Gwaneth

Gwaneth
	Gwaneth (golok ogas); (Triticum”)
Klassans bewoniethek
Gwlaskor:	Plantae
(anrenkys):	Angiosperms
(anrenkys):	Eudicots
(anrenkys):	Commelinids
Urdh:	Poales
Teylu:	Poaceae
Kinda:	Triticum; Linnaeus

Gwaneth (Kinda: Triticum) yw greunvos. Tus a's deber yn furv bara. Sort a welsen yw, ha'y frooth yw penn-ys gans hasennow dybradow. Tevys veu y'n kynsa le y'n Levant, ranndir a'n Est Ogas. Lemmyn, tevys yw a-derdro'n bys.

Kenwerth gwaneth yw moy ages pub trevas aral kesunys. Yn ollvysel, gwaneth yw an bennfenten voyha a brotin losow yn boos denel. Gwaneth a's teves dalgh protin ughella ages greunvosow erel kepar ha hwegys, po ris. Eyl yw dhe ris yn termow somm askorrans avel chif trevas boos denel, moy es hwegys (usys moy rag bosow enevales). Trevasys yw 800 milvil tonnas pub bledhen.

Faktor alhwedhel o gwaneth yn dalleth hwarheans, ow gallosegi dalleth kowethasow selys war sitys. Gwaneth o onan a'n kynsa trevasow y hallses tevi yn es war radhva efan. Possybyl o dhe witha an has rag termynnyow hir yn hinyow segh. Gwaneth a weresas tevyans statow-sity y'n Kilgans Frothus, ow komprehendya emperourethow Babylon, Assyria ha Persia (ranndir Mesopotami).

Greun gwaneth yw chifboos usys dhe wul bleus rag bara gwel, bara heb gwel ha bara ethennys, tesennow kales, tesennow, greunvosow hansel, pasta, noudels ha couscous. Bragesys yw dhe wul las po ethanol rag diwosow po bewkeunys.

Alergedh dhe waneth (dre vras dhyworth an gluten) a yll kawsya kleves keliak, a gaws skit y'n godhevyas mar dheppro boos ow komprehendya gwaneth.

Deskrivans

Plans gwaneth a'n jeves del hir kul, garrow gow, ha pennow gans lies eghen a vleujyow, ynter 20 ha 100. Gorrys yw an bleujyow warbarth yn dreyn, pub dreynen ow komprehendya 2-6 bleujen. Y'n brassa rann a dhreyn, diw po teyr a'n bleujyow yw frothheys, owth askorra an greun usys rag boos.

Eghennow gwaneth yn ammeth

Pub eghen drevasys a waneth a's teves moy ages unn sett a gromosomow. Ynkressyansow y'n niver a gromosomow a hwer yn naturel war gevradh isel. Drefen bos moy a gromosomow dhedha, aga fennow-ys yw brassa. Tus a dhewisas an plansow gans pennow-ys brassa pan hwarva. Ottomma nebes eghennow a waneth trevasys:

Eghennow gans hwegh sett a gromosomow

Gwaneth kemmyn po Gwaneth bara (T. aestivum) – Hemm yw an eghen dell yw trevasys moyha y'n bys.
Spelt (T. spelta) – Trevasys yw yn mynsow le, ha treweythyow konsidrys yw dhe vos iseghen a T. aestivum.

Eghennow gans peswar sett a gromosomow

Durum (T. durum) – Hemm yw an eghen eyl voyha kemmyn trevasys hedhyw.
Emmer (T. dicoccon) – Trevasys yn kemmyn yn termynnyow koth mes nyns yw tevys hedhyw.

Eghennow gans dew sett a gromosomow

Einkorn (T. monococcum) – Dovys veu yn ketterrmyn hag emmer, mes ny veu mar bosek bythkweth hag emmer. Usys yw hedhyw rag gwaneth 'bulgur' po boos enevales.

Dreyn gwaneth
Gwaneth yowynk - gwyrdh hwath
Gwaneth owth adhvesi
Gwaneth adhves
Jynn mysi kesunys ow trevasa
Askorrans gwaneth yn ollvysel

Onan a'n mil erthygel posekka war Wikipedya yw an erthygel ma.