Croaçia

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

A Croàçia (Hrvatska in croâto, prononçiòu [xř̩ʋaːtskaː]), conosciûa ofiçialménte cómme Repùbrica de Croàçia (Republika Hrvatska in croâto, prononçiòu [ˈrepǔblika ˈxř̩ʋaːtskaː]), a l'é 'n pàize a-a croxêa tra l'Eoröpa meridionâle e sùd-òrientâle.

A bandêa da Croàçia

A poxiçión da Croàçia in sciâ càrta giögràfica

Càrta fìxica da Croàçia

Giögrafîa

A Croàçia a confìnn-a co-a Slovénia a nòrd-òvest, con l'Ungherîa a nòrd-èst, co-a Sèrbia a levànte e con Bòsnia-Erçegòvina e Montenéigro a sùd-èst. Afaciâ in sciô Mâ Adriàtico a sùd-òvest e a ponénte, a l'à 'n confìn marìtimo con l'Itàlia ascì. A capitâle da Croàçia, e çitæ ciù grànde do pàize ascì, a l'é Zagàbbria, capolêugo de unn-a de vìnti regioìn inte quæ a l'é spartîa a naçión. A Croàçia a l'à 'n'àrea de 56.594 km² e 'na popolaçión de squæxi 3,9 milioìn de persónn-e.

Stöia

I Croâti són arivæ inta zöna into sécolo VI, creàndo doî ducâti vèrso o sécolo IX. A Croàçia a l'é stæta riconosciûa pi-â prìmma vòtta cómme stâto indipendénte a-i 7 de zùgno de l'879, co-o régno do Dùcca Branimir. O prìmmo rè di croâti o l'é stæto o Tomislav inte l'ànno 925, moménto into quæ a Croàçia a l'é stæta elevâ a-o status de régno ascì. Aprêuvo a-a crîxi de sucesción caxonâ da-a fìn da cazàdda Trpimirović, o régno o l'é finîo pe unión personâ inte quéllo de Ungherîa a partî da-o 1102. Inte l'ànno 1527, pe contrastâ l'invaxón òtomànn-a, o parlaménto da Croàçia o l'à elezûo o Ferdinàndo I d'Asbùrgo a-o tröno croâto.

Inte l'òtôbre do 1918 a nàscita do stâto di Slovêni, Croâti e Sèrbi, indipendénte da l'inpêro oustro-ungarìco, a l'é stæta proclamâ a Zagàbbria e, into méize de dexénbre de quéllo ànno, o s'é unîo a-o nêuvo Régno de Iogoslàvia. Aprêuvo a l'invaxón da Iogoslàvia da pàrte de fòrse de l'Àsse, a ciù pàrte da Croàçia a l'é stæta incorporâ into pàize colaboraçionìsta do Stâto Indipendénte de Croàçia, o quæ o l'à incomensòu a persegoitâ Sèrbi, Ebrêi e Sìngai. 'N moviménto de rexisténsa o l'à portòu a-a creaçión da Repùbrica Socialìsta de Croàçia, a quæ dòppo a goæra a l'é diventâ unn-a de naçioìn costitoénti da nêuva Repùbrica Socialìsta Federâle de Iogoslàvia. A-i 25 de zùgno do 1991 a Croàçia a l'à diciaròu a sò indipendénsa, a-a fìn òtegnûa depoî i quàttro ànni da coscì dîta goæra croâta de indipendénsa.

Economîa e polìtica

A Croàçia a l'é clascificâ da-a Bànca Mondiâle cómme 'n'economîa a âto rédito e 'n livéllo asæ âto de svilùppo segóndo a scâ de l'Ìndice de Svilùppo Umâno. I setoî ciù inportànti de l'economîa croâta són, inte l'òrdine, i servìççi, l'indùstria e l'agricoltûa. O turìsmo o l'é 'n'ativitæ econòmica asæ inportànte, co-a Croàçia ch'a l'é consciderâ tra e vìnti destinaçioìn turìstiche ciù popolâri a-o móndo. O Stâto croâto o l'à ancón o contròllo in sce pàrte de l'economîa, fæto ch'o pòrta a di gréndi investiménti into setô pùblico. L'Unión Eoropêa a l'é o ciù inportànte pàrtner comerciâle da Croàçia. A naçión a garantìsce ascisténsa sociâle, ascisténsa sanitâia universâle e educaçión primâia e secondâia de bàdda a tùtti i sò çitadìn méntre o supòrto a-o setô colturâle, a-i mézzi de comunicaçión e a l'editorîa, o l'é fornîo da instituçioìn pùbliche e investiménti privæ.

A Croàçia a l'é 'na repùbrica parlamentâre, ménbro de l'Unión Eoropêa, de Naçioìn Unîe, do Conséggio d'Eoröpa, da NATO, da WTO e tra i fondatoî de l'Unión pe-o Mediterànio. Parteçipànte atîvo a-e miscioìn de peacekeeping de Naçioìn Unîe, a Croàçia a l'à mandòu de trùppe inte l'ISAF e a l'à avûo o séggio no permanénte do Conséggio de Seguéssa de Naçioìn Unîe pe-o biénio 2008-2009. A partî da l'ànno 2000 o govèrno croâto o l'à fæto di gréndi investiménti inte infrastrutûe, spécce inte vîe de traspòrto pàrte di coscì dîti coridoî paneoropêi. A partî da-o primmo de zenâ do 2023 a monnæa ofiçiâ da Croàçia a l'é l'Euro (Œüro).

Bibliografîa

• (EN) Ivo Goldstein, Croatia: A History, C. Hurst & Co. Publishers, 1999, ISBN 1-850-65525-1.
• (HR) Damir Agičić, Dragutin Feletar, Anita Filipčić, Tomislav Jelić e Zoran Stiperski, Povijest i zemljopis Hrvatske: priručnik za hrvatske manjinske škole, Nakladna kuća "Dr. Feletar", 2000, ISBN 95-36-23540-4.
• (EN) Peterjon Cresswell, Time Out Croatia, Time Out, 2006, ISBN 1-904-97870-3.
• (EN) Branka Magaš, Croatia Through History: The Making of a European State, Saqi, 2007, ISBN 0-863-56775-4.

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Croàçia

Colegaménti estèrni

• (HR, EN) Scîto ofiçiâ do govèrno, in sce vlada.gov.hr. URL consultòu l'8 arvî 2022.
• (EN, HR, DE, IT, CS, FR, JA, HU, NL, PL, RU, SK, SL, ES, SV) Scîto turìstico ofiçiâ, in sce croatia.hr. URL consultòu l'8 arvî 2022.