Universele transversale mercatorprojectie
| Universele Transversale Mercatorprojectie | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Gunstige eigenschap | hoekgetrouw | |||
| Niet-geometrische bewerkingen | zie Transversale Mercatorprojectie | |||
| Geometrische constructie | ||||
| Vorm van het projectievlak | cilinder | |||
| Positie van het projectievlak | transversaal per zone van 6 graden lengte | |||
| Rakend/snijdend | in elke zone snijdend op meridianen met een tussenruimte van 180 km (op de evenaar) | |||
| ||||
Universal Transverse Mercator (UTM) is een samenstelling van een groot aantal transversale Mercatorprojecties en een tweetal stereografische projecties. UTM is bovendien de naam van een coördinatensysteem voor plaatsbepaling dat op die projectie gebaseerd is. Het UTM-Systeem werd ca. 1942/43 door de Wehrmacht ontwikkeld, waarschijnlijk binnen de Abteilung für Luftbildwesen. 2014 vielen in het Bundesarchiv-Militärarchiv plattengronden van 1944 op, die op basis van de UTM-projectieauf gevaardigd waren en de opschrift UTMREF dragen.[1] Vanaf 1947 gebruikde het Amerikaanse leger deze standard.[2]
Verdeling in stroken
De Universal Transverse Mercator-projectie is een universele (dat wil zeggen de hele wereldbol betreffende) afspraak over de keuze van transversale mercatorprojecties voor 60 stroken van west naar oost die elk 6 lengtegraden breed zijn. Doordat deze stroken smal zijn, is de vertekening gering, minder dan 0,1%, en kunnen ze met slechts geringe vervorming op een plat vlak worden afgebeeld. Het is mogelijk een UTM-wereldkaart, zoals rechtsboven is afgebeeld, op plat papier af te drukken, uit te knippen en op een globe te plakken.
De stroken worden zones genoemd en hebben ieder een identificatienummer. De strook 1 beschrijft de breedtes tussen 180°W en 174°W, strook 2 tussen 174°W en 168°W enzovoort.
Elk van de zones wordt van zuid naar noord ingedeeld in 20 banden, die elk 8° bestrijken (behalve band X die 12° bestrijkt). Zij worden van zuid naar noord aangeduid met de letters C tot en met X (I en O worden overgeslagen). De zuidelijkste band is band C, van 80°S tot 72°S. De noordelijkste band is band X van 72°N tot 84°N.
Een band kan dus worden aangeduid met een nummer (1-60) en een letter. Nederland en België liggen grotendeels in band 31U en gedeeltelijk in 32U, dus met de centrale lijnen 3°E en 9°E, waar Nederland tussen ligt. (Vergelijk Rijksdriehoekscoördinaten, die een centraal punt in Amersfoort hebben.)
In de poolgebieden wordt het systeem onpraktisch doordat de zones te smal worden. Hier wordt dan ook een ander systeem gebruikt, de UPS (Universele Polaire Stereografische coördinaten), met de letters A, B, Y en Z.
Afwijkingen
Zoals gezegd omvat band X niet 8° maar 12°. Verder zijn de grenzen van de zones in Scandinavië een beetje afwijkend, om te voorkomen dat Spitsbergen en het zuidwesten van Noorwegen in te veel verschillende zones komen te liggen. Een dergelijke afwijking is mogelijk doordat de zones op die hoge breedte heel smal zijn. Zie de afbeelding van Europa hieronder.
Plaatsbepaling
De UTM-projectie wordt gebruikt om een plaats op aarde aan te duiden door middel van namen van kaartbladen.
Over elke zone wordt een rechthoekig rooster gelegd. Een zone is bij de evenaar minder dan 700 km breed. De centrale meridiaan van een zone heeft een oostwaarde van 500 km, dus de oostwaarde loopt op de evenaar ongeveer van 150 tot 850 km. De evenaar heeft een noordwaarde van 10 000 km. Hiermee wordt voorkomen dat een waarde negatief wordt.
Elke positie op aarde kan worden aangeduid met een nummer gevolgd door een letter, gevolgd door oostwaarde en noordwaarde. Het paleis op de Dam bevindt zich bijvoorbeeld op zone 31, band U, oostwaarde 628.830 m, noordwaarde 5.804.225 m, kortweg 31U 628830 5804225. De positie wordt dus in meters nauwkeurig opgegeven. De letter U kan eventueel worden weggelaten, als men de noordwaarde met 10.000.000 vergroot. We zien hieruit dat het paleis zich 128,83 km ten oosten van de meridiaan van 3° bevindt (deze meridiaan bevindt zich immers op 500 km) en 5.804,225 km ten noorden van de evenaar.
- Een aantal voorbeelden van UTM-blokken (afgebeeld op een bewerkte equidistante cilinderprojectie)
-
-
-
-
UTM-notatie
Om een UTM notatie te kunnen vertalen naar een andere notatie zoals het Nederlandse RD-grid, moet het wel volledig zijn. Ook wanneer het wordt ingevoerd in een GPS handheld is dit noodzakelijk. Een volledige notatie is nl. nauwkeurig tot op de meter. In veel, vaak bij militaire, gevallen wordt volstaan met een notatie op 10 meter en zelfs op 100 meter nauwkeurig.
| Coördinaat | Nauwkeurig op | |
| 31U 672131 5707418 | - | 1 meter |
| 31U 67213 570741 | - | 10 meter |
| 31U 6721 57074 | - | 100 meter |
| 31U 672 5707 | - | 1 km |
Om alsnog een grove notatie te kunnen gebruiken, moet het worden aangevuld. Wanneer het op 10 meter nauwkeurig is, voeg dan bij elke groep cijfers één "0" toe. Het wordt er niet nauwkeuriger op maar maakt het wel mogelijk om het in een website of een andere tool om te kunnen rekenen. Let goed op waar wel en waar geen spatie geplaatst moet worden!
| 31U 67213 570741 | wordt dan | 31U 672120 5707410 |
| 31U 6721 57074 | wordt dan | 31U 672100 5707400 |
Net als lengte- en breedtegraden leggen UTM-coördinaten niet eenduidig een punt op aarde vast. Voor eenduidige aanduiding dient namelijk ook de geodetische datumdefinitie vermeld te worden. UTM wordt echter vrijwel altijd toegepast op WGS84. Daarom laat men de vermelding van WGS84 vaak achterwege. De meeste geodetische datums verschillen overigens enkele honderden meters of minder. Voor cartografische doeleinden kan dit dus soms verwaarloosd worden, voor landmeetkundige en geodetische toepassingen niet.
MGRS
Militairy Grid Reference System is een iets afwijkende notatie om het leesbaarder te maken.
In de UTM notatie worden de 100 km cijfers vervangen voor letters.
Op de Wikipedia pagina Military Grid Reference System vindt u meer informatie hierover.
31U 672131 5707418 wordt dan 31U FT 72131 07418.
Ook hier geldt weer dat met het aanvullen van nullen de notatie "volledig" gemaakt kan worden.
Bronnen
- ↑ BUCHROITHNER, Manfred F.; PFAHLBUSCH, René. Geodetic grids in authoritative maps–new findings about the origin of the UTM Grid. Cartography and Geographic Information Science, 2016, S. 7
- ↑ BUCHROITHNER, Manfred F.; PFAHLBUSCH, René. Geodetic grids in authoritative maps–new findings about the origin of the UTM Grid. Cartography and Geographic Information Science, 2016, S. 11
Zie ook
Andere onderbroken projecties:
· 
· 