គ្រោងឆ្អឹងមនុស្ស

គ្រោងឆ្អឹងមនុស្ស (human skeleton) គឺជាគ្រោងរាងផ្នែកខាងក្នុងនៃរាងកាយ ។ ទារកទើបកើតភ្លាមមានឆ្អឹងទាំងអស់ ២៧០ បំណែក (១) (២) (៣) ហើយចំនួននេះចាប់ផ្តើមថយចុះទៅនៅត្រឹមតែ ២០៦ បំណែកប៉ុណ្ណោះពេលមនុស្សធំធាត់ចូលដល់ពេញវ័យ ព្រោះថា ឆ្អឹងមួយចំនួនបានរំលាយខ្លួនបញ្ចូលគ្នាទៅជាបំណែកមួយ ។ ម៉ាស់ឆ្អឹងទាំងអស់នៃគ្រោងឆ្អឹងកើនឡើងដល់ចំណុចកំពូលនៅពេលមនុស្សឈានចូលអាយុ ៣០ ឆ្នាំ ។ គ្រោងឆ្អឹងមនុស្សអាចបែងចែកជា គ្រោងឆ្អឹងអ័ក្ស (សន្លាក់) (axial skeleton) និង គ្រោងឆ្អឹងសន្ធាន (តភ្ជាប់) (appendicular skeleton) ។ គ្រោងឆ្អឹងសន្លាក់ផ្សំឡើងដោយ ឆ្អឹងកងខ្នង (vertebral column) ឆ្អឹងជំនីរ (rib cage) និង ឆ្អឹងលលាដ៍ក្បាល (skull) ។ ចំណែកឯគ្រោងឆ្អឹងតភ្ជាប់វិញ ដែលភ្ជាប់ខ្លួនវាទៅនឹងគ្រោងឆ្អឹងសន្លាក់ ផ្សំឡើងដោយឆ្អឹងសន្ទះទ្រូង (pectoral girdles) ឆ្អឹងត្រគាក (pelvic girdle) ព្រមទាំង ឆ្អឹងដៃ (upper limbs) និងឆ្អឹងជើង (lower limbs) ។

គ្រោងឆ្អឹងមនុស្សដើរតួសំខាន់នៅក្នុងមុខងារ ៦ យ៉ាងនៃខ្លួនប្រាណ ពោលគឺ ១) មុខងារទ្រទ្រង់ (support), ២) មុខងារធ្វើចលនា (movement), ៣) មុខងារការពារ (protection), ៤) មុខងារបង្កើតគ្រាប់ឈាម (production of blood cells), ៥) មុខងាររក្សាទុកអ៊ីយ៉ុងផ្សេងៗ (storage of ions) និង ៦) មុខងារត្រួតត្រាក្រពេញអង់ដូគ្រីន (endocrine regulation) ។

គ្រោងឆ្អឹងមនុស្សគ្មានរូបសណ្ឋានទ្វេភាព (រូបរាងពីរខុសគ្នា) រវាងភេទទាំងពីរ (sexually dimorphic) ដូចជាគ្រោងឆ្អឹងរបស់ពួកសត្វអំបូរពានរ (ស្វា) (primate species) ជាច្រើនយ៉ាងនោះទេ ប៉ុន្តែគ្រោងឆ្អឹងមនុស្សមានភាពខុសគ្នាបន្តិចបន្តួចស្ទើរមើលមិនយល់ នៃរូបសណ្ឋានរបស់ភេទទាំងពីរ ឧទាហរណ៍ឆ្អឹងក្បាល (skull) គ្រោងឆ្អឹងធ្មេញ (dentition) ឆ្អឹងវែង (long bones) និង ឆ្អឹងត្រគាក (pelves) ។ ជាទូទៅ ធាតុទាំងឡាយនៃគ្រោងឆ្អឹងរបស់សត្វញី ភាគច្រើនជាឆ្អឹងតូចជាងនិងមិនរឹងមាំដូចឆ្អឹងរបស់សត្វឈ្មោលនៅក្នុងក្រុមសត្វដែលមានអំបូរតែមួយនោះទេ ។ ឆ្អឹងត្រគាកនៃគ្រោងឆ្អឹងសត្វញី ក៏ខុសគ្នាពីឆ្អឹងត្រគាកនៃគ្រោងឆ្អឹងសត្វឈ្មោលដែរ ដើម្បីសម្រួលដល់ការបង្កើតកូនចេញមកក្រៅ (child birth) ។

រូបផ្គុំទូទៅនៃឆ្អឹង

មានបីចំណែក គឺឆ្អឹងក្បាល ឆ្អឹងដងខ្លួន និងឆ្អឹងអវយវៈ ៖

ឆ្អឹងក្បាល

ឆ្អឹងក្បាលមានពីរ៖

ឆ្អឹងលលាដ៍ មាន ឆ្អឹងថ្ងាស ឆ្អឹងចំហៀង ឆ្អឹងលលា ឆ្អឹងពយ
ឆ្អឹងមុខ មាន ឆ្អឹងប្រឡង់ភ្នែក ឆ្អឹងច្រមុះ (ខ្ទង់ច្រមុះ) ឆ្អឹងថ្ពាល់ ឆ្អឹងថ្គាមលើ និងថ្គាមក្រោម។

ឆ្អឹងដងខ្លួន

មានបីគឺ ឆ្អឹងខ្នង ឆ្អឹង ជំនីរ និងឆ្អឹងទ្រូង៖

ឆ្អឹងខ្នង

ឆ្អឹងខ្នងមានឆ្អឹងកងចំនួន ៣៣កង ចែកជា៖

ឆ្អឹងកងក ចំនួន៧
ឆ្អឹងកងឧរា (ឆ្អឹងកងខ្នង) ចំនួន ១២
ឆ្អឹងកងពោះ (ឆ្អឹងកងចង្កេះ) ចំនួន៥
ឆ្អឹងកងគូទ ចំនួន៥
ឆ្អឹងកញ្ចូញគូទ ចំនួន៤។

ឆ្អឹងជំនីរ

ឆ្អឹងជំនីរមាន១២គូចែកជា៖

ឆ្អឹងជំនីរជុំ ៧គូ
ឆ្អឹងជំនីរស្ទើរ ៣គូ
ឆ្អឹងជំនីរផុត ២គូ

ឆ្អឹងទ្រូង

ឆ្អឹងទ្រូងមានតែមួយគត់ ហើយមានលក្ខណៈស្ពោត។

ឆ្អឹងអវយវៈ

ឆ្អឹងអវយវៈមានពីរប្រភេទ គឺ ឆ្អឹងអវយវៈក្រោម និងឆ្អឹងអវយវៈលើ ៖

ឆ្អឹងអវយវៈក្រោម

ឆ្អឹងអវយវៈក្រោមមានពីរគឺ៖

ឆ្អឹងអវយវៈប្រាកដ មាន ឆ្អឹងភ្លៅ ឆ្អឹងអង្គញ់ ឆ្អឹងកំភួនជើង និងឆ្អឹងប្រអប់ជើង
ឆ្អឹងអវយវៈមិនប្រាកដ គឺ ឆ្អឹងត្រគាក សម្រាប់ភ្ជាប់ ជើងមកដងខ្លួន និង ទ្រអាការៈក្នុង។

ឆ្អឹងអវយវៈលើ

ឆ្អឹងអវយវៈលើមានពីរដូចគ្នាដែរ គឺ៖

ឆ្អឹងអវយវៈប្រាកដ មាន ឆ្អឹងដើមដៃ ឆ្អឹងកំភួនដៃ និងឆ្អឹងប្រអប់ដៃ
ឆ្អឹងអវយវៈមិនប្រាកដ មាន ឆ្អឹងក្រវ៉ាត់ស្មាមានឆ្អឹងដងកាំបិតមួយគូ ឆ្អឹងស្លាបប្រចៀវមួយគូ សម្រាប់ភ្ជាប់អវយវៈប្រាកដមកដងខ្លួន។

នាទីគ្រោងឆ្អឹង

គ្រោងឆ្អឹងមាននាទីប្រាំយ៉ាងគឺ៖

ទ្រទ្រង់រាងកាយ
ការពាររាងកាយ
កំណត់រាង និងធ្វើចលនា
ផ្ទុកសារធាតុខនិជ
ផលិតគោលិកាឈាម។

ផ្នែកផ្សេងៗនៃឆ្អឹងកង

ផ្នែកផ្សេងៗនៃ ឆ្អឹងកងមាន៖

តួឆ្អឹង
ប្រហោងឆ្អឹង
ពកសងខាង
ពកសន្លាក់
ពកឆ្អឹងកង។

ទ្រនាប់ឆ្អឹង ជាឆ្អឹងខ្ចីសម្រាប់ការពារការសង្កត់ទម្ងន់ ប៉ះទង្គិចពេលរត់ ឬ លោត។

ការសិក្សាលើទម្រង់ឆ្អឹងវែង និងជាលិកាឆ្អឹង

ការសិក្សាដោយប្រើភ្នែកទទេ

ការសិក្សាដោយប្រើភ្នែកទទេទៅលើឆ្អឹងវែងឃើញថា ឆ្អឹងវែងមាន៖

ក្បាលឆ្អឹង
សម្បកឆ្អឹង
ឆ្អឹងតាន់
ឆ្អឹងស្ពោត ផ្ទុកខួរក្រហម
ប្រហោងឆ្អឹង ផ្ទុកខួរលឿង។

ចំណាំ៖

ខួរលឿង ផលិតគោលិកាឈាមពេលបាត់បង់ឈាមច្រើន។
ខួរក្រហាម ផលិតគោលិកាឈាមមុនពេលមនុស្សពេញវ័យ។

ការសិក្សាដោយប្រើអតិសុខុមទស្សន៍

ការសិក្សាដោយប្រើអតិសុខុមទស្សន៍ទៅលើជាលិកាឆ្អឹងឃើញមាន៖

សម្បកឆ្អឹង
បន្ទះឆ្អឹង
កោសិកាឆ្អឹង
រន្ធនៃបំពង់ចិញ្ចឹម
រន្ធចិញ្ចឹម។

សន្លាក់

សន្លាក់គឺជាកន្លែងដែល ក្បាលឆ្អឹងពីរ ឬច្រើននៅប្រឈមមុខគ្នា ភាគច្រើនឲ្យឆ្អឹងកម្រើកបាន។ មនុស្សមានសន្លាក់ចំនួនបី គឺ៖

សន្លាក់អឌ្ឍចល័ត ជាសន្លាក់ឲ្យឆ្អឹងកម្រើកបានតែមានព្រំដែន
សន្លាក់ចល័ត ជាសន្លាក់ឲ្យឆ្អឹងកម្រើកបានទូលំទូលាយ
សន្លាក់អចល័ត ជាសន្លាក់ដែលមិនឲ្យឆ្អឹងកម្រើកបាន។

ការលូតលាស់របស់ឆ្អឹង

នៅអាយុ៧ខែនៅក្នុងផ្ទៃ ឆ្អឹងទាំងអស់នៅជាឆ្អឹងខ្ចី
ក្រោយកំណើត កោសិកាឆ្អឹងខ្ចី ចាប់ផ្តើមរឹងដោយសារធាតុខនិជ ហើយក្លាយជាឆ្អឹង
ឆ្អឹងលូតលាស់នៅផ្នែកក្បាលឆ្អឹង
ឆ្អឹងឈប់លូតលាស់នៅពេលមនុស្សមានអាយុ២៥ឆ្នាំ។

តំហែរក្សាឆ្អឹង

ដើម្បីឲ្យឆ្អឹងរឹងមាំ លូតលាស់ល្អ មិនពុក និងមិនងាយបាក់ យើងត្រូវ៖

ហាត់ប្រាណជាប្រចាំ
បរិភោគអាហារសម្បូរពួកសារធាតុខនិជ និងជីវជាតិ (ពិសេសវីតាមីន D)៕

ឯកសារយោង

Miller, Larry (2007-12-09). "We're Born With 300 Bones. As Adults We Have 206". Ground Report.
"How many bones does the human body contain?". Ask.yahoo.com. 2001-08-08. Retrieved 2010-03-04.
Exploring our human bodies. San Diego Supercomputer Center Education
Fernández, KS; de Alarcón, PA (Dec 2013). "Development of the hematopoietic system and disorders of hematopoiesis that present during infancy and early childhood.". Pediatric clinics of North America 60 (6): 1273–89. PMID 24237971.
Lee, Na Kyung; Sowa, Hideaki; Hinoi, Eiichi; Ferron, Mathieu; Ahn, Jong Deok; Confavreux, Cyrille; Dacquin, Romain; Mee, Patrick J.; McKee, Marc D.; Jung, Dae Young; Zhang, Zhiyou; Kim, Jason K.; Mauvais-Jarvis, Franck; Ducy, Patricia; Karsenty, Gerard (2007). "Endocrine Regulation of Energy Metabolism by the Skeleton". Cell 130 (3): 456–69. doi:10.1016/j.cell.2007.05.047. PMC 2013746. PMID 17693256.
Buikstra, J.E.; D.H. Ubelaker (1994). Standards for data collection from human skeletal remains. Arkansas Archaeological Survey. p. 208.
Phenice, T. W. (1969). "A newly developed visual method of sexing the os pubis". American Journal of Physical Anthropology 30 (2): 297–301. doi:10.1002/ajpa.1330300214. PMID 5772048.
Assessment of fracture risk and its application to screening for postmenopausal osteoporosis. Report of a WHO Study Group. Technical Report Series 843. World Health Organization. 1994. ISBN 92-4-120843-0. PMID 7941614.[page needed]