Mesozoikum
| Äon | Ära/Tietöller | Periood | Anfang vör Ma |
|---|---|---|---|
| P H A N E R O Z O I K U M | |||
| Känozoikum Eerdneetiet Duer: 65,5 Ma |
Neogen | 23,03 | |
| Paläogen | 65,5 | ||
| Mesozoikum Eerdmiddelöller Duer: 185,5 Ma |
Kried | 145,5 | |
| Jura | 199,6 | ||
| Trias | 251,0 | ||
| Paläozoikum Eerdöllerdom Duer: 291 Ma |
Perm | 299,0 | |
| Karbon | 359,2 | ||
| Devon | 416,0 | ||
| Silur | 443,7 | ||
| Ordovizium | 488,3 | ||
| Kambrium | 541,0 | ||
| P R O T E R O Z O I K U M | |||
| Neoproterozoikum Nee Proterozoikum Duer: 458 Ma |
Ediacarium | 630 | |
| Cryogenium | 850 | ||
| Tonium | 1.000 | ||
| Mesoproterozoikum Middlere Proterozoikum Duer: 600 Ma |
Stenium | 1.200 | |
| Ectasium | 1.400 | ||
| Calymmium | 1.600 | ||
| Paläoproterozoikum Fröh Proterozoikum Duer: 900 Ma |
Statherium | 1.800 | |
| Orosirium | 2.050 | ||
| Rhyacium | 2.300 | ||
| Siderium | 2.500 | ||
| A R C H A I K U M |
Neoarchaikum Duer: 300 Ma |
2.800 | |
| Mesoarchaikum Dauer: 400 Ma |
3.200 | ||
| Paläoarchaikum Dauer: 400 Ma |
3.600 | ||
| Eoarchaikum Duer: n. def. |
4.000 | ||
| Hadaikum Duer: n. def. |
4.600 |
Dat Mesozoikum (vun’t gr.: mesos „Mitt“ un zoon „Leevwesen“) oder ok dat Eerdmiddelöller is en geoloogsch Ära, de för ruchweg 251 Millionen Johr anfüng un för ungefähr 65,5 Millionen Johr wedder to End weer. Dormit liggt dat Mesozoikum twüschen dat Paläozoikum un dat Känozoikum. Ünnerdeelt warrt dat Mesozoikum in de Epochen Trias, Jura un Kried.
Indelen vun de Eerdtietöller
[ännern | Bornkood ännern]- Phanerozoikum
- Känozoikum (65,5 Ma - hüüt)
- Mesozoikum (251 - 65,5 Ma)
- Paläozoikum (542 - 251 Ma)
- Proterozoikum
- Archaikum
- Hadaikum
De wietere Indelen vun de Epochen staht in de Tabell baven rechts.
Dat Leven in’t Mesozoikum
[ännern | Bornkood ännern]Dat Mesozoikum füng na en Katastroph an’t End vun’t Perm (Paläozoikum) an, bi de 90% vun all Planten un Deerten utstorven sünd. Man, wat dat vun Katastroph weer, dat weet keeneen. Dat Utstarven hett dortö föhrt, dat en völlig ne’e Evolutschoon vun de Planten un Deerten keem. In’t Mesozoikum füng de Welt an, sik dorhen to entwickeln, as wi ehr vundaag kennt:
De Dinosauriers keemen togang, hebbt de Eer beherrscht und sünd wedder utstorven. Jemehr neegsten Verwandten vundaag sünd de Vagels un de Krokodilen. Ok de Pterosauriers un en ganze Reeg vun Waterreptilien sünd entstahn un an’n End vun’t Mesozoikum wedder utstorven.
In de Tiet sünd ok de eersten lütten un grötteren Söögdeerten entstahn, sünners Nevenlienen vun de hüütigen Söögdeerten, un de eersten Blöödplanten un de mehrsten modern Bööm kemen togang.
An’n End vun dat Mesozoikum sünd noch mol wedder veele Oorden utstorven, ruchweg 45% vun all Deerten- un Plantenoorden. Dortö hebbt ok all de Dinosauriers tellt, Flaagsauriers, Ammoniten, Belemniten as ok de meisten Seereptilien un Vagels. Dat gifft vundaag Henwiesen dorop, dat de Grund dorför en Meteoroid weer, de in de Neeg vun dat Halfeiland Yucatán (Mexiko) inslahn is. Disse Katastrophe warrt ok as KT-Impakt betekent.
Geologie
[ännern | Bornkood ännern]To Anfang vun’t Mesozoikum weern all Kontinenten to een eenzigen „Superkontinent“ vereent, de vundaag ünner den Naam Pangäa bekannt is. De is aver langsom wedder tweibroken. An’t End vun de Kriedtiet hebbt sik al de hüütigen Kontinenten aftekent, de den uteneen drift sünd.
Klima
[ännern | Bornkood ännern]Dat Klima hett sik in dat Mesozoikum dör dat Opdelen vun den vörmoligen Superkontinent Pangäa stännig ännert.
To Anfang vun dat Tietöller geev dat bannig grote Wöstenrebeden, de dör de gresig grote Landmasse vun Pangäa tostannen kamen sünd, jüst so as de Sahara in dat hüütige Afrika. Mit dat Entstahn vun de Tethyssee glieks to Anfang is dat Klima aver gau fuchtiger worrn. De Kontinenten hebbt dorna anfungen, sik optosplitten. In’n Allgemenen is dat Klima troopsch worrn un weer weltwiet teemlich gliek, as de See noch nich in Atlantik, Pazifik un Indischen Ozeaan opdeelt weer as vundaag. De Meeresströmen künnen sik dordör noch beter verdelen. Ok de Polen weern free vun Ies.
Eerst mit dat Entstahn vun den Atlantik un dat afslutend Uteneenrieten vun de Kontinenten in’t Jura sünd de weltwieten Meeresströmen ünnerbroken worrn, so dat sik de weltwieten Klimazonen nich mehr utglieken künnen. An’n End vun de Kried hett dat dör dat Fehlen vun den globalen Temperaturutgliek to’n eersten mol in de Historie vun de Eerd Johrestieten geven, de sik in Kolttieten in böversten Noorden un Süüden vun de Eer wiest hebbt. Dat lett sik vundaag an de Johreskrinken vun versteenert Holt faststellen.