Hale

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Hales. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Hale (Haelen) Gewaeze gemeinte in Nederlandj
Gevörmp	1800, 1942, 1991
Opgehaeve	2007
Opgegange in	Leudaal
Provincie	Nederlands Limburg
Hoofplaats	Hale
Opperflaakde (bie opluffing)	29,15 km²
– daovan water:	0,58 km²
Inwoeners (kort veur opluffing)	9.991 (1-8-2006)
– deechde:	349,7/km²
Lies van börgemeisters

Hale (Officiële naam Haelen) is 'n dörp in de Nederlands-Limburgse gemèntje Leudaal.

Hale is 'n kirkdörp inne Nederlandse provincie Limburg en vurmtj sinds 2007 'n deil van de gemeinte Leudaal. Daoveur huurdje 't biej de gelieknamige gemeinte Hale. Door veul miense vergaete is det Hale oorspronkelik besteit oet 't durp Hale mit dao aangegruujdj de 2 gehuchte Euverhale (officiële naam: Overhaelen) en Hales Brook (Haelensche Broek).

Hale is 'n dörp op zich det besteit oet 'n kleine kern mit circa 4370 inwoeners. Hale haet pront wie de omringendje dörpe 'n eige vastelaovesvereniging. Die van Hale neume zich 'De Vreigeliers' en rondj de vastelaovendj tied is Hale eave 't Vreigelriek.

Hale liktj aangrenzendj aan 't natuurgebied 't Leudaal (Leudal), Hie kin men nog veul bieste taege komme dies se verder bienao nörges zuus. Ein good veurbeeldj hiejvan is 't iesveugelke. Angere bekindje plekke oet 't Leudaal zeen de Litsberg in Nunem en de Leumeule (St. Ursula-meule) die inne bos aanne Leubaek liktj.

Waope

Ierste waope vaan Hale (1867-1950).

Twiede waope vaan Hale (1950-1991).

---

De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs.

---

De gemeinte Hale heet drie versjèllende waopes gekind; twie kier waor 'n gemeinteleke herindeiling rei veur 't verliene vaan e nui waope. 't Ierste waope woort door d'n Hoege Raod vaan Adel verliend op 11 jannewarie 1867 en liet ziech zoe umsjrieve:

In zèlver (wit) e kèrkgebouw mèt vief tories, alles vaan keel (roed), op e terras vaan sinopel (greun), de verhoegde middetorie dragende e sjèldsje, belaoje mèt drei heures vaan keelgezat 2 en 1.

Dit waope is direk gebaseerd op 't zegel vaan de Halese sjepebaank, de geriechteleke hoofzedel vaan 't graofsjap Häör. De drei heures vaan dat graofsjap koume in alledrei de gemeintewaopes trök; hei zuut me ze dus es hartsjèld.

Op 3 juli 1950 woort de gemeinte, ach jaor ieder oetgebreid, bevèsteg in 't gebruuk vaan 't volgend waope:

Doorsnoje: I. in goud (geel) drei posheures vaan keel, beslage vaan zèlver, gezat 2 en 1; II. in keel 'nen umgewende liew vaan zèlver, getóngk vaan goud en gekroend mèt 'n kroen vaan 'tzelfde vaan vief blajer. 't Sjèld gedèk mèt 'n kroen vaan drei blajer en twie perele.

Neve Hale hoort ouch Bögkeme vaanajds tot 't graofsjap Häör. De liew in 't waope is aofkumsteg vaan 't geslach Vaan Keverberg, de lèste hiere vaan Bögkeme. Dees gemeinte had de Keverbergse liew en de heures ouch in zie waope geveurd. De gemeinte Nunem daorentege had gaaroet gei waope. Euveregens waor de besjrieving in 't rezjister vaan de Hoeg Raod foutief. De heures in 't boveste deil mote gein posheures zien, meh gewoen (jach)heures. (In de praktijk woort dat ouch gewoen good gedoon.) De liew vaan Keverberg huurt dóbbelstarteg en getóngk vaan keel te zien.

't Lèste waope vaan Hale (bovenaon te zien in 't sjabloon), touwgekind op 25 november 1991, waor 't sumpelste vaan allemaol:

In goud drei heures vaan keel. 't Sjèld gedèk mèt 'n gouwe kroen vaan vief blajer.

Mèt 't dörp Häör zelf begós 't vreuger graofsjap Häör de gemeinte sterk te dominere. De opgeheve gemeinte Häör droog altied al de drei jachheures es waope. Versjèl mèt 't nui Hales waope waor, tot 't lèste 'n aander kroen had en tot 't zèlverbeslaag oontbraok.

Ouch in 't waope vaan Leudaal höbbe de drei heures 'n prominente plaots gekrege.

Historie

De omgaeving van 't dörp wurdj al vanaaf de steintied bewoendj. Deze verongerstelling is ongerbouwdj door archeologische vondste inne omgaeving. De reje veur deze lange tied van bewoening is omdet Hale naobiej de hoegere zandjgrunj van 't Leudaal gelege is. 't Dörp haet 'n gooj bereikbaarheid en mede daodoor bezitj 't dörp 'n redelik groet industriepark mit leechte industrie.

De veurmalige gemèntje Hale ómvatde ouch nog de dörper Bögkeme (Buggenum), Häör (Horn) en Nunem (Nunhem). 't Oppervlak van de gemèntje bedroog 28,99 km², 't aantal inwoeërs loog róndj de 10.000. De gemèntjes Bögkeme en Nunem waore al in 1942 toegeveugdj, Häör in 1991. In 2007 góng 't op in de nuuj gemeinte Leudaal.

Historische inwoeënertalle

Jaor Aantal Greuj (gans Limburg) 1830 599 -- 1840 648 +8,2% (+5,6%) 1849 750 +15,7% (+4,3%) 1859 708 -5,6% (+4,4%) 1869 722 +2,0% (+4,5%) 1879 828 +14,7% (+7,0%) 1889 823 -0,6% (+6,8%) 1899 818 -0,6% (+10,2%)

Jaor Aantal Greuj (gans Limburg) 1909 888 +8,6% (+17,8%) 1920 1.087 +22,4% (+32,6%) 1930 1.253 +15,3% (+25,1%) 1947 2.768 +120,9% (+24,2%) 1956 3.287 +18,8% (+27,3%) 1960 3.698 +12,5% (+7,4%) 1971 5.215 +41,0% (+13,9%)

Opmerkinge

• Alle inwoeënertalle zeen zónger 't dörp Häör; tot 1947 ouch zónger Bögkeme en Nunem. T'r vergelieking: Hale, Bögkeme en Nunem same haje in 1930 2.345 inwoeëners; det kump veur 1947 naer op 'ne greuj van 18,0%. De kerne Bögkeme en Hale hajje in 1947 813 en 392 inwoeëners. Veur de res van de gemeinte blieve dan 1.563 luuj euver, wat zörg veur 'ne greuj van +24,7% saer 1930.
• De getalle veur 1971 zeen aafgerónd op ganse vieftalle.

Rillatief oontwikkeling vaan 1830 tot 1971

(v₁₈₃₀=100)

Greun: Gemeinte Hale
Leechgreun: Virtuele greuj mit dan waal zónger de in 1942 toegeveugdje gemeintes Bögkeme en Nunem
Blauw: Provincie Limbörg

Gebaore in Hale

• Frits Criens (dichter/sjriever).
• Frits Criens jr ( dichter/sjriever 'Quirien van Haelen').
• Bart Brentjens (10 oktober 1968), mountainbiker.
• Frans Maassen (27 januari 1965), ex-wielrenner.