Homoseksualiteit
Homoseksualiteit is een seksuele variant die wordt gekenmerkt door een exclusieve voorkeur voor personen van dezelfde sekse[1](ὅμοιος (homoios) is Grieks voor gelijk). Mensen met deze seksuele voorkeur worden homoseksueel genoemd (zowel bijvoeglijk als zelfstandig naamwoord). Een vrouw met romantische of seksuele voorkeur voor andere vrouwen wordt ook wel lesbisch genoemd. De term homoseksualiteit wordt ook gebruikt voor seksuele gedragingen tussen mensen van dezelfde sekse.
Het woord 'homoseksueel' werd bedacht door de Hongaarse journalist Karl Maria Kertbeny, en voor het eerst door hem gebruikt in 1869 [1].
Voor het verlangen van man of vrouw naar een geslachtsgenoot, maar niet speciaal een seksuele gedraging, wordt ook wel de term homofilie gebruikt. Iemand die sociale contacten met mensen van het zelfde geslacht verkiest noemt men homosociaal.
Algemeen
Seksuele voorkeur voor de andere sekse wordt sinds het begin van de twintigste eeuw heteroseksualiteit genoemd. Aantrekking tot beide seksen (in meerdere of mindere mate) heet biseksualiteit. In Vlaanderen, maar ook wel in Nederland is sinds midden jaren '90 het assemblagewoord 'holebi' (homo, lesbisch of bi) in opmars, ook in samenstellingen: holebiseksueel, holebiseksualiteit.
Mensen met een min of meer sterke homoseksuele voorkeur en activiteiten vormen een minderheid van de totale populatie. In de afgelopen eeuw is de grootte van deze minderheid geschat op waarden uiteenlopend van 1% en 37% van de bevolking, maar doordat het onderwerp nog steeds moeilijk ligt in de samenleving, is het vrijwel onmogelijk om onomstreden waarden te vinden. In doorsnee lijken de onderzoekingen in zowel de Verenigde Staten als Europa aan te geven dat 10 % of meer van de mensen ooit een homoseksueel contact heeft gehad, en dat 2-5 % van de mensen daar een sterke voorkeur voor heeft. Nederlands onderzoek in de jaren zestig gaf een resultaat van 5 % overwegend homoseksuele respondenten. In België en Nederland wordt gezegd dat één op tien inwoners in mindere of meerdere mate homoseksueel is.
Homoseksuele gevoelens
Sommige mensen die over het algemeen heteroseksueel zijn, kunnen bij gelegenheid gevoelens voor mensen van de eigen sekse hebben. Andersom is het ook zo dat veel mensen die zichzelf als homoseksueel zien of de voorkeur geven aan homoseksuele contacten, ook heteroseksuele contacten of zelfs langdurige heteroseksuele relaties hebben gehad. Veel homoseksuelen komen pas na een langjarig huwelijk 'uit de kast'. Traditioneel was het onderhouden van een heteroseksuele relatie voor homoseksuelen een methode om de werkelijke seksuele geaardheid voor de maatschappij te verbergen. In veel landen (bijvoorbeeld China en Egypte) werd en wordt seksuele activiteit met de eigen sekse oogluikend getolereerd als de persoon in kwestie wel trouwt en kinderen krijgt. Hij of zij geldt dan officieel nog steeds als hetero. Het is mogelijk dat dit met het toenemen van de acceptatie van homoseksualiteit in de maatschappij minder vaak zal voorkomen.
Homoseksueel gedrag
Anderzijds komt het voor dat personen met een heteroseksuele aanleg die geen toegang tot personen van de andere sekse hebben, om hun seksuele instincten te kunnen "uitleven" homoseksuele handelingen aangaan. Dit komt bijvoorbeeld voor in gevangenissen. Het wordt ook wel "noodhomoseksualiteit" genoemd.
Seksuele activiteit met een persoon van dezelfde sekse op zich wordt niet altijd homoseksualiteit genoemd; het wordt gezien als "homoseksueel gedrag". Niet iedereen die homoseksueel gedrag vertoont, ziet zichzelf als een homoseksueel of zelfs als biseksueel. Sommige mensen hebben frequent homoseksueel contact en omschrijven zichzelf toch als heteroseksueel. Het is daarom belangrijk onderscheid te maken tussen homoseksueel gedrag, homoseksuele aantrekking, en homoseksuele identiteit; deze hoeven niet altijd gezamenlijk voor te komen. Homoseksualiteit is vandaag de dag aanvaardbaarder geworden.
Ontstaan van homoseksualiteit
Er bestaan allerlei theorieën over het ontstaan van homoseksualiteit. Veel van die theorieën worden fel bestreden. Is homoseksualiteit aangeboren of tijdens de jeugd verworven? Is homoseksuele geaardheid iets van de laatste paar eeuwen, of is zij er altijd al geweest? Hebben alle homoseksuelen iets gemeenschappelijks, afgezien van hun seksuele aanleg? Is het ontstaan van een homoseksuele aanleg bij mannen vergelijkbaar met het ontstaan van een lesbische geaardheid bij vrouwen? Over deze en verwante vraagstukken werd en wordt veel gediscussieerd. Er is nog geen verklaring op tafel gekomen die aanspraak kan maken op algemene geldigheid.
Eén van de biologische theorieën is de volgende [2]. De ontwikkeling van neuronen en dendrieten in de amygdala en delen van de hypothalamus zijn per sekse verschillend. Dat komt doordat deze hersendelen tijdens de ontwikkeling van de foetus bij de aanwezigheid van testosteron anders ontwikkelen dan bij de afwezigheid ervan.
Het betreft overigens niet de gehele hypothalamus of amygdala, maar slechts bepaalde kernen ervan. Deze kernen noemt men seksueel-dimorfe kernen. Zo is in de hypothalamus de area praeoptica medialis bij mannen over het algemeen groter dan bij vrouwen. In de amygdala is de corticomediale kern ook groter bij mannen. Deze kern is verbonden met de area praeoptica medialis van de hypothalamus.
Het lijkt erop dat dit verschil in ontwikkeling zorgt voor de geslachtsgerelateerde verschillen in het denken, seksuele oriëntatie, agressie en cognitieve functies. Sommige onderzoekers denken dat homoseksualiteit ontstaat doordat tijdens de embryonale ontwikkeling er wèl testosteron vrijkomt maar bij de foetale ontwikkeling niet.
Outing/Uit de kast
Veel homoseksuelen hebben het besluit genomen om voor hun geaardheid of voor hun homoseksuele levensstijl uit te komen. De Nederlandse term hiervoor is "uit de kast komen'.
Het is enigszins in zwang (geweest) om roddelgewijs, of geïnstitutionaliseerd door roddelbladen, of nog agressiever, tegen de wil of zonder toestemming van de betrokkenen, echte of vermeende homoseksuelen 'te outen'. Zo is bekend dat de volgende, een verre van complete lijst, homoseksuelen uit de kast gekomen -of gedwongen- zijn: Elton John, Jo De Poorter, Rob Halford (zanger van Judas Priest), George Michael, Freddie Mercury, Jos Brink, Jan Lenferink, Paul de Leeuw en de oud-'mister Eurovisiesongfestival' Willem van Beusekom. Bekende homoseksuele politici zijn of waren onder meer Geert Dales (oud-burgemeester van Leeuwarden), Ien Dales (oud-minister van Binnenlandse Zaken), Boris Dittrich (oud-Tweede Kamerlid), Pim Fortuyn (politicus en auteur), Jan Franssen (commissaris van de koningin van Zuid-Holland), Herman Tjeenk Willink (vicevoorzitter van de Raad van State) en Joop Wijn (oud-minister van Economische Zaken).
Religieuze bezwaren
Homoseksueel gedrag wordt niet door iedereen geaccepteerd. Onder andere diverse religieuze richtingen wijzen homoseksualiteit als zondig af. In meerdere landen en culturen heeft dit ertoe geleid dat homoseksualiteit daar als een misdaad wordt beschouwd. Deze zienswijze levert voor de betreffende overheden ernstige kritiek op van de internationale gemeenschap in verband met het schenden van mensenrechten.
Christenen en Joden
Zie Christendom en homoseksualiteit voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Christenen en joden die homoseksualiteit afwijzen doen dit vanuit het Bijbelse gegeven dat God de mens als man en vrouw heeft geschapen en dat alleen deze beide binnen het huwelijk seksuele gemeenschap met elkaar mogen hebben. In de bijbel staan enkele passages die homoseksueel gedrag uitdrukkelijk verbieden of hekelen. Over de interpretatie van deze teksten en hun toepasbaarheid voor de moderne mens wordt veel gestreden. De diverse kerk en synagoge gemeenschappen, hebben zeer uiteenlopende opvattingen over acceptatie of afwijzing van homoseksuelen.
Islam
Zie Islam en homoseksualiteit voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Ook veel moslims wijzen homoseksueel gedrag af omdat dat in strijd zou zijn met het islamitisch geloof. Soms wordt wel onderscheid gemaakt tussen de "verschaffende, actieve" en "ontvangende, passieve" partij in homoseksueel contact (anale en orale seks). Slechts de laatste wordt in dit geval gestigmatiseerd ("manjuk") omdat hij de rol van de vrouw speelt. Wie een "gevende, actieve" rol speelt geldt nog steeds als hetero, als hij zich in het openbare leven maar als hetero gedraagt en een gezin sticht.
De 'enkele feit'-constructie
Heden ten dage maken Nederlandse scholen in het bijzonder onderwijs bij de aanstelling van leraren vaak verschil tussen gevoelens en gedrag.[3] Bij de totstandkoming van de wet, bij de parlementaire behandeling, is het punt van het enkele feit al expliciet aan de orde geweest. Het voorbeeld van een homoseksuele docent op een christelijke school is uitvoerig besproken. Citaat van de toenmalige minister Ien Dales uit de Handelingen van de Tweede Kamer: Concreet gaat het om de vraag of een homoseksuele leraar of lerares, die niet mag worden afgewezen louter vanwege zijn homoseksualiteit, wel zou mogen worden afgewezen omdat hij een relatie heeft of met die relatie samenleeft. Ik wil hier geen misverstand over laten bestaan: Dat mag dus niet. Het enkele feit van de seksuele gerichtheid ziet op de gerichtheid van een persoon in seksuele gevoelens, liefdes-gevoelens, liefdesuitingen en -relaties. De homoseksuele leraar mag derhalve niet vanwege het hebben van een homoseksuele relatie worden afgewezen, ook niet als zou blijken dat hij met deze relatie samenleeft. Hetzelfde geldt overigens voor de heteroseksuele leraar. [4] De discussie gaat in de publiciteit over deze 'enkele feit'-constructie.[5]
Acceptatie
Sinds 1990 is homoseksualiteit niet meer opgenomen in de lijst van geestesziekten van de Wereldgezondheidsorganisatie.
Veel westerse landen hebben inmiddels homoseksualiteit (zowel de geaardheid als de activiteit) gelegaliseerd. Enkele staten van de Verenigde Staten vormen hierop een uitzondering. In 2003 bepaalde het Hooggerechtshof echter dat het verbod op homoseksualiteit ongrondwettig was. Alhoewel sommige staten nog altijd wetten hebben die homoseksualiteit verbieden, zijn deze sindsdien een dode letter.
In Nederland is het sinds 1 april 2001 mogelijk om een huwelijk te sluiten tussen twee personen van hetzelfde geslacht. In België werd in juni 2003 het eerste officiële homohuwelijk gesloten. In 2005 zijn Spanje en Canada gevolgd. Andere landen overwegen soortgelijke wetten. Een steeds groeiend aantal landen laat geen homohuwelijk toe, maar voorziet wel in een geregistreerd partnerschap.
Vervolging van homoseksuelen
Het christendom stond (en veel, met name orthodoxe, christenen staan nog steeds) vanouds vijandig tegenover homoseksuele handelingen. In de tijd van de Kruistochten werd dit op het Concilie van Nabloes in 1120 vastgelegd. Homoseksueel gedrag werd quam faciens tam patiens ('zowel de actieve als de passieve') strafbaar met de brandstapel. Vooral vanaf de late middeleeuwen had de clerus het speciaal op diegenen voorzien die homoseksuele handelingen pleegden. In het Oude Testament wordt ondubbelzinnig verklaard dat homoseksuele handelingen een "gruwel" zijn in de ogen van God en dat personen die zich hieraan schuldig maken gedood moeten worden. Iets anders is of dat ook altijd de geldende praktijk is geweest. Jezus Christus doet in het Nieuwe Testament weliswaar geen uitspraken over homoseksualiteit maar wijst er wel op dat de wet van God niet heeft afgedaan[6] en laat zich in het algemeen streng-orthodox uit, bijvoorbeeld op het terrein van de echtscheiding en de prostitutie. In de brief van Paulus aan de Romeinen hoofdstuk 1 wordt een openlijke afkeuring uitgesproken.
Vele eeuwen lang hebben zowel de rooms-katholieke Kerk, de oosters-orthodoxe Kerk als de meeste protestantse kerken hun standpunt op de Bijbel gebaseerd en een vijandige houding ingenomen tegenover met name de mannelijke homoseksuelen. In vele gevallen werden betrapte homoseksuelen ter dood gebracht. Een beruchte affaire deed zich omstreeks 1730 voor in Utrecht, waar een circuit van "sodomieten" werd opgerold. Zeker een dozijn personen werd naar aanleiding van deze affaire geëxecuteerd (zie: Utrechtse homoseksuelen-affaire). Er spoelde daarop een golf van homofobie over de Republiek, waarvan de climax werd bereikt in een proces in het Groninger dorp Faan, dat uitliep op de executie van ruim twintig homoseksuelen (zie het artikel over Rudolf de Mepsche). Onder het Franse bewind werd de strafbaarbeid van homoseksualiteit afgeschaft, maar met de Zedelijkheidswet van 1911 werd voor homoseksuele contacten wel een minimumleeftijd ingevoerd van 21 jaar, tenzij beide partners jonger zijn (artikel 248bis van het Wetboek van Strafrecht), terwijl de minimumleeftijd 16 jaar was en voor heteroseksuele contacten ook bleef. Duizenden personen zijn vervolgd, met een hoogtepunt in de jaren vijftig van de twintigste eeuw. Artikel 248bis is vervallen in 1971, waardoor de minimumleeftijd ook voor homoseksuele contacten weer 16 jaar is geworden.
Tegenwoordig wordt er in de kerk verschillend gedacht over homoseksualiteit. Sommige kerken wijzen homoseksualiteit nog steeds af, maar in andere is homoseksualiteit geaccepteerd en kan een homohuwelijk worden ingezegend. Het officiële standpunt van de rooms-katholieke kerk is dat mensen met een homoseksuele geaardheid met respect behandeld dienen te worden maar dat dit geen goedkeuring van homoseksualiteit of het homohuwelijk mag inhouden.[7]
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden homoseksuelen door het naziregime van Hitler vervolgd onder paragraaf 175. Er was echter geen gecoördineerd protocol om alle homoseksuelen uit te roeien (zoals dat wel voor de Joden en de zigeuners het geval was), waardoor deze vervolging meer een incidenteel dan een systematisch karakter had. De roze driehoek, naast de regenboogvlag een van de homoseksuele symbolen, gaat terug op de vervolging in de nazitijd: personen die vanwege hun homoseksualiteit in een Duits concentratiekamp terechtkwamen, droegen op hun kleding een roze driehoek om aan te geven tot welke categorie gevangenen zij behoorden. Overigens werden lesbiennes niet op deze manier vervolgd omdat vrouwen volgens Hitler seksueel passief waren.
In bepaalde delen van de wereld worden ook heden ten dage nog homoseksuelen vervolgd. Anaal verkeer (meer algemeen sodomie) blijft op veel plaatsen een serieuze misdaad.
Op homoseksualiteit staat de doodstraf in Iran, Jemen, Mauritanië, Saoedi-Arabië, Soedan en de Verenigde Arabische Emiraten. Levenslange gevangenisstraffen kunnen worden gegeven in Bangladesh, Bhutan, Guyana, India, de Maldiven, Nepal, Singapore en Oeganda. In Oeganda werd eind 2009 een wetsvoorstel in behandeling genomen om de straffen aanzienlijk te verscherpen. De doodstraf zou mogelijk worden voor mensen die homoseksuele seks hebben terwijl ze hiv-positief zijn.
Terminologie
Begripsdefinities
|
- Hotero, door Jan Rot gepopulariseerde term voor Homo en Hetero samen.
- Holebi, oorspronkelijk Vlaams, maar ook in het Nederlands taalgebied meer en meer gebruikte 'politiek correcte' term voor Homo, Lesbienne en Bi samen.
- GLBT (uit Engels: Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender), internationaal meer en meer gebruikte 'politiek correcte' term voor Homoseksueel, Lesbisch, Biseksueel en Transgender samen.
- GLBTQ (GLBT plus Questionables), nog nieuwere internationale term waarbij GLBT wordt uitgebreid met (jonge) mensen die nog vraagtekens hebben ('Questioning youth'); niet weten wat hun voorkeuren zijn. Deze letterreeks wordt echter ook gebruikt als voor Q "queer" wordt bedoeld: mensen die zich verzetten tegen de hokjesgeest en de normaliteit van heteroseksualiteit.
- GLBTQI (GLBTQ plus Intersexuals). Interseksuelen zijn mensen van wie de uiterlijke geslachtskenmerken bij de geboorte onduidelijk waren. Ze worden vaak gedwongen om zich als meisje, soms als jongen, te ontwikkelen. Meestal heeft dus de omgeving, vanuit de overtuiging dat iemand óf man óf vrouw kan zijn, een keus gemaakt hoe ze zich zouden moeten ontwikkelen. Interseksuelen kunnen op latere leeftijd daar erg mee in de knoop komen. De meesten beschouwen interseksualiteit als een medisch probleem en wijzen de coalitie resoluut af.
- MSM (mannen die seks hebben met mannen). Beschrijft het seksuele gedrag, ongeacht de al dan niet homo- of biseksuele identiteit. Deze term wordt veel gebruikt in de medische wetenschap.
Belangenorganisaties voor homoseksuelen
In Nederland en Vlaanderen gaat het om de volgende instellingen:
- Nederlandse Vereniging tot Integratie van Homoseksualiteit COC - oudste nog bestaande homo-organisatie ter wereld, opgericht in 1946
- Homo LesBische Federatie Nederland (HLBF.NL) - opgericht in 2004
- Stichting CHRISTHO - hulp, ondersteuning en informatie voor homo's, lesbiennes, biseksuelen en hun omgeving.
- Stichting Platform Keelbos belangenorganisatie voor bezoekers van Homo-ontmoetingsplaatsen (HOP's) in Nederland
- Kenniscentrum Lesbisch en Homo-Emancipatiebeleid onderdeel van MOVISIE
- Stichting PANN - organisatie voor homo- en biseksuele jongeren in Nederland
- Dito! organisatie voor homo- en biseksuele jongeren in Nijmegen
- Stichting de Kringen
- Stichting Outway - organisatie voor homo- en biseksuele jongeren in Nederland
- Holebifederatie Vlaanderen en Brussel (in 2002 vernieuwde naam van de in 1977 opgerichte Federatie Werkgroepen Homofilie (later: - Homoseksualiteit)
- Het Roze Huis - Antwerpen
- Wel Jong Niet Hetero (holebi-jongeren in Vlaanderen en Brussel)
- GOC Vlaanderen
- CHJC Christelijke Vereniging voor homo's en lesbo's
- LKP Landelijk KoordinatiePunt groepen kerk en homoseksualiteit
- Dikke Maatjes Vereniging voor dikke mannen en hun liefhebbers
- Love Exiles Organisation for binational same sex couples unable to live in the US because of discrimination in US immigration law
Veel organisaties voor lesbiennes, homo-, bi- en transseksuelen werken internationaal samen in de International Lesbian and Gay Association zie ILGA.
Media voor, door, over homoseksuelen en homoseksualiteit op internet
(notitie: ook alleen homo-media!)
- kwartaaluitgave van Nederlandse Vereniging voor Integratie van Homoseksualiteit COC.
- O radio Antwerpen - Antwerps radiostation met speciale aandacht voor holebi's
- Expreszo - Tweemaandelijks verschijnende No-budget glossy voor holebi-jongeren in Nederland en Vlaanderen. Oorspronkelijk een kwartaaluitgave van de Rotterdamse Jongerengroep Apollo. Uitgegeven vanaf 1988 door Stichting Hoezo/Expreszo en sinds 1995 gelieerd aan de Nederlandse Vereniging tot Integratie van Homoseksualiteit COC en ook het internetplatform voor jonge holebi's sinds 1998
- FemFusion - lesbisch platform met als missie "het creëren van een (multi)cultureel platform voor lesbische vrouwen, lesbische activiteiten en de lesbische levensstijl."
- De Gay Krant - driewekelijks verschijnende Nederlandstalige uitgave in de Benelux, ontstaan in Eindhoven/Best in 1980; uitgegeven door Best Publishing Group
- ZiZo - Vlaams magazine voor holebi's uitgegeven door de Holebifederatie
- Vroom en Vrolijk - Kwartaalblad van Landelijk KoordinatiePunt groepen kerk en homoseksualiteit.
Intermediaire organisaties
- Gay & Lesbian Switchboard van oorsprong Engels-Amerikaanse voorlichtings en hulporganisatie die sinds 1986 ook in Nederland anoniem via telefoon en inmiddels meer en meer via internet een ieder bedient.
- Schorer (in 1967 opgericht als 'Consultatiebureau voor Homofilie') zorgt ervoor dat homo- en biseksuele vrouwen en mannen en transgenders toegang hebben tot informatie, kennis en faciliteiten die nodig zijn om optimale gezondheid en welzijn te bewerkstelligen.
Zie ook
Externe links
- Online studies over (homo)seksualiteit
- Documentatie in allerlei vormen over homoseksualiteit
- About Gay Movies Engelstalige informatieve site over films en tv-series met een homothema
[[Wikipedia:Bronvermelding#Bron gevraagd|<span title="Voor deze uitspraak is een bronvermelding gewenst. Motivering: Bronnen:
- Bartels, Thijs & Jos Versteegen (2005) Homo-encyclopedie van Nederland. Amsterdam: Anthos.
- Hekma, Gert (2004) Homoseksualiteit in Nederland van 1730 tot de moderne tijd. Amsterdam: Meulenhoff.
Noten:
- ↑ a b Bartels, Thijs & Versteegen, Jos (red.), Homo-encyclopedie van Nederland, 2005, p. 77
- ↑ Leon Kaplan, Het Mona Lisa syndroom: Mannen met vrouwelijke gevoelens en hun invloed op cultuur en wetenschap. Den Haag: Tirion, 1990. ISBN: 90-5121-240-2
- ↑ Algemene wet gelijke behandeling, Artikel 7, 2e lid, bevat een uitzondering voor bijzondere scholen op het verbod om onderscheid te maken bij de toegang tot onderwijs.
- ↑ Handelingen II 1992/93, p.3508-3509
- ↑ Initiatief wetsvoorstel van D66
- ↑ Matteüs 5:17-18 NBV
- ↑ kardinaal Joseph Ratzinger (de huidige paus Benedictus XVI) en aartsbisschop Angelo Amato (3 juni 2003), Considerations regarding proposals to give legal recognition to unions between homosexual persons
">[bron?]]]