Leeuwarden
Leeuwarden (West-Friziana: Ljouwert, Stadsfries: Liwwadden) esas urbo e municipo kun habitantaro 108.249 en Frizia, Nederlando.
Leeuwarden esas la chefurbo dil provinco Frizia.
La regiono esas kontinue habitata depos la 10ma yarcento. Ol nomizesis Leeuwarden en la frua 9ma yarcento. Ol esas la ekonomiala nabo di Frizia, situita en verda ed aquo-richa ambiento.
Leeuwarden esas olima rejala rezideyo e havas historiala urbo-centro, multa historiala edifici, granda butiko-centro kun placi e restorerii. Leeuwarden esas la Europana Chefurbo di Kulturo 2018.
La Elfstedentocht (Turo di Dek-e-un Urbi), glacio-sketo-turo tra dek-e-un urbi en Frizia, komencis e finis en Leeuwarden.
La sequanta urbi en la municipo havas habitantari plu kam 1000 homi: Leeuwarden, Grou, Goutum, Wergea, Jirnsum, Reduzum e Wirdum. La municipo guvernesas da urbestro Ferd Crone e koalisuro de la partisi PvdA, CDA e GroenLinks.
Nomo
[redaktar | redaktar fonto]La nomo "Leeuwarden" unesme uzesis por Nijehove, la max importanta de tri vilaji (l'altra du esis Oldehove e Hoek) qui en la frua 9ma yarcento kombinesis aden Leeuwarden (Villa Lintarwrde c. 825). La origino dil nomo esas necerta. Historiisto ed arkivisto Wopke Eekhoff trovis entote 200 diferanta espelo-manieri, ek qui Leeuwarden, Liwwadden e Ljouwert ankore uzesas.
La duesma parto dil nomo esas facile explikebla: Warden, "artificala lojo-kolino" o *terpo.
La unesma parto dil nomo, leeuw, signifikas "leono" en moderna nederlandana. Ica interpreto korespondas kun la blazono adoptita dal urbo. Tamen, moderna nederlandana ne uzesis en ta regiono dum la Mezepoko, kande l'urbo nomesis Lintarwrde.
Ula experti asertas ke la nomo devenas de leeu-, korupturo di luw- ("shirmata kontre la vento) o de lee- ("aquo-voyo").
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
La max anciena restaji di domi esas de la 2ma yarcento, do dum la Romana epoko, e deskovresis dum exkavo proxim la Oldehove. Habitata kontinue depos la 10ma yarcento, la unesma refero al urbo kom populo-centro esas en germana fonti de 1285. Situita alonge la Middelzee, ol esis aktiva centro di marala komerco til la 15ma yarcento.
En 1901 La habitantaro dil urbo esis 32.203. Pos longa okupo dal germana armeo, la Rejala Kanadana Dragoni desobediis direta komandi ye 15ma aprilo 1945, ed asaltis la forte defensita urbo, e rapide ekpulsis la germani. La aniversario di ta liberigo celebresas da la Dragoni e dal urbo.
Leeuwarden esas la naskeyo di Mata Hari.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]Leeuwarden situesas en centrala Frizia. Ol havas la sequanta vicineyi:
Leeuwarden, Grouw. Goutum, Warga, Irnsum, Roordahuizum, Wirdum,
Wartena, Wijtgaard, Lekkum, Snakkerburen, Hempens, Idaard, Friens,
Swichum, Warstiens, Miedum, Aegum, Teerns
Kulturo
[redaktar | redaktar fonto]Ye 6ma septembro 2013 Leeuwarden elektesis kom Europana Chefurbo di Kulturo por la yaro 2018. La regiono havas 617 nacionala monumenti, 375 ikonala edifici, e multa parti dil urbo-centro protektesas pro lia historiala o futura arkeologiala valoro. La max anciena monumenti, exemple la kirko Jacobijnerkerk, existas de la 13ma yarcento.
La urbo esas hosto di multa eventi tra la yaro e havas plura muzei: la maxim granda esas la Fries Museum, la olima palaco Princessehof, nun la Nacionala Skulturo-Muzeo, la Tresoar pri la friziana linguo, la olima karcero Blokhuispoort, nun eventeyo, la Verzetsmuseum Friesland pri la germana okupo dum la Duesma Mondo-Milito, la Natuurmuseum Fryslân, e muzeo pri la lokala skultisto Pier Pander.
Famoza edifici en la urbo-centro inkluzas la Kanselarij (olima kancelereyo), la Stadhouderlijk hof, la Waag (olima komerco-centro), Sint-Bonifatiuskerk (importanta kirko neogotika), e la inklinanta nefinita kirko, Oldehove.
La max alta edifico en la urbo esas la 114-metra Achmeatoren (Achmea-turmo), konstruktita en 2001 e desegnita da Abe Bonnema - qua anke desegnis la Averotoren (77 m). La historiala tren-staciono konstruktesis en 1863.
Transporto
[redaktar | redaktar fonto]Staciono Leeuwarden esas la chef-staciono di Leeuwarden. La staciono finisesis ye 27ma oktobro 1863. La unesma lineo vehis de Leeuwarden a Harlingen. La staciono depose expansesis e nun anke inkluzas supermerkato, kuaferio, apoteko, librerio e floro-butiko.
Esas lokala, regionala e nacionala treni qui konektas la urbo al cirkumajo, la vicina provinci Groningen e Drenthe, e cetera Nederlando. La altra stacioni en la municipo esas Leeuwarden Achter de Hoven, Leeuwarden Camminghaburen e Grou-Jirnsum. Kinesma staciono Leeuwarden Werpsterhoek apertesos en 2018.
En Leeuwarden, esas 40 lokal, regional e national autobuso-servi provizata da Arriva kun destini en la urbo, ad altra urbi en Frizia, ed ad Alkmaar en Nord-Holando. Esas anke sis regional autobuso-servi provizata da Qbuzz adeste ad Oosterwolde e Drachten.