Historio di Turkia

Homi habitas Turkia, nome la peninsulo Anatolia, adminime de paleolitiko. Ol esas un ek la maxim anciena regioni durante habitata del mondo. Neolitika kolonieti, exemple Çatal Höyük, Çayönü e Nevalı Çori, esas un ek la maxim anciena kolonieti del Homo sapiens en tota mondo. En Göbekli Tepe, proxim la frontiero kun Siria, jacas la maxim anciena strukturi monumentala konocata de la mondo, konsistanta ek santuario konstruktita inter 9600 e 8200 yari ante Kristo.

Dum la 17ma yarcento aK, le Hatti (anke konocata kom Hititi, populo qua parolis Indo-Europana linguo) fondis imperio en la regiono qua duris til cirkume 1200 aK. Diferanta del Asiriani ed Akadiani, qui okupis nur mikra teritorii en la periferio di la peninsulo, le Hatti koloniigis e dominacis vasta regioni doplanda til la krulo di lia imperio, pos serio di ataki de tale nomizita "populi de la maro". Cirkume 1200 aK, Greki komencis koloniigar la litoro di Anatolia, e fondis urbi Miletus, Efesus, Smyrna (nune İzmir) e Bizanco (pose Konstantinoplo e nune Istanbul). En 324, Romana imperiestro Konstantinus la 1ma selektis Bizanco kom chef-urbo di Romana imperio.

Pos la falio di la Romana imperio dil Ocidento, Bizanco divenis la chef-urbo di la Romana imperio dil Oriento (Bizancana Imperio). La kontrolo Bizancana sur la penisulo komencis minacesar dum la 7ma yarcento kun l'expanso Araba. Tamen, dum la 9ma yarcento, Bizancani rikonquestis la regiono ed expansis adeste, til la nuna Armenia e Siria.

En 1037 aparis l'imperio Seljuk, establisita da populi Turka e Persa di religio Mohamedana. L'imperio kreskis, e til la yaro 1092 konquestis granda parto di la nuna Aziana Turkia. En 1243, Mongoli vinkis Seljuki, e l'imperio Seljuk komencis disintegrigar en princieti. Un ek ca princieti, guvernita da Osman la 1ma Gazi evolucionis, dum la sequanta 200 yari, til divenar l'Otoman imperio.

En 1453 l'Otomani finis lia konquesto di Bizancana Imperio, kande li kaptis Bizancana chefurbo, Konstantinoplo. Pose, li duris lia expanso tra la Balkani, la nordo di Afrika e Proxim-Oriento.

Precipua artiklo: Otoman imperio

Ye la 24ma di julio 1923, signatesis la kontrato di Lausanne. Segun ol, la nuna frontiero inter Turkia, Grekia e Bulgaria agnoskesis, e la postulo di Turkia pri kontrolo di Chipro finis. Turkia ratifikis la kontrato ye la 23ma di agosto sam yaro.

Ye la 23ma di oktobro 1923 Mustafa Kemal Atatürk proklamis la republiko di Turkia, qua sucedis Otoman imperio. Atatürk divenis lua unesma prezidanto, adoptis radikala reformi e transformis lando en laika stato.

Dum la duesma mondomilito Turkia restis neutrala, ma ye la 23ma di februaro 1945 ol deklaris milito kontre nacional-socialista Germania, kom simbolala gesto. Anke en 1945 ol signatis la charto di fondeso di Unionita Nacioni^[1]. Desfacilesi afrontita da Grekia pos milito kontre komunista revolto, e Sovietiana demandi por instalar militarala bazi en Turka stretaji instigis Usana prezidanto Harry Truman por furnisar ekonomiala e militarala helpo a Turkia e Grekia^[2].

Pos partoprenir la milito di Korea, Turkia eniris NATO en 1952. En 1974 la lando invadis Chipro, e non yari pose ol helpis la kreado di Turka republiko di Norda Chipro. Dum lua recenta historio, Turkia subisis militarala stato-stroki en 1960, 1971, 1980 e 1997^[3]. En 1984 Kurda grupo PKK komencis revolto kontre Turka guvernerio pri la nedependo di Kurdistan. Til nun, plu kam 40.000 personi mortis konseque de la konflikto.