Asperge
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Asperge, in 't plat: sperves, (Latiens: Asparagus officinalis subsp. oficinalis) ies ’n plant, woavan de jóng sjeut (de sjtengele) verboewd were es greunte. Dees vörm van greunte kweke dege de Romeine vreuger al. Veural in de losse zandgrónd van Miede-Limburg en Noord-Limburg, Brabant op 't Belsj en in Duutsjland vingk aspergeteelt plaats en dat gebeurt al saer de 19e ièw.
Teelt van de asperge
[bewirk | brón bewèrke]
’t Ièrsjte jaor lièt de aspergeboer de plant gewoon doorgreuje. De sjeut vertakke zich, kriege väöl blaedsjes en later ouch hièl klein wiete bleumkes. De plant zuut dan oet wie ‘ne wösj seergreun. In de herfs sjtörf ’t bovegrónds gedeilte aaf, meh de wortel blief leve. Dae zal in ‘t veurjaor wir gewoon oetloupe.
De teelt besjteit oet ’t oetsjteke (aafsjnieje) van de óndergróndse sjeut, die zich in opgehuègde grónd bevinge. 't Ophuège, tot zoan 40 centimaeter hoag, gebeurt mèt de bedoeling de sjtengele te dwinge ’t leech te zeuke. Bie gebrek aan zónleech blieve ze blank. Ze were es wiette asperges verkoch: 't "Wiet goud" geneump. Greuje de sjeut te wied door, dan verkleure ze ièrsj nao paars en danoao tot greun asperges. Die zint ouch eetbaar, meh sjmake andersj. De plant kènt 10-12 jaor op ’t zelfde veld blieve sjtoon. Oet ein plant greuje ongevaer 20 sjtengele. Op eine werme daag kènt ‘ne sjeut sóms waal 7 cm greuje! Umdat te forcere were de aspergevelde ouch waal mèt plastic bedèk.
Ougs
[bewirk | brón bewèrke]Asperges were, mèt ’n speciaal mets van ca 45 cm lengde, ein veur ein gesjtoke.
Traditie
[bewirk | brón bewèrke]’t Aspergeseizoen, de tied dat asperges friesj gegolle en gegete kènne were, löp traditioneel van ongevaer 10 april tot 24 juni. Daonao maoge de asperges van de kouwe grónd, neet miè verkoch were.
Asperges op z'n Limburgs
[bewirk | brón bewèrke]
Op z’n Limburgs ete v’r asperges gekook, euverdèk mèt ’n roumsuiske (Mouseline- of Hollandaisesaus) mèt peterselie, en gegarneerd mèt gekook ei en gekookde sjink. 'n Combinatie mèt zalm of ander soorte vösj ies ouch hièl sjmakelik.