हेड्रियान

हेड्रियान
	रोमन सम्राट
	हेड्रियानचा अर्धपुतळा
अधिकारकाळ	११७ ते १० जुलै, १३८
पूर्ण नाव	पब्लियस ट्रैनियस हेड्रियानस ऑगस्टस
जन्म	जानेवारी २४, इ.स. ७६
	इटालिका, स्पेन किंवा रोम, इटली
मृत्यू	१० जुलै, १३८
	बैया, इटली
पूर्वाधिकारी	ट्राजान
उत्तराधिकारी	अँटोनियस पायस
वडील	ऐलियस एफर
आई	डॉमिशिया पॉलिना
पत्नी	व्हिबिया सबाइना
संतती	लुसियस ऐलियस, अँटोनियस पायस
राजघराणे	नर्व्हा-अँटोनियन

हेड्रियान (लॅटिन:पब्लियस ट्रैनियस हेड्रियानस ऑगस्टस;PVBLIVS AELIVS TRAIANVS HADRIANVS AVGVSTVS) (जानेवारी २४, इ.स. ७६:इटालिका, स्पेन किंवा रोम, इटली - जुलै १०, इ.स. १३८) हा इ.स. ११७ ते मृत्यूपर्यंत रोमन सम्राट होता. नर्व्हा-अँटोनियन वंशाच्या पाचांपैकी हा तिसरा सम्राट होता. आपल्या २३ वर्षांच्या सद्दीत याने रोममधील पँथियॉन परत बांधवले तसेच व्हिनस आणि रोमाचे देउळही बांधवले. हेड्रियानला मानवतावादी रोमन सम्राट मानले जाते.

हेड्रियानचा जन्म इटालियन वंशाच्या स्पॅनिश कुटुंबात सेव्हियाजवळील इटालिका या गावात झाला. हेड्रियानच्या काही चरित्रांमध्ये त्याचा जन्म रोममध्ये झाल्याचाही उल्लेख आहे. हा रोमन सम्राट ट्राजानच्या आतेभावाचा मुलगा होता.^[१] ट्राजानने जरी आपला वारस जाहीर केला नसला तरी त्याची पत्नी पाँपैया प्लॉटिना हीने सांगितले की ट्राजान मृत्युशैय्येवर असताना त्याने हेड्रियानला आपला वारस घोषित केले होते. प्लॉटिना आणि ट्राजानचा मित्र लुसियस लिसिनस सुरा यांच्या सहाय्याने हेड्रियान रोमन सम्राटपदी आला.^[२]

आपल्या सत्ताकालादरम्यान हेड्रियान आपल्या साम्राज्याच्या प्रत्येक प्रांतात स्वतः गेला. ग्रीक विचारसरणीने प्रभावित झालेल्या हेड्रियानने अथेन्सला आपल्या साम्राज्याची सांस्कृतिक राजधानी करण्यासाठी प्रयत्न केले व तेथे अनेक भव्य देउळेही बांधली. स्वतः सैनिकी पेशात असल्याने हेड्रियान सहसा सैनिकी वेशातच असे व प्रासादांमध्ये न राहता आपल्या सैन्याबरोबरच राहत असे. आपले सैन्य अधिक प्रबळ व्हावे यासाठी त्याने कवायती नेमून दिल्या. सैन्य कायम सतर्क रहावे म्हणून क्वचित तो स्वतःच शत्रू जवळपास आल्याच्या वावड्याही मुद्दामच उडवत असे.

सत्तेवर आल्यावर हेड्रियानने मेसोपोटेमिया तसेच आर्मेनियावर ट्राजानने धाडलेले सैन्य परत बोलावून घेतले आणि डासिया प्रांतातूनही माघार घेण्याचा विचार केला. सत्ताकालाच्या उत्तरार्धात त्याने जुदेआमधील बार कोखबा उठाव मोडून काढला आणि जुदेआचे नामकरण सिरिया पॅलेस्टिना असे केले. स्वतः आजारी पडल्यावर हेड्रियानने लुसियस ऐलियसला आपला वारसदार नेमले परंतु लुसियस अचानक वारला. त्यानंतर हेड्रियानने अँटोनियस पायसला आपला वारसदार करण्याचे ठरवले व बदल्यात अँटोनियसने कबूल केले की तो लुसियस ऐलियसचा मुलगा लुसियस व्हेरसला तत्पश्चात वारसदार नेमेल.

यानंतर थोड्याच दिवसांत हेड्रियान बैया येथे मृत्यू पावला.^[३]

संदर्भ आणि नोंदी

^ Eutr. VIII. 6: "...nam eum (Hadrianum) Traianus, quamquam consobrinae suae filium..." and SHA, Vita Hadr. I, 2: ...pater Aelius Hadrianus cognomento Afer fuit, consobrinus Traiani imperatoris.
^ After A. M. Canto, in UCM.es Archived 2012-02-06 at the Wayback Machine., specifically pp. 322, 328, 341 and footnote 124, where she stands out SHA, Vita Hadr. 1.2: pro filio habitus (years 93); 3.2: ad bellum Dacicum Traianum familiarius prosecutus est (year 101) or, principally, 3.7: quare adamante gemma quam Traianus a Nerva acceperat donatus ad spem successionis erectus est (year 107).
^ Royston Lambert, 1984, p. 175

बाह्य दुवे

[1] Eutr. VIII. 6: "...nam eum (Hadrianum) Traianus, quamquam consobrinae suae filium..." and SHA, Vita Hadr. I, 2: ...pater Aelius Hadrianus cognomento Afer fuit, consobrinus Traiani imperatoris.

[2] After A. M. Canto, in UCM.es Archived 2012-02-06 at the Wayback Machine., specifically pp. 322, 328, 341 and footnote 124, where she stands out SHA, Vita Hadr. 1.2: pro filio habitus (years 93); 3.2: ad bellum Dacicum Traianum familiarius prosecutus est (year 101) or, principally, 3.7: quare adamante gemma quam Traianus a Nerva acceperat donatus ad spem successionis erectus est (year 107).

[3] Royston Lambert, 1984, p. 175

[१]

[२]

[३]