Maria Theresia (1717–1780)

Bild vun Maria Theresias as „Eerste Dame vun Europa“ in en kostboor Kleed ut Brabantsche Klöppelspitzen. Up ehre rechte Siet liggt de Stephanskroon vun Ungarn, de Wenzelskroon vun Böhmen, un de Erzhartogshoot ut Öösterriek, allens Teken vun ehre Macht un Würde (Maalt vun Martin van Meytens, um 1752 rüm)

Maria Theresia vun Öösterriek (* 13. Mai 1717 in Wien; † 29. November 1780 ok dor) weer en Förstin ut dat Huus Habsborg. Se hett as Erzhartogsche in Öösterriek un as Königin unner annern in Ungarn (mit Kroatien) un Böhmen regeert (1740-1780) un warrt to de Monarken tellt, de ehre Tied präägt hefft. Dat weer de Tied vun den Upkläärten Afsolutismus. Se hett sik dor achter klemmt, dat ehr Mann Franz I. Stephan 1745 to'n Röömsch-düütschen Kaiser wählt wurrn is. Vun dor af an is se ok „Kaisersche“ nömmt wurrn, ofschoonst se de Kaiserkroon sülms gor nich kregen harr. As ehr Mann 1765 sturven weer, sünd em ehre Söhns Joseph II. un Leopold II. as Kaisers folgt. Vunwegen dat ehr Mann Franz I. keen egen Huusmacht harr un ok nich veel af wüss vun Politik un Militär, hett Maria Theresia de Geschäfte vun de Regeerung alleen föhrt. Ehr Mann hett sik sunnerlich dor um scheert, dat de kaiserliche Familie noog Geld tohopenkleien konn - un dat hett he goot henkregen.

Just nadem se an de Macht kamen weer, möss Maria Theresia eerst mol den Krieg um de öösterrieksche Kroon utstahn. Dor hett se twaars Slesien bi an Frederik den Groten bi verlaren, man anners hett se allens bolen, wat to dat Huus Habsborg hören dö. In de Tied dornah hett se Reformpolitik bedreven un sik um de Organisatschoon vun den Staat, de Justiz un de Bildung scheert. In de Weertschop gung ehr dat um en nee Aart vun den Merkantilismus. In den Sinn vun den Upkläärten Afsolutismus weer dat, wenn se de Stänn un de enkelten Kräfte in ehre Länner torüchschaven hett un den Zentralstaat starker maakt hett. In de Butenpolitik versoch se, sik mit Frankriek ut to glieken. Na den Sevenjöhrigen Krieg möss se sik Slesien endgüllig begeven. Man as Polen updeelt wurrn is, hett se Galizien kregen. Nadem ehr Mann sturven weer, hett se ehren Söhn Joseph to'n Mitregenten maakt, man dat weer nich ganz eenfach, vunwegen dat de beiden sik de Politik ganz verscheden vörstellt hefft.

Andreas Möller um 1727 rüm: Maria Theresia, um un bi 10 – 12 Johre oold.

Familie

De Erzhartogsche Maria Theresia Walburga Amalia Christina vun Öösterriek is an'n 13. Mai 1717 as tweetet Kind vun Kaiser Karl VI. un den siene Fro Elisabeth Christine vun Bruunswiek-Wulfenbüddel in Wien up'e Welt kamen. De eenzigste Söhn vun den Kaiser weer fröh sturven un so bleven em bloß man dree Döchter. Karl weer dor de leste männliche Spraat vun dat Huus Habsborg mit. He woll kloor stellen, dat de Döchter em up'n Thron folgen schollen un hett dor de Pragmaatsche Sanktschoon vun 1713 um rutgeven. Dor weer toeerst in bestimmt, dat de Habsborgschen Länner nich mank de Arven upspleten weern dröffen un to'n annern is dor in fastleggtw urrn, dat en Dochter em nafolgen scholl, wenn keen Söhn dor weer. Dor hett he de Regeln vun dat Saalsche Gesett mit upböört. In düt Gesett weer dat utslaten, dat en Dochter dat Riek arven konn.

Up wat for Grundlagen se uptagen wurrn is

Maria Theresia is just so goot uptagen wurrn, as de annern Froenslüde in dat Erzhuus ok. Dat se ehren Vadde unner Umstänn mol up den Throon folgen scholl, hett dor keen sunnerliche Rull bi speelt. Bi dat Uptrecken weer sunnerlich de Religion wichtig un so hett se later as Kaisersche ok de Religion jummers as wichtig ankeken, just so, as ehre Vorwesers un ganz anners, as ehre beiden Nafolgers. Spraken hett se na de Traditschoon an'n Hoff allerhand lehrt un Unnerricht in Latiensch, Italieensch un Franzöösch kregen. Noch unner Leopold I. weer Italieensch de leevste Spraken an'n Hoff, man Maria Theresia müch Franzöösch lever un hett mit ehre Kinner sunnerlich Franzöösch snackt. Wat se bi ehr Uptrecken nich mitkregen hett, hett se sülms schreven in ehre politischen Denkschriften vun 1750 un 1755: „De to't Regeern vun so wietlöftige un verschedene Länner nödige Kunne un dat Weten hebb ik um so mehr nich hebben konnt, as mien Herr Vaddern mi nie nich den Gefallen daan hett un hett mi dor mit tohoolt oder tominnst mi Bescheed seggt, wenn he mit Geschäfte na buten oder binnen hen togange weer: Un so harr ik up een Slag keen Geld, Truppen un Raat mehr.“

Literatur

• Alfred von Arneth: Geschichte Maria Theresias. 10 Bänn, Biblio-Verlag, Ossenbrugge 1971, ISBN 3-7648-0030-5 (Nahdruck vun de Utgave Wien 1863–1879).
• Walter Koschatzky (Rutg.): Maria Theresia und ihre Zeit. Zur 200. Wiederkehr des Todestages. Utstellen 13. Mai bit 26. Oktober 1980, Wien, Schloß Schönbrunn, Gistel, Wien 1980.
• Adam Wandruszka: Maria Theresia. Die große Kaiserin. In: Persönlichkeit und Geschichte, Band 110, Muster-Schmidt, Göttingen / Zürich / Frankfort an'n Main 1980, ISBN 3-7881-0110-5.
• Edward Crankshaw: Maria Theresia. Die mütterliche Majestät. 9. Uplage. Heyne Biographien, München 1987, ISBN 3-453-55009-9.
• Heinz Rieder: Maria Theresia. Herrscherin und Mutter. Diederichs, München 1999, ISBN 3-424-01477-X.
• Peter Berglar: Maria Theresia. Mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten. Reinbeek, Rowohlt 2004, ISBN 3-499-50286-0.
• Franz Herre: Maria Theresia, die große Habsburgerin. Piper, München 2004, ISBN 3-492-24213-8.
• Michael Yonan: Empress Maria Theresa and the Politics of Habsburg Imperial Art. Pennsylvania State University Press, University Park 2011, ISBN 978-0-271-03722-6.

Weblenken

Maria Theresia vun Öösterriek. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Biografie vun Maria Theresia dör Carry Brachvogel (1911)