Paul Celan
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Heëlesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
.jpg)
Paul Celan (* Tsjernovitsj, d'r 23e november 1920 - † Paries, rónk d'r 20e april 1970) woar 'ne Dütsjtalige dichter. Paul Celan woar 't mieëts gebroekde pseudoniem van Paul Antschel. D'r dichter woeëd geboare in Tsjernovitsj, wat hüj i g'n Oekraïne ligk, mar doe bei Roemenië hoeëde. Heë woar 't insigste kink van e Dütsjsjpreëkend Jüddisj gezin en hat in Frankriek en Uësteriek gewónd. Zinne pap en zieng mam hant de Sjoa neet uëverleef, evvel heë woeëd tewirkgesjteld es dwangarbeider en kós ezoeë aan d'r doeëd óntsjnappe. D'r Holocaus en d'r doeëd van zieng ouwesj woare traumatiserende gebuëtenisse en dat zuut me dök truuk aan 't feit dat e dees ervaringe in zieng gedichte verwirkde. D'r invlood van 't symbolisme en 't surrealisme is óch good merkbaar; zoeë sjreef heë dök uëver de grenze van de taal.
In 1952 trouwde e mit Gisèle Lestrange, mit weë heë twieë kinger kreeg.
In de vieftiger joare begós d'r Celan zich mit de filosofie van Martin Heidegger te besjeftige en angesjum loos d'r filosoof óch gedichte van Celan. Poëzie sjpilde dan óch 'n groeëte rol in zieng gedachtegood en zoeëwaal d'r Celan es d'r Heidegger houwe 'n gedeelde interesse vuur de wirke van Friedrich Hölderlin. 't Groeëtere publiek woar e sjtuk kritischer uëver d'r Celan zieng wirke. In 1960 óntving heë d'r prestigieuze Georg-Büchner-Pries. In dees periode zörgde de Dütsj-Franzuësisje zjoernaliste Claire Groll vuur ópzieë wie ze d'r Celan va plagiaat besjuldigde. In de peësj woeëd dit incident de Groll-Affaire genumd.
De zestiger joare sjtónge vuural in 't teke va persuënlige crisis. In 1965 woeëd d'r Celan ópgenoame in 'n psychiatrisje kliniek, mar doa kós e zich neet hersjtelle. De gedichte oet zieng letste joare thematisere zieng hernuide confrontaties mit 't verleie in 't Plötzenseemónnement en mit zinne Jüddisje kómaaf in Jeruzalem.
Óp d'r 20e april 1970 maakde Paul Celan 'n ing aa zieng leëve durch va g'ne Pont Mirabeau i Paries i g'n Seine te sjpringe.
Poëtisch oeuvre
- Todesfuge (1948)
- Mohn und Gedächtnis (1952)
- Von Schwelle zu Schwelle (1955)
- Sprachgitter (1959)
- Die Niemandsrose (1963)
- Atemwende (1967)
- Fadensonnen (1967)
- Lichtzwang (1970)
- Schneepart (postuum, 1971)
- Zeitgehöft (postuum, 1976)
Trivia
- Paul Celan sjtóng óp de Dütsje oetsjproak van zinne naam [pʰaʊ̯l 't͡selaːn] (sjprik oet: Phaul Tseelaan).
- Heë houw óch 'n relatie mit Ingeborg Bachmann, 'n sjriefster oet Uësteriek.