Zwitserland

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Zw(e)itserland
Basisgegaevens
Officieel taal	Duits, Frans, Italiaans, Retoroemaans
Huidsjtad	Bern
Sjtaotsvörm	Federatie
Sjtaotshoof (lies)	gei
''veurzitter fed. raod''	Samuel Schild
[[{{{titelhoofregering1}}}]]	{{{naomhoofregering1}}}
[[{{{titelhoofregering2}}}]]	{{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]]	{{{naomhoofregering3}}}
Religie	{{{religie}}}
Opperflaakde – % water	41.285 km² 4,2%
Inwoeners – Deechde:	8,2 miljoen (2015) 198/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid	Zwitserse Frank (CHF)
Tiedzaone	UTC +1
Nationale fiesdaag	1 augustus
Vouksleed	Psalma Helvetica
Web | Code | Tel.	.ch | CHE | +41

Zwitserland, historisch wel Zweitserland (Schweizerische Eidgenossenschaft, Confédération suisse, Confederazione Svizzera, Confederaziun svizra, Confoederatio Helvetica) is 'n land in de Alpe, gaans door land umslote en grènzend aon Duitsland, Frankriek, Italië, Oosteriek en Liechtenstein. Hoofstad is 't relatief klein Bern; aander stei zien Basel, Lausanne, Thun, Zjeneef en Zürich. 't Land steit boete de EU en heet 'n reputatie es neutralen en zörgvuldege staot.

De inwoeners vaan Zwitserland zien de Zwitsers.

Bestuurleke indeiling

Al kint Zwitserland gein centripetaal nationalisme, 't is opgedeild in kantons die hiel väöl zelf beslisse; 't land heet gein staotshoof, inkel 'ne federale raod. De 26 kantons zien:

Aargau Appenzell Innerrhoden Appenzell Ausserrhoden Basel-Stadt Basel-Landschaft Bern Fribourg Genève Glarus Graubünden Jura Luzern Neuchâtel

Nidwalden Obwalden Schaffhausen Schwyz Solothurn Sankt Gallen Thurgau Ticino Uri Vaud Wallis Zug Zürich

Taole

Zwitserland kint veer officieel taole: Duits, Frans, Italiaans en Reto-Roemaans. De volkstaol vaan alle Duitstaolege is Hoegalemannisch. De Franstaolege spreke vanaajds Occitaans, allewijl evels dèkser (Noord-)Frans. Veur offesjeel opsjrifte in ein taol, wie op poszegele en munte, weurt Latien gebroek.

Historie

Zwitserland woort in de aajdheid door de Keltische stamme vaan de Helvetiërs bewoend. Tijens zien sleeg tege de Helvetiërs heet Caesar 'n groete slachting oonder hun aongeriech. Nao de volksverhuizinge raakde 't land groetendeils door Germane, en wel Alemanne, bevolk.

In 1291 riechde de kantons Uri, Schwyz en Unterwalden de Zwitserse Eidgenootsjap op. Die greujde door de iewe oet tot 'n de facto oonaofhenkeleke bergrippebliek. Zoe woorte zoewel de Habsburgers es de Bourgondiërs verslage. In de zestiende iew oontstoonte in Zwitserland twie vörm vaan prottestantisme: de lier vaan Calvijn en die vaan Zwingli. De lèste woort in 't noorde de dominante religie. In 1648 woort Zwitserland, tegeliek mèt Nederland, bij de Vree van Munster erkind es oonaofhenkeleke staot.

In 1798 vele de Franse Zwitserland binne, dat in 1803 door Napoleon tot keuninkriek woort oetgerope. 't Congres vaan Wene herstèlde Zwitserland in zienen awwe vörm. In 1847 braok 'ne börgeroorlog oet tösse prottestante en kathelieke. Zwitserland bleef neutraal in zoewel d'n Iersten es d'n Twiede Wereldoorlog. 't Trooj in 1920 touw tot de Volkerbond, meh nao WOII neet tot de Vereinegde Naties. 't Land kaom nao 1950 es conservatief bekind te stoon, doordat belangrieke beslissinge vaanaaf daan bie referendum weure genaome of aafgewaeze: pas in 1971 krege vrouwlui stumrech, en 't doorde tot 2003 ietot Zwitserland lid woort vaan de VN.