ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಗೋಕರ್ಣ
| ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ | |
|---|---|
 ಗೋಕರ್ಣ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ | |
| ಭೂಗೋಳ | |
| ಕಕ್ಷೆಗಳು | 14°32′36″N 74°18′59″E / 14.54333°N 74.31639°E |
| ದೇಶ | ಭಾರತ |
| ರಾಜ್ಯ | ಕರ್ನಾಟಕ |
| ಜಿಲ್ಲೆ | ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ |
| ಸ್ಥಳ | ಗೋಕರ್ಣ |
| ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ | |
| ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿ | ದ್ರಾವಿಡ |
| ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ | |
| ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ | ಕದಂಬ ರಾಜವಂಶದ ಮಯೂರವರ್ಮ |
ಗೋಕರ್ಣ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕ್ರಿ.ಶ. ೪ ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಗೋಕರ್ಣದಲ್ಲಿದೆ. ಇದನ್ನು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ದ್ರಾವಿಡ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಯಾತ್ರಾ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯವು ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದ ಗೋಕರ್ಣ ಕಡಲತೀರದಲ್ಲಿದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಯಾತ್ರಿಕರು ಪೂಜೆಗಾಗಿ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಮೊದಲು ಸ್ನಾನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಲಿಂಗ ಅಥವಾ ಆತ್ಮಲಿಂಗವನ್ನು (ಶಿವಲಿಂಗ) ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸಂದಶಿ‍ಸುವ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಅಪಾರವಾದ ಆಶೀರ್ವಾದವು ಶ್ರೀದೇವರಿಂದ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ದೇವಾಲಯದ ಆಡಳಿತದ ಉಸ್ತುವಾರಿಯು ಭಾರತದ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ನಿವೃತ್ತ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಯಾದ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಬಿಎನ್ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾದ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಸಮಿತಿಯು ನಿವ‍ಹಿಸುತ್ತಿದೆ.[೧]
ಪರಿಚಯ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಈ ದೇವಾಲಯವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಏಳು ಪವಿತ್ರ ಮುಕ್ತಿಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಮುಕ್ತಿಸ್ಥಳ ("ಮೋಕ್ಷದ ಸ್ಥಳಗಳು")ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಅನೇಕ ಹಿಂದೂಗಳು ತಮ್ಮನ್ನು ಅಗಲಿದವರಿಗೆ ವಿಧಿವಿಧಾನಗಳನ್ನು (ಮರಣ ಸಂಸ್ಕಾರ) ಮಾಡುವ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತರ ಆರು ಮುಕ್ತಿಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಉಡುಪಿ, ಕೊಲ್ಲೂರು, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ, ಕುಂಬಾಸಿ, ಕೋಟೇಶ್ವರ ಮತ್ತು ಶಂಕರನಾರಾಯಣದಲ್ಲಿವೆ. [೨] [೩]
ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಆತ್ಮಲಿಂಗವನ್ನು ಗೋಕರ್ಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾಯಿತು, ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಈಗ ಅದನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಪುರಾಣ ಪುರುಷ ಲಂಕಾಧೀಪತಿಯಾದ ರಾವಣನು ಹಿಮಾಲಯದ ಕೈಲಾಸ ಪರ್ವತದಿಂದ ತಂದು ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.
ದೇವಾಲಯದ ಮೊದಲ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಮಾಡಿದವನು ಕದಂಬ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜ ಮಯೂರಶರ್ಮ. (ಅವನ ಆಳ್ವಿಕೆ ಕ್ರಿ.ಶ. ೩೪೫ - ಕ್ರಿ.ಶ. ೩೬೫ ). ಮಯೂರಶರ್ಮನು ವೈದಿಕ ವಿಧಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಅಶ್ವಮೇಧ ಯಜ್ಞವನ್ನು (ಕುದುರೆ ತ್ಯಾಗದ ವಿಧಿ) ಕಲಿಯಲು ಬಯಸಿದನು ಎಂದು ಪುರಾಣವು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಅರಸನು ಪ್ರಮುಖ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಲಿಕಾ ಕೇಂದ್ರವಾದ ಕಾಂಚೀಪುರಂಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದನು. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ಕುದುರೆ ಸವಾರರಿಂದ ಅವಮಾನಿಸಲ್ಪಟ್ಟನು. ಇದರಿಂದ ಕೋಪಗೊಂಡ ರಾಜನು ಪಲ್ಲವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸೋಲಿಸಲು ಶಪಥ ಮಾಡಿದನು. ಪಲ್ಲವರ ಸೋಲಿನ ನಂತರ, ರಾಜನು ಕೆಲವು ಪುರೋಹಿತರನ್ನು ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ದೈನಂದಿನ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಮಾಡಲು ಕೇಳಿಕೊಂಡನು. ಮಯೂರಶರ್ಮನ ಮಗ, ರಾಜ ಕಂಗವರ್ಮ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ವಿವಿಧ ವಂಶಗಳಿಂದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಕರೆತಂದನು.
ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ಬರಹಗಾರ, ಕಾಳಿದಾಸನು ತನ್ನ ೪ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೃತಿ ರಘುವಂಶದಲ್ಲಿ "ಗೋಕರ್ಣದ ಅಧಿಪತಿ" ಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾನೆ. ಗೋಕರ್ಣ ದೇವಾಲಯವು ೭ ನೇ ಶತಮಾನದ ತೇವರಂನಲ್ಲಿ ಅಪ್ಪರ್ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧರ್ ಭಕ್ತಿ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಪಾದಲ್ ಪೇತ್ರ ಸ್ಥಲಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಈ ದೇವಾಲಯವು ದೇವಾಲಯಗಳ ದೊಡ್ಡ ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ವಿಜಯನಗರದ ನಂತರದ ಅವಧಿಗೆ (ಕ್ರಿ.ಶ.೧೩೩೬-೧೬೪೬ ) ಸೇರಿದೆ. ವಿಜಯನಗರದ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯೊಬ್ಬರು ಒಮ್ಮೆ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿ ಚಿನ್ನದ ತುಲಾಭಾರ ಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರಂತೆ.
೧೭ ನೇ ಶತಮಾನದ ರಾಣಿ ಚೆನ್ನಮ್ಮಾಜಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಮಗ, ಕೆಳದಿಯ ಸೋಮಶೇಖರ ನಾಯಕ, ಹಲಸುನಾಡು-ಕುಂದಾಪುರದ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ ಅವರು ಚಂದ್ರಸಾಲ ಮತ್ತು ನಂದಿ ಮಂಟಪಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ೧೬೬೫ ರಲ್ಲಿ, ಯೋಧ ರಾಜ, ಶಿವಾಜಿ (ಕ್ರಿ.ಶ.೧೬೩೦ - ಕ್ರಿ.ಶ೧೬೮೦ ) ಗೋಕರ್ಣದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ವಿಸರ್ಜಿಸಿದ ನಂತರ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು.
೧೬೭೬ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರೈಯರ್ ಎಂಬ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಪ್ರಯಾಣಿಕನು ಮಹಾ ಶಿವರಾತ್ರಿ ಉತ್ಸವದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗೋಕರ್ಣಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದನು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರವಾಗಿ ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ.[೪]
ಸ್ಥಳ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಈ ದೇವಾಲಯವು ಭಾರತದ ಪಶ್ಚಿಮ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಅರಬ್ಬೀ ಸಮುದ್ರದ ತೀರದಲ್ಲಿ ಕಾರವಾರ ನಗರದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ ಯಲ್ಲಿರುವ ಪವಿತ್ರ ಪಟ್ಟಣವಾದ ಗೋಕರ್ಣದಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧ, ಹಸಿರು ಪರಿಸರದಲ್ಲಿದೆ.
ಗೋಕರ್ಣವು ಗಂಗವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅಘನಾಶಿನಿ ನದಿಗಳ ನಡುವೆ ಇದೆ.
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿ ೬೬ (ಎನ್ಎಚ್ ೬೬), ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳ ಕರಾವಳಿ ಹೆದ್ದಾರಿ ( ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯಿಂದ ಮುಂಬೈವರೆಗೆ ), ಗೋಕರ್ಣದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಹಾದುಹೋಗುತ್ತದೆ. ಗೋಕರ್ಣವು ಕಾರವಾರದಿಂದ ೫೬ ಕಿ.ಮೀ (೩೫ ಮೈಲಿ), ಮಂಗಳೂರಿನಿಂದ ೨೫೨ ಕಿ.ಮೀ. (೧೫೭ ಮೈಲಿ) ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿಯಿಂದ ೧೪೫ ಕಿ.ಮೀ (೯೦ ಮೈಲಿ) ಮತ್ತು ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ೫೪೦ ಕಿ.ಮೀ (೨೮೦ ಮೈಲಿ) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಹತ್ತಿರದ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವು ಗೋವಾದ ಪಣಜಿ, ೧೫೫ ಕಿ.ಮೀ (೯೬ ಮೈಲಿ) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.
ದಂತಕಥೆ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಲಂಕಾದ ರಾಕ್ಷಸ ರಾಜನಾದ ರಾಮಾಯಣದ ರಾವಣನನ್ನು ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಶಿವಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಗೋಕರ್ಣದ ಭದ್ರ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೂ ಸಂಬಂಧವಿದೆ ಎಂದು ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದಂತಕಥೆಯು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ದಂತಕಥೆಯು "ಗೋಕರ್ಣ" ಎಂಬ ಸ್ಥಳನಾಮದ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ಸಹ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.
ರಾವಣನ ತಾಯಿ ಕೈಕಸಿ ದೇವಿಯು ಭಗವಾನ್ ಶಿವನ ಕಟ್ಟಾ ಭಕ್ತೆ, ತನ್ನ ಮಗನಿಗೆ ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತರಲು ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನು ಪೂಜಿಸಲು ಸಲಹೆ ನೀಡಿದಳು. ಈ ಪೂಜೆಯಿಂದ ಅಸೂಯೆಗೊಂಡ ಸ್ವರ್ಗದ ಅಧಿಪತಿ ಇಂದ್ರನು ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನು ಕದ್ದು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಎಸೆದನು. ಶಿವನ ಭಕ್ತಿಯ ಆರಾಧನೆಗೆ ಭಂಗವುಂಟಾಗಿದ್ದರಿಂದ ವಿಚಲಿತಳಾದ ರಾವಣನ ತಾಯಿ ಉಪವಾಸ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ನಡೆಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಳು.
ರಾವಣನು ತನ್ನ ತಾಯಿಗೆ ತಾನು ಶಿವನ ವಾಸಸ್ಥಾನವಾದ ಕೈಲಾಸ ಪರ್ವತಕ್ಕೆ ಹೋಗುವುದಾಗಿ ಮತ್ತು ಅವಳ ಪೂಜೆಗಾಗಿ ಮುಖ್ಯ ಆತ್ಮಲಿಂಗವನ್ನು ತರುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದನು. ರಾವಣನು ಶಿವನನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಲು ಕೈಲಾಸ ಪರ್ವತದಲ್ಲಿ ಕಠಿಣ ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿದನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಮಧುರ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಶಿವನನ್ನು ಸ್ತುತಿಸುತ್ತಾನೆ (ಶಿವ ತಾಂಡವ ಸ್ತೋತ್ರಂ). ಅವನು ತನ್ನ ತಲೆಯನ್ನು ಸಹ ಕತ್ತರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಿದ್ಧನಾಗುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವನ ಚರ್ಮ ಮತ್ತು ಕರುಳಿನಿಂದ ಎಳೆದ ಎಳೆಗಳಿಂದ ವೀಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ನುಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಶಿವನು ಸಂತುಷ್ಟನಾಗಿ ಅವನ ಮುಂದೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷನಾಗಿ ಏನು ವರ ಬೇಕು ಎಂದು ಕೇಳಿದನು. ರಾವಣನು ಆತ್ಮಲಿಂಗವನ್ನು ತನ್ನ ವರವಾಗಿ ಕೋರುತ್ತಾನೆ. ಭಗವಾನ್ ಶಿವನು ಅವನಿಗೆ ಆತ್ಮಲಿಂಗವನ್ನು ನೀಡಲು ಒಪ್ಪುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಇಡಬಾರದು, ಆತ್ಮಲಿಂಗವನ್ನು ಎಂದಾದರೂ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಇರಿಸಿದರೆ, ಅದು ಆ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಬೇರುಬಿಡುತ್ತದೆ ಎಮದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ತನ್ನ ವರವನ್ನು ಪಡೆದ ರಾವಣನು ಲಂಕೆಗೆ ತನ್ನ ಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಮರಳಿ ಆರಂಭಿಸಿದನು.
ರಾವಣನು ಗೋಕರ್ಣವನ್ನು ಸಮೀಪಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ವಿಷ್ಣುವು ಮುಸ್ಸಂಜೆಯ ಭ್ರಮೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಲು ಸೂರ್ಯನನ್ನು ವಿನಂತಿಸಿದನು. ರಾವಣನು ಈಗ ಸಂಧ್ಯಾವಂದನೆಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು ಆದರೆ ಅವನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಆತ್ಮ-ಲಿಂಗವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ಅವನು ಅದನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಚಿಂತೆಯಲ್ಲಿದ್ದನು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಹುಡುಗನ ವೇಷದಲ್ಲಿ ಗಣಪತಿಯು ಅವನನ್ನು ಎದುರುಗೊಂಡನು. ರಾವಣನು ಸಂಧ್ಯಾವಂದನೆಯನ್ನು ಮುಗಿಸುವ ವರೆಗೆ ಆತ್ಮ-ಲಿಂಗವನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲು ವಿನಂತಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಇಡದಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡನು. ತಾನು ಮೂರು ಬಾರಿ ರಾವಣನನ್ನು ಕರೆಯುವುದಾಗಿಯೂ, ಅಷ್ಟರೊಳಗೆ ರಾವಣ ಹಿಂತಿರುಗದಿದ್ದರೆ ಆತ್ಮಲಿಂಗವನ್ನು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಇಡುವುದಾಗಿಯೂ ಗಣೇಶ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡನು.
ಗಣೇಶನು ಮೂರು ಬಾರಿ ವೇಗವಾಗಿ ಕರೆದನು. ಆದರೆ ನಿಗದಿತ ಸಮಯದೊಳಗೆ ರಾವಣನಿಗೆ ಬರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ರಾವಣ ಹಿಂತಿರುಗುವ ಮೊದಲೇ, ಗಣೇಶನು ಆತ್ಮಲಿಂಗವನ್ನು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಇರಿಸಿ, ರಾವಣನನ್ನು ಮೋಸಗೊಳಿಸಿ ತನ್ನ ಹಸುಗಳೊಂದಿಗೆ ಅಲ್ಲಿಂದ ಮಾಯವಾದನು. ಆಗ ರಾವಣನು ಭೂಗತವಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಏಕೈಕ ಹಸುವನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿದನು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ರಾವಣನು ಹಸುವಿನ ಕಿವಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದನು. ಏಕೆಂದರೆ ಹಸುವಿನ ದೇಹದ ಉಳಿದ ಭಾಗವು ನೆಲದಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾಯಿತು. ಈಗ ಶಿಲಾರೂಪದಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಈ ಕಿವಿಯಿಂದಾಗಿ ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ "ಗೋಕರ್ಣ" ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. "ಗೋಕರ್ಣ" ಎಂದರೆ "ಹಸುವಿನ ಕಿವಿ".[೩] [೫] [೬]
ನಂತರ, ರಾವಣ ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನು ಮೇಲೆತ್ತಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನು. ಆದರೆ ಅದು ದೃಢವಾಗಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ರಾವಣನೂ ಮೂರ್ಛೆ ಹೋಗಿದ್ದ. ನಂತರ ಅವರು ಆತ್ಮಲಿಂಗಕ್ಕೆ "ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ" (ಸರ್ವಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳವರು) ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ನೀಡಿದನು. [೫] ಹೀಗೆ, ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಈ ಸ್ಥಳವು ಈಗ ಮೂರು ದೈವಿಕ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ: ಗೋಕರ್ಣ, ಹಸುವಿನ ಕಿವಿ; ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾದ ಆತ್ಮಲಿಂಗ ಅಥವಾ ಶಿವಲಿಂಗ; ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿಯು ಈಗ ಗೋಕರ್ಣದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ದೈವಿಕ ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳಾಗಿವೆ. [೭]
ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ದ್ರಾವಿಡ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಾನೈಟ್‌ನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆತ್ಮಲಿಂಗವನ್ನು ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಚೌಕಾಕಾರದ ಸಾಲಿಗ್ರಾಮ ಪೀಠದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪೀಠವು ಅದರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ರಂಧ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದರಿಂದ ಭಕ್ತರು ಆತ್ಮಲಿಂಗದ ಮೇಲ್ಭಾಗವನ್ನು ನೋಡಬಹುದು.
ಭಾರತೀಯರಲ್ಲದ (ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ) ಹಿಂದೂಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿದೇಶಿಯರಿಗೆ ಗರ್ಭಗುಡಿಯೊಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಮತ್ತು ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನು ನೋಡಲು ಅನುಮತಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.
ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಕ್ತರು ಆಚರಿಸುವ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು, ಅವರ ಪುರೋಹಿತರ ಮಾರ್ಗದ‍ರ್ಶನದಂತೆ ತಲೆ ಬೋಳಿಸುವುದು, ಉಪವಾಸ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ನಂತರ ದೇವಾಲಯದ ಎದುರಿನ ಅರಬ್ಬಿ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವುದು ಇತ್ಯಾದಿ ವಿಧಿ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಅವರು ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಿಂದ ಕೆಲವು ಗಜಗಳಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಮಹಾ ಗಣಪತಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ದೇವರ ಗಣಪತಿಗೆ ನಮನ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು ಮುಗಿದ ಮೇಲೆ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ಮುಖ್ಯ ದೇವಾಲಯದ ದರ್ಶನ ಮಾಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಗುಂಡಿಯೊಳಗೆ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಕ್ತರು ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿ ತಾವೇ ಪೂಜೆ ಮಾಡಬಹುದು. ಇದು ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಭಕ್ತರಿಗೆ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಮುಟ್ಟಲು ಅಥವಾ ಪೂಜೆ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ.
- ಹಬ್ಬ
ಶಿವರಾತ್ರಿ ಹಬ್ಬ, ಶಿವ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯ ಸಂಯೋಗದ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಗೋಕರ್ಣದಲ್ಲಿ ಮಾಘ ಮಾಸದ ಅಮವಾಸ್ಯೆಯ ಹದಿನೈದು ದಿನದ ೧೪ ನೇ ದಿನದಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಫೆಬ್ರವರಿ ಅಥವಾ ಮಾರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿ ಬರುವ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಹಬ್ಬದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ರಥಯಾತ್ರೆ (ದೊಡ್ಡ ಮರದ ರಥದಲ್ಲಿ ಮೆರವಣಿಗೆ) ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಶಿವ ಮತ್ತು ಇತರ ದೇವತೆಗಳ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ರಥದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಭಕ್ತರು ಡೋಲು ವಾದ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಪಟ್ಟಣದ ಮೂಲಕ ವಿಧ್ಯುಕ್ತವಾಗಿ ಎಳೆಯುತ್ತಾರೆ. ರಥ ಯಾತ್ರೆಯು "ರಥಬೀದಿ" ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮುಖ್ಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬೀದಿಯ ತಿರುವಿನಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಮಹಾ ಗಣಪತಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. [೨] [೮]
ಇತರ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
.jpg)
ಗೋಕರ್ಣದಲ್ಲಿ, ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಸ್ಥಳೀಯ ದಂತಕಥೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಲವಾರು ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳಿವೆ. [೩]
- ಶ್ರೀ ಮಹಾ ಗಣಪತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ
ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ, ಶ್ರೀ ಮಹಾ ಗಣಪತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಬಾಲಕ ಗಣೇಶನ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಗಣೇಶ ರಾಕ್ಷಸ ರಾವಣನನ್ನು ವಂಚಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಈಗ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿರುವ ಆತ್ಮಲಿಂಗವನ್ನು ಉಳಿಸಿದನು. ದೇವಾಲಯದ ಒಳಗೆ ಗಣೇಶನ ಗ್ರಾನೈಟ್ ಚಿತ್ರವಿದೆ. ಚಿತ್ರವು 5 feet (1.5 m) ಎತ್ತರದ ಮತ್ತು ಎರಡು ಕೈಗಳು; ಅದರ ತಲೆಯ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ರಾವಣನ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಹೊಡೆತದ ಗುರುತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುವ ರಂಧ್ರವಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ತನ್ನದೇ ಆದ ಗುರುತನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು "ಸಿದ್ದ ಗಣಪತಿ" ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. [೯]
- ಗೋಗರ್ಭ
ಐತಿಹ್ಯದಲ್ಲಿರುವಂತೆ, ಗಣಪತಿಯು ಆತ್ಮಲಿಂಗವು ಗೋ (ಹಸು) ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅದೃಶ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಹತ್ತಿರದ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗುಹೆಯೊಂದನ್ನು ಮಾಡಿದ. ಇದನ್ನು "ಗೋಗರ್ಭ" ಎಂದರೆ "ಗೋವಿನ ಗರ್ಭ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಗುಹೆಗೆ ಸಾಧುಗಳು ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಸಾಧುಗಳು ಗೋಗರ್ಭವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಅಂತಿಮ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಸ್ಥಳವಾದ ಕಾಶಿ (ಹಳೆಯ ವಾರಣಾಸಿ ) ಎಂಬ ಪವಿತ್ರ ನಗರವನ್ನು ತಲುಪುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಜಾನಪದವು ಹೇಳುತ್ತದೆ.
- ಭಾರತ ದೇವಾಲಯ
ಈ ದೇವಾಲಯದ ಅವಶೇಷಗಳು ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಸಮೀಪವಿರುವ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ಉಳಿದಿವೆ. ಅದರ ದೇವರನ್ನು ಕದ್ದೊಯ್ದರು. ಇದು ರಾಮತೀರ್ಥದೊಂದಿಗೆ ರಾಮನ ದೇವಾಲಯದ ಮೇಲಿರುವ ಕಾರಣ ಇದು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ.
- ಕೋಟಿತೀರ್ಥ
ಕೋಟಿತೀರ್ಥವು ಮಾನವ ನಿರ್ಮಿತ ಕೊಳವಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಮುಳುಗಿಸಲು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ನಾನಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ದೇವಾಲಯಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿದೆ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಭಕ್ತರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಪೂಜೆಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಮೊದಲು ಕೊಳದಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]- ↑ "SC orders handing over Gokarna Mahabaleshwar temple management to panel headed by ex-judge". The Hindu (in Indian English). PTI. 2021-04-19. ISSN 0971-751X. Retrieved 2021-05-25.
{{cite news}}: CS1 maint: others (link) - ↑ ೨.೦ ೨.೧ "Gokarna: a Profile" Sri Gokarna website. Accessed 27 May 2010.
- ↑ ೩.೦ ೩.೧ ೩.೨ "Gokarna Temple" Archived 2012-05-30 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. Karnataka Vision website. Accessed 27 May 2010.
- ↑ "Mahabaleshvar temple, Gokarna" in Gazetteer of the Bombay Presidency Government Central Press 1883 15:2 p. 299. Accessed 28 May 2010.
- ↑ ೫.೦ ೫.೧ Padmanabha P. District Census Handbook, Series 14, Mysore: North Kanara Office of the Director of Census Operations. Government of India Press 1973 p. 142 Accessed 28 May 2010.
- ↑ Gupte, p.15
- ↑ Gupte, p.16
- ↑ Abram, p.260
- ↑ Bezbaruah M. P. and Gopa K. Fairs and Festivals of India: Andhra Pradesh, Karnataka Gyan 2003.