Spiritismu

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Allan Kardec

El Spiritismu a l'è una dutrina che la pariss in del XIX secul per man de l'Allan Kardec, che, de fat, a l'è quel che l'ha creaa questa parola. Etimulogicament la significa: sistema per el stüdi del spirit. El trata la natüra, l'urigin e l'avegnì di spirit, inscì cume i sò relaziun cul mund di corp.

Punt fundamental

• Diu a l'esist.
• Dopu la mort, el spirit üman el suraviv e 'l passa a abità una dimensiun numinada mund spiritüal.
• Di personn i gh'han un dun spescial (mediumnitaa) che 'l ghe permet de metes in cumünicaziun cunt i spirit che i abiten quest mund.
• I sirit i se reincarnen, i turnen a la vita in la Tera in un corp növ a travers la gestaziun, per sigütà el sò prugress inteletüal e mural.
• I esisten di alter mund abitaa in del ünivers, di qual vargügn püssee avanzaa che la Tera.
• I aziun bun e mal in questa esistenza i gh'avaran di cunsegenz in di esistenz fütür.

Storia

Precedent

A partì di epuch sussen luntann l'ümanitaa l'ha credüü pussibil metes in cumünicaziun cui spirit di mort. I sciaman di popul primitiv d'Asia e Uceania a l'afirmava de avègh 'stu dun. In la Grecia antiga el se dava per cert che i defünt i abitaven a l'Ade e a l'era pussibil vegnì in cuntat cun lur mediant di rit magich.

Inscì in Urient cume in Ucident, i religiun istitüziunalizaa e i credenz pupülar i han semper reservaa un lögh impurtant ai spirit di mort, ai qual se fa veneraziun e rend cült cun divers ritüal.

In l'Etaa mediana, se credeva che i spirit i turnaven indree a l'ucasiun in del mund di viv, e i se multiplichen i cünt de fantasma. In Amlee, el dramatürgh William Shakespeare el presenta el fantasma del re sassinaa dumandant vendeta al prutagunista, el sò fiö.

El spiritismu in del sécul XIX

El spiritismu el scumenza cui dialugh che 'l Kardec a l'afirma d'avè stabilii cun vargot che sussenn investigadur del temp i pensaven vess anim di defünt. Cume edücadur cun solida furmaziun ümanistica, una völta cunvingiüü de l'urigin spiritüala di fenòmen che l'investiga, el Kardec el cerca una manera de fà de la suravivenza de l'anima ümana e la cumünicaziun cun quela vargüna roba ütil in camp etich e sucial. El pensa anca che i religiun i eren minga bun de fà mejur i omen in d'un sentüü mural, a causa del sò resültaa disastrus cume istitüziun ümann. La scenza, al istess temp, la s'era evulüda e l'era rivada a un prestisi cume mai in la storia, purtandu vantagg senza paralell ai omen. I düü fatur i purtaran a fà cress l'incredülitaa vers la spiritüalitaa ümana a tücc i nivell di sucietaa europei. Kardec el ved in vargot una tendenza minga desirabil, che la gh'avaress de vess reversada da un növ paradigma da intend la realtaa. I sò carateristich principal i saressen:

• La prumuziun dal dialugh intra i tre furm classich de cugnuscenza, scentifich, filusofich e religius in urdin d'impurtanza, al fin de rivà a un cugnussiment püssee ampi e prufund de la realtaa;
• Quest növ paradigma el duvaress rend püssee facil l'acess al cugnussimeent a tüta la gent, cünt tegnüü da la furma ermetica che la cugnussenza scentifica e filusofica la gh'aveva a quel temp;
• La relaziun ümana cul spiritüal la gh'avaress minga bisogn de mediaziun istitüziunala. Una spiritüalita neutrala la saress bastant per la realizaziun ümana.

Un bel poo de gent ben edücada va gradüalment a brazzà el spiritismu cume spiegaziun logica de la realtaa, suratüt tema relaziunaa cun la trascendenza, e.g. Diu e la vita fütüra. Mijaja de sucietaa spiritista i vegnen creaa. Malgraa vargot, però, cun l'ascensiun di regim tutalitari in susenn naziun europei, la scumenza una fort repressiun cuntra el spiritismu e i dò guer mudial i ghe dan el culp final in la püpart d'Europa.

El spiritismu in di secui XX e XXI

Al dí d'incö el spiritismu, malgraa el sia cunsideraa una süperstiziun da la scenza e un giögh da sussenn personn, el custitüiss una filusufia da vita sigütada da miliun da personn in del mund, suratüt in Brasil.

L'identificaziun del spiritismu cume credenza religiusa la crea una granda cuntruversia íntal muvimeent spiritista: vargügn el cunsideren una religiun, di alter i ghe reclamen el status de scienza.

La püpart di scöl o muviment spiritista d'ucident i se cunsideren cristiann, malgraa la gesa catolica l'ha refüdaa el spiritismu, categurizandel cume pratica de "divinaziun e magia".

El spiritismu in Brasil

El spiritismu el riva in Brasiil in del 1865. Al dì d'incö quest chì a l'è 'l paes che 'l cünta el püssee grand nümer de spiritista al mund. La Federaziun Spiritista Brasiliana la socia aprussimadament 2000 istitüziun e 2.300.000 soci. I spiritista i socien la sua imagin a la pratica del ben e de la caritaa. Una figüra impurtant a l'è 'l Chico Xavier (1910-2002), recugnussüü cume gran medium e divulgadur del spiritismu in Brasiil e in del mund.