Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Vicipaedia

Universum

res quae omnem materiam et spatium continet
-2 Latinitas huius rei dubia est. Corrige si potes. Vide {{latinitas}}.

Universum vel adeo rerum universitas plerumque omnia quae exstant habetur,[1][2][3] praecipue omnium spatii et temporis[4] atque eorum rerum contentarum,[5] inter quas planetae, stellae, galaxiae, aliaeque formae materiae et energiae.[6][7] Theoria immanis diruptionis est pervulgata universi descriptio cosmologica. Secundum hanc opinionem, spatium et tempus abhinc annorum 13.787 ± 0.02 billiones una fiebant,[8] atque universum iam continenter expanditur. Spatialis omnis universi magnitudo, cum iam ignota sit,[9] diametrum plus quam 23 trillionum annorum luce mensorum secundum aequationem inflationis cosmicae habere debet,[10] et magnitudo quoque universi observati decerni potest, cuius diametrum hodie est 93 fere billiones annorum luce mensorum.

Minima universi pars. Imago ex telescopio recentiore facta.

Exempla mundi prima cosmologica ab antiquis philosophis Graecis et Indis exculta sunt et geocentrica, in mediam Terram collocantes. Saeculis accuratius observationes astronomicae Nicolaum Copernicum duxit ad exemplar heliocentricum cum Sole in medio Systemate Solari evolvendum. Isaacus Newtonus in explicanda lege gravitatis universalis opus Copernici aedificavit, necnon leges Ioannis Kepleri motuum planetarum et observationes a Tycho Brahe.

Praeterea emendationes observationales ad effectum perducunt Solem unum esse centum miliardum stellarum in via lactea, quae est una paucorum centum miliarda galaxiarum in universo. Multae stellae in via galaxia habent planetas. In maximis scalae galaxiae aequaliter et in omnes partes distribuuntur, significantes universum nec extremam nec centrum habere. In squamis minoribus, galaxia in racemos et superclusteria distribuuntur, quae filamenta immensa faciunt et spatio evacuat, immensam spumam similem structuram efficiunt. Inventiones in saeculo XX primo suggesserunt mundum incohasse et spatium dilatatum esse ab illo tempore in dies augente.

Secundum theoriam immanis diruptionis, vis et materia initio praesentes minus densae factae sunt sicut universum dilatatum est. Post dilatationem acceleratam initialem vocavit epocham inflationem circa 10−32 secundos, et separationem quattuor virium fundamentalium notarum, mundus paulatim refrigeratus est et dilatari pergit, primas particulas subatomicas et simplices atomos formare permittens. Materia obscura gradatim colligebatur, structuram filamentis spumeam efformans et sub influxu gravitatis evacuabat. Nubes ingentes hydrogenii et helii paulatim trahebantur ad loca ubi materia obscura densissima erat, primas galaxias, stellas, et omnia quae hodie videri possunt efformabant.

Ex consideratione motus galaxiarum, compertum est mundum multo plus materiae continere, quam ab objectis visibilibus reputari; stellae, galaxies, nebulas et gasium interstellare. Res visa haec res obscurae cognoscitur (significat obscurum esse amplis testimoniis indirectis validis quod exsistit, sed nondum eam directe deprehendimus). Exemplar CDM? est amplissimum exemplar universi acceptum. Admonet circiter 69.2% ± 1.2% massae et industriae in universo esse constantem cosmologicum (vel, in extensionibus ad ΛCDM,? alias formas energiae obscurae, sicut campum scalarem) quae praesentis momenti est. Dilatatio spatii et circiter 25.8% ± 1.1% materia obscura est. Materia igitur ordinaria ('baryonica') tantum est 4.84% ± 0.1% universi corporis. Stellae, planetae, et nubes gasium visibiles circiter 6 centesimas materiae communis tantum formant.

Etymologia

recensere

Etymologia[11] a vocabulo universo e Lucretio poeta Romano (ca. 99–55 a.C.n.) venit, quo duobus vocabulis componebat, quae sunt unus et versus. Quando id primum factum est, est in poemate De Rerum Natura:

ventus enim quoque paulatim cum verberat et cum
acre fluit frigus, non privam quamque solemus
particulam venti sentire et frigoris eius,
sed magis unorsum.

Mythologia hodierna

recensere

In mythis hodiernis, dicitur universum e plurimis dimensionibus constare, et in unaquaque dimensione esse sui incolae, ut nos in dimensione nostra, et suae variae leges physicae, quae facit? e.g. planetae non habitabiles a Systemate Solari, lapideus et gaseosus, habitabiles. Praeterea varia universa esse, ubi etiam suae incolae habitent, ac suae leges physicae sint.

Nexus interni

Notae

recensere
 
Universum. Lignum scalptum, C. Flammarion, Lutetiae, 1888. Coloratio: Vindobonae: Heikenwaelder Hugo, 1998.
 
Exemplar acceptum originis et expansionis spatiotemporis et omnium in eo contentorum (tabula Anglice signata). Hoc in diagrammate, tempus crescit a laeva ad dextram, et una dimensio spatii supprimitur, ut ullo tempore dato universum per planum disciformem repraesentatur.
  1. ↑ Webster's New World College Dictionary. Wiley Publishing, Inc.. 2010 
  2. ↑ "Dictionary.com" .
  3. ↑ "Merriam-Webster Dictionary" .
  4. ↑ Secundum physicam hodiernam, praecipue theoriam relativitatis, spatium et tempus modo continui spatio-temporalis per se coniunguntur.
  5. ↑ Zeilik, Michael; Gregory, Stephen A. (1998). Introductory Astronomy & Astrophysics (quarta ed.). Saunders College Publishing. ISBN 978-0-03-006228-5 .
  6. ↑ The American Heritage Dictionary of the English Language (quarta ed.). Houghton Mifflin Harcourt Publishing Company. 2010 .
  7. ↑ Cambridge Advanced Learner's Dictionary .
  8. ↑ Planck Collaboration (2016). "Planck 2015 results. XIII. Cosmological parameters". Astronomy & Astrophysics 594: A13, Table 4. arXiv:1502.01589 
  9. ↑ Greene, Brian (2011). The Hidden Reality. Alfred A. Knopf .
  10. ↑ Siegel, Ethan (14 Iulii 2018). "Ask Ethan: How Large Is The Entire, Unobservable Universe?". Forbes .
  11. ↑ Etymologia e libro Latinska ord, a Karin Westin Tikkanen et? Historiska Media (editio prima, Suecia, 2012), ISBN 9789186297893.

Bibliographia

recensere
  • Bartel, Leendert van der Waerden. 1987. "The Heliocentric System in Greek, Persian and Hindu Astronomy." Annals of the New York Academy of Sciences 500 (1): 525–45. Bibcode:1987NYASA.500..525V. doi:10.1111/j.1749-6632.1987.tb37224.x. S2CID 222087224.
  • Landau, Lev, et W. M. Lifshitz. 1975. The Classical Theory of Fields. Course of Theoretical Physics, 2. Ed. quarta. Novi Eboraci: Pergamon Press. ISBN 978008018176.
  • Misner, C. W., Kip Thorne, et J. A. Wheeler. 1973. Gravitation. Franciscopoli: W. H. Freeman. ISBN 9780716703440.
  • Nussbaumer, Harry, Lydia Bieri, et Allan Sandage. 2009. Discovering the Expanding Universe. Cantabrigiae: Cambridge University Press. ISBN 978-0521514842. Google Books.
  • Raine, D. J., et E. G. Thomas. 2001. An Introduction to the Science of Cosmology. Institute of Physics Publishing.
  • Rees, Martin, ed. 2012. Smithsonian Universe. Ed. secunda. Londinii: Dorling Kindersley. ISBN 978-0-7566-9841-6.
  • Rindler, Wolfgang. 1977. Essential Relativity: Special, General, and Cosmological. Novi Eboraci: Springer Verlag. ISBN 0387100903.
  • van der Waerden, Bartel Leendert. 1987. "The Heliocentric System in Greek, Persian and Hindu Astronomy." Annals of the New York Academy of Sciences 500 (1): 525–45. doi:10.1111/j.1749-6632.1987.tb37224.x.1987NYASA.500..525V.
  • Weinberg, Stephen. 1993. The First Three Minutes: A Modern View of the Origin of the Universe. Ed. secunda, retractata. Novi Eboraci: Basic Books. ISBN 9780465024377. OCLC 28746057.

Nexus externi

recensere
  Vicimedia Communia plura habent quae ad universum spectant.
  Vicicitatio habet citationes quae ad universum spectant.


Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Universum&oldid=3780749"