Ontologio

Ontologio, o generala metafiziko, esas brancho di la filozofio qua studias konceptaji quala l'existo, materiala o nemateriala di ula kozo, lo divenonta, e lo reala; ed anke la relato inter l'enti "universala", exemple la koloro reda, ed altra ento qua posedas ca "universala" qualeso, exemple ula pomo.

Kelka exempli pri ontologiala questioni: "Quo esas la materio?", "Quo esas ula procedo?", "Kad omna eventi sequas kelka modeli o 'legi'?", "Kad 'mal-hazardo' fakte existas?", "Ka Deo existas?", "Kad existas abstrakta enti, exemple, nombri?", "Kande ni apertas ula kranio ni ne trovas ula 'mento', to esas, pensi, sentimenti, edc., nur materio; do kad omna mentala procedi esas iluzioni, o fizikala procedi?", edc.

La dicipuli de Aristoteles uzis la termino metafiziko por referar a to quon lia maestro deskriptis kom "primara filozofio". Moderne, segun Edmund Husserl, ontologio esas la "cienco dil esenco".

En informatiko, "ontologio" esas la formala defino di tipi, propraji e relati inter enti en programigo orientizata ad objekti por determinar quala varianti esas importanta por deskriptar l'objekti e la relati inter li, do simpliganta la programigo-agadi por krear komputerala programi.

La kompozanti di ula ontologio informatikala ordinare esas:

• objekti: kozi individuale observebla, exemple, "kato"
• klasi: to esas grupigo o kolekturi di tipi di objekti kun simila karakterizivi, exemple "mamifero", qua grupigas kati, hundi, cetacei, edc.
• atributi: qualesi e traiti quin objekti e klasi povas havar, exemple: du okuli, pulmoni, mami, edc.
• relati inter diferanta klasi, exemple inter "mamiferi" ed "insekti", "paraziti", "planti", edc.
• eventi: modifikuri en la qualesi od en la relati inter klasi, produktata da agadi, exemple: mamiferi sugas lakto, mamiferi dormas, mamiferi fugas de chaseri, edc.

L'ontologio informatikala sucias pri deskovrar quala karakterizivi e quala relati inter klasi bezonesas e suficas por krear efikiva modelo komputerala por solvar ula problemo.