Mariôlôjia

Ny mariôlôjia dia taranja teôlôjika an' ny Katôlika sy ny Ôrtôdôksa andalinana ny amin' i Maria amin' ny maha renin' ny Mpamonjy azy, ary indrindra ny maha Renin' Andriamanitra azy.

Miorina amin' ny lovam-pampianarana tranain' ireo Aban' ny Eglizy (na Rain' ny Fiangonana) sy amin' ireo kônsily ekiomenika voalohandohany ka manome fototra ara-teôlôjian' ny fanompoana an' i Maria.

Tantaran' i Maria, renin' ny Mpamonjy

I Maria dia vehivavy nonina tany Jodea (na Jodia) izay voalazan' ny Baiboly fa niteraka an' i Jesoa avy any Nazareta. Ny Fiangonana katôlika sy ny Fiangonana ôrtôdôksa dia manome toerana lehibe an' i Maria izay antsoiny hoe Renin' Andriamanitra.

I Maria sy ny fahaterahan' i Jesoa

Mitantara ny fanambaràn' ny anjely Gabriela (na Gabriely) mialoha tamin' i Maria ny Evanjelin' i Matio sy ny an' i Lioka, avy eo tamin' i Jôsefa fofombadiny ny amin' ny hahaterahan' i Jesoa (Lio. 1.21-35; Mat. 1.18-23). Noho i Maria bevohoka tsy nanao firaisana ara-nofo tamin' i Jôsefa dia niahiahy azy ho nijangajanga i Jôsefa ka nieritreritra ny hisaraka aminy. Nisy anjely anefa nanazava tamin' i Jôsefa fa nitoe-jaza noho ny herin' ny Fanahy Masina i Maria (Mat. 1.18-19).

I Maria sy ny fahazazan' i Jesoa

Niteraka an' i Jesoa tany Betlehema i Maria (Mat. 2.1-6; Lio. 2.4-7) ka namangy azy mianaka ny mpiandry ondry sy ny majy (na magy) telo lahy (Mat. 2.7-12; Lio. 2.15-21). Ireo Evanjely ireo dia miresaka koa ny amin' ny fitondrana an' i Jesoa zaza tany amin' ny Tempoly mba hanatanteraka ny fanatitra tokony hatao noho ny voalohan-teraka. Naminany i Simeôna fa hiaritra fangirifiriana i Maria (Lio. 2.21-35).

I Maria tamin' ny fahalehibeazan' i Jesoa sy ny fahafatesany

Ny Evanjelin' i Joany dia mitantara fa teo koa i Maria raha nanatrika fampakaram-bady tao Kana i Jesoa izay nanao fahagagana (Joa. 2.1-11). Nitady an' i Jesoa izay mbola nampianatra koa i Maria indray andro (Mar. 3.31-35) ary farany tamin' ny fanomboana an' i Jesoa tamin' ny hazo fijaliana. Nametraka an' i Maria tamin' ny "mpianatra tiany" i Jesoa alohan' ny hahafatesany. Araka ny Asan' ny Apôstôly dia niara-nivory tamin' ireo mpianatr' i Jesoa i Maria tamin' ny andron' ny Pentekôsta (Asa 1.14).

Finoana momba an' i Maria

Fahatorontoronana tsy azon-keloka

Ny Fahatorontoronina tsy azon-keloka dia ny tenim-pinoana (na dôgma) ao amin' ny Fiangonana katôlika momba an' i Maria, izay ilazana fa tsy azon' ny fahotana tamin' ny fototra ny fahatorontoronina an' i Maria. Izany tenim-pinoana izany dia nambaran' ny papa Pio IX tamin' ny 8 Desambra 1854. Ankalazain' ny Katôlika isaky ny 8 Desambra ny Fahatorontoronana tsy azon-keloka.

Maria Virjiny

Ny fiteraham-birijiny an' i Jesoa dia foto-pampianarana ao amin' ny Baiboly izay milaza fa naterak' i Maria izay nitoetra tamin' ny maha virjiny azy i Jesoa. Ny Evanjelin' i Matio no milaza izany ("24 Ary Josefa, rehefa nahatsiaro tamin' ny torimasony, dia nanao araka izay nandidian' ny anjelin' ny Tompo ary ka nampakatra ny vadiny. 25 Ary tsy nahalala azy izy mandra-piterany Zazalahy; ary ny anarany nataony hoe Jesosy." Mat. 1.24-25). Midika izany fa tsy nanao firaisana ara-nofo i Maria taloha sy nandritra ny nampitoe-jaza azy. Ny Ôrtôdôksa sy ny Katôlika dia nanitatra an' izany fampianarana izany ka milaza fa nitoetra ho virjiny mandrakizay i Maria na dia taorian' ny niterahany an' i Jesoa aza.

Maria, Renin' Andriamanitra

Ny Kônsily tao Kalkedôna na Kônsily tao Kalsedoana, izay kônsily ekiomenika fahefatra teo amin' ny tantaran' ny Fiangonana kristiana, izay natao tamin' ny taona 430, no nanambaràna ny fananan' i Jesoa natiora roa, dia natioran' Andriamanitra sy natioran' olombelona. Ny emperora Teôdôsio II no nampanao io kônsily io. Nivoaka tamin' izany ny Fanekem-pinoanan' i Kalkedôna izay namaritra ny fiombonan' ny natiora roan' i Kristy sady nanamafy koa ny maha Renin' Andriamanitra an' i Maria. Amin' ny fiteny grika dia ny hoe Θεοτόκος / Theotokos ("niteraka an' Andriamanitra") no dikan' io teny io. Ny anaram-boninahitra hoe Renin' Andriamanitra dia anarana omen' ny Katôlika sy ny Ôrtôdôksa an' i Maria renin' i Jesoa. Izany anarana izany dia nohamafisin' ny Kônsily tao Efesôsy tamin' ny taona 431.

Fampiakaraka an' i Maria

Ny Fampiakarana an' i Maria any an-danitra, dia finoana ôrtôdôksa sy katôlika izay milaza fa i Maria renin' i Jesoa dia tsy maty sahala amin' ny be sy ny maro fa niditra avy hatrany any amin' ny voninahitr' Andriamanitra, ka lazaina koa ho "fiakarana any an-danitra" izany.

Tsy misy fototra mivantana avy amin' ny Baiboly izany finoana izany nefa efa nisy ela tao amin' ny lovam-pampianaran' ny Fiangonana tany Atsinanana sy tany Andrefana izay nankalaza azy nanomboka tamin' ny taonjato faha-8. Ny Fiangonana tandrefana dia nandraikitra azy ho tenim-pinoana (na dôgma) tamin' ny taona 1950 fa ny Fiangonana tatsinanana kosa dia tsy namaritra an' izany ho tenim-pinoana. "Torimason' ny Renin' Andriamanitra" no ilazan' ny Ôrtôdôksa an' izany fa tsy "Fampiakarana".

Ao amin' ny Fiangonana katôlika dia ankalazaina amin' ny fomba manetriketrika ny Fampiakarana an' i Maria Virjina isaky ny 15 Aogositra ka matetika dia marihina amin' ny fanaovana filaharambe izany. Valo andro aorian' ny fankalazana ny Fampiakarana an' i Maria no ankalazana an' i Maria Mpanjaka, izany hoe amin' ny 22 Aogositra.