ປະຕິທິນພະມ້າ
ປະຕິທິນມຽນມາ (ພະມ້າ: မြန်မာသက္ကရာဇ်, ອອກສຽງ: [mjəmà θɛʔkəɹɪʔ] "ມະຣະัນະມາສະัກະຣາ"; ຫຼື ကောဇာသက္ကရာဇ်, [kɔ́zà θɛʔkəɹɪʔ] "ໂກຊາສະัກະຣາ"), ສະัກະຣາມຽນມາ ມັນເປັນປະຕິທິນຕາມຈັນທະປະຕິທິນທີ່ນັບເດືອນຕາມເສັ້ນທາງຂອງດວງຈັນ. ປີແມ່ນນັບຕາມປີດາວ. ປະຕິທິນພະມ້າສ່ວນຫຼາຍແມ່ນອີງໃສ່ປະຕິທິນຮິນດູເກົ່າທີ່ບໍ່ຄືກັບລະບົບອິນເດຍ. ປະຕິທິນມຽນມາລວມເອົາຮອບວຽນ ເມຕັນ ໃນການຄິດໄລ່ປະຕິທິນ. ແລະມີປະຕິທິນເພື່ອຊົດເຊີຍຄວາມແຕກຕ່າງຂອງວັນແລະເດືອນ.
ປະຕິທິນພະມ້າໄດ້ຖືກນໍາໃຊ້ຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງໃນອານາຈັກຕ່າງໆຂອງມຽນມານັບຕັ້ງແຕ່ການປະດິດສ້າງ. ຄາດກັນວ່າໄດ້ຖືກປະດິດສ້າງຂື້ນໃນປີ ຄ.ສ 640 ໃນອານາຈັກສີໂຄດຕະບອງ, ໃນສະໄໝພະຍຸ,[1] ປະຕິທິນພະມ້າໄດ້ນຳໃຊ້ຢ່າງແຜ່ຫຼາຍ ແລະ ນຳໃຊ້ຢ່າງເປັນທາງການໃນອານາຈັກອື່ນໆໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ເຊັ່ນ: ປະຕິທິນໄມໂຄສະກາ ເຊັ່ນ: ຣາຊການ, ລ້ານນາ, ສິບສອງພັນນາ, ລານຊັ່ງ, ສະຫຍາມ, ກໍາປູເຈຍຈົນເຖິງທ້າຍສະຕະວັດທີ 19.[2][3]
ໃນປັດຈຸບັນໃນປະເທດມຽນມາ, ມັນຖືກນໍາໃຊ້ເປັນປະຕິທິນພົນລະເຮືອນຕາມປະເພນີຂອງຊາວພຸດ. ມັນຍັງຖືກໃຊ້ເພື່ອເປັນຕົວແທນຂອງວັນພັກຕາມປະເພນີເຊັ່ນ: ປີໃຫມ່ຂອງມຽນມາແລະງານບຸນປະເພນີອື່ນໆ, ສ່ວນຫຼາຍແມ່ນກ່ຽວຂ້ອງກັບພຸດທະສາດສະຫນາໃນປະເທດມຽນມາ.
ວັນ
[ດັດແກ້]ມີເຈັດມື້ຕໍ່ອາທິດ. ວັນຂອງອາທິດແມ່ນຍັງສະແດງຕາມປະເພນີທີ່ມີຄ່າຕົວເລກທີ່ກໍານົດໄວ້ລ່ວງຫນ້າຂອງສູນເຖິງຫົກ. ຊື່ ຕະะນີນະກະะນະເວ (ວັນອາທິດ) ແລະ ຕະນີນລາ (ວັນຈັນ) ມາຈາກພາສາມຽນມາບູຮານ. ສ່ວນທີ່ເຫຼືອແມ່ນມາຈາກພາສາສັນສະກິດ.[4]
| ຈໍານວນ | ຊື່ | ໂຕອັກສອນສາກົນ | ຄຳອະທິບາຍ |
|---|---|---|---|
| ໐ | ຊະะເນ စနေ |
[sənè] | ວັນເສົາ |
| ໑ | ຕະะນີນະກະะນະເວ တနင်္ဂနွေ |
[tənɪ́ɴɡənwè] | ວັນອາທິດ |
| ໒ | ຕະນີນລາ တနင်္လာ |
[tənɪ́ɴlà] | ວັນຈັນ |
| ໓ | ອີງກາ အင်္ဂါ |
[ɪ̀ɴɡà] | ວັນອັງຄານ |
| ໔ | ໂບດາຮູ ဗုဒ္ဓဟူး |
[boʊʔdəhú] | ວັນພຸດ |
| ໕ | ຈາຕາເບເຕ ကြာသပတေး |
[tɕàðəbədé] | ວັນພະຫັດ |
| ໖ | ໂຕຈ່າ သောကြာ |
[θaʊʔtɕà] | ວັນສຸກ |
ອ້າງອີງ
[ດັດແກ້]- Aung-Thwin, Michael (2005). The mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 9780824828868.
- Chatterjee, S.K. (1998). "Traditional Calendar of Myanmar (Burma)". Indian Journal of History of Science. 33 (2): 143–160.
- Clancy, J.C. (January 1906). T. Lewis; H.P. Hollis (eds.). "The Burmese Calendar: A Monthly Review of Astronomy". The Observatory. XXIX (366).
- Eade, J.C. (1989). Southeast Asian Ephemeris: Solar and Planetary Positions, A.D. 638–2000. Ithaca: Cornell University. ISBN 978-0-87727-704-0.
- Eade, J.C. (1995). The Calendrical Systems of Mainland South-East Asia (illustrated ed.). Brill. ISBN 9789004104372.
- Hall, D.G.E. (1960). Burma (3rd ed.). Hutchinson University Library. ISBN 978-1-4067-3503-1.
- Htin Aung, Maung (1959). Folk Elements in Burmese Buddhism. Rangoon: Department of Religious Affairs.
- Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press.
- Htin Aung, Maung (1970). Burmese History before 1287: A Defence of the Chronicles. Oxford: The Asoka Society.
- Irwin, Sir Alfred Macdonald Bulteel (1909). The Burmese and Arakanese calendars. Rangoon: Hanthawaddy Printing Works.
- Kala, U (1724). Maha Yazawin Gyi (in ມຽນມາ). Vol. 1–3 (2006, 4th printing ed.). Yangon: Ya-Pyei Publishing.
- Luce, G.H. (1970). Old Burma: Early Pagan. Vol. 2. Locust Valley, NY: Artibus Asiae and New York University.
- Ohashi, Yukio (2001). Alan K. L. Chan; Gregory K. Clancey; Hui-Chieh Loy (eds.). Historical Perspectives on East Asian Science, Technology, and Medicine (illustrated ed.). World Scientific. ISBN 9789971692599.
- Ohashi, Yukio (2007). "Astronomy in Mainland Southeast Asia". In H. Selin (ed.). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures (2, illustrated ed.). Springer. ISBN 9781402045592.
- Oriental Institute; East India Association (1900). The Imperial and Asiatic Quarterly Review and Oriental and Colonial Record. London and Working, England: Oriental Institute.
- Parise, Frank (2002). The Book of Calendars. Gorgias Press.
- Rong, Syamananda (1986). A History of Thailand (5 ed.). Chulalongkorn University.
- Simms, Peter; Sanda Simms (2001). The Kingdoms of Laos: Six Hundred Years of History (illustrated ed.). Psychology Press. ISBN 9780700715312.
- Smith, Ronald Bishop (1966). Siam; Or, the History of the Thais: From 1569 A.D. to 1824 A.D. Vol. 2. Decatur Press.