with the Orthodox Ruthenians. In turn, the Livonian Confederation was formed on a different, more diverse ethnocultural and political basis, and therefore was more inclined to compromise. On the whole, the Catholic Church considered the Orthodox as schismatics, that is, Christians who broke away from the One, Ecumenical and Apostolic Church, but did not consider them heretics. And this political and religious position was a definite challenge for the Orthodox Church and Rus’ princes.
Keywords: Grand Duchy of Lithuania, Belarus, cultural heritage, traditions.
Abstract: The non-linearity and multi-component formation of the cultural traditions of Belarus very well illustrate the formation, coexistence and interaction in the Middle Ages and early Modern Times of such historical and cultural complexes as 'Lithuania' and 'Rus'. The Lithuanian period in the history of Belarus is important not only for its duration - five and a half centuries - but also for the fundamental changes that took place at that time. We can try to use the cataphatic (positive) principle of describing the problem, the wording of which, in this case, would look like this: "What has historical Lithuania given us?" The answer to this question can be systematized by points and more extensively describe them: territory; languages; denominations; images and signs; traditions.
Анатацыя: Звесткі пра штурм замка Пілены на жамойцка-прускай мяжы ў 1336 г. упершыню былі зафіксаваныя ў «Новай прускай хроніцы» Віганда Марбургскага, дзе галоўным быў сюжэт супрацьстаяння хрысціян і паганцаў. Гэты ж сюжэт атрымаў распаўсюджанне ў рэнесанснай гістарыяграфіі ВКЛ, у якой узмацніліся этнічныя маркеры. Але сапраўдны інфармацыйны выбух вакол Піленаў і яе абаронцаў адбыўся ў канцы XVIII – сярэдзіне XIX ст. Пасля засваення гэтага сюжэту гістарыяграфіяй Асветніцтва ў гістарыяграфіі Рамантызму на першы план выйшла маральна-этычная інтэрпрэтацыя гераічнага ўчынку. Найважнейшая роля тут належала Аўгусту фон Кацэбу, які і стварыў канон нарацыі пра Пілены ХІХ ст. Гэтая рамантычная плынь і сімпатыя да «варвараў» была падхоплена не толькі гісторыкамі, але таксама мастакамі, літаратарамі і кампазітарамі з зямель былога Вялікага Княства Літоўскага, у тым ліку на прыкладзе Піленаў і яго героя князя Маргера (Маргіціса) фарміраваўся літвінскі шляхецкі патрыятызм.
У канцы ХІХ – пачатку ХХ ст. сюжэт гераічнага калектыўнага суіцыду становіцца культавым сярод удзельнікаў літоўскага нацыянальнага руху. Рэактуалізацыя памяці пра трагедыю Піленаў і гераічная інтэрпрэтацыя звестак гістарычных крыніц сталі аднымі з тых ідэалагічных падстаў, на якіх у ХІХ ст. фарміраваўся праект сучаснай літоўскай нацыі. Поруч з гераізмам адной з найважнейшых характарыстык у ацэнцы падзей 1336 г. становіцца ахвярнасць.
Ключавыя словы: сярэднявечныя хронікі; Рэнесанснае гісторыяпісанне; гістарыяграфія Асветніцтва і Рамантызму; праект літоўскай мадэрнай нацыі; гістарычны міф
Information about the storming of the Pilėnai Castle on the Samogitian-Prussian border in 1336 was first recorded in the «New Prussian Chronicle» by Wigand of Marburg, where the main plot was the confrontation between Christians and Pagans. The same plot became widespread in the Renaissance historiography of the Grand Duchy of Lithuania, in which ethnic markers were strengthened. But the real information explosion about Pilėnai and its defenders took place in the late 18th – mid 19th centuries. After mastering this plot by the historiography of the Enlightenment, the moral and ethical interpretation of the heroic deed came to the fore in the historiography of Romanticism. The most important role here belonged to August von Kotzebue, who created the canon of the narrative about Pilėnai in the 19th c. This romantic current and sympathy for the «barbarians» was picked up not only by historians but also by artists, writers and composers from the lands of the former Grand Duchy of Lithuania, including the example of Pilenov and his hero Prince Marger (Margiris), formed Litvinian aristocratic patriotism.
In the late 19th and early 20th centuries, the plot of the heroic collective suicide became cult among the participants of the Lithuanian national movement. The reactualization of the memory of the Pilėnai tragedy and the heroic interpretation of data from historical sources became one of the ideological foundations on which the project of the modern Lithuanian nation was formed in the 19th c. Along with heroism, one of the most important characteristics in the assessment of the events of 1336 is sacrifice.
Keywords: medieval chronicles; Renaissance historiography; historiography of the Enlightenment and Romanticism; the project of the Lithuanian modern nation; historical myth.
Трэці Міжнародны Кангрэс даследчыкаў Беларусі. Працоўныя матэрыялы. Том 3 (2014) / The Third International Congress of Belarusian Studies. Working Papers. Volume 3 (2014). Kaunas: VYTAUTAS MAGNUS UNIVERSITY PRESS, 2014. P. 180—184.
Анатацыя
Ад першадрукароў Вялікага Княства Літоўскага выводзяцца ў далейшым нацыянальныя традыцыі. Гэтыя асветнікі апелявалі альбо да шырокіх культурных і рэлігійных супольнасцяў (“рускай” – праваслаўнай і усходне-славянскай у межах княства, як Францішак Скарыны), альбо да шырокіх сацыяльных станаў (літоўскага і жамойцкага сялянства і мяшчанства, як Марцінас Мажвідас).
Abstract
Printing pioneers of the Grand Duchy of Lithuania in the future are displayed national traditions. These educators have appealed to the broad cultural and religious communities (Ruthenian – the Orthodox and Eastern Slavs within the Grand Duchy, as Francišak Skaryna) or to broad social strata (Lithuanian and Samogitian peasantry and the petty bourgeoisie, as Martynas Mažvydas).
Abstract:
From the first mention of Lithuania in written sources of the 11 th - 12 th centuries, this region appears as a heathen land to which the missionary activity of the Latin Church is headed, supported by the Polish princes, accompanied by the expansionist policy of the princes of Kyiv. But there is also a social dimension of ancient Lithuania. The emergence of odal (allod) property in Lithuania was the reason for the social development to follow the way of strengthening an individual basis.
Keywords: Lithuania, missionary, Odal (Allod), land tenure, legal tradition
Алег Дзярновіч: “Я – за творчую інтэрпрэтацыю гісторыі” (Аляксей Чубат). Апублікавана: 16.11.2015.
Алег Дзярновіч: Нам трэба ўрэшце рэшт паразумецца з уласнай гісторыяй
19.11.2015 | Общество | Яўгенія Бурштын, ЕўраБеларусь
Алег Дзярновіч: Адкуль бяруцца гістарычныя фантомы? (“Размовы Мацкевіча”).
Белсат, 2015.11.20 16:10.
У Гродзенскай вобласці археолагі адкапалі калекцыю старажытных упрыгажэнняў, посуду і рыбалоўных прылад. Знаходкі гавораць, што задоўга да Вялікага Княства Літоўскага тут было прагрэсіўнае пасяленне. Як з дапамогай вады археолагі прымушаюць артэфакты ўсплываць на паверхню - убачыла Юлія Чаргінец.
Месца ўпадзення рэчкі Шляхцянкі ў Кравянку - лакацыя сярэдневяковога і сучаснага цэнтра Крэва. Каб перакрэсліць планы ворагаў на лёгкі захоп, замак узвялі на балоце. Разбураны не ад крыжаносцаў і мангола-татараў - ужо у 20-ым стагоддзі у яго трапіла паўтара мільёна снарадаў.
Вежа была вязніцай для брата Альгерда - Кейстута. Тут жа зроблены крок да канфедэрацыі Польшчы і ВКЛ - створана унія. Замак падымаюць з руін. Папярэдне ж археолагі абследавалі славутасць. Сярод сенсацыйных знаходак - фрэскі, на якіх бачны выявы вачэй. Таксама кельня часу узвядзення замка. Такіх інструментаў на ўсю Беларусь знайшлі толькі у Крэве ды ў Полацку.
Месца гістарычных перамоў і палітычных інтрыг - Крэўскі замак. Тут жа, у гарадзішчы, распачыналася старажытная Літва. З 11-га стагоддзя гэтыя пяціметровыя валы абаранялі людзей, а ў Першую сусветную вайну сталі стратэгічнымі аб'ектамі.
Археолагі два тыдні дакопваліся слой за слоем да 11-га стагоддзя. Пошукі сярэдневяковага паселішча паказалі - Крэва з самага пачатку прэтэндавала на статус горада. Сярэдневяковыя трэнды - шкляныя бранзалеты з Кіева, імпартныя келіхі з арабскай вяззю. Знойдзена матрыца ад караляў - узор, які станавіўся асновай для масавай вытворчасці.
Не толькі модныя аксесуары - адкапалі блешню, прыстасаванне для дзвярэй - хаця бытавыя рэчы, але нават яны арнаментаваныя.
Артэфакты праявілі для большай бачнасці вадой. Сакральны камень на ўваходзе ў гарадзішча быў культавым у язычніцкай веры, з прыходам хрысціянства не знішчаны - адаптаваны. Археолагі гэты палявы сезон заканчваюць, знаходкі чакаюць даследаванні. Пошукі старажытнага Крэва працягнуць - у планах стварыць з мясцовых славутасцей гісторыка-археалагічны запаведнік.
ПУБЛІЧНАЯ ДЫСКУСІЯ
БІТВА ПАД ОРШАЙ ПРАЗ 500 ГОД:
АСАБЛІВАСЦІ НАЦЫЯНАЛЬНЫХ ІНТЭРПРЭТАЦЫЙ
30 траўня, крэатыўная прастора ЦЭХ (праспект Незалежнасці, 58, к.6), 19.00
30 траўня 2014 года ў рамках Трэцяй міжнароднай канферэнцыі Інстытута «Палітычная сфера»: “Войны ў палітычнай і культурнай традыцыі Беларусі і краін Цэнтральна-Усходняй Еўропы” адбудзецца публічная дыскусія на тэму: «Бітва пра Оршай праз 500 год: асаблівасці нацыянальных інтэрпрэтацый».
У 2014 годзе у Беларусі святкуецца 500-годдзе Аршанскай бітвы. Гэта бітва практычна адразу стала сімвалам вайсковага майстэрства Вялікага Княства Літоўскага, яе апісвалі ў хроніках і пра яе стваралі песні.
У пачатку 1990-х гадоў на хвалі нацыянальнага адраджэння пашырылася і традыцыя адзначаць угодкі Аршанскай бітвы як Дзень беларускай вайсковай славы. Гэта не толькі звязвала беларускую нацыянальную ідэю са спадчынай Вялікага Княства, але і дазваляла выбудаваць свой гонар і сваю свядомасць у супрацьпастаўленні пераможаным. Ушанаванне Аршанскай бітвы непазбежна палітызавалася, і на доўгі час яна стала замоўчванай праз афіцыйны дыскурс.
Але разам з тым не знікаюць і пытанні гістарыяграфічнага кшталту – а што мы ведаем дакладна пра гэту бітву? Да гэтага часу гісторыкамі з розных краін абмяркоўваецца ход і масштаб бітвы. Часта гэтыя спрэчкі набываюць зноў сувязь з нацыяльна-палітычным кантэкстам, погляды і тлумачэнні вызначаюцца ў залежнасці ад ідэалагічных пазіцый аўтараў.
У межах дадзенай дыскусіі плануецца звярнуцца зноў да першакрыніцы ўсіх гэтых спрэчак – Аршанскай бітвы. Гісторыкі-спецыялісты абмяркуюць сучасны стан даследаванняў гэтай падзеі, асноўныя канфліктныя кропкі і падыходы да інтэпрэтацыі гэтай перамогі. І не пазбегнуць пытання: як зараз у розных краінах, якія маюць дачыненне да гэтай бітвы (Беларусь, Літва, Расія, Україна), узгадваецца гэта бітва?
Гэтая праблематыка будзе абмяркоўвацца падчас публічнай дыскусіі «Бітва пра Оршай праз 500 год: асаблівасці нацыянальных інтэрпрэтацый», якая абдудзецца 30 траўня 2013 года ў Мінску на пляцоўцы крэатыўнай прасторы ЦЭХ (пр-т Незалежнасці, 58, к.6). Пачатак а 19.00. Уваход вольны!
Арганізатарамі дыскусіі выступілі: Інстытут палітычных даследаванняў «Палітычная сфера»і Лятучы ўніверсітэт.
У якасці дыскутантаў запрошаныя: кандыдат гістарычных навук Алег Дзярновіч (Інстытут гісторыі НАН Беларусі), кандыдат гістарычных навук Аляксандр Казакоў (БДУ), кандыдат гістарычных навук Аляксей Лобін (Палац Кангрэсаў, Санкт-Пецярбург, Расія), кандыдат гістарычных навук Алена Русіна (Інстытут гісторыі Украіны, Украіна).
У Беларусі ж аўтэнтычных копій уласных першых стужак няма. Упершыню мы змаглі пабачыць фільмы са стужак дваццатых гадоў — з усімі іх шурпатасцямі, драпінамі, але і з жывым адчуваннем тае эпохі.
Што гэта за эпоха? Першае дзесяцігоддзе пераможнай савецкай улады з НЭПам, беларусізацыяй і індактрынацыяй радыкальнай версіі марксізму. Стужка «Кастусь Каліноўскі» ідэальна ілюструе гэты супярэчлівы палітыка-ідэалагічны мікст.
Стужка
Фільм «Кастусь Каліноўскі» зняў у 1927 рэжысёр Уладзімір Гардзін (1877—1965), які зрабіў сабе імя ў кінематографе яшчэ ў дарэвалюцыйныя часы. Тое, што ў беларускі фільм быў запрошаны расійскі рэжысёр, зразумела — у Беларусі яшчэ не існавала кінематаграфічнай базы, фільмы здымалі ў Ленінградзе, у памяшканні былога тэатра «Крывое люстэрка» (канал Грыбаедава, 90/2). Беларуская кінастудыя, пазней названая «Савецкая Беларусь», працавала тут да 1939. Тут Гардзін зняў свайго «Каліноўскага». Нямая карціна з расійскамоўнымі тытрамі мела 7 частак, а здымкі адбываліся ў палацах пад Ленінградам.Стужка мае выразны ідэалагічны пасыл. Яе галоўны герой, правадыр сялянскага паўстання, супрацьстаіць як царскім карнікам, так і шляхецкім інсургентам. Непрыняцце Каліноўскім свайго былога атачэння пераносіцца і на былое каханне — у прысутнасці паўстанцаў-сялянаў Кастусь адмаўляецца пазнаць сваю сяброўку Ядзвігу Скірмунт.
Асобныя сцэны фільма вырашаны ў жанры баевіка — з перастрэлкамі і пагонямі, дзеі фільма адбываюцца на фоне прыгожай прыроды і ў атачэнні цікавай архітэктуры.
Гэта касцюміраваны фільм — не так ужо і багата часу прайшло ад звяржэння манархіі, і ўніформа царскай арміі была яшчэ добра вядомая мастакам і акцёрам.
Акцёрскае ядро фільма — гэта сузор’е расійскіх выканаўцаў. У ролі Каліноўскага выступіў Мікалай Сіманаў, панны Ядзвігі — Соф’я Магарыл, пана Сторжынскага — Барыс Ліванаў (бацька «Шэрлака Холмса» Васіля Ліванава). Ці не найлепш прапісаны ў фільме персанаж — Мураўёў-вешальнік у выкананні Кандрата Якаўлева, які меў фенаменальнае падабенства з віленскім генерал-губернатарам.
Нетрывіяльна вырашаны ў фільме эпізод з сабакамі. Вядомы сюжэт — карыкатуры на Мураўёва, дзе ён пададзены ў выглядзе сабакі. Аўтары фільма ўставілі ў стужку сцэну з апрананнем у шляхецкіх сядзібах сабак у мундзіры, якія нагадвалі мундзір генерал-губернатара.
Дзе здымалі Вільню?
У драматургіі фільма адны з самых значных месцаў — фінальныя сцэны смяротнага пакарання Каліноўскага. Паўстанцкі правадыр быў публічна павешаны ў сакавіку 1864 на Лукішскім пляцы ў Вільні. Да павешанняў Мураўёў меў паталагічную схільнасць: многім паўстанцам, асуджаным на высылку ці расстрэл, ён метадычна замяняў кару на павешанне. У тым ліку Каліноўскаму замяніў кулю на пятлю.
Але дзе можна было здымаць Вільню ў 1927-м? Пытанне не пустое. Сама Вільня знаходзілася па польскі бок мяжы, а класіцыстычныя прадмесці Пецярбурга стылёва не пасавалі. У самой БССР, на той момант, толькі тры вялікія месты маглі пасаваць «на ролю» Вільні — пагоркі Віцебска з багатай уніяцкай архітэктурай, гістарычны цэнтр губернскага Магілёва і Мінск.
Той, хто крыху знаёмы з тапаграфіяй Мінска, у сцэнах пакарання Каліноўскага адразу пазнае наш горад. І нават вызначыць месца, дзе стаяла шыбеніца, — Траецкую гару, на якой яшчэ не было Оперы.
З гэтага пагорка мы бачым Верхні горад з Петра-Паўлаўскім саборам, які будзе ўзарваны ў 1936-м, вежамі езуіцкага касцёла (каталіцкай катэдры), касцёла бернардынак (цяпер — кафедральны праваслаўны сабор).
На кару Каліноўскага вязуць з Пішчалаўскага замка — сённяшняй «Валадаркі» — па крывых вулках. Шляхта, якая паліць файкі на балконах, з пагардай адварочваецца ад воза, на якім у кайданах узвышаецца народны герой Кастусь. Габрэі мітусліва замыкаюць свае крамкі на першых паверхах тых жа будынкаў… У другой палове 1920-х гэтыя рэаліі ў Мінску яшчэ існавалі — былі крамкі, даўняя забудова, каваныя краты на гаўбцах, габрэі… Дэкарацыі не спатрэбіліся.
Не адразу, але досыць хутка, да мяне прыйшло разуменне, дзе ж везлі падчас здымак стужкі воз з Каліноўскім. Я ведаў гэтую вулку паводле ацалелых здымкаў, ведаў пра яе паваенны і нядаўні лёс, але не ўяўляў, што яе фільмавалі. Гэта стала для мяне сапраўдным адкрыццём.
Гутарка ідзе пра вуліцу Казьмы і Дзям’яна, ці Казьмадзям’янаўскую, якая ад цяперашняга Свята-Духавага праваслаўнага сабора спускалася да Нямігі і сканчалася каля Менскага замка.
Вуліца на крутым схіле была спланаваная з выразнымі закругленнямі — па крывой траекторыі вазам і карэтам было прасцей адолець пагорак. У фільме вулка, якая сапраўды магла б пасаваць да віленскай тапаграфіі, ажывае. Бачыць сцэны жывой спадчыны Менска было для мяне ці не найбольшым уражаннем ад фільма і ўсяго таго дня.
Вуліца Казьмадзям’янаўская
Казьмадзям’янаўская злучала Верхні горад і раён Замчышча. Назву вуліца атрымала ад праваслаўнага, а потым уніяцкага манастыра Св. Казьмы і Дзям’яна, што некалі знаходзіўся на пагорку, дзе ў 1633 новапрызначаным менскім ваяводаю Аляксандрам Слушкам будзе фундаваны кляштар бернардынак. Слушка перайшоў з кальвінства ў каталіцтва, фундацыя каталіцкага кляштара для яго мела сімвалічнае значэнне.
А манастыр Св. Казьмы і Дзям’яна быў вельмі значным у культурным жыцці Менска — пры ім дзейнічала школа для дзяцей шляхты і мяшчан. Але менскі архімандрыт Афанасій Пакоста вырашыў стварыць новы ўніяцкі рэлігійны цэнтр пры царкве Святога Духа, які б склаў канкурэнцыю праваслаўнаму цэнтру пры царкве Пятра і Паўла. Паступова вакол царквы Святога Духа ўзнік уплывовы ўніяцкі асяродак з мужчынскай і жаночай абіцелямі. Свята-Духаўскі комплекс узводзіўся на Высокім рынку, побач з манастыром Св. Казьмы і Дзям’яна, таму апошні і заняпаў. Але з тапанімікі Менска гэты манастыр не знік, даўшы назву вуліцы.
Манастыр Св. Казьмы і Дзям’яна некалі знаходзіўся на адным канцы вуліцы, а з іншага канца, на Ніжнім рынку, у пачатку XVIII ст. быў узведзены кляштар баніфратаў. Сама невялікая вуліца была шчыльна забудаваная двух- і трохпавярховымі дамамі з крамамі на першых паверхах. Адметныя мураваныя будынкі Казьмадзям’янаўскай мелі ўласныя назвы, напрыклад, Гіндзейская камяніца. З-за крамак, што шчыльна занялі ўвесь схіл, гэты квартал менчукі звалі Цёмныя крамы. Мураваная забудова вуліцы паўстала ў XVIII — першай палове XIX ст., але трасіроўка вуліцы адсылае нас да ранніх часоў, калі пасля вялікага пажару 1547 пачалося будаўніцтва новага гарадскога цэнтра на Верхнім горадзе.
Імя Скарыны
Казьмадзям’янаўская мае яшчэ адну адметнасць — гэта была першая вуліца Мінска, пераназваная ў гонар Францішка Скарыны. Адбылося тое ў 1926.
Але ўжо ў 1933, у выніку згортвання палітыкі беларусізацыі, ёй надалі імя камуністычнага пісьменніка Дзям’яна Беднага. Той ужо быў у няміласці, але для мінскіх уладаў, відаць, значэнне мела сугучнасць назваў — «Казьмадзям’янаўская» і «Дзям’яна Беднага». Трэба было ідэалагічна выверанай выцесніць рэлігійную назву.
Нягледзячы на пераназыванні, да пачатку Другой сусветнай свае гістарычнае аблічча Казьмадзям’янаўская вуліца захоўвала. Яна моцна пацярпела падчас нямецкіх бамбаванняў чэрвеня 1941, пра што сведчаць і здымкі таго часу. Дарэчы, яны добры дакументальны аргумент супраць пашыранага апошнім часам дзіўнага меркавання, што Мінск быў разбураны толькі ў выніку савецкіх бамбаванняў 1943—1944.
Пасля разбору паваенных завалаў на Казьмадзям’янаўскай засталіся тры цэлыя будынкі. Яны былі разбураныя ў 1989 падчас будаўніцтва станцыі метро «Няміга».
Сёння на месцы старажытнай вуліцы — хвалістыя сходы з сістэмаю пляцовак. Мо праекціроўшчыкі спрабавалі стварыць асацыяцыі са старой забудоваю? Што ж, месца пазначана. Магчыма, гарадскія ўлады калі-небудзь вернуцца да ідэі аднаўлення адной з найпрыгажэйшых вулак даўняга Менска.
Для нас жа сюжэты з постаццю Каліноўскага, савецкім кінафільмам і старажытнай вуліцай павучальныя — усё ў гісторыі звязана, і той, хто спрабуе выкінуць з яе нейкую частку, рызыкуе абваліць увесь дом. Але, прынамсі, наша памяць з гэтым не пагодзіцца.
Алег Дзярновіч
Чытаць цалкам http://nn.by/?c=ar&i=120718
Controversy: http://video.arche.by/by/channel/interview/17166
Анатацыя: Шматкампанентная структура ВКЛ неаднаразова была тэмаю даследавання гісторыкаў. Вылучэнне з інтэгральнага цела ВКЛ
такіх культурных і гістарычных рэгіёнаў, як “Літва”, “Русь”, “Жамойць”, стала ўжо гістарыяграфічнай традыцыяй. Больш складанай уяўляецца
справа з размежаваннем беларускага і ўкраінскага сацыякультурнага і сацыялінгвістычнага комплексаў у перыяд XIV–XVII стагоддзяў. Ці магчымая для ранняга перыяду ВКЛ (XIV–XV стагоддзяў) ідэнтыфікацыя
ўкраінскіх і беларускіх моўных і культурных рысаў?
Ключавыя словы: Вялікае Княства Літоўскае, Беларусь, Украіна, этніч насць, мова.
PROBLEMS OF IDENTIFICATION OF BELARUSIAN
AND UKRAINIAN SOCIO-CULTURAL AND SOCIO-
LINGUISTIC COMPLEXES IN THE TERRITORY
OF THE GRAND DUCHY OF LITHUANIA
Abstract: The multicomponent structure of the Grand Duchy of Lithuania (GDL) has repeatedly been a subject of historical research. Separation of the
cultural and historicregions of “Litva,” “Ruś,” “Žamojć” from the integral body of the GDL has already become a historiographical tradition. However, it is more difficult to delimit e Belarusian and Ukrainian sociocultural and sociolinguistic complexes of the sixteenth–seventeenth centuries.
Keywords: Grand Duchy of Lithuania, Belarus, Ukraine, Ethnicity, Language.