I am a historian and a philosopher of history and till my retirement I lectured at Radboud University Nijmegen, The Netherlands Address: Nijmegen, Gelderland, Netherlands
Between Kant and Gadamer. Classical metaphysics of time between an empty and an embodied temporal... more Between Kant and Gadamer. Classical metaphysics of time between an empty and an embodied temporality Entre Kant e Gadamer: metafísica clássica do tempo entre uma temporalidade vazia e uma temporalidade incorporada
In Zeitgärten: Zeitfiguren in der Geschichte der Neuzeit, Lucian Hölscher distinguishes between a... more In Zeitgärten: Zeitfiguren in der Geschichte der Neuzeit, Lucian Hölscher distinguishes between an embodied time and an empty time. Simply put, an embodied time includes histories, while its counterpart includes only dates and chronologies. He prefers the latter, for it offers an alternative to Reinhart Koselleck's idea of different layers of time. According to Hölscher, historians can achieve more unity in history through his empty temporality than through Koselleck's time of various speeds. Hölscher connects time with space to form a framework that, in addition to eras, chronologies, years, dates, and so on, especially includes time patterns, which he calls Zeitfiguren. These time figures form the infrastructure of all kinds of historiography, as Hölscher shows through his analysis of the studies of twenty German and four non-German authors. He exposes patterns such as progress, acceleration, and discontinuity, which form the building blocks of a philosophy of history based on the aforementioned empty time. Despite his criticism of Koselleck's ideas about time layers, Hölscher continues to follow in his footsteps, especially concerning his time of two levels, his future-oriented time, and his analytical, nonlinguistic method, which neglects absolute presuppositions. That's a pity, but what is positive is Hölscher's invention and thorough explanation of time figures.
Besprekingsartikel van Herman Paul en Adriaan van Veldhuizen, Historicism. A Travelling Concept. ... more Besprekingsartikel van Herman Paul en Adriaan van Veldhuizen, Historicism. A Travelling Concept. In deze bundel staan bijdragen over historici uit de 19e en 20e eeuw, die vóór of tegen het historisme zijn.
Narrativism or representationalism is founded on the idea that historical narratives and repres... more Narrativism or representationalism is founded on the idea that historical narratives and representations are 1) true and indivisible wholes, whereof 2) the truth needs to be main- tained, although a narrativist or representationalist whole cannot be confirmed or discon- firmed, and wherein 3) the past is represented in a figurative sense. These fundamental aspects of narrativism have had a positive impact on historiography, but they are also the three reasons why narrativism has neglected historical research and argumentation. To remedy these problems postnarrativism has been evoked. It opts for presentation instead of representation, cutting through all the links between the past and the historiographical product. The product is not a narrative or a representation but a thesis, a proposal to see the past in a special way. The only element postnarrativism wants to retain of narrativ- ism is colligation because it has an argumentative structure based on epistemic values. Postnarrativism leads to knowledge, built on the practice of warranted assertions instead of truth.
My postnarrativism chooses a middle course between a strong narrativism and what I would like to call a “weak,” presentational postnarrativism. I agree with postnarrativists that more attention must be paid to argumentation and research. Moreover, I consider time a neglected issue in narrativism. Nevertheless, I don’t want to give up the three above- mentioned fundamental aspects of it. In my view the assumption of truth with regard to (figurative) representation needs to be maintained, but in a pragmatic, provisional form: a historical narrative or representation can be considered as true as long as it has not been replaced by a better one. Retaining truth and holism, but wanting more room for investigation and argumentation, requires that narrativism’s role in historical research and history-writing be revised. This implies the replacement of the usual research phase by a preparation phase, wherein, next to research, space must be reserved for so-called writing activities. Preparation means the conversion of a germinal narrative or representation into an accomplished whole. Holism occurs in two representational forms: a narrative and a representation. In both forms, research concepts and the associated temporalities become visible under the surface of the narrativist or representational superstructure.
Keywords: narrative, representation, narrativism, representationalism, postnarrativism, postrepresentationalism, retroactive alignment, continuing entities, ideal types
In Europa bestaat in het vak geschiedenis een nauwe relatie tussen het denken over tijd en period... more In Europa bestaat in het vak geschiedenis een nauwe relatie tussen het denken over tijd en periodisering. Er is evenwel een tegenstelling tussen beide. Tijd is mondiaal, maar de vigerende tijdsindeling is uitsluitend Europees. De gebruikelijke reeks Oudheid, Middeleeuwen, Nieuwe en Nieuwste tijd gaat voorbij aan de huidige, globaliserende wereld. Er is behoefte aan een mondiale periodisering. Om die te creëren dienen we wat dieper te duiken in het verschijnsel tijd. De Duitse geschiedtheoreticus Reinhart Koselleck heeft daartoe een aanzet gegeven. Hij stelt allereerst dat we slechts in metaforen over tijd kunnen spreken en ziet de pijl als het meest adequate beeld ervan. Die laat ons een opeenvolging van verleden, heden en toekomst zien. Vervolgens benadrukt Koselleck dat de historische tijd verschilt van de natuurkundige tijd van de klok, de kalender en de chronologie. Hij ziet dit alternatieve tijdsbeeld ontstaan in de achttiende-eeuwse Verlichting. Het wordt gekenmerkt door een beweging van ervaringsruimte naar verwachtingshorizon. Ervaringsruimte heeft betrekking op een verleden, die voor iedere generatie anders is. Dat geldt ook voor de verwachtingen ten aanzien van de toekomst. Bovendien ziet Koselleck modernisering als het voornaamste kenmerk van de huidige tijd. Hij neemt er zelfs een versnelling in waar, waardoor het verleden sneller verdwijnt en de toekomst rapper op ons afkomt. Hij geeft geen blijk daar bezwaar tegen te hebben, wat alles te maken heeft met zijn vooruitgangsdenken, dat hij eveneens ontleent aan de Verlichting. Veel geschiedtheoretici zetten nu vraagtekens bij Koselleck's optimistische denkbeelden. Is de pijl wel een goed beeld voor de hedendaagse historische tijd? Bestaat er wel zoiets als versnelde modernisering? Blijven politieke en maatschappelijke ontwikkelingen niet achter bij de inderdaad accelererende technologie? Is daarom de negentiende eeuw niet veel belangrijker voor ons denken over tijd dan de achttiende? Desondanks blijft Koselleck's historische tijd, bewegend tussen ervaringsruimte en verwachtingshorizon, onaangetast. In de negentiende-eeuw ontstaan drie alternatieven voor die moderniserende tijd. De in Thüringen geboren historicus Ranke, de Franse socioloog De Tocqueville en de Duitse filosoof Nietzsche zijn er de belangrijkste representanten van. Met Ranke verdwijnt in de Romantiek de
Burckhardt’s The civilization of the Renaissance in Italy has been very in uential regarding vie... more Burckhardt’s The civilization of the Renaissance in Italy has been very in uential regarding views on European history from the fteenth to the seventeenth century. It gives the impres- sion that Renaissance Italy was the cultural birthplace of modern Europe. Huizinga’s The Waning of the Middle Ages is that work’s counterpart, stating that Northwest Europe in the same period showed strong medieval features. Both authors agree that Italy was the most modern region in Europe and that the North-West was backward. They also concur in their metaphorical approach and homogeneous temporality. However, their studies contradict re- cent historical research of the past fty years, which has demonstrated a new view of devel- opments in that period, when Europe changed from a Mediterranean-oriented to an Atlantic- oriented continent. This new research reveals new images and new temporalities, making use of a heterogeneous perception of time and focusing on the coevalness of the non-coeval that leads to metonymical images of Italy and Northwest Europe. Thus the development of the old to new research switches from a metaphorical to a metonymical representation in the historiography of the aforementioned period.
Isaiah Berlin and other representatives of historicism have made the Enlightenment and the Counte... more Isaiah Berlin and other representatives of historicism have made the Enlightenment and the Counter-Enlightenment into opposite cultures. The Counter-Enlightenment is a criticism of the Enlightenment from within, so in many respects they overlap. However, with regard to perceptions of time they contradict each other. The times of the Enlightenment lean heavily toward chronology and can be labeled as " empty, " whereas the time perceptions of the Counter-Enlightenment can be called " incarnated " and are identical with historical times. As a consequence the differences between the two temporalities lead necessarily to differences in synchronization.
ABSTRACT
In Time and Narrative, Paul Ricoeur confirms the relationship between time experie... more ABSTRACT
In Time and Narrative, Paul Ricoeur confirms the relationship between time experience and how it is epitomized in a narrative by investigating historiography and fiction. Regard-ing fiction, he explores temporality in three “novels of time 'Zeitromane']: Mrs. Dalloway
by Virginia Woolf, The Magic Mountain by Thomas Mann, and À la recherche du temps perdu by Marcel Proust. Ricoeur perceives the temporalities as homogeneous; however, in my view, the novels contain at least three different temporalities. Mann seeks a new temporality by ironizing a romantic time of rise and fall and Woolf configures a time we can call the simultaneity of the dissimultaneous. In his analysis of Proust’s
À la recherche du temps perdu, Ricoeur explicitly dismisses a Bergsonian approach to temporality. In my opinion, Bergson defends a heterogeneous time that is apparent in Proust’s novel.
Within the philosophy of history the main focus has been on problems regarding the ideal typical ... more Within the philosophy of history the main focus has been on problems regarding the ideal typical division between the sciences and the humanities. However speculation on ideal forms risks neglecting the epistemic problems regarding historical research, writing history and education. Therefore the philosophy of history needs a new dimension by supplementing it with a line of thinking Harry Jansen would like to call the philosophy of history and historiography, in short phh. Very much like the painter Velazquez, who in his Las Meninas invites people to look into the mirror and see themselves as rulers, Harry Jansen wants to invite historians to look into the mirror of historiography and see themselves as users of epistemic tools. This requires the historian to view historical interpretations from a comparative perspective. Historical texts not only inform us about the past, they can also be seen as providing insights into the intellectual operation of historical production. These insights show not only the richness of historiography but above all they provide the historian with the theoretical tools with which that richness can be acquired.
De historicus en zijn bronnen Het is zo klaar als een klontje. Om inzicht te krijgen in het verle... more De historicus en zijn bronnen Het is zo klaar als een klontje. Om inzicht te krijgen in het verleden heeft de historicus bronnen nodig. Op het eerste gezicht lijkt de relatie tussen de historicus en zijn bronnen zowel van zuiver persoonlijke, als ook van zuiver willekeurige aard. De historicus kiest zelf het verleden dat hij wil onderzoeken en moet daarvoor op zoek naar de bronnen die ervoor voorhanden zijn. Veel keuze lijkt hij daarin niet te hebben. In dit artikel wil ik laten zien dat er weliswaar een persoonlijk aspect zit aan de relatie tussen de historicus en zijn bronnen, maar dat er tevens meer algemene kanttekeningen bij te maken zijn. Bronnen zijn namelijk te categoriseren en historici zijn in te delen naar interesses. Bovendien zijn de inhoud van de bron en de interesse van de historicus niet louter individuele aangelegenheden. Samenleving en cultuur oefenen op beide hun invloed uit. De bron is in een bepaalde cultuur of samenleving ontstaan, de historicus leeft meestentijds in een andere. Vooral dat laatste is van belang. Vanaf de professionalisering van de geschiedbeoefening in het begin van de 19 e eeuw is de sociaal-culturele invloed, die de historicus ondergaat aan verandering onderhevig. In de loop van de 19 e en 20 e eeuw zijn drie geschiedtradities ontstaan: een politiekinterpreterende, een maatschappijexplorerende en een cultuurrepresenterende. Die drie tradities zal ik in het navolgende toelichten. Ze zijn van belang omdat ze nog steeds bestaan en hebben geleid tot onderscheiden interesses van historici voor verschillend bronnenmateriaal en tevens voor de uiteenlopende benaderingen ervan. De affiniteit tussen inhoud van de bron en de interesse van de historicus bepaalt voor een deel vanuit welke traditie de historicus de bron zal benaderen. De belangstelling van de historicus is zo gerelateerd aan één van de drie tradities. Dat betekent niet dat de persoon van de historicus altijd vanuit dezelfde traditie werkt. Zo heeft Jonathan Israel in zijn The Dutch Republic. Its rise, greatness and fall 1477-1806 een politiekinterpreterende benadering, en in zijn Radical Enlightenment een cultuurrepresenterende. 1 Het gaat bij deze categorisering om ideaaltypen. Het is zeker niet de bedoeling historici in vakjes te duwen. In het navolgende bespreek ik allereerst de verschillende categorieën bronnen. Vervolgens behandel ik de affiniteit tussen de broninhoud en de interesse van de historicus aan de hand van de drie genoemde tradities. Daarin spelen overigens niet alleen cognitieve, maar ook esthetische aspecten een rol. Tenslotte geef ik een kort overzicht van ontstaan en ontwikkeling van de drie tradities. Dit om te tonen dat de affiniteit tussen aard en inhoud van de bron PAGE 3 1 J. Israel, The Dutch Republic. Its rise, greatness and fall 1477-1806 (Oxford 19984) en idem, Radical Enlightenment. Philosophy and the making of modernity 1650-1750 (Oxford 2001)
Q,,.ruul eccrnomrsche historici hebben in het algcmccn niet zoveel op met r:f cvenementen. Trn ti... more Q,,.ruul eccrnomrsche historici hebben in het algcmccn niet zoveel op met r:f cvenementen. Trn tijde van d-c sdentfic ïnm tn de jaren zcstig, toen de invloed van dc sr-rciale wetenschappen in dc geschiedbeoefening gcwcklig tocflam, werden geaggregeerclc gcgcr.cns, structuren, proccsscn en theorieën belangnjkcr gcacht voor de g5eschiedbeocfcrung dan afzonderlijke gebcurtcnissen. 'Niet het gevai, maar het getal', v'as cle leus. Sindsdien is et veel verandcrd. Het afzcinderlijke evenemcnt is, als bror.r van mcnsclijke er-varing, weer helemaai tcr-ug in het historische bcclrijf. I)oor dc lingutsric Íltm eÍt de esthetiek in dc weteflschapsbeoefening in hct algemeen en de aandacht voor cultuurgeschiedenis cn mictohistorie in het bijzondcr heeft de gebeurtcnis haar plaats in de geschiedbcoefening terugveroverd. t ln dit attrkel u,r1 ik proberen het gca&lÍegeerde feit, zoals dat in cle vorm van de grafiel< gcstalte kdjgt, te rehabilitcrcn. Ik ur1 dat echter docn aan cle hand vafl twcc opmerkelijke gebeurtenissen. De eerstc wordt verteld door Hans l(ellner, een vooraanstaand gcschiedfilosoof van postmotlcrnc snit. De tweede gebcurtenis heb ik uit eigen cr-varing. Ze vond plaats tijdcns mijn afscheid van de afdcling Geschiedenis van war tegcnwoordig de Radboud Universiteit Nijmegen hcet.2 De eerste gebeurtenis I{ellner vcrhaalt hct volgendc. In de zomcr van L985 zaten, in hct toenmalige §(/est-Duitslancl, op dc laatste dag vafl een confcrentie over het geschicdverhaal de declncmers bijeen voor cle slotdiscussie. E,en, niet door I(el1ner met namc gcnoemde, Àustralische geschicdfïosooF slaakte cle vcrzuchting: 'After all, what counts is to get the story straight'. Hij bedoelde daarmee naar all.e waarschijniijkheid I(ellncr is et niet zo duidelijk ovcr-dat het de taak van de historicus is de lezcr een helder verhaal or.-er het verleden voor tc schotelen. Middel hicrbij is zorgr,-uldig en waarheidsgetÍouw onderzoek, waarbij uit dc veelheid en verschcidenheid van gege\rens een fraarc synthese geconstrueerd wordt. Bann, een Rritsc historiograaf, die in zijn publicaties veel wetk maakt van clc strrrcrutele achtergronden van het 1 F. Futets boek The works/top of btstorl urt 1984 rvaadn de ondetgang van vcrhaal en gebeur-tenis in de geschicdschtijr,'ing rvotdt voorspeld kan, vanuit gesclrtedÍilosofrsch gezichtspunt, gezien rvorden ais de vetzuchting van een van de laatste det scientistische Nlohikanen. 2 De hietna volgende beschourvinger hebben niet de bcdoeling eefl exacte w-cergave van de toenmalige discussie te zijn. FIet zijn meer oveiweglflgen naat aar-rleidrng van die bijeenkomst. Voot een adequatc weeÍgàve zie Chiel van den Akkets 'De esthctick van de grafiek. Yerslag r.an hct afschciclssyn.rposium ran FIatry ,lanscn', clclets in dit tiidschdft. De gelijkenis ven miir-r titcl mct clic ven (lhícl bcrlrst o1r tocval oIr-r-risschicn ooli op hct feit clat dr hiclrr:r rvtcr g('ucvcn intt'n,cnlie vlut I)rtul Klc1r vool ons l;r'irlt.rr z('(.f sxillxÍlr wts. r N:t lt:ritl,, r,:rn.ltzt tcLsl li«'lcn lrrrrvt'l lir-'rnl i\rrliclsrnil rrls (lhit.] vrrrr tlt,rr i\l,Llr rrr. rrr rll tl:rt Irlt lrict l,,rirl ()lrr Iilrrrrr l\li(.rrllrrr,lr. lrr t,,r.t , lr, ,l, iil, rr ,rrtl!\',,,r'l'l' , ''" t' tlr'' tll l-' llrl r 'l flr' lrrtl \,r1 "! i llrt l"'llrl l' rrrr,, ' I r', '" I I t' l'tl\ tltl l"l I \,,1r', rr I , llrrt l J',lll1', ll(l llillltl oltt rll vl't'rt'' lt"r tl' 1'r"'lit' l' tt t'tLl r,,,,1rt,,1.,Irrrlrtrrr',.t!r'/r',i"'"tt'ttt('"llrottltlt ltIlltlCt;ltitttlttt'tltlttlrt'rtlrllrliJ't'tl:trltlr' ti:tl lrt.,t.)tlS(l](. lClistctt lricl :tl]t.t.tr llr.'l lrt.rrtlrttl zijrl v;rrr ulrtt,,irrllrlit,, l)l(lllll(.ll ()11(l(.fz()cli cn analysc, tnaat ooli vltll ('('11 'L:ttttltl ttl'rt'i:;tllt' lt't lrtriClit tt' llt 'I achttiende eeuw was de lezer n[)g vcftl'()tlwtl trlct clt'tut'lljlit' tcclrrrtt'lit'r1' l]rrLll'(l('(rl nurrt "a adagium clat de histoti..,r-r]i"ts anclcrs t'nocst tloctl tlttt lt lltlctt zi' tt ' $ i' ' ' eigentlichgewesefl,isdeaandachtvoorhetlitcraircclltct()fischc(,lclll(.lllIll(l(historiografievefd\Venefl.5ZorgwrldigbronnenondetzclckctrwnxÍlI(:i(lS1],('tÍ()tl\\'(. weergave van de historische werkeliiiíeid ziin sinclsdicr-r hct critcritrt., qt'u',rrl'tt voof goede gesckued,schriiving. I(e1her beple_it nieuwe aanclacht vt>r>t'clc r-t'lorit'l' ltt ile geschiedbeoefening. ' Díurto" r.t eni hil biivoorbeclcl clc_ l<cttzc v1111 'l' geschiedschtijvervooreenbepaaldbegrneneindvanzijnvcrhaal'/'tt't''rlcttt Duitse geschiedenis die eindigt in 1g33 Let het aan de macht I<omcn van llitlt r ' t toraal aflders uitzien,Iur, ""í D,itse geschiedenis die cindigt mct tlc l'll't'ulr t'"ttt 1ggg. Dat is voornameliik een retoris.É. .. geefl inhoudelijkc aaflgclcudrlrcitl l)r' eeÍste zal eefl meer traisch, de tweede een meer vreugclevol vcrl.,1''r ''t'""t'"' ltt navolging van White f-'Ïa ni ook k-unnen .sPleken van ecn mcc(tr:a!'isch(' cn t'('rr meer romanti.che lrrtrige.u í"rd", be.pre"ki hii het figuratievc taalgclrrLril< vrttr '' historicus in de vorm van organologlsche metaforen als ur.ci, bl.ci ctr vt'rr"rl' naruurmetafoten als herfsttil, .J1t",,,".tg of dageraad, en didactischc' t't'tt:tafirtctr rtl.r ,clio, de leermeesteres, of ,í. i"s.en vun de geschiedenis'. voor l(cllncr is tiict lrrt documentuithetarchief,maarder"toriek.leeigenliikebtrllvllclcgcsclrit..l schrijving.Àrchiefbronnenzljngeengarantrevooreerrwetkeliil<hciclsvisicclictlrl,rl' is. Kellner stemt in-"i ."r.ritJpruuli'rrrn de mediëviste Nanc), l)attuct:'Arcltiv''r' containmanyinterest*gtt,l,,g.,buttruthisnotincludedatrrtlngthcnr,.ltr.lr. geschiedschrijving gaat i"' U4 hem daarom riet zozeet om wccrlravc varr (l(' waarheid van een veÍIeden werke}iikheid, ÍÍ\aaf om actieve c()l'}tcm1]latle ()1lllll,lll eeflwerkeliikheiddie.,it",uu..],chaot.ischisenzondetbetekcnrs.[ntliclctir'r. contemplatie-hierklinktclestemvaflNietzsche-moethetfetorischcalsccnvltlt de beiangriikste werktuigen van de historicus mee betÍokkcn wotclcn' l)r' geschiedvisie ,rur. RuÀ i,,et iÍlg"r.,ild worden voof die van dc flkrsotif vatr r[' {J n7e i tge m à s s e B e tra c h Íu nge n' Thereisnostorythere(osts.I{ellner)tobegottenstraight;anyst()Íymltsl afiseoftheactofcontemplation.Tounderstandhistoryintlriswayistttl(lr, teject those wofks which àake claims to tealistic rcprescntations lrtst'cl tq-r.tr authotiryofdocumentarySoufces;itisrathertoreadthctrrir.ràwnyttill revealsthattheirauthofiqlisacreationeffectedwirlrclt]rcts()LtrL:('li. J r Fi. I{c1het, Lowtra,ge and hi'rtaricrtl ïcPNt?n/1t/i0tt (§/isc'('rl:rrr l')S{)1 l'rll rr t ('r'r tlr ltrl trtL I lenkrns, Thepa:lnodern hun'y l'"r1"1t''1''tt1t'n' Nttu Y.tli 1()97) l2'i I ts' '111111111 | il) I iI i ln Ncclc6ancl Leeft i\nkeí-smit,r1',"t. tlcrgr.lijls !,.(. §(,7(.lr r()(. lrrl lr.r srrr.rl,r,t r:rtt | " lJcrrL.ls lrt.lit,llc tlat stiil g*" f,,^'1ri1.1r.,,.,i ,,,,,r tlc rv.rrrlrti,i 'irr lr(r lrrst,)lr:' It "tt'l' t "l n,,, lt ,t,ttt rvtlk s't'lclrscll"f i"iilf' t"ttit"t'"lt o.l' (ittll((l(l rlll : l'll '\rrl'r'tr't1111 1lri r('r,r.rl,\ 'rrr,ll)t)r lrrrt)(l(1"''i'i'.i":h ttlll'irr:.,!lttltrtt/trrtrhttr ltrrl'trt'tr'r'lrt li / 'l()''.rlrl'r'rr 'll ' l l .r,1. rr \\ lrrr. \/,,/,1/,ri lt,t'1t.
Harry JanseR Exploratle en (relPresentatie De ongemakkellJke verhouding tussen sociaal-economisch... more Harry JanseR Exploratle en (relPresentatie De ongemakkellJke verhouding tussen sociaal-economische en postmoderne geschiedschrijving I should be surprised if a historian learned from the study of philosophy how to Ae a AettUn;ffi I let kan niet ontkend worden dat er een zekere animositeit bestaat l-ltur..n historici die zich willen scharen onder de postmoderne banier van de linguistíc turn en de meeste sociaal-economische historici. De vraag is natuurlijk waar die vijandigheid vandaan komt' In een aantal opzichten onderscheidt de geschiedopvatting van de sociaal-economische historicus zich van die van de postmoderne. Allereerst hebben beiden verschillende opvattingen over de relatie tussen de historicus en het door haar/hem te onderzoeken verleden. Ten tweede verschillen hun opvattingen over de relatie tussen een meer algemene historische cultuur en de specifieke geschiedenis als wetenschap. Ten derde is er verschil in opvattingen over discontinuiteit in de historisch ontwikkeling. Ten slotte is er een onderscheid in de omschrijving van het onderzoeksobject. Al deze verschillen houden verband met een verschil in de aard van de wetenschappelijke geschiedbeoefening. Voor de postmoderne denker en historicus is de geschiedenis een cultuur, voor de sociaal-economische historicus is geschiedenis een maatschappijwetenschap' De animositeit tussen sociaal-economische historici en historici van de linguistic turn mag overigens niet overdreven worden. We zullen zien dat er zelfs enige gemeenschappelijkheden te signaleren vallen, zowel wat hun beider werkelijkheidsopvatting betreft, als wat de relatie aangaat tussen taal en werkelijkheid. Dat is een goede zaak, want geschiedenis is een vak van feit en fictie, van werkelijkheid en taal, van argument en verbeelding. De ene historicus zal meer de verbeelding zoeken de ander het argument, maar beide aspecten kunnen niet gemist worden. Sociaal-economische historici staan vooral aan de kant van het argument, postmodernen leggen prioriteit bij de verbeelding. Zo vertegenwoordigen beiden de twee uitersten van het spectrum waartussen de historische muze zich beweegt. Naast en in het noodzakelijke debat kunnen ze ook van elkaar leren. In het navolgende zullen eerst de verschillen toegelicht worden om duidelijk zicht te krijgen op het debat' Vervolgens zullen a t R. Rorty, 'Afterword', in: A. Rigby en J. Leerssen, HistorÍans and social values (Amster-dam 2000) 197. ET.VT 25 (2006) tB7-202 IUI
Braudels drie tijdlagen en de paradox van eeÍr dubbele en toch enkelvoudige In Prousts À ld reche... more Braudels drie tijdlagen en de paradox van eeÍr dubbele en toch enkelvoudige In Prousts À ld recherche du temps perdubeleeft het ik-personàge een uitgebreid assor-timent aan tijdservaring5en.' Hr.; hervindt verloren tijd, ontdekt de scheppingskracht van de destructieve tijd, ervaart de vluchtigheid van het moment maar ook de trage tijd van het wachten. Deze tijdservaringen bevrijden hern van de'normale' trjdsorde, van wat de auteur ook wel de'abstracte tijd'noemt'' In het navolgende kornt die'gewone'tijdsorde aan bod in de vorm van een objectie-ve tr.1d. Het gaat hier om een tijd(servaring) gebonden ààn objecten als klokken, zon-newijzers, zandlopers of zelfs hemellichamen. Daarnaast en daartegenover stààt de subjectieve tijd; een tijd gebonden aan subjecten met hun persoonlijke ervaringen. Dat is de tr.ld die in Prousts werk centraal staat.We spreken echter nooit in objectie-ve of subjectieve termen over de tgd; we zeggen'het is tijd om te gaen'of 'het is de hoogste tr.ld', dat wil zeggen we gebruiken steeds het enkelvoud als we de tijd ter spra-ke brengen, zonder te preciserel ofhet om objectieve ofsubjectieve tijd gaat. Het bestaan van een paradox van twee'tr.lden'terwgl we toch van'de'tijd in het enkelvoud spreken, is voor veel filoso1èn aanleiding tot speculatie €leweest. Zo is het een beiangrijk probleem in het grote werk van de Franse filosoof Ricoeur in zijn Time antl narratiye.' In de vorm van een narratieve tijd probeert Ricoeur de paradox van de {ubbele en toch enkelvoudige tijd te verhelderen. Bij die narratieve t5d speelt het geschie<lverhaal en met name de geschiedschrijving van tsrar-rdel een belangrijke rol. Dat lijkt verrassend omdat Braudel zijn geschiedschrijving nooit rls verhalend sepresenteerd heeft. Integendeel: hij opponeerde met zijn werk juist tegen de poli-tiek-evenementiële en verhalende geschiedschrijving vrrl voorgrngers als Langlois en Seignobos. Naast Ricoeur hebben ook Kellner en Ankersrnit op het verhalende karakter van Braudels geschiedschrijving gewezen.' Het narratieve karakter van Braudels geschiedschrijving behoeft ons rninder te ver-bazen dan het verschil in tijdsopvatting dat ermee verband houdt. Daarom zal dit arti-kel zich niet zozeer met de verhalende aspecten van Braudels geschiedschrgving bezig 1 Dit artikel is de berverking van een voordracht die ik op 17 mei2OO2 rn lJtrecht gehou.len heb voor het iandelijk platforn'Historiografie en geschiedtheorie'. Ik clank hierbij rnevr. drA.Janssens, drA. Bots en tlrs. Ch. r,an den Akker voor hun comilrentaar op een eerdere versie van clit artikel. 2 M. Proust, ht searth.frtr lost time.T'írue regainedYl (trans1. À. Ma-vor, T. Kihnartrn; rer'. D. Enright Nerv York 1999) 26.1. Proust spreekt niet van'normale'trjdsorclc, Ínààr van trjdsorcle zon,ler nreer. 3 P. Ricoeur, Tërnps et rlrít I, II en III (Paris 1983 1985) In cleze tekst rs de Engelse vertaling van K. Bla mey en D. Pellauer gebruikt: 'I'ime arul nnrrative 1,2 en 3 (CJhicago 19U1 1988) 4 H. Kellner, Ldnguage dnd hístoid rcpresentdtíL)n. CctÍing tlLe stttry trooked (Maddison 1989) en ER. Ànkersmi.t, Ndrrative logit.Asenantitanalysísof thchistorian'slanguage (DenHa:g 1983) FIarry Jarrsen Braudels drie tij< houden als w-el van die tijdsopr-De een legt met ve trjd. Ricoeur te confronteren zien van de tr.ld tijd in het algeu Voor de geschir bestaan van t\\-c geschiedschrrjr-rr geschiedschrijvrr chronologie bor chronologie dan chronologie het dat strikt chron< nieken kennen. lrog een dergelr geschiedschrijr.ir intrige. Het is de-jectieve tijd gest; \.an zijn these g qegeven dat iede halende compoll lnentatie van het Je rntrige vormr rische beschous-r-rge artikel ook iomplementaire rchrijving te verr On;rcrrElu. De overvloed :rar :,erdu de objecti Ge-r/all-ervaring relgrond van ee-'onijn naar de a r)r'orist de subjec-rren, dagen, rnaa :en. maar kan a1 ...in het eind van Dit komt overee jectieve tijd, en 1 tirne can be arri, zie ook de Cr-tt,, relatie tussen r,ot Proust, In scanli-512 TtjdschrtJt loor (]esiliedenís,jrg. 116, rrr. 4, 2003, p.512-527
The question ‘what is the city’ raised by Martindale in his edition of Max Weber'sThe Cityis ... more The question ‘what is the city’ raised by Martindale in his edition of Max Weber'sThe Cityis an omnipresent one in urban history. This analysis of urban historiography since 1840 explores two definitional strands, each with many theoretical dimensions. The first is a somewhat self-contained conception of the city and relies on rural-urban contrasts; the second is a more open conceptualization of the city. The article tries to unravel the different approaches rather than preferring one approach to the other
Between Kant and Gadamer. Classical metaphysics of time between an empty and an embodied temporal... more Between Kant and Gadamer. Classical metaphysics of time between an empty and an embodied temporality Entre Kant e Gadamer: metafísica clássica do tempo entre uma temporalidade vazia e uma temporalidade incorporada
In Zeitgärten: Zeitfiguren in der Geschichte der Neuzeit, Lucian Hölscher distinguishes between a... more In Zeitgärten: Zeitfiguren in der Geschichte der Neuzeit, Lucian Hölscher distinguishes between an embodied time and an empty time. Simply put, an embodied time includes histories, while its counterpart includes only dates and chronologies. He prefers the latter, for it offers an alternative to Reinhart Koselleck's idea of different layers of time. According to Hölscher, historians can achieve more unity in history through his empty temporality than through Koselleck's time of various speeds. Hölscher connects time with space to form a framework that, in addition to eras, chronologies, years, dates, and so on, especially includes time patterns, which he calls Zeitfiguren. These time figures form the infrastructure of all kinds of historiography, as Hölscher shows through his analysis of the studies of twenty German and four non-German authors. He exposes patterns such as progress, acceleration, and discontinuity, which form the building blocks of a philosophy of history based on the aforementioned empty time. Despite his criticism of Koselleck's ideas about time layers, Hölscher continues to follow in his footsteps, especially concerning his time of two levels, his future-oriented time, and his analytical, nonlinguistic method, which neglects absolute presuppositions. That's a pity, but what is positive is Hölscher's invention and thorough explanation of time figures.
Besprekingsartikel van Herman Paul en Adriaan van Veldhuizen, Historicism. A Travelling Concept. ... more Besprekingsartikel van Herman Paul en Adriaan van Veldhuizen, Historicism. A Travelling Concept. In deze bundel staan bijdragen over historici uit de 19e en 20e eeuw, die vóór of tegen het historisme zijn.
Narrativism or representationalism is founded on the idea that historical narratives and repres... more Narrativism or representationalism is founded on the idea that historical narratives and representations are 1) true and indivisible wholes, whereof 2) the truth needs to be main- tained, although a narrativist or representationalist whole cannot be confirmed or discon- firmed, and wherein 3) the past is represented in a figurative sense. These fundamental aspects of narrativism have had a positive impact on historiography, but they are also the three reasons why narrativism has neglected historical research and argumentation. To remedy these problems postnarrativism has been evoked. It opts for presentation instead of representation, cutting through all the links between the past and the historiographical product. The product is not a narrative or a representation but a thesis, a proposal to see the past in a special way. The only element postnarrativism wants to retain of narrativ- ism is colligation because it has an argumentative structure based on epistemic values. Postnarrativism leads to knowledge, built on the practice of warranted assertions instead of truth.
My postnarrativism chooses a middle course between a strong narrativism and what I would like to call a “weak,” presentational postnarrativism. I agree with postnarrativists that more attention must be paid to argumentation and research. Moreover, I consider time a neglected issue in narrativism. Nevertheless, I don’t want to give up the three above- mentioned fundamental aspects of it. In my view the assumption of truth with regard to (figurative) representation needs to be maintained, but in a pragmatic, provisional form: a historical narrative or representation can be considered as true as long as it has not been replaced by a better one. Retaining truth and holism, but wanting more room for investigation and argumentation, requires that narrativism’s role in historical research and history-writing be revised. This implies the replacement of the usual research phase by a preparation phase, wherein, next to research, space must be reserved for so-called writing activities. Preparation means the conversion of a germinal narrative or representation into an accomplished whole. Holism occurs in two representational forms: a narrative and a representation. In both forms, research concepts and the associated temporalities become visible under the surface of the narrativist or representational superstructure.
Keywords: narrative, representation, narrativism, representationalism, postnarrativism, postrepresentationalism, retroactive alignment, continuing entities, ideal types
In Europa bestaat in het vak geschiedenis een nauwe relatie tussen het denken over tijd en period... more In Europa bestaat in het vak geschiedenis een nauwe relatie tussen het denken over tijd en periodisering. Er is evenwel een tegenstelling tussen beide. Tijd is mondiaal, maar de vigerende tijdsindeling is uitsluitend Europees. De gebruikelijke reeks Oudheid, Middeleeuwen, Nieuwe en Nieuwste tijd gaat voorbij aan de huidige, globaliserende wereld. Er is behoefte aan een mondiale periodisering. Om die te creëren dienen we wat dieper te duiken in het verschijnsel tijd. De Duitse geschiedtheoreticus Reinhart Koselleck heeft daartoe een aanzet gegeven. Hij stelt allereerst dat we slechts in metaforen over tijd kunnen spreken en ziet de pijl als het meest adequate beeld ervan. Die laat ons een opeenvolging van verleden, heden en toekomst zien. Vervolgens benadrukt Koselleck dat de historische tijd verschilt van de natuurkundige tijd van de klok, de kalender en de chronologie. Hij ziet dit alternatieve tijdsbeeld ontstaan in de achttiende-eeuwse Verlichting. Het wordt gekenmerkt door een beweging van ervaringsruimte naar verwachtingshorizon. Ervaringsruimte heeft betrekking op een verleden, die voor iedere generatie anders is. Dat geldt ook voor de verwachtingen ten aanzien van de toekomst. Bovendien ziet Koselleck modernisering als het voornaamste kenmerk van de huidige tijd. Hij neemt er zelfs een versnelling in waar, waardoor het verleden sneller verdwijnt en de toekomst rapper op ons afkomt. Hij geeft geen blijk daar bezwaar tegen te hebben, wat alles te maken heeft met zijn vooruitgangsdenken, dat hij eveneens ontleent aan de Verlichting. Veel geschiedtheoretici zetten nu vraagtekens bij Koselleck's optimistische denkbeelden. Is de pijl wel een goed beeld voor de hedendaagse historische tijd? Bestaat er wel zoiets als versnelde modernisering? Blijven politieke en maatschappelijke ontwikkelingen niet achter bij de inderdaad accelererende technologie? Is daarom de negentiende eeuw niet veel belangrijker voor ons denken over tijd dan de achttiende? Desondanks blijft Koselleck's historische tijd, bewegend tussen ervaringsruimte en verwachtingshorizon, onaangetast. In de negentiende-eeuw ontstaan drie alternatieven voor die moderniserende tijd. De in Thüringen geboren historicus Ranke, de Franse socioloog De Tocqueville en de Duitse filosoof Nietzsche zijn er de belangrijkste representanten van. Met Ranke verdwijnt in de Romantiek de
Burckhardt’s The civilization of the Renaissance in Italy has been very in uential regarding vie... more Burckhardt’s The civilization of the Renaissance in Italy has been very in uential regarding views on European history from the fteenth to the seventeenth century. It gives the impres- sion that Renaissance Italy was the cultural birthplace of modern Europe. Huizinga’s The Waning of the Middle Ages is that work’s counterpart, stating that Northwest Europe in the same period showed strong medieval features. Both authors agree that Italy was the most modern region in Europe and that the North-West was backward. They also concur in their metaphorical approach and homogeneous temporality. However, their studies contradict re- cent historical research of the past fty years, which has demonstrated a new view of devel- opments in that period, when Europe changed from a Mediterranean-oriented to an Atlantic- oriented continent. This new research reveals new images and new temporalities, making use of a heterogeneous perception of time and focusing on the coevalness of the non-coeval that leads to metonymical images of Italy and Northwest Europe. Thus the development of the old to new research switches from a metaphorical to a metonymical representation in the historiography of the aforementioned period.
Isaiah Berlin and other representatives of historicism have made the Enlightenment and the Counte... more Isaiah Berlin and other representatives of historicism have made the Enlightenment and the Counter-Enlightenment into opposite cultures. The Counter-Enlightenment is a criticism of the Enlightenment from within, so in many respects they overlap. However, with regard to perceptions of time they contradict each other. The times of the Enlightenment lean heavily toward chronology and can be labeled as " empty, " whereas the time perceptions of the Counter-Enlightenment can be called " incarnated " and are identical with historical times. As a consequence the differences between the two temporalities lead necessarily to differences in synchronization.
ABSTRACT
In Time and Narrative, Paul Ricoeur confirms the relationship between time experie... more ABSTRACT
In Time and Narrative, Paul Ricoeur confirms the relationship between time experience and how it is epitomized in a narrative by investigating historiography and fiction. Regard-ing fiction, he explores temporality in three “novels of time 'Zeitromane']: Mrs. Dalloway
by Virginia Woolf, The Magic Mountain by Thomas Mann, and À la recherche du temps perdu by Marcel Proust. Ricoeur perceives the temporalities as homogeneous; however, in my view, the novels contain at least three different temporalities. Mann seeks a new temporality by ironizing a romantic time of rise and fall and Woolf configures a time we can call the simultaneity of the dissimultaneous. In his analysis of Proust’s
À la recherche du temps perdu, Ricoeur explicitly dismisses a Bergsonian approach to temporality. In my opinion, Bergson defends a heterogeneous time that is apparent in Proust’s novel.
Within the philosophy of history the main focus has been on problems regarding the ideal typical ... more Within the philosophy of history the main focus has been on problems regarding the ideal typical division between the sciences and the humanities. However speculation on ideal forms risks neglecting the epistemic problems regarding historical research, writing history and education. Therefore the philosophy of history needs a new dimension by supplementing it with a line of thinking Harry Jansen would like to call the philosophy of history and historiography, in short phh. Very much like the painter Velazquez, who in his Las Meninas invites people to look into the mirror and see themselves as rulers, Harry Jansen wants to invite historians to look into the mirror of historiography and see themselves as users of epistemic tools. This requires the historian to view historical interpretations from a comparative perspective. Historical texts not only inform us about the past, they can also be seen as providing insights into the intellectual operation of historical production. These insights show not only the richness of historiography but above all they provide the historian with the theoretical tools with which that richness can be acquired.
De historicus en zijn bronnen Het is zo klaar als een klontje. Om inzicht te krijgen in het verle... more De historicus en zijn bronnen Het is zo klaar als een klontje. Om inzicht te krijgen in het verleden heeft de historicus bronnen nodig. Op het eerste gezicht lijkt de relatie tussen de historicus en zijn bronnen zowel van zuiver persoonlijke, als ook van zuiver willekeurige aard. De historicus kiest zelf het verleden dat hij wil onderzoeken en moet daarvoor op zoek naar de bronnen die ervoor voorhanden zijn. Veel keuze lijkt hij daarin niet te hebben. In dit artikel wil ik laten zien dat er weliswaar een persoonlijk aspect zit aan de relatie tussen de historicus en zijn bronnen, maar dat er tevens meer algemene kanttekeningen bij te maken zijn. Bronnen zijn namelijk te categoriseren en historici zijn in te delen naar interesses. Bovendien zijn de inhoud van de bron en de interesse van de historicus niet louter individuele aangelegenheden. Samenleving en cultuur oefenen op beide hun invloed uit. De bron is in een bepaalde cultuur of samenleving ontstaan, de historicus leeft meestentijds in een andere. Vooral dat laatste is van belang. Vanaf de professionalisering van de geschiedbeoefening in het begin van de 19 e eeuw is de sociaal-culturele invloed, die de historicus ondergaat aan verandering onderhevig. In de loop van de 19 e en 20 e eeuw zijn drie geschiedtradities ontstaan: een politiekinterpreterende, een maatschappijexplorerende en een cultuurrepresenterende. Die drie tradities zal ik in het navolgende toelichten. Ze zijn van belang omdat ze nog steeds bestaan en hebben geleid tot onderscheiden interesses van historici voor verschillend bronnenmateriaal en tevens voor de uiteenlopende benaderingen ervan. De affiniteit tussen inhoud van de bron en de interesse van de historicus bepaalt voor een deel vanuit welke traditie de historicus de bron zal benaderen. De belangstelling van de historicus is zo gerelateerd aan één van de drie tradities. Dat betekent niet dat de persoon van de historicus altijd vanuit dezelfde traditie werkt. Zo heeft Jonathan Israel in zijn The Dutch Republic. Its rise, greatness and fall 1477-1806 een politiekinterpreterende benadering, en in zijn Radical Enlightenment een cultuurrepresenterende. 1 Het gaat bij deze categorisering om ideaaltypen. Het is zeker niet de bedoeling historici in vakjes te duwen. In het navolgende bespreek ik allereerst de verschillende categorieën bronnen. Vervolgens behandel ik de affiniteit tussen de broninhoud en de interesse van de historicus aan de hand van de drie genoemde tradities. Daarin spelen overigens niet alleen cognitieve, maar ook esthetische aspecten een rol. Tenslotte geef ik een kort overzicht van ontstaan en ontwikkeling van de drie tradities. Dit om te tonen dat de affiniteit tussen aard en inhoud van de bron PAGE 3 1 J. Israel, The Dutch Republic. Its rise, greatness and fall 1477-1806 (Oxford 19984) en idem, Radical Enlightenment. Philosophy and the making of modernity 1650-1750 (Oxford 2001)
Q,,.ruul eccrnomrsche historici hebben in het algcmccn niet zoveel op met r:f cvenementen. Trn ti... more Q,,.ruul eccrnomrsche historici hebben in het algcmccn niet zoveel op met r:f cvenementen. Trn tijde van d-c sdentfic ïnm tn de jaren zcstig, toen de invloed van dc sr-rciale wetenschappen in dc geschiedbeoefening gcwcklig tocflam, werden geaggregeerclc gcgcr.cns, structuren, proccsscn en theorieën belangnjkcr gcacht voor de g5eschiedbeocfcrung dan afzonderlijke gebcurtcnissen. 'Niet het gevai, maar het getal', v'as cle leus. Sindsdien is et veel verandcrd. Het afzcinderlijke evenemcnt is, als bror.r van mcnsclijke er-varing, weer helemaai tcr-ug in het historische bcclrijf. I)oor dc lingutsric Íltm eÍt de esthetiek in dc weteflschapsbeoefening in hct algemeen en de aandacht voor cultuurgeschiedenis cn mictohistorie in het bijzondcr heeft de gebeurtcnis haar plaats in de geschiedbcoefening terugveroverd. t ln dit attrkel u,r1 ik proberen het gca&lÍegeerde feit, zoals dat in cle vorm van de grafiel< gcstalte kdjgt, te rehabilitcrcn. Ik ur1 dat echter docn aan cle hand vafl twcc opmerkelijke gebeurtenissen. De eerstc wordt verteld door Hans l(ellner, een vooraanstaand gcschiedfilosoof van postmotlcrnc snit. De tweede gebcurtenis heb ik uit eigen cr-varing. Ze vond plaats tijdcns mijn afscheid van de afdcling Geschiedenis van war tegcnwoordig de Radboud Universiteit Nijmegen hcet.2 De eerste gebeurtenis I{ellner vcrhaalt hct volgendc. In de zomcr van L985 zaten, in hct toenmalige §(/est-Duitslancl, op dc laatste dag vafl een confcrentie over het geschicdverhaal de declncmers bijeen voor cle slotdiscussie. E,en, niet door I(el1ner met namc gcnoemde, Àustralische geschicdfïosooF slaakte cle vcrzuchting: 'After all, what counts is to get the story straight'. Hij bedoelde daarmee naar all.e waarschijniijkheid I(ellncr is et niet zo duidelijk ovcr-dat het de taak van de historicus is de lezcr een helder verhaal or.-er het verleden voor tc schotelen. Middel hicrbij is zorgr,-uldig en waarheidsgetÍouw onderzoek, waarbij uit dc veelheid en verschcidenheid van gege\rens een fraarc synthese geconstrueerd wordt. Bann, een Rritsc historiograaf, die in zijn publicaties veel wetk maakt van clc strrrcrutele achtergronden van het 1 F. Futets boek The works/top of btstorl urt 1984 rvaadn de ondetgang van vcrhaal en gebeur-tenis in de geschicdschtijr,'ing rvotdt voorspeld kan, vanuit gesclrtedÍilosofrsch gezichtspunt, gezien rvorden ais de vetzuchting van een van de laatste det scientistische Nlohikanen. 2 De hietna volgende beschourvinger hebben niet de bcdoeling eefl exacte w-cergave van de toenmalige discussie te zijn. FIet zijn meer oveiweglflgen naat aar-rleidrng van die bijeenkomst. Voot een adequatc weeÍgàve zie Chiel van den Akkets 'De esthctick van de grafiek. Yerslag r.an hct afschciclssyn.rposium ran FIatry ,lanscn', clclets in dit tiidschdft. De gelijkenis ven miir-r titcl mct clic ven (lhícl bcrlrst o1r tocval oIr-r-risschicn ooli op hct feit clat dr hiclrr:r rvtcr g('ucvcn intt'n,cnlie vlut I)rtul Klc1r vool ons l;r'irlt.rr z('(.f sxillxÍlr wts. r N:t lt:ritl,, r,:rn.ltzt tcLsl li«'lcn lrrrrvt'l lir-'rnl i\rrliclsrnil rrls (lhit.] vrrrr tlt,rr i\l,Llr rrr. rrr rll tl:rt Irlt lrict l,,rirl ()lrr Iilrrrrr l\li(.rrllrrr,lr. lrr t,,r.t , lr, ,l, iil, rr ,rrtl!\',,,r'l'l' , ''" t' tlr'' tll l-' llrl r 'l flr' lrrtl \,r1 "! i llrt l"'llrl l' rrrr,, ' I r', '" I I t' l'tl\ tltl l"l I \,,1r', rr I , llrrt l J',lll1', ll(l llillltl oltt rll vl't'rt'' lt"r tl' 1'r"'lit' l' tt t'tLl r,,,,1rt,,1.,Irrrlrtrrr',.t!r'/r',i"'"tt'ttt('"llrottltlt ltIlltlCt;ltitttlttt'tltlttlrt'rtlrllrliJ't'tl:trltlr' ti:tl lrt.,t.)tlS(l](. lClistctt lricl :tl]t.t.tr llr.'l lrt.rrtlrttl zijrl v;rrr ulrtt,,irrllrlit,, l)l(lllll(.ll ()11(l(.fz()cli cn analysc, tnaat ooli vltll ('('11 'L:ttttltl ttl'rt'i:;tllt' lt't lrtriClit tt' llt 'I achttiende eeuw was de lezer n[)g vcftl'()tlwtl trlct clt'tut'lljlit' tcclrrrtt'lit'r1' l]rrLll'(l('(rl nurrt "a adagium clat de histoti..,r-r]i"ts anclcrs t'nocst tloctl tlttt lt lltlctt zi' tt ' $ i' ' ' eigentlichgewesefl,isdeaandachtvoorhetlitcraircclltct()fischc(,lclll(.lllIll(l(historiografievefd\Venefl.5ZorgwrldigbronnenondetzclckctrwnxÍlI(:i(lS1],('tÍ()tl\\'(. weergave van de historische werkeliiiíeid ziin sinclsdicr-r hct critcritrt., qt'u',rrl'tt voof goede gesckued,schriiving. I(e1her beple_it nieuwe aanclacht vt>r>t'clc r-t'lorit'l' ltt ile geschiedbeoefening. ' Díurto" r.t eni hil biivoorbeclcl clc_ l<cttzc v1111 'l' geschiedschtijvervooreenbepaaldbegrneneindvanzijnvcrhaal'/'tt't''rlcttt Duitse geschiedenis die eindigt in 1g33 Let het aan de macht I<omcn van llitlt r ' t toraal aflders uitzien,Iur, ""í D,itse geschiedenis die cindigt mct tlc l'll't'ulr t'"ttt 1ggg. Dat is voornameliik een retoris.É. .. geefl inhoudelijkc aaflgclcudrlrcitl l)r' eeÍste zal eefl meer traisch, de tweede een meer vreugclevol vcrl.,1''r ''t'""t'"' ltt navolging van White f-'Ïa ni ook k-unnen .sPleken van ecn mcc(tr:a!'isch(' cn t'('rr meer romanti.che lrrtrige.u í"rd", be.pre"ki hii het figuratievc taalgclrrLril< vrttr '' historicus in de vorm van organologlsche metaforen als ur.ci, bl.ci ctr vt'rr"rl' naruurmetafoten als herfsttil, .J1t",,,".tg of dageraad, en didactischc' t't'tt:tafirtctr rtl.r ,clio, de leermeesteres, of ,í. i"s.en vun de geschiedenis'. voor l(cllncr is tiict lrrt documentuithetarchief,maarder"toriek.leeigenliikebtrllvllclcgcsclrit..l schrijving.Àrchiefbronnenzljngeengarantrevooreerrwetkeliil<hciclsvisicclictlrl,rl' is. Kellner stemt in-"i ."r.ritJpruuli'rrrn de mediëviste Nanc), l)attuct:'Arcltiv''r' containmanyinterest*gtt,l,,g.,buttruthisnotincludedatrrtlngthcnr,.ltr.lr. geschiedschrijving gaat i"' U4 hem daarom riet zozeet om wccrlravc varr (l(' waarheid van een veÍIeden werke}iikheid, ÍÍ\aaf om actieve c()l'}tcm1]latle ()1lllll,lll eeflwerkeliikheiddie.,it",uu..],chaot.ischisenzondetbetekcnrs.[ntliclctir'r. contemplatie-hierklinktclestemvaflNietzsche-moethetfetorischcalsccnvltlt de beiangriikste werktuigen van de historicus mee betÍokkcn wotclcn' l)r' geschiedvisie ,rur. RuÀ i,,et iÍlg"r.,ild worden voof die van dc flkrsotif vatr r[' {J n7e i tge m à s s e B e tra c h Íu nge n' Thereisnostorythere(osts.I{ellner)tobegottenstraight;anyst()Íymltsl afiseoftheactofcontemplation.Tounderstandhistoryintlriswayistttl(lr, teject those wofks which àake claims to tealistic rcprescntations lrtst'cl tq-r.tr authotiryofdocumentarySoufces;itisrathertoreadthctrrir.ràwnyttill revealsthattheirauthofiqlisacreationeffectedwirlrclt]rcts()LtrL:('li. J r Fi. I{c1het, Lowtra,ge and hi'rtaricrtl ïcPNt?n/1t/i0tt (§/isc'('rl:rrr l')S{)1 l'rll rr t ('r'r tlr ltrl trtL I lenkrns, Thepa:lnodern hun'y l'"r1"1t''1''tt1t'n' Nttu Y.tli 1()97) l2'i I ts' '111111111 | il) I iI i ln Ncclc6ancl Leeft i\nkeí-smit,r1',"t. tlcrgr.lijls !,.(. §(,7(.lr r()(. lrrl lr.r srrr.rl,r,t r:rtt | " lJcrrL.ls lrt.lit,llc tlat stiil g*" f,,^'1ri1.1r.,,.,i ,,,,,r tlc rv.rrrlrti,i 'irr lr(r lrrst,)lr:' It "tt'l' t "l n,,, lt ,t,ttt rvtlk s't'lclrscll"f i"iilf' t"ttit"t'"lt o.l' (ittll((l(l rlll : l'll '\rrl'r'tr't1111 1lri r('r,r.rl,\ 'rrr,ll)t)r lrrrt)(l(1"''i'i'.i":h ttlll'irr:.,!lttltrtt/trrtrhttr ltrrl'trt'tr'r'lrt li / 'l()''.rlrl'r'rr 'll ' l l .r,1. rr \\ lrrr. \/,,/,1/,ri lt,t'1t.
Harry JanseR Exploratle en (relPresentatie De ongemakkellJke verhouding tussen sociaal-economisch... more Harry JanseR Exploratle en (relPresentatie De ongemakkellJke verhouding tussen sociaal-economische en postmoderne geschiedschrijving I should be surprised if a historian learned from the study of philosophy how to Ae a AettUn;ffi I let kan niet ontkend worden dat er een zekere animositeit bestaat l-ltur..n historici die zich willen scharen onder de postmoderne banier van de linguistíc turn en de meeste sociaal-economische historici. De vraag is natuurlijk waar die vijandigheid vandaan komt' In een aantal opzichten onderscheidt de geschiedopvatting van de sociaal-economische historicus zich van die van de postmoderne. Allereerst hebben beiden verschillende opvattingen over de relatie tussen de historicus en het door haar/hem te onderzoeken verleden. Ten tweede verschillen hun opvattingen over de relatie tussen een meer algemene historische cultuur en de specifieke geschiedenis als wetenschap. Ten derde is er verschil in opvattingen over discontinuiteit in de historisch ontwikkeling. Ten slotte is er een onderscheid in de omschrijving van het onderzoeksobject. Al deze verschillen houden verband met een verschil in de aard van de wetenschappelijke geschiedbeoefening. Voor de postmoderne denker en historicus is de geschiedenis een cultuur, voor de sociaal-economische historicus is geschiedenis een maatschappijwetenschap' De animositeit tussen sociaal-economische historici en historici van de linguistic turn mag overigens niet overdreven worden. We zullen zien dat er zelfs enige gemeenschappelijkheden te signaleren vallen, zowel wat hun beider werkelijkheidsopvatting betreft, als wat de relatie aangaat tussen taal en werkelijkheid. Dat is een goede zaak, want geschiedenis is een vak van feit en fictie, van werkelijkheid en taal, van argument en verbeelding. De ene historicus zal meer de verbeelding zoeken de ander het argument, maar beide aspecten kunnen niet gemist worden. Sociaal-economische historici staan vooral aan de kant van het argument, postmodernen leggen prioriteit bij de verbeelding. Zo vertegenwoordigen beiden de twee uitersten van het spectrum waartussen de historische muze zich beweegt. Naast en in het noodzakelijke debat kunnen ze ook van elkaar leren. In het navolgende zullen eerst de verschillen toegelicht worden om duidelijk zicht te krijgen op het debat' Vervolgens zullen a t R. Rorty, 'Afterword', in: A. Rigby en J. Leerssen, HistorÍans and social values (Amster-dam 2000) 197. ET.VT 25 (2006) tB7-202 IUI
Braudels drie tijdlagen en de paradox van eeÍr dubbele en toch enkelvoudige In Prousts À ld reche... more Braudels drie tijdlagen en de paradox van eeÍr dubbele en toch enkelvoudige In Prousts À ld recherche du temps perdubeleeft het ik-personàge een uitgebreid assor-timent aan tijdservaring5en.' Hr.; hervindt verloren tijd, ontdekt de scheppingskracht van de destructieve tijd, ervaart de vluchtigheid van het moment maar ook de trage tijd van het wachten. Deze tijdservaringen bevrijden hern van de'normale' trjdsorde, van wat de auteur ook wel de'abstracte tijd'noemt'' In het navolgende kornt die'gewone'tijdsorde aan bod in de vorm van een objectie-ve tr.1d. Het gaat hier om een tijd(servaring) gebonden ààn objecten als klokken, zon-newijzers, zandlopers of zelfs hemellichamen. Daarnaast en daartegenover stààt de subjectieve tijd; een tijd gebonden aan subjecten met hun persoonlijke ervaringen. Dat is de tr.ld die in Prousts werk centraal staat.We spreken echter nooit in objectie-ve of subjectieve termen over de tgd; we zeggen'het is tijd om te gaen'of 'het is de hoogste tr.ld', dat wil zeggen we gebruiken steeds het enkelvoud als we de tijd ter spra-ke brengen, zonder te preciserel ofhet om objectieve ofsubjectieve tijd gaat. Het bestaan van een paradox van twee'tr.lden'terwgl we toch van'de'tijd in het enkelvoud spreken, is voor veel filoso1èn aanleiding tot speculatie €leweest. Zo is het een beiangrijk probleem in het grote werk van de Franse filosoof Ricoeur in zijn Time antl narratiye.' In de vorm van een narratieve tijd probeert Ricoeur de paradox van de {ubbele en toch enkelvoudige tijd te verhelderen. Bij die narratieve t5d speelt het geschie<lverhaal en met name de geschiedschrijving van tsrar-rdel een belangrijke rol. Dat lijkt verrassend omdat Braudel zijn geschiedschrijving nooit rls verhalend sepresenteerd heeft. Integendeel: hij opponeerde met zijn werk juist tegen de poli-tiek-evenementiële en verhalende geschiedschrijving vrrl voorgrngers als Langlois en Seignobos. Naast Ricoeur hebben ook Kellner en Ankersrnit op het verhalende karakter van Braudels geschiedschrijving gewezen.' Het narratieve karakter van Braudels geschiedschrijving behoeft ons rninder te ver-bazen dan het verschil in tijdsopvatting dat ermee verband houdt. Daarom zal dit arti-kel zich niet zozeer met de verhalende aspecten van Braudels geschiedschrgving bezig 1 Dit artikel is de berverking van een voordracht die ik op 17 mei2OO2 rn lJtrecht gehou.len heb voor het iandelijk platforn'Historiografie en geschiedtheorie'. Ik clank hierbij rnevr. drA.Janssens, drA. Bots en tlrs. Ch. r,an den Akker voor hun comilrentaar op een eerdere versie van clit artikel. 2 M. Proust, ht searth.frtr lost time.T'írue regainedYl (trans1. À. Ma-vor, T. Kihnartrn; rer'. D. Enright Nerv York 1999) 26.1. Proust spreekt niet van'normale'trjdsorclc, Ínààr van trjdsorcle zon,ler nreer. 3 P. Ricoeur, Tërnps et rlrít I, II en III (Paris 1983 1985) In cleze tekst rs de Engelse vertaling van K. Bla mey en D. Pellauer gebruikt: 'I'ime arul nnrrative 1,2 en 3 (CJhicago 19U1 1988) 4 H. Kellner, Ldnguage dnd hístoid rcpresentdtíL)n. CctÍing tlLe stttry trooked (Maddison 1989) en ER. Ànkersmi.t, Ndrrative logit.Asenantitanalysísof thchistorian'slanguage (DenHa:g 1983) FIarry Jarrsen Braudels drie tij< houden als w-el van die tijdsopr-De een legt met ve trjd. Ricoeur te confronteren zien van de tr.ld tijd in het algeu Voor de geschir bestaan van t\\-c geschiedschrrjr-rr geschiedschrijvrr chronologie bor chronologie dan chronologie het dat strikt chron< nieken kennen. lrog een dergelr geschiedschrijr.ir intrige. Het is de-jectieve tijd gest; \.an zijn these g qegeven dat iede halende compoll lnentatie van het Je rntrige vormr rische beschous-r-rge artikel ook iomplementaire rchrijving te verr On;rcrrElu. De overvloed :rar :,erdu de objecti Ge-r/all-ervaring relgrond van ee-'onijn naar de a r)r'orist de subjec-rren, dagen, rnaa :en. maar kan a1 ...in het eind van Dit komt overee jectieve tijd, en 1 tirne can be arri, zie ook de Cr-tt,, relatie tussen r,ot Proust, In scanli-512 TtjdschrtJt loor (]esiliedenís,jrg. 116, rrr. 4, 2003, p.512-527
The question ‘what is the city’ raised by Martindale in his edition of Max Weber'sThe Cityis ... more The question ‘what is the city’ raised by Martindale in his edition of Max Weber'sThe Cityis an omnipresent one in urban history. This analysis of urban historiography since 1840 explores two definitional strands, each with many theoretical dimensions. The first is a somewhat self-contained conception of the city and relies on rural-urban contrasts; the second is a more open conceptualization of the city. The article tries to unravel the different approaches rather than preferring one approach to the other
Besprekingsartikel van Herman Paul en Adriaan van Veldhoven, Historicism a Travelling Concept. In... more Besprekingsartikel van Herman Paul en Adriaan van Veldhoven, Historicism a Travelling Concept. In deze bundel staan bijdragen over historici uit de 19e en 20e eeuw die vóór of tegen het historisme zijn.
Hidden in Historicism. Time Regimes since 1700, 2020
Hidden in Historicism considers how the nineteenth-century philosophy of historicism depicts thre... more Hidden in Historicism considers how the nineteenth-century philosophy of historicism depicts three "forgotten time regimes": a time of rise and fall, an ambiguous time of synchronicity of the non-synchronous, and a time in which decisive moments dominate. Before the eighteenth century, time was past-oriented. This inversed in the Enlightenment, when the future became dominating. Today, this time of progress continues to be embraced as a "time of the modern". Yet, inequality, increasing violence and climate change lead to doubts over a bright future. In this book, Harry Jansen moves away from the heritage of Reinhart Koselleck and his single time of the modern towards a historicist, threefold temporal approach to history writing. In the time regime of the twenty-first century past, present and future coexist. It is a heterogeneous time that takes on the three forms of historicism. Jansen's study shows how all three times exist together in current historiography and contribute to a better understanding of the world today. Based on the idea that an incarnated time rules everything that happens it reality, the book offers a fresh perspective on the ongoing discussion about time and time regimes in contemporary philosophy and theory of history for students and scholars, both time specialists and the non-specialist.
De afgelopen jaren heeft de geschiedenis sterk aan populariteit gewonnen. Kennis over het verlede... more De afgelopen jaren heeft de geschiedenis sterk aan populariteit gewonnen. Kennis over het verleden en de doorwerking ervan in het heden worden van groot belang geacht. De geschiedenis is weer helemaal terug in ons nationale zelfbeeld. Wie aan het vak geschiedenis denkt, denkt al snel aan jaartallen. Achter zo n chronologische kijk op het verleden gaan echter verschillende visies op het begrip tijd schuil. Sommige historici zien tijd als een beweging van groei, bloei en verval. Anderen beschouwen tijd als ruimtegebonden, terwijl weer anderen de tijdsbeleving centraal stellen. In 'Triptiek van de tijd' staan deze drie visies niet op zichzelf, maar blijken ze verweven met drie wetenschapstradities: de hermeneutiek, het positivisme en het narrativisme. Voor de geschiedenis zijn deze tradities te vertalen in de kernbegrippen interpretatie , exploratie en representatie. Aan de hand hiervan schetst Harry Jansen niet alleen de geschiedenis van de geschiedbeoefening, maar legt hij bovenal de theoretische fundamenten ervan bloot. 'Triptiek van de tijd' is een handboek dat in een tijd van canons en tot logo s gereduceerde tijdvakken een compleet andere en verfrissende benadering biedt.
This book offers a new theoretical basis for urban studies and for historical studies in general ... more This book offers a new theoretical basis for urban studies and for historical studies in general by addressing one of the main problems that confronts contemporary historians. How is it possible to process and synthesize an increasingly overwhelming amount of specialist research in the face of the theoretical deadlock caused by postmodernism? How can we move beyond its claim that the past is unknowable? Jansen's approach - in which he claims there is a reality that is accessible to our cognitive capacities - is based on Systems Theory, which has already been applied so successfully in the fields of management and organization. While focusing his attention on urban historiography, Jansen argues that an integrative systems approach can be used in any field of historical enquiry to create a meaningful picture of the past. He illustrates the importance of structuring data in this way by looking at the profound complexity of the urban environment. This book is therefore important reading not only for urban historians and geographers but also for all social scientists interested in the future study of the European city.
In Time and Narrative, Paul Ricoeur confirms the relationship between time experience and how it ... more In Time and Narrative, Paul Ricoeur confirms the relationship between time experience and how it is epitomized in a narrative by investigating historiography and fiction. Regarding fiction, he explores temporality in three “novels of time” [Zeitromane]: Mrs. Dalloway by Virginia Woolf, The Magic Mountain by Thomas Mann, and A la recherche du temps perdu by Marcel Proust. Ricoeur perceives the temporalities as homogeneous; however, in my view, the novels contain at least three different temporalities. Mann seeks a new temporality by ironizing a romantic time of rise and fall and Woolf configures a time we can call the simultaneity of the dissimultaneous. In his analysis of Proust's A la recherche du temps perdu, Ricoeur explicitly dismisses a Bergsonian approach to temporality. In my opinion, Bergson defends a heterogeneous time that is apparent in Proust's novel.
The question ‘what is the city’ raised by Martindale in his edition of Max Weber's The City i... more The question ‘what is the city’ raised by Martindale in his edition of Max Weber's The City is an omnipresent one in urban history. This analysis of urban historiography since 1840 explores two definitional strands, each with many theoretical dimensions. The first is a somewhat self-contained conception of the city and relies on rural-urban contrasts; the second is a more open conceptualization of the city. The article tries to unravel the different approaches rather than preferring one approach to the other
Hidden in Historicism considers how the nineteenth-century philosophy of historicism depicts thre... more Hidden in Historicism considers how the nineteenth-century philosophy of historicism depicts three &quot;forgotten time regimes&quot;: a time of rise and fall, an ambiguous time of synchronicity of the non-synchronous, and a time in which decisive moments dominate. Before the eighteenth century, time was past-oriented. This inversed in the Enlightenment, when the future became dominating. Today, this time of progress continues to be embraced as a &quot;time of the modern&quot;. Yet, inequality, increasing violence and climate change lead to doubts over a bright future. In this book, Harry Jansen moves away from the heritage of Reinhart Koselleck and his single time of the modern towards a historicist, threefold temporal approach to history writing. In the time regime of the twenty-first century past, present and future coexist. It is a heterogeneous time that takes on the three forms of historicism. Jansen&#39;s study shows how all three times exist together in current historiography and contribute to a better understanding of the world today. Based on the idea that an incarnated time rules everything that happens it reality, the book offers a fresh perspective on the ongoing discussion about time and time regimes in contemporary philosophy and theory of history for students and scholars, both time specialists and the non-specialist.
Uploads
Articles by Harry Jansen
My postnarrativism chooses a middle course between a strong narrativism and what I would like to call a “weak,” presentational postnarrativism. I agree with postnarrativists that more attention must be paid to argumentation and research. Moreover, I consider time a neglected issue in narrativism. Nevertheless, I don’t want to give up the three above- mentioned fundamental aspects of it. In my view the assumption of truth with regard to (figurative) representation needs to be maintained, but in a pragmatic, provisional form: a historical narrative or representation can be considered as true as long as it has not been replaced by a better one. Retaining truth and holism, but wanting more room for investigation and argumentation, requires that narrativism’s role in historical research and history-writing be revised. This implies the replacement of the usual research phase by a preparation phase, wherein, next to research, space must be reserved for so-called writing activities. Preparation means the conversion of a germinal narrative or representation into an accomplished whole. Holism occurs in two representational forms: a narrative and a representation. In both forms, research concepts and the associated temporalities become visible under the surface of the narrativist or representational superstructure.
Keywords: narrative, representation, narrativism, representationalism, postnarrativism, postrepresentationalism, retroactive alignment, continuing entities, ideal types
In Time and Narrative, Paul Ricoeur confirms the relationship between time experience and how it is epitomized in a narrative by investigating historiography and fiction. Regard-ing fiction, he explores temporality in three “novels of time 'Zeitromane']: Mrs. Dalloway
by Virginia Woolf, The Magic Mountain by Thomas Mann, and À la recherche du temps perdu by Marcel Proust. Ricoeur perceives the temporalities as homogeneous; however, in my view, the novels contain at least three different temporalities. Mann seeks a new temporality by ironizing a romantic time of rise and fall and Woolf configures a time we can call the simultaneity of the dissimultaneous. In his analysis of Proust’s
À la recherche du temps perdu, Ricoeur explicitly dismisses a Bergsonian approach to temporality. In my opinion, Bergson defends a heterogeneous time that is apparent in Proust’s novel.
look into the mirror and see themselves as rulers, Harry Jansen wants to invite historians to look into the mirror of historiography and see themselves as users of epistemic tools. This requires the historian to view historical interpretations from
a comparative perspective. Historical texts not only inform us about the past, they can also be seen as providing insights into the intellectual operation of historical production. These insights show not only the richness of historiography but above all they provide the historian with the theoretical tools with which that richness can be acquired.
My postnarrativism chooses a middle course between a strong narrativism and what I would like to call a “weak,” presentational postnarrativism. I agree with postnarrativists that more attention must be paid to argumentation and research. Moreover, I consider time a neglected issue in narrativism. Nevertheless, I don’t want to give up the three above- mentioned fundamental aspects of it. In my view the assumption of truth with regard to (figurative) representation needs to be maintained, but in a pragmatic, provisional form: a historical narrative or representation can be considered as true as long as it has not been replaced by a better one. Retaining truth and holism, but wanting more room for investigation and argumentation, requires that narrativism’s role in historical research and history-writing be revised. This implies the replacement of the usual research phase by a preparation phase, wherein, next to research, space must be reserved for so-called writing activities. Preparation means the conversion of a germinal narrative or representation into an accomplished whole. Holism occurs in two representational forms: a narrative and a representation. In both forms, research concepts and the associated temporalities become visible under the surface of the narrativist or representational superstructure.
Keywords: narrative, representation, narrativism, representationalism, postnarrativism, postrepresentationalism, retroactive alignment, continuing entities, ideal types
In Time and Narrative, Paul Ricoeur confirms the relationship between time experience and how it is epitomized in a narrative by investigating historiography and fiction. Regard-ing fiction, he explores temporality in three “novels of time 'Zeitromane']: Mrs. Dalloway
by Virginia Woolf, The Magic Mountain by Thomas Mann, and À la recherche du temps perdu by Marcel Proust. Ricoeur perceives the temporalities as homogeneous; however, in my view, the novels contain at least three different temporalities. Mann seeks a new temporality by ironizing a romantic time of rise and fall and Woolf configures a time we can call the simultaneity of the dissimultaneous. In his analysis of Proust’s
À la recherche du temps perdu, Ricoeur explicitly dismisses a Bergsonian approach to temporality. In my opinion, Bergson defends a heterogeneous time that is apparent in Proust’s novel.
look into the mirror and see themselves as rulers, Harry Jansen wants to invite historians to look into the mirror of historiography and see themselves as users of epistemic tools. This requires the historian to view historical interpretations from
a comparative perspective. Historical texts not only inform us about the past, they can also be seen as providing insights into the intellectual operation of historical production. These insights show not only the richness of historiography but above all they provide the historian with the theoretical tools with which that richness can be acquired.