Plaaster (Bodden)

As Plaaster (vun’t lat. (em)plastrum) warrt en Boddenbelag betekent, de sünners för Verkehrsflachen un Plätz in’n Straten- un Weegbo, mitünner aver ok för Footboddens in Hüüs oder op Terassen bruukt warrt. Plaasterstenen oder Platen, de wat grötter sünd, warrt technisch as Grootformaten betekent.

Översicht

De Plaasterbelag warrt ut enkelte Plaasterstenen tosamensett, de in en Plaasterbett leegt mit en Dreegschicht dorünner, de tomeist ut en verdicht Seevschutt oder Beton besteiht. As Materialen warrt för’t Plaastern Natursteen, Beton, Klinker, Holt oder Hoochavenslack bruukt.

Verleggt warrt dat Plaaster vun den so nöömten Paddhöker, de Stenen maatk de Steenhauer. Wenn gröttere Flachen plaastert warrn schüllt, warrt faken en Plaasterplaan vun de Deepboingenieuren opstellt, de blangen de Oort un Laag vun de Plasterstenen ok en Nagaav för de Hööch ümfaat, üm en ordigen Waterafloop sekertostellen.

Plaasterte Binnenrüüm, Straten un Plätz sünd al ut dat Öllerdom bekannt, sünners vun de Babylonier, ut dat Olle Ägypten un vör allen ut dat Röömsche Riek. In’t Middelöller güng de Plaasterbo sünners bi de Landstraten torüch un hett eerst wedder in’t 19. Johrhunnert wedder tonahmen, as ok de Verkehr mehr worrn is. In’t 20, Johrhunnert sünd denn mehr un mehr Asphaltstraten boet worrn. In hüütige Tiet warrt Plasster to’n Fastmaken vun Straten, Parkplätz, Foot- un Radweeg in Städer bruukt, woneem de Anspröök an’t Gestalten un Utsehn sünners hooch sünd. Dat bedröpt vör allen Footgängerzonen oder apentliche Plätz.

En sünnere Maless mit dat Plaaster – vör allen bi grootformatig anleggte Naturplaasterstenen mit breden Fogenafstännen – is de hoge Schalldruckpegel, de bi en starke Verkehrsbelastung entsteiht.^[1] Ökoloogsche Vördelen sünd dorgegen dat betere Versiepen vun Regenwater, un de betere Verdräglichkeit för Planten, vunwegen dat de Wörteln betern in’n Ünnergrund wassen künnt. Op lange Sicht is Plaaster ok beter ümtoboen oder heeltomaken. Plaaster is dorüm in Verkehrsflachen bit Boklass III sinnvull intosetten. In Düütschland in de Andeel vun’n Plaasterbelag in’t Rebeet vun Gemeenstraten ruchweg en Veerdel vun all fasten Stratendeken.^[2] Private Grundstücken sünd dor nich mit bi.

Historie

Plaasterte Straten un Weeg gifft dat al bannig lang. Resten vun Plaasterflachen in Mesopotamien laat dorop sluten, dat de Plaastertechnik al üm un bi 4000 v. Chr. anwennt worrn is.^[3] De Ägypter un Babylonier hebbt Plaasterbelääg för den lichteren Transport vun Göder nütt. To’n Bispeel weer in Babylon de Prozesschoonsstraat ut dat 7. Johrhunnert v. Chr. plaastert.^[4]

In’t Röömsche Riek is de Plaasterbowies düchtig verbetert worrn. De Römers hebbt de Vördelen vun den Plaasterbelag för den Bo vun jemehr Hööftstraten nütt un hebbt markt, dat en fasten Ünnerbo wichtig is, de wat drägen kann. Je na Boddentostand hebbt se twüschen twee Bowiesen utwählt. In Sumprebeden is en Dreegkonstrukschoon ut Längs- un Dweerhölter boet worrn, op de denn dat Plaaster verleggt worrn is. Wenn de Straat dorgegen op fasten Ünnergrund verlopen de, weern toeerst grove Brookstenen opschütt, denn Grand un dorop Sand. In dat Sandbett is den dat Plaaster verleggt worrn.^[5] De Arbeiters hebbt Natursteen ut Basalt oder Kalksteen in unregelmatige Anorden verleggt – in’n so nöömten ‚willen Verband‘ – un hebbt en Dweernegen inboet, dat dat Water aflopen künn.^[6]

In China hett de Bruuk vun Plaasterbelag, vör allen dat Kieselsteenplaaster, in’t 11. Johrhunnert an Bedüden wunnen. Blangen den Insatz vun Plaaster op apentliche Weeg, weern Kieselsteenplaaster en fasten Bestanddeel vun de Goornkunst in China. De Kieselstenen weern akkeraat na Klöör un Form sorteert un in en Mörtelbett insett. De Plaasterflachen bargen Ornamenten un schülln den Tokieker Geschichten un Narichten mitdeelen.^[7]

In Europa hett de Bedüden vun’n Plaasterbelag nalaten, as dat Röömsche Riek verfallen is. Blots noch Straten un Plätz in Städer sünd plaastert worrn, de Landstraten dorgegen bleven ahn fasten Belag. Eerst as in de Naklapp vun de Industraliseren de Verkehr tonahmen hett, nöhm ok de Plaasterbo wedder stark to. Mitt vun’t 19. johrhunnert keem denn ok de eerste Richtlien rut, woans Stratenplaaster inboet warrn müss. De grundsätzlichen Inholten vun de Richtlien gellt noch hüüt.

Toeerst geev dat to’n Plaastern blots Stenen ut natürliche Vörkamen (Steenbrook, Stroombett, Feldstenen). Wenn dat keen geev, as to’n Bispeel in Noorddüütschland oder in de Nedderlannen, weern Tegel oder Klinkerproduzeert. Disse Bostoffen sünd denn vun’n Beton an de Siet drängt worrn, de Enn vun’t 19. Johrhunnert betahlbor worrn is, as de Zement billiger worrn is. Dat akkerate Maat un de fre’e Formborkeit vun Betonplaasterstenen un de siete Pries hebbt na un na dorför sorgt, dat disse Bostoff to’n an’n fakensten bruukten Plaasterbelag worrn is.^[8]

De Bedüden vun Plaasterbalag is in de eersten Hälft vun’t 20. Johrhunnert wedder torüchgahn, as sik de tohnehmen Fohrtüüchverkehr op de evenen Teer- un Asphaltstraten verlagert hett, de ok mehr drägen künnen. Mit tonehmen Bedüden vun de Denkmolpleeg siet de 1970er Johren warrt Plaaster wedder mehr in Footgängerzonen, Ooltstäder un Plätz anleggt.

Opgaven

Anspröök an den Plaasterbelag vun de Funkschoon her sünd, dat he noog Last drägen kann, enigermaten even is un togliek griepen deit. Woveel dat Plaaster drägen kann, steiht in direkte Verbinnen mit de Gööd vun den Ünnerbo. Op en utrecken Standfastigkeit is dorüm jümmer to achten.

Wenn Böverflachenwater anfallen deit, mutt dat seker afleidt warrn künnen, üm en Insiepen in de ünneren Schichten to hinnern. Plaasterdeken mööt dorüm mööglichst dicht wesen un noog Negen opwiesen (mit Utnahm vun Flachen, de egens Water dörlaten schüllt). Wieter bestaht hoge Anspröök an de Duerhaftigkeit. Dat heet, dat Plaasterbeläg bestännig gegen Frost, Dörbreken un Afrieven wesen mööt. Dorto mööt Plaasterdeken ok fein antokieken wesen, wat dör en schöne Form, en schöne Klöör oder en feinen Steenverband maakt warrn kann.^[9] Jüst bi de Standfastigkeit mutt dorop acht warrn, dat de Asslasten in’n Vergliek to fröher düütlich grötter sünd. Ok de Lasten bi’t Anföhren un bi’t Bremsen sünd teemlich stegen.

De Anspröök an den Plaasterbelag hebbt sik also mit de Tiet wannelt. De Kuntaktspannung un de dormit överdragene piele Last vun de mit Stahlbänner verstarkten Rööd weern veel grötter as bi de hüütigen Gummiriepens. En Iesenrad tüügt op en Plaasterflach en Kuntaktspannung twüschen 360 un 1100 kg/cm². Dorgegen bringt en LKW-Riepen en Kuntaktspannung vun blots 4 kg/cm² bi en tolaten Asslast vun 5 Tünnen.^[10]

Fröher kemen ok noch Lasten dör Hoofslag un dör de Exkrementen vun Peerd un annere Togdeerten dorto. In hüütige Tiet kann dat ok noch en technisch Maless wesen, wenn dat noch veel Spannwarken gifft, as to’n Bispeel dör dat Fiakerwesen in Wien oder Soltborg.

Unafhangig vun de Plaastbowies is de Ünnerbo bannig wichtig. De mutt de Scheerkräft as ok de piele Naverdichten dör de Last vun Baven opnehmen künnen, ahn dat sik de Böverflach dorbi verformt.

Bowiesen

Mit de Tiet hebbt sik in’n Plaasterbo vele verschedene Bowiesen entwickelt, de ok wat döögt. In Normen un Richtlienen sünd dorvun aver blots wenig fastschreven worrn. Aver ok Bowiesen, de nich na en Norm maakt worrn sünd, gifft dat an vele Öörd in hoge Gööd.

Verleggt warrt dat Plaaster to’n gröttsten Deel in Handarbeit, bi egente Plaasterformaten kann dat aver ok mit Hülp vun Maschienen aflopen. Utföhrt warrt de Inbo dör Landschopsgoorner oder Stratenboer (nipp un nau Paddhöker oder Steensetter)

Nich-bunnen Bowies

De nich-bunnen Bowies is de öllste Plaastertechnik un tellt vundaag as Standardbowies. De Stenen warrt dorbi op en „loos“ Bett ut Splitt, Sand oder Granulat sett. Dat Fogenmaterial warrt dorop afstimmt un besteiht normalerwies ut den glieken Stoff. Disse Bowies reageert op staatsche un dynaamsche Lasten mit en elastischen Verformen. Spannung der dör Temperaturünnerscheden entstaht künnt dör Verformen ahn Hinnern afboet warrn. Grundsätzlich kann de Plaasterdeek wieter Water dörlaten. En Nadeel is de Gefohr, dat de Fogen mit de Tiet utwaschen doot un to’n Bispeel dör Kehrmaschienen utfegt un opsogen warrt. De Stenen künnt dordör loos warrn. Bito kann sik in de Fogen gau Vegetatschoon billn, de mit ehr Wörteln de Stenen rutdrücken künnt.

Bunnen Bowies

Bi disse Bowies bestaht dat Plaasterbett un de Fogen ut en Zementmörtel, de deelwies mit tosätz verbetert warrt. In öllere Böker un Blööd warrt de bunnene Bowies ok as sture Bowies oder Concrelith betekent. Dat Woort stuur is verbunnen mit de Ansicht, dat hier keen Verformen mehr vörkamen kann, man, dat is nich richtig. Bi bunnene Plaasterflache drööf sik dat Material aver blots bannig wenig utdehnen. De Brookdehnen bedriggt bi Zementmörtel blots 0,1–0,2 mm/m. Dat is weniger as 1/10 bit 1/100 vun Stahl oder Asphalt. Wenn disse Brookdehnen oder de jüst so lütte Togfastigkeit överdrapen warrt, entstaht Reten un de Fogen künnt sik lösen. Denn künnt sik ok bi disse Boswies Stenen ut den Verband lösen. Disse Effekt kann aver minnert warrn dör den Bruuk vun sünneren Fogenmörtel op Grundlaag vun en Reakschoonshorz, de egens för dissen Bruuk herstellt warrt. Reakschoonshorzfogenmörtels laat tomeist ok Water dör. Wegen de apenporigen Struktur is ok dat Risiko vun Frostschadens lütter as bi Fogen, de Water afwiesen doot. Bestahn deit dat Material ut Quarzsand un en Horz, dat dorünner mischt warrt.

De Dreegschicht ünner’t Plaaster mutt sünners bestännig gegen Verformen boet warrn. En hoge Gööd is bi bunnen Deken blots mööglich mit opwännige Verfohren tomaken, wenn dat vörher nipp un nau plaant warrt un dat Material akkeraat op’nanner afstimmt is. Liekers föhrt disse Bowies faken to Schadens

Bowies mit fastmaakte Fogen

Disse Bowies is to verglieken mit de nich-bunnen Bowies, man de bövere Deel vun de Fogen warrt ut en bunnen Material maakt. De Deep vun de bunnen Foog bedriggt hier tomindst 3 cm un kann in’n hööchsten Fall de vulle Steenhööch annehmen. Richtige Anspöök un Richtlienen gifft dat för disse Bowies blots wenige, liekers warrt se faken anwennt. Dör de bunnen Foog is dat Versiepen vun Böverflachenwater nich bi all Typen vun Fogenmörtels mööglich, dorüm mutt bi de Plaasterflach jümmer en Negen inhollen warrn, dat dat Water aflopen kann, wenn de Foog waterdicht is. Bi de Bowies warrt keen „sturen“ Bokörper maakt, dorüm mutt de Foog mööglichst elastische Egenschoppen opwiesen, üm lütte Bewegen in’t Plasster utglieken to künnen. Sünners egent sünd dorför Fogenstoffen as Bitumen, man ok Mörtel op Zement- oder Reakschoonshorzgrundlaag warrt dorför bruukt. Welke Reakschoonshorzfogen warrt inwtüschen vun Herstellers al för verschedene Lastfäll anboden. Ok hier is en fasten Ünnerbo, de wat drägen kann, wichtig för en lange Levensduer vun de Fogenstoffen.

Faste Fogen bi en nich-bunnen Ünnerbo schüllt grundsätzlich blots op Verkehrsflachen bruukt warrn, de nich stark belast warrt, d. h. op Footweeg, vunwegen dat de Fogen bi starke Last Schaden nehmen künnt.

Bowies mit Waterdörloop

Disse Bowies warrt ok as Siep- oder Ökoplaaster betekent un geiht nu jüst anners rüm an de Saak: Hier warrt de Grundsatz, dat Böverflachenwater mööglichst gau aftoleiden un to hinnern, dat dat Water in de Konstrukschoon ringeiht, fallen laten. In’n Gegendeel is dat bi disse Bowies so, dat dat Water mööglichst ahn Ümweeg dör dat Plaaster in den Ünnergrund dörleidt warrt und dor versiepen schall. Dat warrt dör de Fogen mööglich maakt oder ok dör Plaasterstenen, de sülvst dat Water dörlaat. Twüschen de Stenen is faken dat Utbilln vun en so nöömte Fogenvegetatschoon wullt. Dat sik de Planten duersom un spoodriek in de Fogen hollt hangt aver vun de Verkehrslast op de Flachen af. De Plaasterünnerbo mutt hier op de Siepegenschoppen vun’n Ünnergrund afstimmt warrn un mutt sik filterbestännig verhollen. De Fienkoornandeel (Koorngrött lütter as 0,063 mm) schüll in dissen Fall nich mehr as 3–5 Massen-% opwiesen.

Dat hett sik wiest, dat de Siepanlaag vun disse Bowies mit de Johren afnehmen deit, vunwegen dat sik de Fogen un Stenen mit Fiendelen un Stoff tosetten doot. Üm dissen Effekt langsomer to maken, schüll disse Bowies blots in Rebeden mit swacke Last insett warrn, so as Parkplätz, Rad- oder Footweeg oder Verkehrsflachen, de nich faken befohren warrt.

Waterdichte Bowies

Vun de baven nöömten Bowiesen lett sik keen to hunnert Prozent waterdicht utföhren. Sülvst bi Plaasterflachen mit faste Fogen könnt Water un Fletigkeit dör fiene Reten. Wegen disse Malessen is en Plaastertechnik entwickelt worrn, bi de de Plaasterstenen un ok de Fogen keen Water dörlaten doot. Disse Bowies is för Öörd dacht, bi de keen smuddig Water oder ümweltgefährliche Fletigkeiten in’n Ünnergrund kamen drööft (to’n Bispeel Tanksteden oder Affüllanlagen).

Utföhrt warrt disse Bowies mit Hülp vun grote Betonplaten, bi de de Fogen dör en deep Vertähnen un en duerelastische Dichtung op lange Tietduer dicht hollen warrt. Inboen drööft dat blots Fackbedrieven, de dorför egens tolaten sünd. Tomeist warrt dat ut Grünnen vun’n Ümweltschuul maakt.

Natursteenplaaster

Herstellen

Natürliche Plaasterstenen warrt ut Naturstenen wunnen, de fast noog sünd. Dorto tellt vör allen Granit, Gneis, Basalt, Grauwack un Porphyr. Dat Grundmaterial warrt in’n Steenbrook dör Bohrarbeiten oder lütte Sprengungen afboet un dorna in en Wark mit Maschienen torechtsneden. Dorto warrt Steensplittwarktüüch bruukt, de tomeist mit Druckluft andreven warrt. Gneis un Granit warrt op Form knepen, Porphyren, Basalt un mitünner ok Kalkstenen/Marmor warrt af un to ok vun Hand slahn.

Plaasterstenen, de op disse Oort herstellt warrt, hebbt natürliche Ünnerscheden wat de Form, de Klöör un de Gööd angeiht. Wo groot de Ünnerscheden wesen drööft, is in Normen fastleggt. Dorto gifft dat noch rollerte (rompelte) Woor, de unregelmatige Kanten hebbt. Sünnere Göden vun Steenplaaster sünd koonsch maakt un künntso ok ahn Binnen op dicht sett warrn, wenn dat Fogenvolumen groot noog is.

In Entwicklungslänner warrt Naturstenen deelwies ut Kinnerarbeit wunnen. En Reportaasch vun de ARD hett wiest, dat ok disse Stenen in Düütschland in’n Hannel kamt un ok för Plaasterarbeiten op apentliche Plätz bruukt worrn sünd. Dat kummt vör, ofschoonst mit Zertifikaten vun de UNESCO worven warrt, de op kinnerfre’e Woor henwiesen schall.^[11]

Indeelen

De Normen un Richtlienen, de för Plaaster gellt, seht en Indeelen vun de Naturstenen in Grootplaaster, Lüttplaaster, Mosaikplaaster un Natursteenplaten vör.

Grootsteenplaaster

Dit Plaaster besteiht ut Stenen vun groot Format un warrt faken ok as Koppsteenplaaster betekent. As Grötten 13/15, 15/17 und 17/19 cm begäng, dat heet Wörpels mit Kantenlängen vun 14 × 14 cm, 16 × 16 cm un 18 × 18 cm. De Kanten künnt dorbi ok üm een Zentimeter grötter oder lütter wesen, vunwegen dat Naturstenen nich nipp un nau broken warrn künnt.

Lüttsteenplaaster

Lüttplaaster warrt tomeist mit Splittwarktüüch ut Hardmetallkielen broken. Begäng sünd bi disse Sort de Grötten 9/11, 8/10, 8/11, 7/9, un 7/10 cm. Ok hier sünd de Stenen ruchweg quadraatsch, wobi de Kantenlängen ok wedder ’n beten afwieken künnt. Vun de Grött 9/11 warrt ruchweg 100 bit 110 Stenen op’n Quadratmeter bruukt.

Mosaikplaaster

Dat Mosaikplaaster is de lüttste Plaastergrött, de vunddag in’n Maschienenslag herstellt warrt. As Grötten gifft dat 6/8, 5/7, 4/6 un 3/5 cm. Bi de Kantenläng 5/7 kamt op een Quadratmeter ruchweg 270 bit 290 Stenen.

Steenplaten

Platen sünd grötter as dat Grootsteenplaaster dorför aver nich so dick. Jemehr Grött kann bit in’t Meter-Rebeet bedrägen. Bruukt warrt se vör allen för grote Flachen un brede Footweeg. Vörschreven is en Proportschoon vun ≥ 3:1 för de gröttste Kantenläng gegenöver de Hööch. Wenn de Proportschoon lütter is, warrt na de Norm vun Plaasterplaten snackt. Grote Steenformaten sünd to’n Bispeel in Berlin faken antodrapen („Charlottenborger Plaat“)

Ruuchplaaster

Uneven sett Plaaster ut brokenen Natursteen, dat sünner hard un robust is, deent to’n Sekern vun Waterlööp oder vun’t Över un warrt wegen sine ruge Böverflach nich as Fohrbahnbelag bruukt.

Blangen de normten Natursteenbeläg gifft dat noch annere Orden, de nich in en Norm fastleggt sünd:

Kieselsteenplaaster: Mit Kieselsteenplaaster warrt to’n Bispeel Löcker dichtmaakt oder Ornamenten billt. Sünners faken is diesse Oort in Süüdeuropa un Asien.
Findlingsplaaster: Findlingen sünd in Strööm oder Gletschers wiet transporteert worrn un sünd dordör rundslepen worrn. Se warrt tomindst to een Drüddel in’n Bodden ingraavt. Jemehr egentliche Wirken hebbt de Stenen eerst af en Grött vun 80 cm.
Kattenkopp- oder Bontjeplaaster: Disse olle Plaastertechnik ordent sik betogen op de Steengrött twüschen Kieselsteen- un Findlingsplaster in. De runnen Stenen kamt vun Feller un ut Stroombedden.^[12]

Plaasterverbännen

Naturstenen warrt in vele ünnerscheedliche Steenverbännen anordent. Begäng sünd vör allen de Regenverband, bi de de Steen eenfach in de Reeg blangen’nanner leegt warrt. Jüst so warrt ok de Stenen in’n Schraagverband leggt, man in en schrage Utrichten to’n Rand, so dat de ok anners infaat warrt. En Variatschoon is de Polygonal- oder Nettverband, bi de de Steenregen so gegen’nanner versett warrt, dat de Foog hööchstens dree Stenen lang is.

Regenverband
Schraagverband
Bagenplaaster

Betonsteenplaaster

Produkschoon

Plaastersteen ut Beton warrt industriell ut en Mischen vun Zement, Steenkörnung un Water maakt. De Frischbeton kann in jede Form goten warrn, de een hebben will, wobi en Waterzementweert (w/z-Weert) vun 0,35 bit 0,4 anstreevt warrt. De Zementandeel bedriggt 300-350 kg/m³ bi en Steentosamensetten vun 50-60 % un 40-50 % Splitt oder Grand.^[13] Butendem mööt de Stenen dör Betontosätz bestänniger maakt warrn gegen Frost un Streisolt. Betonstenen betsaht ut twee Betonorden. An de Ünnersiet vun’n Steen is de so nöömte Karnbeton, över de en Deckschicht (so nöömten Vörsatzbeton) kummt. De Böverflach kann ok ännert warrn, wenn de Vörsatzbeton infarvt warrt oder Schören vun Naturstenen togeven warrt.

Betonstenen warrt mit oder ahn Faas herstellt. De Bruuk vun Stenen ahn Faas is begäng op Radweeg un/oder Weeg, op de to’n Bispeel Rullstöhl oder Inkoopswagen bewegt warrt. Dör dat Fehlen vun en Faas warrt de Rullwedderstand minnert un de Komfort bi’t Föhren warrt höger. Bito is dat Föhren dorop nich so luud.

Indeelen

An Steed vun Naturstenen warrt vundaag ok veel Betonplaaster bruukt. Disse Plaasteroort is billiger un nauer in de Form. Siet ehr Anwennen in’t 20. Johrhunnert, hebbt sik de verscheedensten Form- un Klöörkombinatschonen entwickelt as ok Verbundorden. Wegen de regelmatige Form kann bi’t Verleggen op groten Flachen ok mit Maschienen arbeit warrn. De Stenen hebbt en Druckfastigkeit vun ruchweg 55 N/mm² (Platen hebbt en tyypsche Böögtogfastigkeit vun 5 N/mm²) un warrt in en Bett vun 30 bit 60 mm leggt. Ünnerscheedt warrt disse Plaasterorden:

Betonsteen: Dat is’n normalen Steen in quadratsche oder rechteckige Form de mit oder ahn broken Kant utföhrt wesen kann. Üm den Inbo lichter to maken sünd an de Sieten vun de Stenen Afstandhollers. De tyypschen Afmeten leegt twüschen 60 mm un 240 mm Breed oder Läng un 60 mm bit 140 mm Hööch
Betonplaate: Betonplaten sünd na Definitschoon tomindst veermol länger as dick. De Brookanfalligkeit vun disse Platen is veel grötter as de vun Betonstenen. Dat mutt dör en högere Fastigkeit vun’t Material utgleken warrn. Herstellt warrt se in Grötten vun 200/200 mm bit 500/500 mm un grötter. Blangen quadratsche Platen warrtför’t Verleggen in’n Schraagverband ok Platen in Bischopsmütsen- oder Eckform maakt.
Betonverbundsteen: Disse Oort warrt vun de Industrie in rieke Veelfalt produzeert. Vördeelhaft för de Dreegfastigkeit is de Verbundwirkung vun de Stenen in waagrechte un piele Richt. Dat Fogenbild is je na Steenform ünnerscheedlich. To de Steenformgruppen höört de eenfach un dubbelt-symmetrische Form, de S-Form, I- un H-Form un de Veeleckform.
Betontiersteen: Tierstenen tekent sik dör sünnere Klören un Böverflachegenschoppen ut. De Farv vun’n Steen warrt mit Hülp vun Wittzement oder Pigment ännert. De Böverflach kann dör Waschen, Sliepen, Stocken oder Kugelstrahlen ännert warrn. För en antike optik kann de Steen dör Kollern unregelmatig broken warrn. Bito kann de Böverflach dör en annere Tosamensetten vun’n Vörsatzbeton ännert warrn, as to’n Bispeel Splitt- oder Grandvörsätz. To de Betontierstenen tellt ok de Plaasterstenen de dör jemehr Böverflach för Blinne to’n Orienteren egent sünd. Dorför warrt op de Böverflach Rillen oder Noppen utbillt.
Betonrasensteen: För den Bruuk in Plaasterflachen, de Water dörlaten schüllt, egent sik Betonstenen mit Rasenkamern, de ok Rasengidderstenen nöömt warrt. Disse Oort gifft dat ok in vele Formaten un Verbundmusters.
Hopenwarksporig Betonsteen: Anders as de annern Betonstenen bestaht de hopenwarksporigen Betonstenen (ok Dränstenen) ut Hopenwarksbeton mit veel Hollruum. Böverflachenwater kann dör dissen Steen in’t Eerdriek insiepen. Dorbi mutt aver mit en Afnehmen vun’t Siepen mit de Tiet rekent warrn. Wegen de Hollrüüm is de Druckfastigkeit gegenöver de normalen Betonstenen minnert.

Klinkerplaaster

Herstellen

Klinkerstenen bestaht ut Toon oder Lehm, de mit Water anmischt warrt. De Rohmasse warrt mit en Strangpress in de Form bröcht, de wünscht is, un drona mehrere Daag dröögt. Dorna künnt de Rohlingen bi 1200 °C bit hen to’n Sintern brennt warrn.^[14] De Klöör hangt af vun’n Iesen- oder Manganandeel vun’t Toon- oder Lehmmaterial, kann aver ok dör annere Tosätz ännert warrn. Dör’t Sintern kann de Klinker nich so veel Water opnehmen un warrt dordör bestänniger gegen Frost.

Indeelen

Klinkerplaaster bestaht ut verschedene Formaten vun Klinkerstenen, de in de Normen ansnackt warrt. De Insatz vun Klinkerplaaster hett vör allen in Noorddüütschland un in de Nedderlannen en lange Traditschoon, vunwegen dat Naturstenen hier nich so veel vörkamt. Ünnerscheedt warrt twüschen Plaasterklinker un Klinkerplaten. Beide Orden hebbt en Druckfastigkeit vun bit to 80 N/mm² un drööft hööchstens 6 Massen-% Water opnehmen. Dat Plaasterbett schüll twüschen 3 un 5 cm dick wesen.

Holtplaaster

Dat Holtplaaster stellt in’n Plaasterbo en Utnahm dor. In’n Gegendeel to’t Parkett staht de Holtfesen bi’t Holtplaaster pielliek. Se sünd op Steernholt opsett, so dat een also de Johresringen sehn kann. Holtplaaster is ut Holtklötz tohopensett, de mit tyypsche Afmeten vun 6 cm × 8 cm op den Ünnerbodden opkleevt, nich-bunnen insannt oder mit Asphalt bunnen warrt. De Stärk vun Holtplaaster liggt normalerwies bi 20-60 mm. Blangen quadratsche Formaten is ok dat Rundholt begäng.

Tyypsche Holtorden för disse Form vun Plaaster sünd Eken, Föhren, Lärken oder Dannen, de jüst ünner fuchtige Ümstännen teemlich lang bestännig blieft. Buten hett dat Holtplaaster keen lange Levensduer vunwegen dat dat Holt opquillen deit. In Binnenrüüm ist dorgegen geern sehn, wegen sien feine Optik un de footwarme, bestännige Böverflach. Fröher is dat Holt in Pick dükert, üm sien Bestännigkeit to verbetern. Disse Oort vun’n Holtschuul is vundaag aver verboden, wegen de ungesunne Wirkung vun’t Teer.

En tyypsch Rebeet to’n Insetten vun Holtplaaster sünd Warksteden. Holt, bi dat de Fesen pielliek staht is veelfach bestänniger. So lett sik de Robustheit as Footbodden an’n betsen utnütten. Histoorsch weern Steernholtboddens in all Bedrieven in de Metallverarbeiten (Smeden, Sesenwarken) bruukt, vunwegen dat dat elastische, eerdfuchtige Holt ok Funken un Metall, wat gleiht, afkann. In landweertschoppliche Hüüs, Binnenhööv un Doorweeg is ok Groffplaaster sett worrn, bi dat dat rundholt > 30 cm in halfmetrige Stücken versett weer. Boddens vun disse Oort weern ok för Radkränz un beslahn Hoven egent un künnen ok in’t Ümfeld vun Ställ insett warrn, woneem de Bodden düchtig översüürt is. Disse Boddenbeläg künnt 20-40 Johren lang hollen.

Histoorsch weern Holtplaasters af Mitt vun’t 19. Johrhunnert ok för Straten vör allen in Städer vun England un de USA insett.^[15]

Slackenstenen

Herstellen

Slackenstenen bestaht ut Kopper- oder Hoochovenslack. De hittfletige Slack warrt in de Form gaten, de een hebben will, un warrt den eenfach utküllen un verklamen laten. De tyypsche ruge Böverflach kriegt se dör Afstreien mit Splitt. Siet Enn vun’t 20. Johrhunnert is de Produkschoon in Düütschland aver instellt worrn.

Indeelen

Slackenstenen hebbt en düstergraue bit meist swarte Klöör un sünd bannig fast un robust. Dat gifft jem in de Afmeten 160/160/160 mm un 240/160/160 mm. Wegen de Fastigkeit weern Slackenstenen sünners op Verkehrsflachen inboot, de sünner grote Radlasten uthollen mööt, also to’n Bispeel Busfohrstriepens un -buchten oder Inplaastern vun Stratenbahngleisen.

Larm

Dat Befohren vun Plaasterflachen mit Autos maakt mehr Larm as dat Befohren vun Asphalt. Wo veel luder dat is, hangt af vun de Snelligkeit vun’t Fohrtüüch un vun de Böverflach-Egenschoppen vun’t Plaaster. En rugen Steen mit en groten Fogenafstand (> 5 mm), Faas oder brokene Steenkanten tüügt mehr Larm, wiel gladde Böverflachen un lütte Fogenafstännen so as grote Steenformaten den Larm minnert.^[16]

Üm de Malessen mit Riepen-Fohrbahn-Larm bi’t Befohren vun Plaasterflachen mit brede Autoriepen gegentostüren, schülln de Plaasterflachen blots dor anleggt warrn, woneem de Fohrsnelligkeit siet is. Butendem weer dat mööglich, Fohrsporen mit Asphalt intofögen.

Plaasterstenen as Wapen un Hinnern

Plaasterstenen weern al in de Revolutschonen vun’t 19.Johrhunnert to’n Bo vun Barrikaden bruukt. Dör’t gaue Inrichten vun Hinnern schüll de Offensive, faken vun de Konterrevolutschoon ünnerbunnen warrn. Barrikaden weern dör verschedenste Saken ut’n Alldag opboet. De Stenen vun’t Stratenplaaster harrn hier den Vördeel, dat se al direkt an Oort un Steed weern.

Vundaag warrt Plaasterstenen faken vun balldadige Deelnehmers vun Demonstratschonen un Stratenslachten bi Ut’neensetten mit de Polizei oder to’n Tweimaken vun Saken bruukt. Dat kann deelwies to levensgefährliche Sehren föhren. Ok hier is dat so, dat de Plaasterstenen vör Oort sammelt warrn künnt. Dat maakt dat vör de Polizei bannig swoor, den Bruuk vun Worpkörpers to ünnerbinnen.

Sport

Jeed Johr finnt för een Daag dat Radrennen Paris–Roubaix un jüst so de Flannern-Rundfohrt statt, de ok as „Plaastersteenrennen“ bekannt sünd. De Naam kummt dorher, dat Deelen vun de Strecken över deelwies bannig unevene plaasterte Weeg un Straten föhrt, wat för de Deelnehmers grote Anspröök stellt. Dat glieke gellt ok för dat Ooltstadtkriterium in Ravensburg jeed Johr, as wieter ok dat „Radrennen ründ üm Doom un Raathuus“, dat op dat Akener Koppsteenplaaster utdragen warrt.

De Winnerpokal vun dat Radrennen Paris-Roubaix is en Plaastersteen, de op en Sockel fastmaakt is. För de hunnerste Utgaav vun dat Rennen is 2002 en övergroten Plaastersteen op en groten Sockel vör dat Vélodrome vun Roubaix opstellt worrn.

„Stolperstenen“

De Künstler Gunter Demnig hett siet 1995 ruchweg 17.000 so nöömte Stolperstenen in üm un bi 430 Städer un Gemenen in Düütschland, de Nedderlannen, Polen, Öösterriek, Tschiechien, de Ukraine un Ungarn in dat Plaaster vun Footweeg inföögt. Dorbi hannelt sik dat üm Betonstenen, de an dat Plaaster anpaast sünd un de en Missingplaat mit Opschrift bargt – toemist in’n Andenken an deporteerte Minschen.

Normen un Richtlienen

Europääsche Normen

EN 1338 Plaasterstenen ut Beton – Anspröök un Proovverfohren
EN 1339 Platen ut Beton – Anspröök un Proovverfohren
EN 1341 Plaasterplaten ut Naturstenen för buten – Anspröök un Proovverfohren
EN 1342 Plaasterstenen ut Naturstenen för buten – Anspröök un Proovverfohren
EN 1344 Plaastertegel – Anspröök un Proovverfohren

Düütschland

DIN 18158 Boddenklinkerplaten
DIN 18318 Verkehrsweegboarbeiten – Plaasterdeken un Platenbeläg in nich-bunnen Utföhren, Infaten
DIN 18503 Plaasterklinker – Anspröök un Proovverfohren
DIN 68702 Holtplaaster
Markblatt för waterdörlaten faste Beläg vun Verkehrsflachen
Tosätzliche Technische Verdragsbedingen un Richtlienen to’n Herstelln vun Plaasterdeken, Platenbeläg un Infaten (ZTV Plaaster-StB 06)
Richtlienen för’t Standardiseren vun’n Böverbo vun Verkehrsflachen (RStO 01)
FGSV 618/2 Arbeitspapeer – Flachenbeläg mit Plaasterdeken un Platenbeläg in bunnen Utföhren
WTA Markblatt E-5–21–07/D Bunnen Bowies – histoorsches Plaaster
DNV – Markblatt 10/ 2002

Kiek ok

Literatur

Siegfried Vogel: Die Kunst des Pflasterns mit Natursteinen, Freudenstadt, 8. Oplaag, 2003
Horst Mentlein: Pflasteratlas, Rudolf Müller Verlag, Köln, 2007
Brian Shackel: Handbuch Betonsteinpflaster, Beton Verlag, Düsseldörp, 1996, ISBN 3-7640-0344-8
Volker Friedrich: Pflastern mit Naturstein, Ulmer Verlag, Stuttgart, 1999, ISBN 3-8001-5078-6
Indrag 2. Pflaster, in: J. G. Krünitz (Rgv.): Oekonomische Encyklopädie, 1773–1858 (histoorsche Aspekten: Historie, Botraditschoon vun’t 18. u. 19. Jh., uni-trier.de
S. Borgwardt, A. Gerlach & M. Köhler: Versickerungsfähige Verkehrsflächen. Anforderungen, Einsatz und Bemessung, Springer Verlag, Berlin, 2000, ISBN 3-540-66048-8

Borns

↑ Forschungssellschop för Straten- un Verkehrswesen: Richtlinien für den Lärmschutz an Straßen, FGSV-Verlag, Köln, 1990
↑ D. Richter & M. Heindel: Straßen- und Tiefbau, Teubner Verlag, Wiesbaden, 2004, ISBN 3-519-35621-X
↑ Horst Mentlein: Pflaster Atlas, Rudolf Müller Verlag, Köln, 2007, ISBN 3-481-02347-2
↑ Eduard Zirklerin, Asphalt, ein Werkstoff durch die Jahrtausende, Giesel Verlag, Isernhagen, 2001, ISBN 3-8785-2010-7
↑ Chris Scarre: Die Siebzig Weltwunder, Frederking & Thaler Verlag, München, 2004, ISBN 3-89405-524-3
↑ Microsoft Corporation: Microsoft Encarta Professional 2003, Artikel: Römerstraßen
↑ Volker Friedrich: Pflastern mit Naturstein, Ulmer Verlag, Stuttgart, 1999, ISBN 3-8001-5078-6
↑ J. Eisenmann, G. Leykauf: Betonfahrbahnen, Ernst & Sohn Verlag, Berlin, 2003, ISBN 3-4330-1341-1
↑ D. Richter, M. Heindel: Straßen- und Tiefbau, Teubner Verlag, Wiesbaden, 2004, ISBN 3-519-35621-X
↑ Siegfried Vogel: Straße und Autobahn, Vergliek vun de Bowiesen na RStO, Tafel 1, Asphaltdeken: to Tafel 3, Plaasterdeken, Mai 2005
↑ ARD-exclusiv: Kindersklaven (WDR). Sennentermin 30. Juli 2008, 21:45 Uhr.
↑ Bontjeplaaster
↑ Horst Mentlein: Pflaster Atlas, Rudolf Müller Verlag, Köln, 2007, ISBN 3-481-02347-2
↑ Joachim Lorenz, Handbuch Straßenbau, Fraunhofer IRB Verlag, Stuttgart, 2006, ISBN 3-8167-7083-5
↑ Allgemeine Bauzeitung, Johrgang 1842, S. 368afropen an’n 10. November 2012
↑ Günter Wolf, Strassenplanung, Werner Verlag, München, 2005, ISBN 3-8041-5003-9

Weblenken

Plaaster. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

[1] Forschungssellschop för Straten- un Verkehrswesen: Richtlinien für den Lärmschutz an Straßen, FGSV-Verlag, Köln, 1990

[2] D. Richter & M. Heindel: Straßen- und Tiefbau, Teubner Verlag, Wiesbaden, 2004, ISBN 3-519-35621-X

[3] Horst Mentlein: Pflaster Atlas, Rudolf Müller Verlag, Köln, 2007, ISBN 3-481-02347-2

[4] Eduard Zirklerin, Asphalt, ein Werkstoff durch die Jahrtausende, Giesel Verlag, Isernhagen, 2001, ISBN 3-8785-2010-7

[5] Chris Scarre: Die Siebzig Weltwunder, Frederking & Thaler Verlag, München, 2004, ISBN 3-89405-524-3

[6] Microsoft Corporation: Microsoft Encarta Professional 2003, Artikel: Römerstraßen

[7] Volker Friedrich: Pflastern mit Naturstein, Ulmer Verlag, Stuttgart, 1999, ISBN 3-8001-5078-6

[8] J. Eisenmann, G. Leykauf: Betonfahrbahnen, Ernst & Sohn Verlag, Berlin, 2003, ISBN 3-4330-1341-1

[9] D. Richter, M. Heindel: Straßen- und Tiefbau, Teubner Verlag, Wiesbaden, 2004, ISBN 3-519-35621-X

[10] Siegfried Vogel: Straße und Autobahn, Vergliek vun de Bowiesen na RStO, Tafel 1, Asphaltdeken: to Tafel 3, Plaasterdeken, Mai 2005

[11] ARD-exclusiv: Kindersklaven (WDR). Sennentermin 30. Juli 2008, 21:45 Uhr.

[12] Bontjeplaaster

[13] Horst Mentlein: Pflaster Atlas, Rudolf Müller Verlag, Köln, 2007, ISBN 3-481-02347-2

[14] Joachim Lorenz, Handbuch Straßenbau, Fraunhofer IRB Verlag, Stuttgart, 2006, ISBN 3-8167-7083-5

[15] Allgemeine Bauzeitung, Johrgang 1842, S. 368afropen an’n 10. November 2012

[16] Günter Wolf, Strassenplanung, Werner Verlag, München, 2005, ISBN 3-8041-5003-9

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]