Chordata

Chordata
	Branchiostoma lanceolatum
Klassifikazzjoni xjentifika
Dominju:	Eukaryota;
Renju:	Animalia;
Sottorenju:	Eumetazoa;
Fergħa:	Bilateria;
Superphylum:	Deuterostomia;
Phylum:	Chordata;
Sottodiviżjoni:	Subphyla Tunicata/Urochordata; Cephalochordata; Vertebrata; ;

Il-Kordati (Chordata, Bateson 1885) jirrappreżentaw phylum ta' annimali li fih organiżmi ta' ħafna forom u komplessità, bħall-Vertebrati, l-Urokordati u ċ-Ċefalokordati. Dan il-phylum hu bbażat fuq struttura interna forma ta' bastun ta' support magħruf bħala notokorda.

L-Urokordati - jew Tunikati - huma oraniżmi żgħar tal-baħar, sessili u filtraturi, li jibdew bħala larvi planktoniċi li jeħlu ma' qiegħ il-baħar u meta jsiru adulti jiżviluppaw f'forma ta' borza miksija minn qoxra protettiva msejħa tunika. L-ascidiacea huma eżempju ta' dawn.

Iċ-Ċefalokordati, huma wkoll annimali tal-baħar, imma ġisimhom, twil minn 3 sa 5 ċm, għandu għamla tawwalija, bil-ponta fit-truf, qishom ħuta bir-ras mhux żviluppata. Huma għawwiema dagħjfa li jqattgħu l-parti l-kbira ta' ħajjithom iħaffru fir-ramel tal-kosti oċeaniċi, biex jindifnu u jieklu permezz tal-filtrazzjoni mill-parti ta' quddiem li jħallu barra r-ramel.

It-tielet grupp ta' Kordati hu rappreżentat mill-Kranjati, annimali li permezz ta' proċess ta' ċefalizzazzjoni żviluppaw ras distingwibbli sew mill-bqija tal-ġisem. Il-grupp tal-Kranjati fih il-missini (Myxini) ħajjin u s-subphylum tal-Vertebrati, organiżmi iżjed kumplessi li adattaw ruħhom għal kull tip ta' ambjent: ilma (il-ħut), arja (l-għasafar) u art (Anfibi, Rettili u Mammiferi).

Morfoloġija

Minkejja li dawn it-tliet gruppi juru xi differenzi morfoloġiċi, meta nanalizzawhom iżjed bir-reqqa naraw li fir-realtà, huma iżjed qrib xulxin mill-punto di vista filoġenetiku. Infatti il-Kordati kollha b'simmetrija bilaterali, juru, almenu f'wieħed mill-fażijiet tal-iżvilupp tagħhom, xi sinapomorfiji, strutturi omoloġi ġejjin matul l-evoluzzjoni minn antenat wieħed komuni u juru l-parentela dritt minn għandu (takson monofiletiku).

Waħda minn dawn l-omolġiji, dik li tagħti l-isemm lill-phylum, hi l-korda dorsali jew in-notokorda. Din hi bastun f'nofs id-daħar magħmul minn materja elastika li fiha ċelluli għonja fil-glikoġenu. Jaġixxi ta' support u x'jiġri minnu matul l-iżvilupp ivarja skont il-grupp:

Fl-Urokordati hu preżenti biss fil-larva, fin-naħa tad-denb;
Fiċ-Ċefalokordati, qiegħed matul-ġisem u jibqa' matul ħajjithom;
Fl-Emiċefalokordati, l-embrijun għandu notokorda li testendi ma' tliet kwarti tal-ġisem barra r-ras. Fl-Agnatha (ħut bla xedaq) il-korda dorsali tibqa' hemm fl-istadju adult; fil-Gnathostomata, malajr jieħu posta l-iskeletru u ssir reġjun qasir ħafna wara d-Diencephalon;

Is-sistema nervuża tal-kordati tibda tieħu l-forma fuq id-dahar tal-korda fl-embrijun; l-ewwel tifforma, fuq id-denb, il-plakka newrali, li minnu jiżviluppa it-tubu newrali. Fil-vertebrati, fit-tarf oppost tat-tubu jifforma l-moħħ; fiċ-ċefalokordati, dan it-tarf isir ikbar biss. F'kull każ, in-nervi periferiċi jibdew mit-tubu newrali.

Fil-vertebrati, it-tubu newrali hu protett mill-vertebri, u l-moħħ hu protett mill-kranju. Is-segmenti tal-muskolu qegħdin wara xulxin u simmetrikament fil-ġnub tal-korda.

Fl-embrijun, it-tratt ta' wara tat-tubo diġerenti (li jissejjaħ ukoll il-farinġi brankjali) jikkomunika ma' barra permezz ta' xi fetħiet, li fil-każ tal-ħut jibqgħu hemm anki fl-istadju adult bħala garġi. Fil-kordati l-oħra matul l-iżvilupp jiġu sostitwiti mill-pulmun.

Fuq in-naħa ta' taħt tal-farinġi brankjali hemm radda msejħa d-doxxa brankjali. Din hi miksija bil-muku li jaġġixxi biex iżomm l-organiżmi mikroskopiċi ji jservu ta' ikel. Fil-vertebrati, id-doxxxa brankjali minflok, tinfired mit-tubu diġerenti biex tinbidel fit-tirojde.

Il-kordati kollha jixxibhu fil-fazi embrijonali u jesibixxu l-istess distribuzzjoni tal-organi (sistema nervuża, denb, aorta dorsali, tubu diġerenti u l-vaż tad-demm prinċipali, li hu il-qalb fil-każ tal-vertebrati). Fl-iżvilupp tal-embriju, il-morfoloġija tinbidel fl-ispeċi diversi.

Klassifikazzjoni

Tassonomija

Skeletru tal-baliena kaħla, l-ikbar annimal tad-dinja, barra l-*Long Marine Laboratory* tal-Università ta' California, Santa Cruz

Tradizzjonalment Cephalochordata u Craniata kienu miġburin fil-klad "Euchordata", li kellu jkun il-grupp ħu Tunicata/Urochordata. Iżjed riċentement, Cephalochordata kien meqjus bħala grupp ħu "Olfactores", li jinkludi l-kranjati u t-tunikati. Il-kustjoni għadha mhijiex deċiża.

Din l-iskema ttieħdet mit-tielet edizzjoni ta' Vertebrate Palaeontology.^[1] Il-kordarti invertebrati huma meħuda minn Fishes of the World.^[2]

Waqt li hi mfassla biex tirrifletti r-relazzjonijiet evoluttivi (simili għal kladogramma), tirretieni fiha l-kategoriji tradizzjonali użati fit-tassonomija Linnejana.

Phylum Chordata
- Subphylum Tunicata — (2150 speċi)
  - Klassi Ascidiacea (Aplousobranchia, Phlebobranchia, u Stolidobranchia)
  - Klassi Thaliacea (Pyrosomida, Doliolida, u Salpida)
  - Klassi Appendicularia (Larvacea)
  - Klassi Sorberacea
- Subphylum Cephalochordata — (30 speċi)
  - Klassi Leptocardii
- Subphylum Vertebrata (Craniata) (vertebrati — annimali bis-sinsla; 57,674 speċi)
  - Infraphylum incertae sedis
    - Superklassi 'Agnatha' parafiletiċi (vertebrati bla xedaq; 100+ speċi)
      - Klassi Myxini (65 speċi)
      - Klassi Petromyzontida jewr Hyperoartia
      - Klassi †Conodonta
      - Klassi †Pteraspidomorphi
      - Klassi †Thelodonti
      - Klassi †Anaspida
      - Klassi †Cephalaspidomorphi
  - Infraphylum Gnathostomata (vertebrati bix-xedaq)
    - Superklassi incertae sedis
      - Klassi †Placodermi (forom Paleożojċi korazzati)
      - Klassi Chondrichthyes (ħut kartilaġinej; 900+ speċi)
      - Klassi †Acanthodii (Paleozoic "spiny sharks")
    - Superklassi Osteichthyes (ħut bil-għadam; 30,000+ speċi)
      - Klassi Actinopterygii (ħut bil-ġwienaħ bir-raġġi; madwar 30,000 speċi)
      - Klassi Sarcopterygii (ħut bil-ġwienaħ imlaħħmin: 8 speċi)
    - Superklassi Tetrapoda (vertebrati b'erba' membri; 28,000+ speċi)
      - Klassi Amphibia (anfibi; 6,000 speċi)
      - Klassi Reptilia (rettili; 9,000+ speċi)
      - Klassi †Synapsida (sinapsidi; 4,000+ speċi)
      - Klassi Aves (għasafar; 10,000-12,000 speċi, kważi 22,000 sottospeċi)
      - Klassi Mammalia (mammiferi; 5,700+ speċi)

Filoġenesi

Chordata

Kladogramma tal-phylum Chordata. Il-linji juru r-relazzjonijiet evoluttivi probabbli, inklużi t-taksa estinti li huma mmarkati bi stallett, †. Xi wħud minnhom huma invertebri. The positions (relationships) of the kladi Cephalochordata, Tunicata, u Craniata huma kif dehru fir-rivista xjentifika Nature.

Chordata

Cephalochordata

	Amphioxus

Olfactores

†Haikouella

Tunicata

	Appendicularia (qabel Larvacea)

	Thaliacea

	Ascidiacea

Craniata

Myxini

Vertebrata

†Myllokunmingia fengjiaoa

†Zhongjianichthys rostratus

Conodonta†

Cephalaspidomorphi†

Hyperoartia (Petromyzontida)

Pteraspidomorphi†

osteostracan

Placodermi† (?parafiletiku)

Chondrichthyes

Teleostomi

Acanthodii† (?parafiletiku)

Osteichthyes

Actinopterygii

Sarcopterygii

void

Tetrapoda

Amphibia

Amniota

Mammalia

Sauropsida

void

	Lepidosauromorpha (gremxul, sriep, tuwatari, u dawk l-annimali estinti li jiġu minnhom)

	Archosauromorpha (kukkudrilli, għasafar, u dawk l-annimali estinti li jiġu minnhom)

Referenzi

^ Benton, M.J. (2004). Vertebrate Palaeontology, Third Edition. Blackwell Publishing, 472 pp. L-iskema tal-klassifikazzjoni hi disponibbli fuq il-linja
^ Nelson, J. S., Fishes of the World, John Wiley and Sons, Inc, 2006, New York, ISBN 0-471-25031-7

Ħoloq esterni

Wikimedia Commons għandha fajls multimedjali li għandhom x'jaqsmu ma': Chordata

[1] Benton, M.J. (2004). Vertebrate Palaeontology, Third Edition. Blackwell Publishing, 472 pp. L-iskema tal-klassifikazzjoni hi disponibbli fuq il-linja

[2] Nelson, J. S., Fishes of the World, John Wiley and Sons, Inc, 2006, New York, ISBN 0-471-25031-7

[1]

[2]