Pennsylvanie
| Pennsylvanie | ||
 |
| |
| Vlagge van Pennsylvanie | Woapen van Pennsylvanie | |
 Kaarte van Pennsylvanie
| ||
| Keystone State Döärslagståt | ||
| Ofkorting | PA | |
| Tiedzone | −4/−5 | |
| Informasie | ||
| Oppervlak laand | 119.283 km² (2,7%) | |
| Inwonners - Dichtheid |
12.801.989 (2019) 110 inw./km² | |
| Geografie en bevolking | ||
| Too-etreaden | 12 december 1787 | |
| Antal groafskoppen | 67 | |
Pennsylvanie (Engelsk: Pennsylvania, pennsylvanisk düütsk: Pennsilfaani), officieel et Pennsylvaniske Gemeynebest, is eyne van de Vereynigde Ståten van Amerika. Wat kultuur angeyt höyrt et in de noordoustelike, groutemearen-, Appalachen en Midatlantiske streaken van Amerika. Et grenset an Delaware up et süüdousten, Maryland up et süden, Westvirginia up et süüdwesten, Ohio up et westen, et Eriemear en de kanadeeske provincy Ontario up et noordwesten, Ståt Nyjork up et noorden en Nyjersey up et ousten. Et Appalachen-gebargde löpt der dwars döärhen.
Wat grötde angeyt is Pennsylvanie den 33. ståt en hevt vulgens ne telling van 2010 up veer ståten nå de meyste inwoaners. Pennsylvanie's twey grötste städen sint Philadelphia (1.580.863 inwoaners) en Pittsburgh (302.407). De höyvdstad is Harrisburg. Et hevt 225 km an waterlyne, langs et Eriemear en de rivyr de Delaware.
Den ståt is eyne van de 13 oorsprungelike ståten van de Vereynigde Ståten. Et wör sticht in 1681 döärdat et as köäninglike skenking an William Penn dån wör, de söäne van de naamgeaver van den ståt. Langs de rivyr de Delaware was ooit de kolony van Nysweyden. Pennsylvanie was den tweyden ståt wat de amerikaanske grundwet annöäm, up 12 december 1787. De Unafhangeliksheidshalle, wår as de amerikaanske unafhangelikheidsverklåring en de grundwet upesteld wörden, steyt in Philadelphia. In den Amerikaansken Börgeroorlog wör de Slag by Gettysburg in et süden van den ståt uutevöchten.
Landbeskryving
[bewark | bronkode bewarken]Pennsylvanie meat 274 km van noord når süüd en 455 km van oust når west. Dårmed hevt et ne uppervlakde van 119.283 kilometer in et veerkant. Döär et afwesselende landskap is et in te deylen in vyv streaken: et Allegheny-hougland, Richel- en dalstreake, Atlantiske küstvlakde, Piedmont en de Erievlakde.
Ruwweg van et süüdwesten når et noordousten, dwars döär den ståt hen, löpt et Appalachengebargde in nen lechten ümmedraiden S-form.
De Delaware, Susquehanna, Monongahela, Allegheny en Ohio sint de grötste rivyren in de ståt. Andere belangryke ströyme sint de Lehigh, Toughener en Öälykreek.
Gröttere nömenswaerde städen sint:
- Philadelphia
- Reading
- Lebanon
- Lancaster
- Pittsburgh
- Allentown
- Bethlehem
- Easton
- Scranton
- Wilkes-Barre
- Pittston
- Nanticoke
- Hazleton
- Erie
- Williamsport
- Chambersburg
- Jork
- Carlisle
- Harrisburg (höyvdstad)
- Altoona
- Johnstown
Volk
[bewark | bronkode bewarken]In 2019 had Pennsylvanie ungeväär 12.801.989 inwoaners. Dårvan nöömt sik 28,5% düütsken afstammeling, 18,2% yrsk, 12,8% italiaansk, 9,6% afrikaansk amerikaansk, 8,5% engelsk, 7,2% poolsk en 4,2% fransk amerikaansk.
De hardstgroiende grup sint de latynsk-amerikanen. Öär getal nöäm to med 82,6%. De meysten dårvan kummet uut Puerto Rico.
Språken
[bewark | bronkode bewarken]De de fakto officiele språke van den ståt is engelsk, mär en deyl van de inwoaners sprekt ouk pennsylvanisk düütsk. Dee name sorget in et Engelsk vöär verwarring ümdat see et selv Dutch nömet, wat rechtevoord "uut Neaderland" bedüdet. De meyste sprekkers sittet in de Olde Amish-gemeynskappen. Dårbuten is et håste vord, al sint wat wöörde in et lokale engelsk terechtekümmen.
Gelöyv
[bewark | bronkode bewarken]De meyste inwoaners 53% nöömt sik gelöyvig. Dårvan sint 47% ne ård protestantsk. Roumsk-Katolik sint der 24%. By de telling van 2014 gavven 21% an dat se neet-gelöyvig warren. Hindustanen maket 1% uut, jöäden 0,8% en islamiten 0,6%.
Geld
[bewark | bronkode bewarken]Med en BBP van $803 miljard hevt Pennsylvanie de sesde-grötste ekonomy van de VS. As et nen selvstandigen ståt was, stünd et 19. up de lyste van grötste ekonomien van de wearld. Et grötste uutvoorprodukt is stål. Dårnöäst doot de pennsylvaniske buren et good in champignonkweaken, appels, karstböyme, eier, grössouden, mais en drüve.
| Verenigde Staoten van Amerika |  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|