Kortessem

**Kortessem**
Kotsoeve
Gemeente in België
	(Details) (Details)
	;
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Limburg
Arrondissement	Tongeren
Oppervlakte; – Onbebouwd; – Woongebied; – Andere	33,99 km² (2022); 83,4%; 9,53%; 7,07%
Coördinaten	50° 52' NB, 5° 23' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners; – Mannen; – Vrouwen; – Bevolkingsdichtheid	8.757 (01/01/2024) ; 49,86% ; 50,14% ; 257,66 inw./km²
Leeftijdsopbouw; – 0-17 jaar; – 18-64 jaar; – 65 jaar en ouder	(01/01/2024); 18,21%; 58,25%; 23,54%
Buitenlanders	4,25% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Tom Thijsen (cd&v)
Bestuur	cd&v
Zetels; CD&V; Open Vld; N-VA; sp.a	19; 8; 6; 4; 1
Economie
Gemiddeld inkomen	21.851 euro/inw. (2021)
Werkloosheidsgraad	5,08% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode; 3720; 3721; 3722; 3723; 3724	Deelgemeente; Kortessem; Vliermaalroot; Wintershoven; Guigoven; Vliermaal
Zonenummer	011 - 012
NIS-code	73040
Politiezone	Kanton Borgloon
Hulpverleningszone	Zuid-West Limburg
Website	www.kortessem.be
Detailkaart
	ligging binnen het arrondissement Tongeren; in de provincie Limburg
Portaal	België

Kortessem (Limburgs: Kotsoeve) is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Limburg vlak bij Hasselt. De gemeente behoort tot het kieskanton en het gerechtelijk kanton Borgloon. Geografisch en landschappelijk behoort het tot de Haspengouwse Fruitstreek. De gemeente telt ruim 8.000 inwoners.

De gemeente fuseert op 1 januari 2025 met de aanliggende stad Hasselt^[1].

Etymologie

De oudste schriftelijke vermelding (741) spreekt van Curtricias, en in 1150 sprak men van Cortesem. Het is een samenvoeging van het Latijnse curtis (hof) en het Germaanse -heim (woonplaats).

Geschiedenis

Opgravingen, uitgevoerd in 1959, 1989 en 1993 leverden Romeinse overblijfselen op, maar duidden niet op uitgebreide bewoning.

Het dorp ontstond als een driehoekige nederzetting, geflankeerd door de Heerbaan van Hasselt naar Tongeren (tegenwoordig: Mersenhovenstraat), de Klokkenhofsteeg en de (huidige) Dorpsstraat. Van belang is de weg van Hasselt naar Tongeren, welke omstreeks 1740 werd aangelegd (zie: Steenweg op Luik). De doorgaande weg van Borgloon naar Diepenbeek kruist deze weg ter hoogte van de dorpskom. Later ontstond lintbebouwing langs de doorgaande wegen, en weer later werd de wijk Hachen aangelegd, ten noordwesten van de dorpskom.

In de middeleeuwen was Kortessem een Loons leen met de titel van baronie. De heren van Kortessem stamden achtereenvolgens uit de geslachten:

Altena (1e helft 13e eeuw)
Horne (1243-1558)
Cortenbach (1596)
Lalaing (begin 17e eeuw)
Willem III van Lamboy (1640-), die ook heer van Dessener en Wintershoven was
Vandernat (1657-)
Renesse (1686-)
Van Isendoorn de Blois (1797-)

Naast deze heerlijkheid bestond er binnen Kortessem nog de vrije heerlijkheid Printhagen.

Telgen uit het -vanouds in het land van Altena zetelende- geslacht Van Altena, hebben diverse bezittingen van de Abdij van Sint-Truiden, waaronder Son, Strijp, Nuenen en Gerwen, vermoedelijk van de Abdij geroofd of anderszins wederrechtelijk verkregen. Zij zijn waarschijnlijk door familiebanden in bezit van de heerlijkheid Kortessem gekomen. Het was de latere Dirk III van Altena (ongeveer 1180-1240), die in 1225 het kapittel van Kortessem stichtte, naar verluidt uit dankbaarheid, omdat hij van ziekte zou genezen zijn tijdens een bedevaart in 1211 naar Santiago de Compostella.

Het kapittel verwierf het patronaatsrecht en een deel van het tiendrecht van de parochies van Son, Strijp, Nuenen en Gerwen, en bovendien soortgelijke rechten van Kortessem, Wintershoven en Kuttekoven. In 1238 werd het kapittel kanoniek opgericht. Het bestond uit een proost en zes kanunniken. Willem II van Horne, heer van Kortessem, verwierf het recht om de kanunniken aan te stellen. Dit bleef zo tot 1798, toen het kapittel (en de heerlijkheid) werd opgeheven.

Kortessem kende in de loop van de geschiedenis diverse plunderingen, zoals door de troepen van Karel de Stoute (1468), die van Maximiliaan van Oostenrijk (1482), troepen van Willem van Oranje (1568) en muitende Spaanse soldaten (1579). Ook de Successieoorlogen in de 18e eeuw eisten hun tol. De Hollandse troepen wisten in 1830, tijdens de Tiendaagse Veldtocht, tot Kortessem door te dringen, waar het Belgische Maasleger zich verzameld had. De Hollanders werden uiteindelijk verslagen, mede door toedoen van de troepen van Saksen-Weimar.

Geografie

Sinds de fusie van steden en gemeenten in 1977 bestaat de gemeente Kortessem uit vijf deelgemeenten

Deelgemeenten

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS code
1	Kortessem	10,85	3.522	324	73040A
2	Wintershoven	4,10	587	143	73040B
3	Vliermaalroot	6,35	1.321	208	73040C
4	Vliermaal	9,16	1.938	212	73040D
5	Guigoven	3,52	1.068	303	73040E

Overige kernen

Vanouds kende Kortessem drie gehuchten: Daaleinde, Herbroek en Opeinde. Deze zijn tegenwoordig goeddeels aan de dorpskern vastgebouwd, evenals het gehucht Mersenhoven dat gelegen is op het grondgebied van de deelgemeenten Guigoven en Wintershoven. In de deelgemeente Vliermaal bevinden zich eveneens de gehuchten Eggertingen, Grimmertingen en Hullertingen en het kerkdorp Zammelen.

Nabijgelegen kernen

Wellen, Wimmertingen (Hasselt), Diepenbeek

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
Hasselt (Wimmertingen)	Diepenbeek	Hoeselt (Romershoven)

Wellen		Hoeselt (Schalkhoven)

Borgloon (Gors-Opleeuw)	Tongeren (Overrepen)	Hoeselt (Sint-Huibrechts-Hern)

Demografie

Demografische ontwikkeling voor de fusie

Bronnen:NIS 1831 t/m 1970=volkstellingen; 1976 = inwonertal per 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal^[2]	Evolutie: 1992=index 100
1992	7.759	100,0
1993	7.805	100,6
1994	7.882	101,6
1995	7.903	101,9
1996	7.916	102,0
1997	7.943	102,4
1998	7.971	102,7
1999	8.080	104,1
2000	8.010	103,2
2001	8.065	103,9
2002	8.060	103,9
2003	8.055	103,8
2004	8.069	104,0
2005	8.083	104,2
2006	8.074	104,1
2007	8.153	105,1
2008	8.149	105,0
2009	8.153	105,1
2010	8.318	107,2
2011	8.322	107,3
2012	8.400	108,3
2013	8.389	108,1
2014	8.393	108,2
2015	8.380	108,0
2016	8.359	107,7
2017	8.359	107,7
2018	8.446	108,9
2019	8.442	108,8
2020	8.437	108,7
2021	8.443	108,8
2022	8.595	110,8
2023	8.726	112,5
2024	8.757	112,9

Politiek

Structuur

De gemeente Kortessem ligt in het kieskanton Borgloon en het provinciedistrict Sint-Truiden, het kiesarrondissement Hasselt-Tongeren-Maaseik (identiek aan de kieskring Limburg).

Kortessem		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen	Limburg	Hasselt			Kortessem
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering	Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement		Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Limburg				Hasselt-Tongeren-Maaseik	Sint-Truiden	Borgloon	Kortessem
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse	Provincieraads-				Gemeenteraads-

Geschiedenis

(Voormalige) Burgemeesters

Tijdspanne		Burgemeester
	1983 - 1989	Camille Cuyx (GB)
	1989 - 2007	Hugo Philtjens (PVV / VLD)
	2007	Willy Claes^[3] (waarnemend, sp.a)
	2007 - 2012	Hugo Philtjens (Open Vld)
	2013 - heden	Tom Thijsen (CD&V)

Legislatuur 2007 - 2012

In maart 2007 werd de reeds benoemde burgemeester Hugo Philtjens uit zijn functie ontheven vanwege het overtreden van propagandaregels gedurende de campagne voorafgaand aan de gemeenteraadsverkiezingen van 2006. Philtjens ging tegen zijn schorsing als gemeenteraadslid in beroep bij De Raad van State. De Raad van State vernietigde in juni 2007 het besluit van de Vlaamse Controlecommissie voor de Verkiezingsuitgaven en maakte de schorsing ongedaan, zodat Philtjens zijn functie van burgemeester terug kon uitoefenen.

Legislatuur 2013-2018

Burgemeester is Tom Thijsen (CD&V). Hij leidt een coalitie bestaande uit CD&V en N-VA. Samen vormen ze de meerderheid met 12 op 19 zetels.

Legislatuur 2019-2024

Burgemeester is Tom Thijsen (CD&V). Hij leidt een coalitie bestaande uit CD&V en N-VA. Samen vormen ze de meerderheid met 11 op 19 zetels (zoals te lezen staat op de gemeentelijke website). Er wordt besloten om op 1 januari 2025 met Hasselt te fuseren.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen van 1976 tot 2018

Partij of kartel		10-10-1976^[4]		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006^[5]		14-10-2012^[6]		14-10-2018
Stemmen / Zetels		%	17	%	17	%	19	%	19	%	19	%	19	%	19	%	19
	CVP¹ / CVP-GB² / CD&V-D2^A / CD&V³	43,86¹	9	24,7¹	4	22,44¹	4	-		28,31²	5	40,50^A	8	36,99³	8	43,4³	10
	TWEEDU¹ / D-Twee² / CD&V-D2^A	-		-		-		18,37¹	3	13,59²	2	40,50^A	8	-		-
	PVV¹ / VLD² / Open Vld³	7,04¹	0	19,09¹	3	25,01¹	5	40,52²	8	49,3²	11	40,84²	9	31,13³	6	28,3³	6
	SP¹ / sp.a-spirit² / sp.a³	7,74¹	0	10,41¹	1	11,12¹	1	8,59¹	1	8,81¹	1	10,08²	1	11,52³	1	11,0³	1
	N-VA	-		-		-		-		-		-		20,35	4	14,7	2
	Vlaams Belang	-		-		-		-		-		8,58	1	-		-
	GB¹ / NIEUW²	41,36¹	8	45,8¹	9	41,44¹	9	32,53²	7	-		-		-		-
	Dorpspartij	-		-		-		-		-		-		-		2,7	0
Totaal stemmen		4340		4874		5527		5717		6035		6062		6196		6473
Opkomst %						98,63		97,63		97,09		97,46		95,88		96,5
Blanco en ongeldig %		2,12		2,65		2,99		3,43		3,3		2,9		3,9		5,2

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij staat in kleur.
Zie voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2024 en later op Hasselt.

Bezienswaardigheden

Boerderijwoning, heropgebouwd te Provinciaal Domein Bokrijk

hoeve, heropgebouwd te Provinciaal Domein Bokrijk

de restanten van de 'Onze Lieveherenboom' nadat hij door een rukwind op 18 juli 2009 omwaaide

De romaans-gotische Sint-Pieterskerk is een van de belangrijkste monumenten van Kortessem en tevens de hoofdkerk van de federatie.
Het Kasteel Printhagen (begin 17de eeuw).
Kasteel Fauconval met in het kasteelpark het grootste exemplaar van de mammoetboom in Belgisch-Limburg.^[7]
Op de grens met de gemeente Wellen stond tot 18 juli 2009 de Onzelieveherenboom, een duizendjarige eik. Een hevige rukwind velde de reeds gehavende boom.
De Bombroekmolen
De Luimertingenmolen
Het Huis Houbrechts, aan Dorpsstraat 7, is het oudste huis van Kortessem, gesticht omstreeks 1640. Het is oorspronkelijk in vakwerk gebouwd.

Natuur en landschap

Kortessem is gelegen in Vochtig-Haspengouw, nabij het dal van de Mombeek en de Winterbeek. De hoogte bedraagt 38 tot 67 meter.

Een deel van het grondgebied wordt ingenomen door de fruitteelt. Langs de Mombeek vindt men gras- en hooilanden en populierenplantages. Omdat veel hiervan niet meer als zodanig in gebruik is, gaat het geleidelijk over in meer begroeid terrein, zoals broekbossen.

Ten zuiden van de kom van Kortessem bevindt zich, deels op het grondgebied van Gors-Opleeuw, het Bellevuebos.

Cultuur

Verenigingen

Koninklijke Harmonie Sint-Catharina (sinds 1848)
Kortessemse Confrerie van het Haspengouws fruit en haar Gastronomie

Evenementen

Nacht van de Hoegaarden, het grootste evenement in Kortessem, goed voor jaarlijks circa 4000 bezoekers.^[8]
Kerkenloop, het grootste sportevenement in Kortessem, goed voor jaarlijks meer dan 450 lopers.^[9]

Economie

Vanouds was Kortessem een landbouwdorp. Tegenwoordig speelt ook de fruitteelt een belangrijke rol. Tot de nijverheid behoorden diverse watermolens en rosmolens, drie brouwerijen (1833), een jeneverstokerij, een dakpannenbakkerij en een zandgroeve. Tegenwoordig is er een bedrijventerrein en vinden veel inwoners werk buiten de gemeente.

Kortessem kende twee tramlijnen: Een van Hasselt via Kortessem naar Oerle (1899-1949) en een van Kortessem naar Tongeren (1904-1949).

Bekende Kortessemenaren

Geboren in Kortessem

Pieter Geert Buckinx, auteur
Richard Coenegrachts, politicus, burgemeester
Alain Coninx, tv-presentator
Hugo Scrayen, ex-beroepsrenner

Woonachtig in Kortessem

Bram Castro, keeper
Gert Davidts, voormalig keeper
Christel Van Schoonwinkel, actrice
Jorge Teixeira, profvoetballer

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Groen licht voor fusiestad Hasselt, dat zesde grootste Vlaamse centrumstad wordt, De Standaard
↑ https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK
↑ Willy Claes tijdelijk burgemeester; Gazet van Antwerpen; 21 maart 2007. Gearchiveerd op 19 april 2019.
↑ 1976-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken. Gearchiveerd op 10 januari 2022.
↑ Gegevens 2006: http://www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2006. Gearchiveerd op 2 september 2023.
↑ Gegevens 2012: www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2012
↑ Monumentale bomen in de tuin van het Cultureel Centrum - Bibliotheek
↑ Nacht van de Hoegaarden
↑ Kerkenloop. Gearchiveerd op 7 juni 2023.

Zie de categorie Kortessem van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Groen licht voor fusiestad Hasselt, dat zesde grootste Vlaamse centrumstad wordt, De Standaard

[2] ttps://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK

[3] Willy Claes tijdelijk burgemeester; Gazet van Antwerpen; 21 maart 2007. Gearchiveerd op 19 april 2019.

[4] 1976-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken. Gearchiveerd op 10 januari 2022.

[5] Gegevens 2006: http://www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2006. Gearchiveerd op 2 september 2023.

[6] Gegevens 2012: www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2012

[7] Monumentale bomen in de tuin van het Cultureel Centrum - Bibliotheek

[8] Nacht van de Hoegaarden

[9] Kerkenloop. Gearchiveerd op 7 juni 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]