Диса

Кралицата Диса како што ја замислува Јохан Силвиус во 1680-тите

Диса е хероина на шведската легендарна сага, документирана од Олаус Магнус, во 1555 година. Се верува дека е од средниот век, но вклучува старонордиски теми.

Ја разработил Јоханес Месениус во неговата драма Диса, која била првата историска драма на шведски јазик и била одиграна во Дистинг од 1611 година. Тоа било претставено и во претерано издание од Олаус Рудбек во неговата Атлантика (1685–89)

Синопсис

Илустрација од драмата Диса на Јоханес Месениус

Во времето кога богот-кралот Фрејр (или кралот Сигтруд) владеел во Шведска, имало глад. Долгиот мир за време на владеењето на Фрејр во голема мера го зголемил населението на Шведска сè додека земјите повеќе не можеле да ја поддржат доволно.

Кралот и поглаварите одлучиле дека населението мора да биде уништено со убивање на сите постари, болни и хендикепирани и со нивно жртвување на Один. Меѓутоа, Диса, ќерката на поглаварот Сигстен од Венгарн во Упланд, била вознемирена од ова сурово решение. Таа со потсмев им зборувала на кралот и на поглаварите за нивната мудрост и тврдела дека има помудри совети.

За да ја тестира нејзината духовитост, Фреј ја замолил да го посети, но таа не можела да го стори тоа пеш, со коњ, со вагон или со чамец. Таа не можеше да го посети ниту облечена, ниту соблечена. Времето не смее да биде во рок од една година, ниту во рок од еден месец, ниту во текот на денот, ниту во текот на ноќта, ниту кога месечината растела ниту опаѓала. (Спореди ја приказната за Крака, на која и дал сличен тест од нејзиниот иден сопруг).

Таа го положила тестот со впрегнување на двајца млади мажи на санка. Кај санката имало двојаре и едната нога ја имала над козата, а другата во санка. За облека имала мрежа, а при полна месечина при самракот пристигнувала кај кралот на третиот ден по јул, сите месеци имале 30 дена, а последниот месец бил крајот и годината.

Демоцидот бил откажан, а според наредбата на новата кралица Диса, имало ждрепка, така што дел од населението требало да ја напушти Шведска (тогаш ограничена на Свеланд), за северните региони кои подоцна биле наречени Норланд каде што требало да се населат и да ја обработуваат земјата.

Мудроста на Диса била толку високо ценета што многу спорови ѝ биле префрлени на Среднозимската блот во храмот во Упсала, која од тоа време била наречена Дисблот и разочарување.

Диса како извор на инспирација

Сагата ја обработил Јохан Целзиус во прозната драма Диса (1687), која била адаптација на сценската игра на Месениј во стихови. Подоцна ја адаптирал Јохан Габриел Оксенстиерна во поетското писмо Диса (1795), а во четвртата песна од поемата Жетварите (1796). Во т.н. Уништување на вториот кат на замокот Венгарн, постојат осум големи слики прикажани сцени од сагата Диса. Претходно се верувало дека тие се дела на Дејвид Клокер Еренстрал, но според Август Хар, тие се само дело на занаетчии засновани на копии од композициите на Еренстрал, кои биле објавени како офорт. Еден од овие гравури била основата на приказите на таписеријата кои делумно се сочувани во Стокхолмската палата и палатата Улриксдал. Под секоја слика има стихови кои даваат објаснувања на латински и шведски.

Во „ Блед оган“ од Владимир Набоков, сопругата на последниот Земблански крал се вика Диса и се вика Војвотката од Пејн.

Инспирација за името на орхидејата Родот Диса

Ботаничар Карл Петер Тунберг прогласен за Диса родот орхидеи врз основа на легендата Диса. Грбниот сепал на некои орхидеи Диса има изглед на мрежа кој потсетува на мрежата во која Диса се појавува пред кралот Фрејр.