Sabata (jiosy)
Ny Sabata izay atao hoe Shabbat na Shabbos amin' ny teny hebreo dia andro fitsaharana izay mifanandrify amin' ny andro fahafito amin' ny herinandro jiosy, izany hoe ny Asabotsy. Araka ny voalaza ao amin' ny Baiboly dia nasain' Andriamanitra notandreman' ny Zanak' i Israely ny andro Sabata.
Fiforonan-teny
[hanova | hanova ny fango]Ny fototenin' ny hoe shabbat dia שב / shev izay niavian' ny hoe לשבת / lashevet "mipetraka". Ny hoe shevita dia iray tarika amin' io sady midika hoe "mitokona". Ny teny hoe שָׁבַת / shabbat dia midika hoe "fitsaharana" - izany hoe "fijanonana tsy hiasa". Ny hoe Yom shabbat dia tsy midika ara-bakiteny hoe "andro fahafito" (יוֹם הַשְּׁבִיעִי / Yom hashevi) fa "andro tsy fanaovana / tsy fiasana". Tsy misy fifandraisany mivantana ny hoe שָׁבַת / shabbat sy ny hoe שְּבַע / sheva.
Ny Sabata araka ny Baiboly
[hanova | hanova ny fango]Ao amin' ny Testamenta Taloha
[hanova | hanova ny fango]Voaresaka ao amin' ny Testamenta Taloha ao amin' ny Baiboly ny amin' ny Sabata: ao amin' ny Genesisy, ao amin' ny Eksôdôsy, ao amin' ny Deoterônômia ary ao amin' ny Levitikôsy. Hita ao amin' ireo bokin' ny mpaminany (Nevi'im) sy ny soratra hafa (Ketuvim) koa ny amin' ny Sabata.
"2 Ary tamin' ny andro fahafito dia vitan' Andriamanitra ny asa efa nataony; ary dia nitsahatra tamin' ny andro fahafito Izy tamin' ny asany rehetra izay efa nataony. 3 Ary Andriamanitra nitahy ny andro fahafito sy nanamasina azy, satria tamin' izany no nitsaharan' Andriamanitra tamin' ny asany rehetra izay noforoniny tamin' ny nanaovany azy." (Gen. 2.2-3, Ny Baiboly)
"8 Mahatsiarova ny andro Sabata hanamasina azy. 9 Henemana no hiasanao sy hanaovanao ny raharahanao rehetra. 10 Fa Sabatan' i Jehovah Andriamanitrao ny andro fahafito; koa aza manao raharaha akory ianao amin'izany, na ny zanakao-lahy, na ny zanakao-vavy, na ny ankizilahinao, na ny ankizivavinao na ny biby fiompinao, na ny vahininao izay tafiditra eo am-bavahadinao. 11 Fa henemana no nanaovan' i Jehovah ny lanitra sy ny tany sy ny ranomasina mbamin' izay rehetra ao aminy, dia nitsahatra Izy tamin' ny andro fahafito; izany no nitahian' i Jehovah ny andro Sabata sy nanamasinany azy." (Eks. 20.8-11, Ny Baiboly)
"12 Mitandrema ny andro Sabata hanamasima azy, araka izay nandidian' i Jehovah Andriamanitrao anao. 13 Henemana no hiasanao sy hanaovanao ny raharahanao rehetra. 14 Fa Sabatan' i Jehovah Andriamanitrao ny andro fahafito; koa aza manao raharaha akory ianao amin' izany, na ny zanakao-lahy, na ny zanakao-vavy, na ny ankizilahinao, na ny ankizivavinao, na ny ombinao, na ny borikinao, na ny biby fiompinao rehetra, na ny vahininao izay tafiditra eo am-bavahadinao; mba hitsaharan' ny ankizilahinao sy ny ankizivavinao tahaka anao koa. 15 Ary tsarovy fa andevo tany amin' ny tany Egypta ianao, ka tanana mahery sy sandry nahinjitra no nitondran' i Jehovah Andriamanitrao anao nivoaka avy tany; izany no nandidian' i Jehovah Andriamanitrao anao hitandrina ny andro Sabata." (Deo. 5.12-15, Ny Baiboly)
Ao amin' ny Testamenta Vaovao
[hanova | hanova ny fango]Voaresaka ao amin' ny Testamenta Vaovao koa ny amin' ny Sabata.
"27 Ary hoy Izy taminy: Ny Sabata no natao ho an' ny olona, fa tsy ny olona ho an' ny Sabata. 28 ka dia Tompon' ny Sabata aza ny Zanak' olona." (Marka 2.27-28)
Ireo andinin-tsoratra ao amin' ny Testamenta Vaovao misy firesahana momba nhy Sabata:
- Matio: 12.1-12; 24.20-21; 28.1;
- Marka: 1.21; 2.23-28; 3.2-4; 6.2; 15;42; 16;1;
- Lioka: 4.16; 4.31; 6.1-9; 13.10-16; 14.1-5; 23.50--24.1;
- Joany: 5.9-18; 7.22-23; 9.14-16; 19.31;
- Asan' ny Apôstôly: 1.12; 13.14; 13.27; 13.42-43; 15.21; 16.13; 17.2; 18.4;
- Rômana: 14.5-6;
- Galatiana: 4.10-11; 2.14-17;
- Hebreo: 4.1-11.
Ny Sabata jiosy amin' izao fotoana izao
[hanova | hanova ny fango]Ny Sabata jiosy dia manomboka amin' ny Zoma hariva, 18 mn alohan' ny filentehan' ny masoandro ka mifarana amin' ny Asabotsy aorian' ny fisehoan' ny kintana telo antonontonony (40 mn eo ho eo aorian' ny filentehan' ny masoandro), izany hoe eo anelanelan' ny 25 ora sy 25 ora 30 mn arakaraka ny fizaràn-taona.
Zava-dehibe indrindra ao amin' ny jodaisma ny andro Sabata ka hajain' ny Jiosy fatratra. Ny olona tsirairay dia tokony hampitsahatra na hampihena araka izay azo atao ny asa rehetra amin' ny andro Sabata mba hifantohany amin' ny fianakaviany sy ny ankohonany.
Ny fotoana fanampiny atao hoe osefet Shabbat alohan' ny filentehan' ny masoandro dia tsy voatery ho 18 mn ho an' ny toerana rehetra, ho an' ny toerana sasany dia maharitra 22 hatramin' ny 24 mn izany, ny ao Safed dia maharitra 30 mn, ny ao Jerosalema 40 mn. Ny ao Maale Adumim sy Petach Tikvah dia mitovy amin' i Jerosalema. Ny fanombohan' ny Sabata dia atao hoe מובאי שבת / Movaé Shabbat ("fidiran' ny Sabata") ary ny fahataperany atao hoe מוצאי שבת / Motsaé Shabbat ("fivoahan' ny Sabata"). Ao amin' ny Bokin' ny Eksôdôsy no ahitana andalana mampanaja ny Sabata.
Andro tsy fiasana ara-panjakana ny andro Sabata ao amin' ny Fanjakan' i Israely ka mahazo ny trano fivarotana sy ny fitaterana izany. Maro ny teny manondro anaran' andro avy amin' io teny hebreo Shabbat io, isan' izany, na dia tsy amin' ny fomba mivantana aza, ny teny malagasy hoe Asabotsy izay mifanandrify aminy.