សង្គ្រាមវៀតណាម

សង្គ្រាមវៀតណាម (Chiến tranh Việt Nam)
ផ្នែកនៃសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិន និង សង្គ្រាមត្រជាក់
ឧទ្ធម្ភាគចក្របិល្លUH-១D​បានបើក​​​ដោយវរសេនីយត្រីប៊្រូស ផ. ខ្រេនដលឡើងឆ្ពោះ​ទៅលើមេឃ​​បន្ទាប់ពី​​ការបញ្ចេញ​បន្ទុកពួកទាហានថ្មើរជើង​ស.អា.​​ក្នុង​បេសកកម្មស្វែងរក និង កម្ទេច
កាលបរិច្ឆេទ 1 វិច្ឆិកា 1955 (1955-11-01) – 30 មេសា 1974 (1974-04-30) (19 ឆ្នាំ, 5 ខែ, 4 សប្ដាហ៍ និង 1 ថ្ងៃ) ទីតាំង វៀតណាមខាងត្បូង វៀតណាមខាងជើង កម្ពុជា លាវ លទ្ធផល ជ័យជំនះវៀតណាមខាងជើង ការដកកងទ័ពអាមេរិក​​ពីឥណ្ឌូចិន រដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនិស្តដណ្ដើមអំណាចបាន​នៅវៀតណាមខាងត្បូង កម្ពុជា និង លាវ វៀតណាមខាងត្បូង​​ត្រូវ​បានបញ្ចូលគ្នា​ដោយវៀតណាមខាងជើង ការប្រែប្រួល ទឹកដី ការបង្រួបបង្រួមវៀតណាមខាងជើង និងខាងត្បូងទៅជា​សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម។
ភាគីសង្គ្រាម
កងកម្លាំងប្រឆាំង-កុម្មុយនិស្ត : វៀតណាមខាងត្បូង សហរដ្ឋ កូរ៉េខាងត្បូង កាណាដា អូស្ត្រាលី នូវែលសេឡង់ ថៃ សាធារណរដ្ឋខ្មែរ ព្រះរាជាណាចក្រលាវ បានគាំទ្រដោយ: ហ៊្វីលីពីន អេស្ប៉ាញ តៃវ៉ាន់	កងកម្លាំងកុំម្មុយនិស្ត: វៀតណាមខាងជើង វៀតកុង GRUNK ខ្មែរក្រហម ខ្មែររំដោះ FUNK បទេសលាវ បានគាំទ្រដោយ: សហភាពសូវៀត ចិន កូរ៉េខាងជើង ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស ឆែកូស្លូវ៉ាគី គុយបា ប៊ុលហ្គារី
មេបញ្ជាការ និង មេដឹកនាំ
ង-ឌិនយៀម   ង្វៀន-វ៉ាំងធៀវ ង្វៀន-កាវកី កាវ-វ៉ាន់វៀន ង-ខ្វាងទ្រឿង ចន ផ្វ. ខេនណឹឌី លីនដឹន ប. ចនសុន រីឆាដ-និច្សុន វ៉ឹល្លៀម-វ៉ិសស្មលែន្ដ៍ ខ្រាយអឹន-អេប៊្រែមស៍ រ៉ូបឺត-មាំខណឺមែរ៉ា ផាខ-ចង់ហ៊ី ឈែ-ម៉្ញង់ស៊ីន រ៉ូបឺត-ម៉ឹនហ៊្សីស ហ៊ែររល្ដ៍-ហ៊ល្ថ៍ ឃិត្ថ៍-ហ៊លីយ៉ូខខឹ ...និងអ្នកដទៃផ្សេងទៀត	ហូ-ជីមិញ ឡេ-ដ្វឹន វ៉-ង្វៀនវ៉ាប វ៉ាន់-តៀនឌុង ឡេ-ត្រុងតឹន ប៉ាម-វ៉ាំងដុង ហ្វាង-វ៉ាន់ថៃ ត្រឹន-វ៉ាន់ត្រា ង្វៀន-វ៉ាន់លីញ ង្វៀន-ហ៊ឺវថក់ ...និងអ្នកដទៃផ្សេងទៀត
កម្លាំង
~១៨៣០០០០ (១៩៦៨) វៀតណាមខាងត្បូង: ៨៥០០០០ សហរដ្ឋ: ៥៣៦១០០ កងកម្លាំងយោធាពិភពលោកសេរី: ៦៥០០០ កូរ៉េខាងត្បូង: ៥០០០០ អូស្ត្រាលី: ៧៦៧២ ថៃ ហ៊្វីលីពីន: ១០៤៥០ នូវែលសេឡង់: ៥៥២	៤៦១០០០+ វៀតណាមខាងជើង: ២៨៧៤៦៥ (មករា ១៩៦៨) ចិន: ១៧០០០០ (១៩៦៩) សហភាពសូវៀត: ៣០០០ កូរ៉េខាងជើង: ៣០០–៦០០
សហេតុភាព និង ការខាងបង់
វៀតណាមខាងត្បូង អសេនិកជន១៩៥០០០–៤៣០០០០ស្លាប់ យោធិន១៧១៣៣១–២២០៣៥៧ស្លាប់ ១១៧០០០០ត្រូវរបួស សហរដ្ឋ ៥៨២២០ស្លាប់; ៣០៣៦៤៤រងរបួស កូរ៉េខាងត្បូង ៥០៩៩ស្លាប់; ១០៩៦២រងរបួស; ៤បាត់ខ្លួន អូស្ត្រាលី ៥០០ស្លាប់; ៣១២៩រងរបួស នូវែលសេឡង់ ៣៧ស្លាប់; ១៨៧រងរបួស ថៃ ៣៥១ស្លាប់;១៣៥៨រងរបួស ស្លាប់សរុប: ៤៣០៥៣៨–៧១៤៥៦៤ របួសសរុប: ~១៤៩០០០០+	វៀតណាមខាងជើង & វៀតកុង អសេនិកជន៥០០០០-៦៥០០០ រងរបួស យោធិន៤០០០០០ –១១០០០០០ស្លាប់ រឺ បាត់ខ្លួន ៦០០០០០+ របួស ចិន ១៤៤៦ស្លាប់; ៤២០០របួស សហភាពសូវៀត ១៦ស្លាប់ ស្លាប់សរុប: ៤៥១៤៦២–១១៦៦៤៦២ របួសសរុប: ~៦០៤២០០
អសេនិកជនវៀតណាមស្លាប់: ២៤៥០០០–២០០០០០០ សង្គ្រាមរដ្ឋប្បវេណីកម្ពុជាស្លាប់: ២០០០០០–៣០០០០០* សង្គ្រាមរដ្ឋប្បវេណីលាវស្លាប់: ២០០០០–២០០០០០* អសេនិកជនសរុបស្លាប់: ៤៦៥០០០–២៥០០០០០** សរុបស្លាប់: ១១០២០០០–៣៨៨៦០២៦ * បង្ហាញការប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា សូមមើល សហេតុភាព​ខាងក្រោម ចំពោះព័ត៌មានបន្ថែម សូមមើល សហេតុភាពសង្គ្រាមវៀតណាម ** តួលេខនេះ​រួមមាន​ពួកអ្នកស្លាប់​ទាំងអស់មក​​ពីលាវសង្គ្រាម​រដ្ឋប្បវេណីលាវ និង កម្ពុជា។

សង្គ្រាមវៀតណាម (ភាសាវៀតណាម - Chiến tranh Việt Nam) គឺជាការប៉ះទង្គិចយោធាសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់ដែលបានកើតឡើងនៅវៀតណាម លាវ និង កម្ពុជា ចាប់ពី ១ វិច្ឆិកា ១៩៥៥ រហូតដល់ការធ្លាក់សៃហ្គននៅថ្ងៃ៣០ ​​​​​​​​​​​​​​​​​មេសា ១៩៧៥។ សង្គ្រាមនេះបានបន្តពីសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនលើកទីមួយ និងត្រូវបានប្រយុទ្ធគ្នារវាង វៀតណាមខាងជើង គាំទ្រដោយសម្ព័ន្ធមិត្តកុម្មុយនិស្តរបស់ខ្លួន និងរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមខាងត្បូង គាំទ្រដោយសហរដ្ឋ និង បណ្ដាប្រទេសប្រឆាំងកុម្មុយនិស្ត។ វៀតកុង (ក៏បានស្គាល់ថាជារណសិរ្សសង្គ្រោះជាតិ រឺ រ.ស.ជ.) រណសិរ្សរួមកុម្មុយនិស្តវៀតណាមខាងត្បូងប្រដាប់អាវុធស្រាលដឹកនាំដោយពួកខាងជើង ភាគច្រើនបានប្រយុទ្ធនឹងសង្គ្រាមទ័ពព្រៃប្រឆាំងនឹងកងកម្លាំងប្រឆាំងកុម្មុយនិស្តក្នុងតំបន់នេះ។ កងទ័ពប្រជាជនវៀតណាម (កងទ័ពវៀតណាមខាងជើង) បានភ្ជាប់ខ្លួនទៅក្នុងសង្គ្រាមតាមអនុសញ្ញា នៅពេលទាំងប៉ុន្មាននោះធ្វើឲ្យមានអង្គភាពជាច្រើនចូលទៅក្នុងសមរភូមិ។ កងកម្លាំងស.រ. និង វៀតណាមខាងត្បូងបានពឹងផ្អែកលើឧត្តមភាពអាកាស និង កម្លាំងបាញ់ប្រហារលើសលប់ដើម្បីធ្វើប្រតិបត្តិការស្វែងរកនិងកម្ទេច ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងកងកម្លាំងលើដី កងកាំភ្លើងធំ និងការវាយប្រហារអាកាស។

រដ្ឋាភិបាលស.រ.បានយល់ថាការពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងសង្គ្រាមជាផ្លូវមួយដើម្បីទប់ស្កាត់ការដណ្ដើមបានវៀតណាមខាងត្បូងដោយកុម្មុយនិស្តជាផ្នែកនៃយុទ្ធសាស្ត្រធំនៃភាពមានក្នុងរបស់ខ្លួន។ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមខាងជើង និង វៀតកុងបានកំពុងប្រយុទ្ធគ្នាដើម្បីបង្រួបបង្រួមវៀតណាមឡើងវិញក្រោមការដឹកនាំរបស់កុម្មុយនិស្ត។ ពួកគេបានបង្ហាញថាការប៉ះទង្គិចគ្នាជាសង្គ្រាមអាណានិគម ​ដើមឡើយបានប្រយុទ្ធនឹងបារាំង ដែលនៅពីក្រោយខ្នងដោយស.រ. និងក្រោយមកប្រឆាំងនឹងវៀតណាមខាងត្បូង ដែលខ្លួនបានចាត់ទុកថាជារដ្ឋអាយ៉ងស.រ.។​ ពួកទីប្រឹក្សាយោធាអាមេរិកបានមកដល់នៅអ្វីដែលនៅពេលនោះគឺជាសហភាពឥណ្ឌូចិនចាប់ផ្ដើមនៅការពាក់ព័ន្ធស.រ. ១៩៥០បានរឹតតែធំឡើងនៅដើមទសវត្ស១៩៦០ ដែលមានកម្រិតកងទ័ពកើនឡើងបីដងនៅឆ្នាំ១៩៦១ និងកើនឡើងបីដងទៀតនៅឆ្នាំ១៩៦២។ ពួកអង្គភាពតស៊ូស.រ.ត្រូវបានដាក់ពង្រាយចាប់ដើមដំបូងនៅឆ្នាំ១៩៦៥។ ប្រតិបត្តិការជាច្រើនបានឆ្លងកាត់ព្រំដែនអន្តរជាតិ ជាមួយលាវ និង កម្ពុជាបានទម្លាក់គ្រាប់បែកដ៏ច្រើន។ ការពាក់ព័ន្ធក្នុងសង្គ្រាមរបស់អាមេរិកបានដល់កំពូលនៅឆ្នាំ១៩៦៨ នៅក្នុងពេលនៃការវាយលុកតេត។ បន្ទាប់ពីនេះ កងកម្លាំងលើដីស.រ.ត្រូវបានដកចេញបន្តិចម្ដងៗជាផ្នែកនៃគោលនយោបាយដែលគេស្គាល់ថាជាវៀតណាមនីយកម្ម។ ទោះបីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពប៉ារីស បានចុះហត្ថលេខាដោយគ្រប់ភាគីទាំងអស់នៅ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៣ ក៏ដោយ ក៏ការប្រយុទ្ធបានបន្ត។

ការពាក់ព័ន្ធខាងយោធាស.រ.បានបញ្ចប់នៅថ្ងៃ១៥ សីហា ១៩៧៣ ជាលទ្ធផលមួយនៃវិសោធនកម្មខេស-ឆឺចបានអនុម័តដោយសមាជស.រ.។ ការកាន់កាប់សៃហ្គនដោយកងទ័ពប្រជាជនវៀតណាមនៅខែមេសា ១៩៧៥ បានកត់សម្គាល់នូវទីបញ្ចប់នៃសង្គ្រាម ហើយវៀតណាមខាងជើង និងត្បូងត្រូវបានបង្រួបបង្រួមគ្នាឡើងវិញនូវឆ្នាំបន្ទាប់។ សង្គ្រាមនេះបានតម្រូវអោយចំណាយមនុស្សដ៏ច្រើនជាចំណែកនៃអត្រាមរណភាព (សូមមើលសហេតុភាពសង្គ្រាមវៀតណាម)។ ការប៉ាន់ប្រមាណនៃពួកទាហាន និងអសេនិកជនវៀតណាមបានស្លាប់ប្រែប្រួសខុសគ្នាចាប់ពី៨០០០០០ដល់៣,១លាននាក់។ មួយចំនួន ខ្មែរ២០០០០០–៣០០០០០នាក់ លាវ២០០០០–២០០០០០នាក់ និងពួកសមាជិកបម្រើការស.រ. ៥៨២២០នាក់ ក៏បានស្លាប់ក្នុងការប៉ះទង្គិចនេះដែរ។

ឈ្មោះនៃសង្គ្រាម

ឈ្មោះផ្សេងៗត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងការប៉ះទង្គិចនេះ។ សង្គ្រាមវៀតណាម គឺជានាមដែលបានប្រើទូទៅបំផុតជាភាសាអង់គ្លេស។ វាក៏ត្រូវបានហៅ សង្គ្រាមនៅឥណ្ឌូចិនទីពីរ និង ការប៉ះទង្គិចជាមួយវៀតណាម។

តាមមកក៏មានការប៉ះទង្គិចច្រើនក្នុងឥណ្ឌូចិន ការប៉ះទង្គិចនេះត្រូវបានស្គាល់ដោយឈ្មោះនៃអ្នកប្រឆាំងសំខាន់របស់ខ្លួនដើម្បីធ្វើឲ្យវាប្លែកពីពួកអ្នកដទៃផ្សេង។ ជាភាសាវៀតណាម សង្គ្រាមនេះជាទូទៅត្រូវបានគេស្គាល់ថា ​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​Chiến tranh Việt Nam (សង្គ្រាមវៀតណាម)។ វាក៏ត្រូវបានហៅថា Kháng chiến chống Mỹ (សង្គ្រាមតស៊ូប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក) បានប្រែថាឲ្យតែបានថាសង្គ្រាមប្រឆាំងនឹងអាមេរិក។

អង្គការយោធាសំខាន់ៗបានពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងសង្គ្រាមគឺថា នៅម្ខាង កងទ័ពសាធារណរដ្ឋវៀតណាម (ក.ស.វ.ណ.) និងយោធាស.រ. និងម្ខាងទៀត កងទ័ពប្រជាជនវៀតណាម (ក.ប.វ.) (ក៏បានស្គាល់ថាកងទ័ពវៀតណាមខាងជើង រឺ ក.វ.ជ.) និងពួកវៀតកុង រឺ រណសិរ្សជាតិដើម្បីរំដោះវៀតណាមខាងត្បូង (រ.រ.ជ.) កម្លាំងទ័ពព្រៃកុម្មុយនិស្តវៀតណាមខាងត្បូង។

សាវតារមកដល់ឆ្នាំ១៩៤៩

សូមមើលផងដែរ: ប្រវត្តិសាស្ត្រវៀតណាម,  យុទ្ធនាការកូសាំងស៊ីន,  កឹនវឿញ,  គណបក្សជាតិនិយមវៀតណាម,  សង្កុបកម្មអៀនបៃ,  វៀតណាមកំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២, និង សង្គ្រាមនៅវៀតណាម (១៩៤៥-១៩៤៦)

បារាំងបានចាប់ផ្ដើមការសញ្ជ័យឥណ្ឌូចិនរបស់ខ្លួននៅចុងទសវត្ស១៨៥០ និងបានសម្រេចសន្តិភាវកម្មនៅឆ្នាំ១៨៩៣។ សន្ធិសញ្ញាហ្វេ បានសម្រេចបង្ហើយនៅឆ្នាំ១៨៨៤ បានបង្កើតនូវមូលដ្ឋានសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងអាណានិគមបារាំងនៅវៀតណាមអស់ប៉ុន្មានប្រាំពីរទសវត្សក្រោយមកទៀត។ ទោះបីជាមានការតស៊ូយោធា គួរឲ្យកត់សំគាល់បំផុតដោយកឹនវឿញរបស់ផាន-ឌីញភ្វូង នៅឆ្នាំ១៨៨៨ តំបន់នៃប្រទេសជាតិសម័យថ្មីៗនៃកម្ពុជា និងវៀតណាមត្រូវបង្កើតឲ្យទៅជាអាណានិគមនៃសហភាពឥណ្ឌូចិន (លាវត្រូវបានបញ្ចូលបន្ថែមនៅពេលក្រោយ)។ ចលនាប្រឆាំងវៀតណាមផ្សេងៗទល់នឹងការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងដែលមានអត្ថិភាពកំឡុងសម័យកាលនោះ ដូចជាវៀតណាមឃ្វកជឹនដាញ ដែលបានបង្កើតឲ្យមានសង្កុបកម្មអៀនបាយដែលបានបរាជ័យនៅឆ្នាំ១៩៣០ ប៉ុន្តែគ្មានណាមួយនៅទីបញ្ចប់បានជោគជ័យដូចរណសិរ្សរួមវៀតមិញឡើយ ដែលបានស្ថាបនាឡើងនៅឆ្នាំ១៩៤១ គ្រប់គ្រងដោយបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន និងបានផ្ដល់ប្រាក់ដោយស.រ. និងគណបក្សជាតិនិយមចិនក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងរបស់ខ្លួនទល់នឹងការកាន់កាប់របស់ជប៉ុន។

កំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ពួកបារាំងត្រូវបានវាយឲ្យចាញ់ដោយពួកអាល្លឺម៉ង់នៅឆ្នាំ១៩៤០។ ចំពោះសហភាពឥណ្ឌូចិន នេះមានន័យថារដ្ឋអំណាចអាណានិគមបានក្លាយជាបារាំងវិចឈី ពួកសម្ព័ន្ធមិត្តនៃពួកមហាអំណាចអ័ក្សអាល្លឺម៉ង់-អ៊ីតាលី។ ជាលំដាប់ នេះមានន័យថាពួកបារាំងបានធ្វើសហការជាមួយកងកម្លាំងជប៉ុនបន្ទាប់ពីការលុកលុយសហភាពឥណ្ឌូចិនរបស់ខ្លួនកំឡុងឆ្នាំ១៩៤០។ ពួកបារាំងបានបន្តដំណើរការកិច្ចការក្នុងដែនអាណានិគម ប៉ុន្តែអំណាចនៅទីបំផុតបានស្ថិតនៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃនៃពួកជប៉ុន។

វៀតមិញត្រូវបានស្ថាបនាឡើងជាសម្ព័ន្ធដើម្បីឯករាជ្យពីបារាំង ប៉ុន្តែក៏បានប្រឆាំងការកាន់កាប់របស់ជប៉ុនដែរនៅឆ្នាំ១៩៤៥ ចំពោះហេតុផលដដែល។ ស.រ. និងគណបក្សជាតិនិយមចិនបានគាំទ្រពួកគេនៅក្នុងការវាយប្រឆាំងនឹងពួកជប៉ុន។ យ៉ាងណាៗ ពួកគេមិនមានអំណាចគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីប្រយុទ្ធគ្នាក្នុងសមរភូមិជាក់ស្ដែងនៅលើកដំបូង។ មេដឹកនាំវៀតមិញ ហូ-ជីមិញត្រូវបានសង្ស័យនឹងក្លាយជាជនកុម្មុយនិស្ត និងត្រូវដាក់គុកអស់រយៈពេលមួយឆ្នាំដោយគណបក្សជាតិនិយមចិន។

ការកាន់កាប់ទ្វេដងដោយដោយបារាំងនិងជប៉ុនបានបន្តរហូតដល់កងកម្លាំងអាល្លឺម៉ងត្រូវបានបណ្ដេញពីបារាំងនិងរដ្ឋអំណាចអាណានិគមឥណ្ឌូចិនបារាំងចាប់ផ្ដើមប្រារព្ធការជជែកពិភាក្សាសម្ងាត់ជាមួយពួកបារាំងសេរី។ ដោយខ្លាចរអែងនោះ ពួកគេលែងជឿជាក់រដ្ឋអំណាចបារាំង កងទ័ពជប៉ុនបានឃុំឃាំងពួកគេទាំងអស់នៅថ្ងៃ៩ មីនា ១៩៤៥ និងបានបង្កើតរដ្ឋអាយ៉ងមួយជំនួស អធិរាជាណាចក្រវៀតណាម ក្រោមការដឹកនាំបាវ-ដាយ។

កំឡុងឆ្នាំ១៩៤៤–១៩៤៥, គ្រោះទុរ្ភិក្សយ៉ាងខ្លាំងបានវាយប្រហារវៀតណាមខាងជើងដោយសារការរួមផ្សំគ្នាដោយធាតុអាកាសអាក្រក់និងការជញ្ជក់យកប្រយោជន៍របស់បារាំង/ជប៉ុន (សហភាពឥណ្ឌូចិនត្រូវផ្គត់ផ្គង់គ្រាប់ធញ្ញជាតិដល់ជប៉ុន)។ រវាងមនុស្ស៤០០០០០ និង២លាននាក់ បានស្លាប់ដោយសារការអត់ឃ្លាន (ក្រៅពីប្រជាជនក្នុងចំណោម១០លាននាក់នៅតំបន់រងឥទ្ធិពល)។ ការធ្វើអាជីវកម្មលើច្រករដ្ឋបាល ដែលនោះអន្តេវាសិកន៍នៃពួកបារាំងបានបង្កើតឡើង ពួកវៀតមិញនៅខែមីនា ១៩៤៥ បានជម្រុញប្រជាជនឲ្យរុករើរកឃ្លាំងអង្ករ និងបដិសេធបង់ពន្ធរបស់ខ្លួន។ រវាងឃ្លាំងឥវ៉ាន់ ៧៥ និង១០០ត្រូវបានវាយឆ្មក់ជាបន្តបន្ទាប់។ ឧទ្ទាមកម្មនេះប្រឆាំងនឹងការប៉ះពាល់នៃគ្រោះទុរ្ភិក្ស និងពួករដ្ឋអំណាចខ្លះដែលទទួលខុសត្រូវដោយលំអៀងចំពោះវាបានគាំទ្រប្រជាប្រិយភាពរបស់វៀតមិញ ហើយពួកគេបានកេណ្ឌសមាជិកជាច្រើនកំឡុងសម័យនោះ។

២២ សីហា ១៩៤៥ បន្តបន្ទាប់ពួកជប៉ុនចុះចាញ់ ពួកភ្នាក់ងារក.ស.យ. អាខឹមីឌិស-ភែតរី និង ខាលតឹន-ប-ស៊្វីផ្វ-ជែអ បានមកដល់ហាណូយនៅក្នុងបេសកកម្មមេត្តាធម៌ដើម្បីរំដោះទ.ស.សម្ព័ន្ធមិត្ត និង ត្រូវបានចូលរួមដោយហ្សង់-សង់តឺនី អ្នករដ្ឋការមួយរូបរបស់រដ្ឋាភិបាលបារាំង។ កងកម្លាំងជប៉ុនបានចុះចាញ់ក្រៅផ្លូវការ (ការចុះចាញ់ជាផ្លូវការបានធ្វើឡើងនៅថ្ងៃ២ កញ្ញា នៅឆកសមុទ្រតូក្យូ) ប៉ុន្តែការក្លាយជាកងកម្លាំងតែមួយគត់ដែលមានសមត្ថភាពក្នុងការថែរក្សាច្បាប់និងបញ្ជាកងទ័ពអធិរាជជប៉ុនដែលបានបន្សល់ទុកអំណាចដែលកាលណោះទុកឲ្យកងទ័ពអាណានិគមបារាំង និងសង់តឺនីបានក្ដោបក្ដាប់។

កំឡុងខែសីហា កងកម្លាំងជប៉ុនបានអនុញ្ញាតឲ្យពួកវៀតមិញ និងក្រុមជាតិនិយមដទៃទៀតដណ្ដើមអគារសាធារណៈ និងអាវុធដោយមិនបាច់តស៊ូ ដែលបានចាប់ផ្ដើមបដិវត្តន៍ខែសីហា។ ពួកនាយទាហានក.ស.យ.បានជួបប្រទះដដែលៗជាមួយហូ-ជីមិញ និងពួកនាយទាហានវៀតមិញដទៃទៀតកំឡុងសម័យនេះ និងនៅថ្ងៃ២ កញ្ញា ១៩៤៥ ហូ-ជីមិញបានប្រកាសសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមឯករាជ្យមុនពេលហ្វូងមនុស្សមួយហ្វូងចំនួន៥០០០០០នាក់នៅហាណូយ។ នៅក្នុងសំណើសម្រាប់ដោះស្រាយទៅពួកអាមេរិក លោកបានចាប់ផ្ដើមសន្ទរកថារបស់ខ្លួនដោយការបកស្រាយទូលំទូលាយការប្រកាសឯករាជ្យរបស់សហរដ្ឋ: មនុស្សទាំងអស់ត្រូវស្មើគ្នា។ អ្នកបង្កើតត្រូវផ្ដល់ឱ្យយើងនូវសិទ្ធដែលមិនអាចរំលោភបំពានយ៉ាងប្រាកដ: សិទ្ធិដើម្បីរស់ សិទ្ធិមានសេរីភាព និងសិទ្ធិទទួលបានសុភមង្គល។

ពួកវៀតមិញបានក្ដាប់អំណាចបានដណ្ដើមអំណាចឆ្លងចូលវៀតណាមក្នុងបដិវត្តន៍ខែសីហា ភាគច្រើនបានគាំទ្រដោយប្រជាជនវៀតណាមតាមរយៈប្រវត្តិវិទូឆ្វេងថ្មីហ៊្គែបប្រៀល-ឃលកូ។ បន្ទាប់ពីការចាញ់របស់ខ្លួននៅក្នុងសង្គ្រាមនេះ កងទ័ពជប៉ុនចក្រពត្តិ (ក.ជ.ច.)បានផ្ដល់អាវុធឱ្យពួកវៀតណាម និងបានទុកពួកមន្ត្រីរដ្ឋការវិចឈីបារាំង និងពួកនាយទាហានបានដាក់គុកអស់រយៈពេលមួយខែបន្ទាប់ពីការចុះចាញ់មក។ ពួកវៀតមិញបានកេណ្ឌទាហានជប៉ុនច្រើនជាង៦០០នាក់និងបានផ្ដល់ឱ្យពួកគេមានតួនាទីដើម្បីហ្វឹកហ្វឺន រឺ បញ្ជាការពួកទាហានវៀតណាម។

យ៉ាងណាៗ ពួកសម្ព័ន្ធឈ្នះសង្គ្រាមលោកលើកទី២សំខាន់ៗ សហរាជាណាចក្រ សហរដ្ឋ និងសហភាពសូវៀត ទាំងអស់គ្នាបានយល់ស្របថាតំបន់នេះជារបស់ពួកបារាំង។ តាមតែពួកបារាំងមិនមាននាវា អាវុធ រឺក៏ ទាហានដើម្បីដណ្ដើមយកវៀតណាមឡើងវិញភ្លាមៗបានទេ ពួកមហាអំណាចបានយកមកនូវកិច្ចព្រមព្រៀងដែលថាកងទ័ពប៊្រីតធិឝនឹងកាន់កាប់ភាគខាងត្បូងកាលណោះកងកម្លាំងជាតិនិយមចិនបាននឹងរំកិលខ្លួនចូលពីភាគខាងជើង។ កងទ័ពចិនជាតិនិយមបានចូលទៅប្រទេសនេះដើម្បីដកហូតអាវុធកងទ័ពជប៉ុនខាងជើងនៃខ្សែស្របទី១៦ នៅថ្ងៃ១៤ កញ្ញា ១៩៤៥។ នៅពេលនោះ ពួកប៊្រិតធិឝបានចុះចតនៅភាគខាងត្បូង ពួកគេបានផ្ដល់អាវុធវិញទៅដល់កងកម្លាំងបារាំងដែលបានឃុំឃាំងដូចគ្នាជាផ្នែកនៃកងកម្លាំងជប៉ុនចុះចាញទៅជួយពួកគេក្នុងការដណ្ដើមយកវៀតណាមនៅភាគខាងត្បូងមកវិញ តាមតែពួកគេមិនមានកងទ័ពគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធ្វើដូចនេះខ្លួនឯង។

លើការជម្រុញនៃសហភាពសូវៀត ហូ-ជីមិញជាអាទិ៍បានប៉ុនប៉ងដើម្បីចរចាជាមួយពួកបារាំង ដែលជាអ្នកកំពុងតែស្ថាបនាការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនឡើងវិញយឺតៗឆ្លងកាត់តំបន់នេះ។ នៅខែមករា ១៩៤៦ ពួកវៀតមិញបានឈ្នះការបោះឆ្នោតទូទាំងវៀតណាមកណ្ដាល និង ខាងជើង។ នៅថ្ងៃ៦ មីនា ១៩៤៦ លោកហូបានចុះហត្ថលេខាកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលអនុញ្ញាតឱ្យកងកម្លាំងបារាំងជំនួសកងកម្លាំងចិនជាតិនិយម ក្នុងការដោះដូរវិញការទទួលស្គាល់សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមរបស់បារាំងជាសាធារណរដ្ឋ"សេរី" ដែលក្នុងសហភាពបារាំង ជាមួយចំណុចចំៗដូចជាការទទួលស្គាល់ត្រូវបានសម្រេចដោយការចរចានាពេលអនាគត។ ពួកបារាំងបានចុះចតនៅហាណូយនៅខែមីនា ១៩៤៦ និង នៅខែវិច្ឆិកានៃឆ្នាំនោះ ពួកគេបានបណ្ដេញពួកវៀតមិញចេញពីទីក្រុងនេះ។ កងកម្លាំងប៊្រិតធិឝបានចាកចេញនៅថ្ងៃ២៦ មីនា ១៩៤៦ ដែលបន្សល់ទុកវៀតណាមក្នុងកណ្ដាប់ដៃនៃពួកបារាំង។ ភ្លាមតាំងពីពេលនោះមក ពួកវៀតមិញបានផ្ដើមសង្គ្រាមទ័ពព្រៃប្រឆាំងនឹងកងកម្លាំងសហភាពបារាំង ដែលកំពុងចាប់ផ្ដើមសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនលើកទីមួយ។

សង្គ្រាមនេះបានរាលដាលដល់លាវ និង កម្ពុជា ដែលពួកកុម្មុយនិស្តបានរៀបចំបទេសលាវ និង ពួកខ្មែរសេរី ទាំងពីរក្នុងចំណោមនោះបានយកតាមគំរូពួកវៀតមិញ។ ជាសកល សង្គ្រាមត្រជាក់បានចាប់ផ្ដើមខ្លាំងមែនទែន មានន័យថាការផ្សះផ្សាគ្នាដែលធ្លាប់មានរវាងពួកមហាអំណាចខាងលិច និងសហភាពសូវៀតកំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២បានបែកបាក់គ្នាបន្តិចៗម្ដង។ ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងរបស់វៀតមិញត្រូវបានរំខានដោយកង្វះខាតអាវុធយុទ្ធភណ្ឌ ស្ថានភាពនេះបានប្រែប្រួលនៅឆ្នាំ១៩៤៩ នៅពេលដែលពួកកុម្មុយនិស្តចិនបានឈ្នះសង្គ្រាមរដ្ឋប្បវេណីចិនដ៏ធំ និងបានដោះដៃបានដើម្បីផ្ដល់សព្វាវុធដល់សម្ព័ន្ធមិត្តវៀតណាមរបស់ខ្លួន។

ការចាកចេញនៃពួកបារាំង ១៩៥០–១៩៥៤

នៅខែមករា ១៩៥០ ប្រជាជាតិកុម្មុយនិស្ត បានដឹកនាំដោយសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន (ស.ប.ច.) បានទទួលស្គាល់សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមរបស់ពួកវៀតមិញដែលមានមូលដ្ឋាននៅហាណូយ តាមតែរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម កាលណោះពួកប្រជាជាតិមិនមែនកុម្មុយនិស្តបានទទួលស្គាល់រដ្ឋវៀតណាមដែលមានបារាំងនៅពីក្រោយខ្នងនៅសៃហ្គន បានដឹកនាំដោយអតីតអធិរាជបាវ-ដាយ ជារដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ខែបន្តបន្ទាប់។ ការផ្ទុះឡើងនៃសង្គ្រាមកូរ៉េនៅខែមិថុនា ១៩៥០បានធ្វើអោយពួកអ្នកបង្កើតគោលនយោបាយវ៉ាស៊ិងតោនទុកចិត្តថាសង្គ្រាមនៅឥណ្ឌូចិនគឺជាឧទាហរណ៍នៃការវាតទីនិយមរបស់កុម្មុយនិស្តបានដឹកនាំដោយក្រៀមម៉ឹល។

ពួកទាហានបារាំងការពារការវាយឆ្មក់របស់វៀតមិញនៅឆ្នាំ១៩៥២។

ពួកទីប្រឹក្សាយោធាស.ប.ច.បានចាប់ផ្ដើមជួយពួកវៀតមិញនៅខែកក្កដា ១៩៥០។ សព្វាវុធស.ប.ច. ជំនាញការ និងពួកពលករបានប្រែក្លាយពួកវៀតមិញពីកងកម្លាំងទ័ពព្រៃទៅជាកងទ័ពធម្មតា។ នៅខែកញ្ញា ១៩៥០ សហរដ្ឋបានបង្កើតក្រុមប្រឹក្សា និង ជំនួយការយោធា (ក.ប.ជ.យ.) ដើម្បីរារាំងសំណើបារាំងដើម្បីជួយ ប្រឹក្សាយុទ្ធសាស្ត្រ និងបង្វឹកពួកទាហានវៀតណាម។ នៅឆ្នាំ១៩៥៤ សហរដ្ឋបានផ្គត់ផ្គង់សព្វាវុធតូចតាច៣០០០០០ និង បានចំណាយ១សហលាន$ស.រ.ក្នុងការគាំទ្រដល់កិច្ចប្រឹងប្រែងខាងយោធាបារាំងដែលទទួលបាន៨០ភាគរយនៃដើមទុនសង្គ្រាមនេះ។

មានការជជែកគ្នាផងដែរ រវាងពួកបារាំង និង អាមេរិកដែលមានក្នុងនោះការប្រើប្រាស់លទ្ធភាពនៃអាវុធនយស្តិកលយុទ្ធបីដែលត្រូវបានពិចារណា ទោះបីរបាយការណ៍ធ្ងន់ធ្ងរយ៉ាងណាដែលនេះត្រូវបានពិចារណានិងដោយអ្នកណាមកទល់ឥឡូវមិនច្បាស់លាស់និងត្រូវគេប្រឆាំងជំទាស់នៅឡើយ។ កំណែមួយនៃផែនការនេះសម្រាប់ប្រតិបត្តិការត្មាតដែលបានស្នើបានមើលឃើញទៅមុខដោយការបញ្ជូនប-២៩ ៦០គ្រឿងពីមូលដ្ឋានទ័ពស.រ.នៅក្នុងតំបន់នេះ បានគាំទ្រតាមក្រោយច្រើនដូចគ្នា ដូចជាយន្តហោះប្រយុទ្ធ១៥០គ្រឿង មកពីនាវាដឹកជើងទឹកទីប្រាំពីររបស់ស.រ. ដើម្បីទម្លាក់គ្រាប់បែកលើទីតាំងជាច្រើនរបស់មេបញ្ជាការវ៉-ង្វៀនវ៉ាបរបស់វៀតមិញ។ ផែនការនេះរួមបញ្ចូលជម្រើសមួយដើម្បីប្រើរហូតដល់អាវុធបរមាណូបីគ្រាប់នៅតាមទីតាំងរបស់ពួកវៀតមិញ។ ឧត្តមនាវីឯក អាសឺរ-វិល្លៀមរ៉ាដផ្វឺន ប្រធាននៃនាយអគ្គសេនាធិការរួមរបស់ស.រ. បានផ្ដល់នូវជម្រើសនយស្តិនេះ ជាការជ្រោមជ្រែងរបស់លោក។ ប-២៩ ប-៣៦ និង ប-៤៧របស់ស.រ.អាចធ្វើការវាយលុកនយស្តិមួយ តាមតែអាច នាវាដឹកយន្តហោះមកពីកងនាវាទីប្រាំពីរ។

នាវាដឹករបស់ស.រ.បានចេញទៅដល់ឈូងសមុទ្រតុងកឹង និងការហោះហើរឈ្លបយកការណ៍លើដៀនបៀនផ្វុវត្រូវបានប្រព្រឹត្តិកំឡុងការចចារគ្នា។ តាមរយៈលោកអនុប្រធានាធិបតីស.រ. រីឆាដ-និច្សុន ផែនការនេះបានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងនាយអគ្គសេនាធិការរួមដែលគូសវាសឡើងនៅផែនការជាច្រើនដើម្បីប្រើអាវុធនយស្តិកលយុទ្ធតូចៗបីនៅក្នុងការគាំទ្រដល់ពួកបារាំង។ លោកនិច្សុន ក៏បានហៅដូច្នេះដែរថាស្ទាំងនៅវៀតណាម បានណែនាំថាសហរដ្ឋប្រហែលត្រូវដាក់ពួកក្មេងៗអាមេរិកក្នុងនោះ។ ប្រធានាធិបតីស.រ. ដ្វែត-ដ.-អាយហ្សឹនហោវអឺរបានបង្កើតចំណែកចូលរួមរបស់អាមេរិកលើការគាំទ្រជួយដល់ប៊្រិតធិឝ ក៏ប៉ុន្តែទីក្រុងឡុងដ៍ត្រូវបានជំទាស់ដូចជាមានការផ្សងគ្រោះថ្នាក់។ នៅទីបញ្ចប់ បានធ្វើអោយជឿទុកចិត្តថាការប្រថុយប្រថានខាងនយោបាយបានអោយប្រយោជន៍ដែលអាចទៅរួចធ្ងន់ជាង លោកអាយហ្សឹនហោវអឺរ បានសម្រចចិត្តប្រឆាំងនឹងអន្តរាគមន៍នេះ។ តាមរយៈឧត្តមសេនីយ៍ផ្កាយប្រាំដែលមានបទពិសោធន៍មួយរូប លោកអាយហ្សឹនហោវអឺរបានប្រយ័ត្នប្រយែងក្នុងអោយសហរដ្ឋពាក់ព័ន្ធក្នុងសង្គ្រាមដីគោកនៅអាស៊ី។

ពួកវៀតមិញបានទទួលជំនួយជាចាំបាច់ពីសហភាពសូវៀតនិងស.ប.ច.។ ជំនួយរបស់ស.ប.ច.នៅក្នុងយុទ្ធនាការព្រំដែន១៩៥០បានអនុញ្ញាតឱ្យមានគ្រឿងផ្គត់ផ្គង់មកពីស.ប.ច.ចូលទៅវៀតណាម។ តាមការប៉ះទង្គិចទាំងមូល ការប៉ាន់ស្មានការស៊ើបការណ៍របស់ស.រ.ដែលមានការសង្ស័យនូវឱកាសទទួលបានជោគជ័យរបស់បារាំង។

សមរភូមិដៀនបៀនផ្វុវបានបង្ហាញនូវទីបញ្ចប់នៃការជំពាក់វាក់វិនរបស់បារាំងនៅឥណ្ឌូចិន។ កងកម្លាំងវៀតមិញរបស់លោកវ៉ាបបាននាំឲ្យពួកបារាំងទទួលនូវការបរាជ័យយោធាដែលគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើល ហើយនៅថ្ងៃ៧ ឧសភា ១៩៥៤ យោធភូមិភាគសហភាពឥណ្ឌូចិនក៏បានចុះចាញ់។ ក្នុងចំណោមពួកអ្នកទោសបារាំង១២០០០នាក់ដែលចាប់បានដោយពួកវៀតមិញ មានតែ៣០០០នាក់ទេដែលបាននៅរស់។ នៅសន្និសីទសឺរណែវ ពួកបារាំងបានចរចារអោយមានកិច្ចព្រមព្រៀងបទឈប់បាញ់មួយជាមួយពួកវៀតមិញ និងឯករាជត្រូវប្រគល់ឲ្យកម្ពុជា លាវ និង វៀតណាម។

សម័យអន្តរកាល

សន្និសីទសឺណែវ ១៩៥៤

វៀតណាមត្រូវបានបែងចែកគ្នាជាបណ្ដោះអាសន្ននៅខ្សែស្របទី១៧ និងនៅក្រោមលក្ខន្តិកៈនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសឺណែវ ពួកអសេនិកជនត្រូវផ្ដល់ឱកាសដើម្បីបំលាស់ទីដោយសេរីរវាងរដ្ឋបណ្ដោះអាសន្នទាំងពីររយៈកាល៣០០ថ្ងៃ។ ការបោះឆ្នោតទូទាំងប្រទេសត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅឆ្នាំ១៩៥៦ដើម្បីបង្កើតអោយមានរដ្ឋាភិបាលរួបរួមមួយ។ ប្រហែលពួកអ្នកភាគខាងជើងមួយលាននាក់ ច្រើនតែពួកកាតូលិកភាគតិច បានរត់គេចទៅខាងត្បូង ដោយខ្លាចការកាត់ទោសដោយពួកកុម្មុយនិស្ត បន្តបន្ទាប់ពីយុទ្ធនាការឃោសនារបស់អាមេរិកមួយដែលប្រើពាក្យស្លោកជាច្រើនដូចជាម៉ារីបរិសុទ្ធកំពុងដឹកនាំឆ្ពោះទៅភាគខាងត្បូង ហើយបានជួយដោយស.រ.ផ្ដល់កម្មវិធីការតាំងលំនៅថ្មី៩៣លាន$ ដែលរួមបញ្ចូលពួកជនភៀសខ្លួនកំពុងចុះទូកចម្លងជាមួយកងនាវាទីប្រាំពីរ។ វាត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណថាមានចំនួនច្រើនស្មើនឹងពីរលាននាក់ទៀតនឹងបានចាកចេញ ដែលពួកគេមិនបានបញ្ឈប់ដោយពួកវៀតមិញ។ ពួកអ្នកខាងជើង ភាគច្រើនទៅជាពួកជនភៀសខ្លួនកាតូលិកដែលបានហុចផលអោយដល់របបង-ឌីញយាំមនូវមូលដ្ឋានអ្នកគាំទ្រប្រឆាំងកុម្មុយនិស្តដ៏ខ្លាំងមួយ។ លោយាំមក្រោយមកបានបន្តរកមនុស្សកាន់ការនាទីសំខាន់ៗនៃរដ្ឋការរបស់លោកភាគច្រើនបំផុតដែលមានពួកកាតូលិចភាគខាងជើងនិងកណ្ដាល។

បន្ថែមចំពោះពួកកាតូលិកដែលកំពុងហូរចូលភាគខាងត្បូង រហូតដល់ពួកបុនក្រុមជនបដិវត្តន៍១៣០០០០នាក់បានទៅភាគខាងជើងដើម្បីបុនក្រុមការ ដែលកំពុងរំពឹងត្រឡប់ទៅភាគខាងត្បូងក្នុងរយៈកាលពីរឆ្នាំ។ ពួកវៀតមិញបានបន្សល់ទុកពួកកម្មាភិបាលប្រហែល៥០០០ទៅ១០០០០នាក់នៅភាគខាងត្បូងដូចជាអនុរចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយយោធាមួយក្នុងគោលបំណងនៃការលោះដីខ្លួនមកវិញ។ ពួកទាហានបារាំងចុងក្រោយបានចាកចេញពីវៀតណាមនៅខែមេសា ១៩៥៦។ ស.ប.ច.បានបង្ហើយការដកទ័ពរបស់ខ្លួនពីវៀតណាមខាងជើងនៅក្បែរៗពេលដូចគ្នានេះដែរ។ ពួកអសេនិកជនវៀតណាមប្រហែល៥២០០០នាក់បានរកិលខ្លួនពីភាគខាងត្បូងទៅខាងជើង។

រវាងឆ្នាំ១៩៥៣និង១៩៥៦ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមខាងជើងបានបង្កើតឱ្យមានកំណែទម្រង់ស្រែចំការផ្សេងៗ រួមមានការកាត់បន្ថយការជួល និង កំណែទម្រង់ដីធ្លី។ ឯកសារនយោបាយការិយាល័យដែលមិនបានចាត់ថ្នាក់បញ្ជាក់ថា១នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកវៀតណាមខាងជើង១០០០០នាក់(ឧ.ប្រហែល១៤០០០នាក់) គឺបរិមាណភាគអប្បបរមាបានដាក់តម្រង់សម្រាប់បរិហារកិច្ចកំឡុងពេលយុទ្ធនា"ការកាត់បន្ថយការជួល" ចំនួនបានបញ្ឈប់កំឡុងដំណាក់កាលជាច្រើននៃ"កំណែទម្រង់ដីធ្លី"កាន់តែដាច់ស្រឡះយ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់ ប្រហែលជាបានច្រើនដងកាន់តែច្រើនឡើង។ ពួកម្ចាស់ដីត្រូវបានចាត់ថ្នាក់អំពើចិត្តថា៥,៦៨%នៃប្រជាជន ប៉ុន្តែពួកភាគច្រើនដែលបានដាក់ទណ្ឌកម្មមិនជាតឹងរឹងជាជាងការប្រហារជីវិត។ កំណត់ត្រាផ្លូវការពីពេលនោះផ្ដល់ថា"ពួកម្ចាស់ដី"១៧២០០៨នាក់ត្រូវបានគេប្រហារជីវិតកំឡុងពេល"កំណែទម្រង់ដីធ្លី" ក្នុងចំណោម១២៣២៦៦នាក់(៧១,៦៦%)ដែលក្រោយមកត្រូវបានគេរកឃើញថាបានចាត់ថ្នាក់ខុស។ គម្លាតដ៏ធំនៃការប៉ាន់ប្រមាណត្រូវបានផ្ដល់ពីមុនៗដោយប្រភពឯករាជ្យ។ នៅឆ្នាំ១៩៥៦ ពួកមេដឹកនាំនៅហាណូយបានសារភាព"ភាពហួសហេតុ"ក្នុងការអនុវត្តកម្មវិធីនេះ និងបានស្ដារចំនួនដីធ្លីជាច្រើនដល់ពួកម្ចាស់កម្មសិទ្ធិដើមវិញ។

នៅភាគខាងត្បូង ខណៈនោះ បានតាំងឡើងរដ្ឋវៀតណាម ដែលមានបាវ-ដាយជាអធិរាជ និងង-ដឹនយៀម (បានតែងតាំងនៅខែកក្កដា ១៩៥៤) ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់ទ្រង់។ មិនថារដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋ រឺ រដ្ឋវៀតណាមរបស់ង-ដឹនយៀមទេបានចុះហត្ថលេខាគ្រប់យ៉ាងនៅក្នុងសន្និសីទសឺណែវឆ្នាំ១៩៥៤។ ជាមួយការគោរពដល់សំណួរនៃការបង្រួបបង្រួមឡើងវិញ គណៈប្រតិភូវៀតណាមមិនមែនកុម្មុយនិស្តបានបដិសេធយ៉ាងខ្លាំងក្លាដល់ការបែងចែកណាមួយនៃវៀតណាម ប៉ុន្តែបានក្លាយជាអសារបង់នៅពេលពួកបារាំងទទួលស្គាល់សំណើរបស់ប្រតិភូវៀតមិញផាម-វ៉ាន់ដុង ដែលបានស្នើសុំថាវៀតណាមជាចុងក្រោយត្រូវតែរួបរួមគ្នាដោយការបោះឆ្នោតក្រោមការត្រួតពិនិត្យនៃ"គណៈកម្មាការតំបន់"។ សហរដ្ឋបានតបតរួមជាមួយអ្វីដែលបានស្គាល់ថាជា"ផែនការរបស់អាមេរិក" ជាមួយការគាំទ្រនៃវៀតណាមខាងត្បូង និងសហរាជាណាចក្រ។ វាបានផ្ដល់ឱ្យនូវការបោះឆ្នោតបង្រួបបង្រួមក្រោមការត្រួតពិនិត្យរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ប៉ុន្តែត្រុវបានជំទាស់ដោយគណៈប្រតិភូសូវៀត។ សហរដ្ឋពេញចិត្តនឹងវៀតណាមដឹកនាំដោយកុម្មុយនិស្តរួបរួមគ្នាឡើងវិញ បើសិនវាកើតចេញពីការបោះឆ្នោតសេរី និងយុត្តិធម៌: "ជាមួយនឹងការគោរពលើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នៃរដ្ឋវៀតណាម សហរដ្ឋនិយាយសាឡើងវិញម្ដងទៀត គោលជំហរតាមប្រពៃណីរបស់ខ្លួនដែលថាប្រជាជនត្រូវបានទទួលសិទ្ធិដើម្បីកំណត់អនាគតរបស់ខ្លួនផ្ទាល់ ហើយថាវានឹងមិនចូលរួមក្នុងការរៀបចំណាមួយដែលនឹងអាចបង្អាក់រឿងនេះឡើយ"។

លោកប្រធានាធិបតីអាយហ្សឹនហូវអឺរបានសរសេរនៅឆ្នាំ១៩៥៤ ថា "ខ្ញុំមិនដែលបាននិយាយ រឺទាក់ទងគ្នាជាមួយមនុស្សដែលមានចំណេះដឹងក្នុងកិច្ចការឥណ្ឌូចិនដែលមិនយល់ស្របដែលឱ្យមានការបោះឆ្នោតត្រូវធ្វើឡើងក្នុងរយៈកាលនៃការប្រយុទ្ធគ្នា ប្រហែលជាប៉ែតសិបភាគរយនៃប្រជាជននឹងបោះឆ្នោតឲ្យហូ-ជីមិញកុម្មុយនិស្តជាមេដឹកនាំរបស់ខ្លួនជាជាងអគ្គរដ្ឋបាវដាយ។ ពិតមែនទៅ កង្វះពួកមេដឹកនាំ ហើយដឹកនាំខាងបាវ-ដាយគឺជាកត្តាមួយដែលក្នុងអារម្មណ៍ជាទូទៅចំណោមជនវៀតណាមដែលថាពួកគេគ្មានអ្វីប្រយុទ្ធដើម្បីបាវ-ដាយឡើយ។" តាមរយៈ ឯកសារបញ្ចកោណ យ៉ាងណាមិញ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៥៤ដល់១៩៥៦ "ង-ដឹនយៀមពិតជាបានខំសម្រេចឱ្យបាននូវអព្ភូតហេតុពិតមែន"នៅវៀតណាមខាងត្បូង:: "វាស្ទើរតែប្រាកដថានៅឆ្នាំ១៩៥៦ សមាមាត្រនេះដែលប្រហែលជាបានបោះឆ្នោតអោយលោកហូក្នុងការការបោះឆ្នោតសេរីប្រឆាំងលោក យៀមដែលនឹងបានកាន់តែតិចជាងប៉ែតសិបភាគរយទៅទៀត។" ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៧ ពួកអ្នកអង្កេតឯករាជ្យមកពី ឥណ្ឌា ប៉ូឡូញ និងកាណាដាដែលតំណាងឱ្យគណៈកម្មាការត្រួតពិនិត្យអន្តរជាតិ(គ.ត.អ.)បានថ្លែងការបោះឆ្នោតដោយយុត្តិធម៌ មិនលំអៀងថាមិនអាចទៅរួចទេនៅប៉ែកខាងជើងនៃវៀតណាមពីព្រោះតែដោយសារឥទ្ធិពលកុម្មុយនិស្ត។

ចាប់ពីខែមេសា ដល់ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៥៥ លោកយៀម (ប្រឆាំងនឹងការណែនាំរបស់ស.រ.)បានទម្លាក់ពីតំណែងនយោបាយនៅភាគខាងត្បូងដោយសារការផ្ដើមប្រតិបត្តិការយោធាជាច្រើនប្រឆាំងនឹងពួកគណៈសាសនាកែវដាយ គណៈនិកាយផ្វាហ៊ែវរបស់បាគុត និងប៊ីញស្វៀនបានរៀបចំក្រុមឧក្រិដ្ឋកម្ម (ដែលត្រូវចងសម្ព័ន្ធជាមួយពួកសមាជិកនៃនគរបាលសម្ងាត់និងពួកក្រុមយោធាខ្លះៗ)។ តាមរយៈការប្រឆាំងដែលមានរឹសគល់ធំៗទល់នឹងកលយុទ្ធដ៏អាក្រក់របស់លោកបានបង្កឡើង លោយៀមស្វះស្វែងរកវិធីដើម្បីទិះតៀនស្ដីបន្ទោសពួកកុម្មុយនិស្តឱ្យកាត់តើច្រើនឡើង។

ក្នុងប្រជាមតិមួយអំពីអនាគតនៃរដ្ឋវៀតណាមនៅថ្ងៃ២៣ តុលា ១៩៥៥ លោកយៀមបានគិតគូររៀបចំកន្លែងបោះឆ្នោតដែលបានត្រួតពិនិត្យដោយបងប្អូនរបស់លោកង-ដឹនញូ និងបានទទួលការជឿទុកចិត្តជាមួយ៩៨,២ភាគរយនៃសម្លេងឆ្នោត រួមមាន១៣៣%នៅសៃហ្គន។ ពួកទីប្រឹក្សាអាមេរិករបស់លោកបានផ្ដល់អនុសាសន៍ឱ្យមានការឈ្នះសមហេតុសមផលថែមទៀតត្រឹម"៦០ទៅ៧០ភាគរយ"។ លោកយៀម យ៉ាងណាក៏ដោយ បានគិតឃើញការបោះឆ្នោតជាការសាកល្បងអំណាច។ បីថ្ងៃក្រោយមក លោកបានប្រកាសវៀតណាមខាងត្បូងជារដ្ឋឯករាជ្យមួយដែលគេស្គាល់ថាសាធារណរដ្ឋវៀតណាម (ស.វ.) ដែលមានខ្លួនលោកជាប្រធានាធិបតី។ ដូចដែរ ហូ-ជីមិញ និងពួកមន្ត្រីកុម្មុយនិស្តផ្សេងទៀតតែងតែបានឈ្នះយ៉ាងហោចណាស់៩៩%នៃសម្លេងឆ្នោតនៅក្នុង"ការបោះឆ្នោត"វៀតណាមខាងជើង។

ទ្រឹស្ដីដូមីណូ ដែលបានលើកឡើងថាបើប្រទេសមួយធ្លាក់ទៅលទ្ធិកុម្មុយនិស្ត ក្រោយមកប្រទេសទាំងអស់នៅជុំវិញនោះនឹងដើរតាម ដំបូងបានស្នើជាគោលនយោបាយដោយរដ្ឋការអាយហ្សឹនហូវអឺរ។ វាធ្លាប់ និងនៅតែត្រូវបានធ្វើសម្មតិកម្មជាទូទៅដែលវាបានអនុវត្តនៅវៀតណាម។ John F. Kennedy, then a U.S. Senator, said in a speech to the American Friends of Vietnam: "Burma, Thailand, India, Japan, the Philippines and obviously Laos and Cambodia are among those whose security would be threatened if the Red Tide of Communism overflowed into Vietnam."

ក្នុងសម័យកាលឆ្នាំ, 1955–1963

វិធានការ

ការជឿស៊ប់រ៉ូម៉ាំងកាតូលិក, គឺការប្រឹងប្រែងប្រឆាំងនឹងកុម្មុយនិស្ត, ជាតិនិយម, និងអភិរក្សសង្គម។ អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តលោកលូដលោក Huynh កត់សម្គាល់ថា: «លោកជៀតំណាងជាតិនិយមតូចចង្អៀតនិងប៉ះបោរគូជាមួយនឹងលទ្ធិអត្តាធិបតេយ្យនិង បក្ខពួកនិយម "។ <ឯកសារ> 'អាគុយម៉ង់ដោយគ្មានការបញ្ចប់" McNamara បានបាត់បង់ "ទំព័រ។ 200-201 ។ </ ឯកសារ> ភាគច្រើននៃប្រជាជនវៀតណាម ត្រូវបានគេ ព្រះពុទ្ធសាសនា និងត្រូវបានរំខានដោយសកម្មភាពដូចជាការយកចិត្តទុកជៀរបស់ប្រទេសដើម្បី ព្រះម៉ែ ម៉ារី បាន។

ការចាប់ផ្តើមនៅរដូវក្តៅនៃឆ្នាំ 1955 នេះលោកជៀមបានចាប់ផ្តើម "ការបរិហារកុម្មុយនិស្ត«យុទ្ធនាការក្នុងអំឡុងពេលដែលពួកកុម្មុយនិស្តនិងធាតុប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលផ្សេងទៀតត្រូវបានចាប់ខ្លួនដាក់ពន្ធនាគារបានធ្វើទារុណកម្មឬសម្លាប់។ លោកបានបង្កើតការប្រឆាំងនឹងការពិន័យការស្លាប់ណាមួយដែលចាត់ទុកថាសកម្មភាពក្នុងខែសីហាឆ្នាំ 1956 កុម្មុយនិស្ត <ref> ទំព័រគំរូ:លើកយកបណ្ដាញ </ ឯកសារ> ក្នុងនាមជារង្វាស់នៃកម្រិតនៃការមួយ [[ការបង្ក្រាបនយោបាយ] ] នេះបើយោងតាម កាព្រីយ៉ែល Kolko សង្ស័យថាប្រហែល 12.000 គូប្រជែងរបស់លោកជៀនាក់ត្រូវបានសម្លាប់នៅចន្លោះឆ្នាំ 1955 និងឆ្នាំ 1957 និងដោយចុងបញ្ចប់នៃឆ្នាំ 1958 បានប៉ាន់ប្រមាណជា 40.000 នាក់ [[អ្នកទោសនយោបាយ] បាន] ត្រូវបានចាប់ដាក់គុក។ <ឯកសារ> កាយវិភាគសាស្ត្រនៃ សង្គ្រាម "ដោយ កាព្រីយ៉ែល Kolko, លេខ ISBN 1-56584-218-9 ទំ។ 89 ។ </ ឯកសារ> ទោះយ៉ាងណា Guenter Lewis អះអាងថាតួលេខបែបនេះត្រូវបានគេបំផ្លើសហើយថាមានមិនអ្នកទោសជាង 35.000 នាក់គ្រប់ប្រភេទទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទាំងមូល។ <ឯកសារ> Lewis, Guetner, (1978), អាមេរិកនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម, ញូវយ៉ក: ។ សកលវិទ្យាល័យ Oxford សារព័ត៌មានឆ្នាំ 1978, pp294-5 </ ឯកសារ>

នៅខែឧសភាឆ្នាំ 1957 លោកជៀធ្វើមួយ ដប់ថ្ងៃដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់រដ្ឋទៅឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក ។ លោកប្រធានាធិបតី Eisenhower បានសន្យាផ្តល់ការគាំទ្រជាបន្តរបស់គាត់ហើយក្បួនដង្ហែរមួយត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅក្នុងកិត្ដិយសលោកជៀនៅក្នុងទីក្រុងញូវយ៉ក។ ទោះបីជាលោកជៀមត្រូវបានគេសរសើរជាសាធារណៈនៅក្នុងការឯកជនរបស់រដ្ឋលេខាធិការ លោក John Foster Dulles ទទួលស្គាល់ថាលោកជៀមត្រូវបានជ្រើសរើសដោយសារតែមិនមានជម្មើសជំនួសល្អប្រសើរជាងមុន <ឈ្មោះឯកសារ = "Karnow ទំព័រ 230 ។ "> ។ Karnow 1991 </ ឯកសារ>

[លេខាធិការអាមេរិច [សហរដ្ឋការពារជាតិ | លេខាធិការការពារជាតិ]] អតីត លោក Robert McNamara បានបាត់បង់ បានសរសេរនៅក្នុង អាគុយម៉ង់ដោយគ្មានការបញ្ចប់ (1999) ថាភ្ញៀវអាមេរិចថ្មីនៃរ៉ូវត្រូវបានគេស្ទើរតែទាំងស្រុងល្ងង់ខ្លៅរបស់វៀតណាម វប្បធម៌។ ពួកគេបានដឹងតិចតួចនៃភាសាឬប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏យូរនៃប្រទេសនេះ។ <ឈ្មោះឯកសារ = "McNamara បានបាត់បង់ 377" /> មានទំនោរដើម្បីផ្ដល់បំណងរបស់អាមេរិកទៅឱ្យសកម្មភាពវៀតណាមហើយលោកជៀមបានព្រមានថាវាគឺជាការបំភាន់ដើម្បីជឿថាវិធីសាស្រ្តរបស់លោកខាងលិចមិនដឹងអ្វីសោះចម្លងមួយ នឹងដោះស្រាយបញ្ហារបស់វៀតណាម។ <ឈ្មោះឯកសារ = "McNamara បានបាត់បង់ 377" />

ក្រុមបះបោរនៅភាគខាងត្បូង, 1954-1960

នៅចន្លោះឆ្នាំ 1954 និងឆ្នាំ 1957 វាមានទ្រង់ទ្រាយធំប្រឆាំងចៃដន្យនៅជនបទដែលរដ្ឋាភិបាលលោកជៀមបានគ្រប់គ្រងដើម្បីបង្ក្រាបទទួលបានជោគជ័យនោះទេ។ នៅដើមឆ្នាំ 1957 វៀតណាមខាងត្បូងមានសន្ដិភាពលើកដំបូងរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេលជាងមួយទសវត្សរ៍។ ទោះជាយ៉ាងណាដោយពាក់កណ្តាលឆ្នាំ 1957 តាមរយៈការឆ្នាំ 1959 ឧប្បត្តិហេតុនៃអំពើហិង្សាបានកើនឡើងប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាល "មិន construe វាជាយុទ្ធនាការមួយពិចារណាជំងឺនេះផងដែរដើម្បីធានាសាយប្រព្រឹត្តធនធាន GVN ដ៏ធំមួយ»។ ទោះជាយ៉ាងណានៅត្រឹមដើមឆ្នាំ 1959 លោកជៀមបានចាត់ទុកថាជាយុទ្ធនាការមួយវានិងអនុវត្តច្បាប់ 10/59 ដែលបានធ្វើឱ្យមានអំពើហិង្សានយោបាយផ្តន្ទាទោសដោយការស្លាប់និងការរឹបអូសយកទ្រព្យសម្បត្តិស្លាក <ref> សម្រង់ពីច្បាប់ 10 ។ / 59 ខែឧសភាឆ្នាំ 1959 6 </ ref> មានបានផ្នែកមួយចំនួនក្នុងចំណោមអតីតវៀតមិញដែលមានគោលដៅចម្បងគឺដើម្បីរៀបចំការបោះឆ្នោតដែលបានសន្យានៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងហ្សឺណែវបានឈានទៅរក "[កូដកម្ម [| wildcats]]" ។ សកម្មភាពដាច់ដោយឡែកពី ពួកកុម្មុយនិស្តនិងសកម្មជនប្រឆាំងនឹងការ GVN ផ្សេងទៀត។ <ឈ្មោះឯកសារ = "WarBegan" />

នៅក្នុងខែធ្នូឆ្នាំ 1960 ដែលជា រណសិរ្សរំដោះជាតិ (រ) ត្រូវបានបង្កើតជាផ្លូវការមានសកម្មជនប្រឆាំងនឹងការ GVN ទាំងអស់និងរួមបញ្ចូលទាំងការមិនកុម្មុយនិស្ត។ នេះបើយោងតាម "" មន្ទីរបញ្ចកោណឯកសារ , ការរ "បានដាក់ការសង្កត់ធ្ងន់ធ្ងន់លើការដកទីប្រឹក្សាអាមេរិចនិងឥទ្ធិពលនៅលើកំណែទម្រង់ដីធ្លីនិងសេរីភាពនៃការ GVN នៅលើ [រដ្ឋាភិបាល [ចម្រុះ]] និងការអព្យាក្រឹតនៃប្រទេសវៀតណាម»។ ការសម្ងាត់ជាញឹកញាប់ពួកមេដឹកនាំរបស់អង្គការនេះត្រូវបានគេរក្សាទុក។ <ឈ្មោះឯកសារ = "WarBegan" />

ការចូលរួមរបស់វៀតណាមខាងជើង

ប្រភពជំទាស់ថាតើវៀតណាមខាងជើងបានដើរតួនាទីផ្ទាល់ក្នុងការជួយនិងការរៀបចំក្រុមឧទ្ទាមវៀតណាមខាងត្បូងមុនពេលឆ្នាំ 1960 Kahin និងលោក Lewis អះអាង:

ស្រដៀងគ្នានេះដែរអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្ត លោក Arthur Schlesinger Jr បាន ថ្លែងថា: «វាមិនមែនរហូតដល់ខែកញ្ញាឆ្នាំ 1960 ដែលថាបក្សកុម្មុយនីស្តវៀតណាមខាងជើងបានប្រោសប្រទានព្រះពរជាផ្លូវការរបស់ខ្លួននិងបានអំពាវនាវឱ្យមានការរំដោះភាគខាងត្បូងពីចក្រពត្តិនិយមអាមេរិកនេះ»។ <ឈ្មោះឯកសារ = "WarBegan "/>

ផ្ទុយទៅវិញការប្រណាំង Jefferies បានសម្ភាសរត់ចោលស្រុកកុម្មុយនិស្តដែលបានរកឃើញការបដិសេធបែបនេះ "កំពុបញ្ឆោតណាស់" ហើយដែល«បានអធិប្បាយបែបកំប្លែងដែលថាគណបក្សនេះបានជាក់ស្តែងជាច្រើនទៀតទទួលបានជោគជ័យជាងការត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងមាននៅក្នុងការលាក់បាំងតួនាទីរបស់ខ្លួន "។ <ref> ប្រណាំងជែ, សង្រ្គាមមកដល់ឡុងអាន (សាកលវិទ្យាល័យកាលីហ្វញ៉ាសារព័ត៌មានឆ្នាំ 1972), pp107, 122 ។ </ ref> លោក James Olson និងលោក Randy Roberts បានអះអាងថាវៀតណាមខាងជើងបានអនុញ្ញាតការបះបោរកម្រិតទាបនៅខែធ្នូឆ្នាំ 1956 <ឈ្មោះឯកសារ = autogenerated1 />

ដើម្បីប្រឆាំងនឹងការចោទប្រកាន់ដែលថាវៀតណាមខាងជើងត្រូវបានគេរំលោភកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងសឺណែវដែលបានឯករាជ្យភាពរបស់វៀតកុងដែលត្រូវបានសង្កត់ធ្ងន់នៅក្នុងការឃោសនាកុម្មុយនិស្ត <ឈ្មោះឯកសារ = "Ang16"> ទំព័រគំរូ:ដកស្រង់សៀវភៅ </ ឯកសារ>

នៅខែមិនាឆ្នាំ 1956 មេដឹកនាំកុម្មុយនិស្តភាគខាងត្បូង ឡេ Duan បានបង្ហាញផែនការស្តាកុបកម្មដែលមានចំណងជើងថា "ផ្លូវទៅខាងត្បូង" ទៅសមាជិកដទៃទៀតនៃការិយាល័យនយោបាយនៅទីក្រុងហាណូយនោះទេប៉ុន្តែជាប្រទេសចិននិងប្រទេសទាំងពីរប្រឈមមុខដាក់គ្នាជំទាស់សូវៀតនៅពេលនេះ ផែនការឡេ Duan ត្រូវបានច្រានចោល <ឈ្មោះឯកសារ = "Ang16" /> ទោះយ៉ាងណាមេដឹកនាំវៀតណាមខាងជើងបានអនុម័តវិធានការបណ្តោះអាសន្នដើម្បីស្តាបះបោរភាគខាងត្បូងនៅក្នុងខែធ្នូឆ្នាំ 1956 ស្លាក <ref> ទំព័រគំរូ:ប្រភពកាសែត ការសម្រេចចិត្តនេះត្រូវបានធ្វើឡើងនៅឯកិច្ចប្រជុំពេញអង្គលើកទី 11 នៃគណៈកម្មាធិការកណ្តាលប្រទេសឡាវដុង </ ឯកសារ> កងកម្លាំងកុម្មុយនិស្តបានស្ថិតក្រោមរចនាសម្ព័ន្ធពាក្យបញ្ជាតែមួយបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ 1958 <ឈ្មោះឯកសារ = "Victory68"> វិទ្យាស្ថានប្រវត្តិសាស្រ្តយោធាវៀតណាម (2002) ជ័យជំនះនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម: នេះជាផ្លូវការប្រវត្តិសាស្រ្តនៃកងទ័ពប្រជាជនវៀតណាម, 1954-1975, បកប្រែដោយ Merle អិល Pribbenow ។ សារព័ត៌មានសាកលវិទ្យាល័យនៃការកែន។ ទំ។ ។ លេខ ISBN 0-7006-1175-4 68 </ ឯកសារ> បក្សកុម្មុយនីស្តវៀតណាមខាងជើងបានអនុម័តជា "សង្គ្រាមរបស់ប្រជាជន" នៅលើភាគខាងត្បូងនៅសម័យប្រជុំមួយនៅក្នុងខែមករាឆ្នាំ 1959 <ឈ្មោះឯកសារ = "HistPlace"> ទំព័រគំរូ:លើកយកបណ្ដាញ </ ref> និងនៅខែឧសភា ក្រុម 559 ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីរក្សានិងធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងការ ផ្លូវលំហូជីមិញ, នៅពេលនេះជាការធ្វើដំណើរភ្នំប្រាំមួយខែតាមរយៈប្រទេសឡាវ។ ប្រហែល 500 នៃ "regroupees" នៃឆ្នាំ 1954 ត្រូវបានបញ្ជូនទៅភាគខាងត្បូងនៅលើផ្លូវក្នុងអំឡុងពេលឆ្នាំដំបូងនៃការប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួន។ <ឈ្មោះឯកសារ = "ជ័យជំនះ-លោកស៊ី"> ជ័យជំនះនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម , ទំ។ លោកស៊ី </ ឯកសារ> នេះជាលើកទីមួយតាមរយៈការចែកចាយអាវុធផ្លូវនេះត្រូវបានបញ្ចប់នៅខែសីហាឆ្នាំ 1959 <ឈ្មោះឯកសារ = "Prado"> Prado យ៉ូហាន (2006) "ការផ្លូវខាងត្បូង: ការផ្លូវលំហូជីមិញ" ។ , រំកិលងាក នៅក្នុងការសុភាពរាបដី , កម្មវិធីនិពន្ធដោយលោក Andrew ក Wiest, Osprey បោះពុម្ព, លេខ ISBN-X បាន 1-84603-020 ។ </ ឯកសារ>

ប្រទេសវៀតណាមខាងជើង។ ឈ្លានពាន ឡាវក្នុងឆ្នាំ 1959 និងត្រូវបានប្រើ 30.000 បុរសក្នុងការកសាងផ្លូវការលុកលុយតាមរយៈប្រទេសឡាវនិងប្រទេសកម្ពុជាដោយ 1961 ស្លាក <ref> សេដ្ឋកិច្ចនេះ ថ្ងៃទី 26 ខែកុម្ភៈឆ្នាំ 1983 </ ឯកសារ> ទាហានកុម្មុយនិស្តអំពី 40.000 នាក់ជ្រៀតចូលទៅក្នុងភាគខាងត្បូងដែលបានមកពី 1961-63 <ឈ្មោះឯកសារ = "Ang16" /> វៀតណាមខាងជើងបានបញ្ជូនកងទ័ព 10.000 នាក់។ វៀតណាមខាងជើង ដើម្បីវាយប្រហារនៅភាគខាងត្បូងក្នុងឆ្នាំ 1964 ហើយតួលេខនេះបានកើនឡើងដល់ 100.000 នាក់នៅក្នុងឆ្នាំ 1965 <ឯកសារ> វ៉ាស៊ីនតោនប៉ុស្តិ៍ , 23 ខែមេសាឆ្នាំ 1985 ។ </ ឯកសារ>