Cap Arcona (schip, 1927)

Cap Arcona
	Cap Arcona-monument op de erebegraafplaats in Neustadt in Holstein.
Geschiedenis
Besteld	Blohm & Voss
Kiellegging	1926
Tewaterlating	14 mei 1927
In de vaart genomen	29 oktober 1927
Status	3 mei 1945 gezonken door een bombardement van de geallieerden.
Eigenaren
Eigenaar	Hamburg Südamerikanische Dampfschifffahrts-Gesellschaft
Algemene kenmerken
Lengte	196,2 meter ll; 205,9 meter oa
Breedte	25,8 meter
Diepgang	12,8 meter
Tonnenmaat	27.561 brt
Draagvermogen	11.500 dwt
Passagiers	1315
Voortstuwing en vermogen	Twee stoomturbines,; 17.500 kW,; twee schroeven
Vaart	20 knopen
Bemanning	475
Locatie van het wrak
	; Cap Arcona Sleeswijk-Holstein: locatie
Portaal	Maritiem

De Cap Arcona was een Duits passagiersschip uit 1927, dat op 3 mei 1945 zonk na te zijn gebombardeerd door de Royal Air Force.

Geschiedenis

Het stoomschip Cap Arcona werd voor de Hamburg-Südamerikanische Dampfschifffahrts Gesellschaft gebouwd door Blohm & Voss en liep op 14 mei 1927 van stapel. Het schip werd genoemd naar Kaap Arkona op het eiland Rügen. Het was een van de grotere Duitse passagiersschepen (27.000 brt). Het chique schip voer op 19 november 1927 uit voor zijn eerste reis naar Argentinië en voer in de jaren erna een vaste route van Hamburg via Madeira en Rio de Janeiro naar Buenos Aires.

Inzet tijdens Tweede Wereldoorlog

Vanaf 1940 werd het schip door de Kriegsmarine gebruikt als accommodatieschip op de Oostzee. In 1943 werd op de Cap Arcona het grootste deel van de Duitse film Titanic opgenomen. Het schip werd in 1944 ingezet om Duitsers uit Oost-Pruisen die op de vlucht waren voor het Rode Leger naar Duitsland te brengen.

Laatste oorlogsdagen

Aan het eind van de oorlog lag de Cap Arcona in de Lübecker Bocht. In de week van 18 tot 26 april 1945 werden met het schip de Athen 5000 concentratiekampgevangenen uit Neuengamme door SS'ers aan boord gebracht. Hetzelfde gebeurde met het schip Thielbek (2800 gevangenen van Neuengamme) en het schip Deutschland IV.

Op 3 mei 1945 werden de schepen gebombardeerd door de Royal Air Force. De Thielbek, voorzien van witte vlaggen en zonder militaire taken, zonk in twintig minuten. De Cap Arcona zonk ook, waarbij 90% van de opvarenden omkwam, veelal door verbranding. Concentratiekampgevangenen die van de zinkende schepen wisten te ontsnappen werden doodgeschoten vanaf rondvarende schepen die SS'ers kwamen opvissen. Gevangenen die de oever wisten te bereiken werden door patrouilles van de SS doodgeschoten. In totaal zijn er ruim 7000 gevangenen om het leven gekomen. Ongeveer 350 mensen overleefden de ramp.

Overigens had de Zweedse regering de Britse regering gewaarschuwd dat er gevangenen aan boord van schepen werden gebracht. Ook moeten Britse verkenningsvliegtuigen de massale transporten van gevangenen hebben gezien. De Britse regering houdt de archieven over het bombardement op de drie schepen tot 2045 gesloten.

Nederlanders

Slachtoffers

Bij de ramp kwamen ruim 270 Nederlanders om het leven, voornamelijk verzetsmensen, maar ook een aantal uit Putten weggevoerde mannen. Bekende Nederlandse gevangenen die bij de ramp omkwamen, zijn de tennisser en verzetsman jhr. mr. Robert de Brauw, beeldhouwer en verzetsman Henk Henriët en de fractieleider van de CPN in de Tweede Kamer Louis de Visser. Ook de Nederlandse SS'er en Jodenjager Frankevoort kwam bij het bombardement om.

Dankzij de roman Sonny Boy van Annejet van der Zijl heeft ook de uit Paramaribo afkomstige boekhouder en pensionhouder Waldemar Nods (1908-1945) bekendheid gekregen als slachtoffer van de ramp.^[2]

Overlevenden

In april 2011 presenteerde de stichting Vriendenkring Neuengamme het boek van S.P. Geertsema De Ramp in de Lübeckerbocht. Nederlanders bij het einde van Neuengamme.^[3] Het gaat in op de toedracht en reconstrueert aan de hand van getuigenverklaringen, rapporten en andere bronnen wat er precies gebeurde op die namiddag van 3 mei 1945. Het bevat tevens een korte biografie van de Nederlandse omgekomenen en overlevenden.
Begin april 2018^[4] kwam het boek De laatste getuige uit over Neuengammegevangene Wim Aloserij (1923-2018) die de ramp met de Cap Arcona overleefde. Aloserij gaf bij het uitkomen van het boek verschillende presentaties en interviews. Hij zou op 3 mei 2018 spreken bij de Cap Arcona-herdenking in de Lübecker bocht, maar overleed een dag eerder in Hamburg op 94-jarige leeftijd.

Lijst van Nederlanders omgekomen bij de ramp met de Cap Arcona

Jan Stoffer Alberts
Hendrik van Amstel
Johannes Adrianus Arnoldus Apswoude
Hermanus Johannes Baar
Harry Bakker
Jeannette Bakker-Cohen Rodriques
Markus Balsma
Antonie Bannink
Sijtze Bartsma
Adrianus Johannes Antonius de Beer
Enno Bekkering
Ynte van den Berg
Charles Johan de Bergh
Andreas Josephus Hubertus Bertrams
Hendrik Bethlehem
Leonardus Maria van der Bijl
Cornelis Gerardus Bikkers
Adrianus Dirk Bitter
Jozeph Elias Bitterling
Harry Blokpoel
Marinus Boersma
Gerardus Johannes Boldewijn
Jouke Bolt
Josephus Cornelis Petrus Borremans
Henri Herman Antonius Bosse
Hendrikus Franciscus Botterman
Louis Johannes Botterman
Gerardus van Boxtel
Herman Jozef Maria van Boxtel
Franciscus Gerrit Brans
Robert de Brauw
Antoon van Breenen
Gerardus Hendrik Brink
Antonius Gerardus Broedersz
Cornelis Marinus Brouwenstijn
Evert Jan Bruchem
Antonius de Bruijn
Johannes Zier Bruin
Herman Gerhardus Bruntink
Jan Eduard Buis
Jan Derk Bunink
Jan Buskens
Branca Caransa-Aap
Hendrik Cornelisse
Johannes Wilhelmus Leonardus Corstens
Pieter Nicolaas Coster
Wilhelm Deceuninck
Johannes Pieter Deijkers
Theodorus Carolus Dieker
Jacob van Dien
Diepeveen Diepeveen
Theodorus Petrus Hendrikus van Dieten
Jelle Dijkstra
Klaas Dijkstra
Jacob Cornelis Dissel
Henricus Cornelis Dix
Adriaan Does
Jannes Dolfing
Johannes van Domselaar
Aart Melis van Donkelaar
Gerhard Johannes Draken
Jan Duijkers
Geert Ebbinge
Gerrit Eijben
Josephus Leopoldus Elst
Jacob van Essen
Frits Willem Estoppeij
Donald Cornelio Evertse
Johan Gottlieb van Florestein
Heinbertus van Garderen
Arnold van Geenen
Marten Geertsema
Johan van de Geijn
Willem Gerritsen
Gerardus (Gred) van Gerven
Meindert Giliam
Nicolaas Everard Glasbergen
Johannes Cornelis Glaser
Teunis Glijnis
Ludri Glükman
Klaas Gorter
Johannes Alexander van de Graaf
Gijsbert Karel Graff
Andreas Christiaan de Groot
Gerrit Klaas de Groot
Jan Groote
Johannes Guldemond
Hendrik Haan
Cornelis Johannes Pieter van den Ham
Hendrikus Jacobus Handgraaf
Leonardus Lambertus van Haperen
Cornelis Harthoorn
Karel Johannes van Hartingsvelt
Johannes Cornelis Heeren
Ane Heidema
Petrus Antonius van der Heiden
Balling Heidstra
Harmanus Johannes Heijdeman
Cornelis Johannes Heijmans
Koenraad Jan Heijmans
Dirk Heijningen
Arie Heins
Wilhelmus Franciscus Hendriks
Johan Hengeveld
Hendricus Antonius Henriët
Johannes Hermans
Jan Hoekstra
Ybele Hoekstra
Hermanus Wilhelmus Hogenkamp
Johan van Honk
Karel Johan van Hoolwerff
Philippus Hoorne
Moszek Horn
Jan Huis
Cornelis Anthonius van ’t Hul
Johannes Antonius van den Hurk
Désiré Antoine Leonard Imandt
Pieter Ingelse
Samuel Jacobs
Reginald Willem Arend Marie Jakobs
Anne de Jong
Evert de Jong
Martinus de Jong
Jacob Johannes Jongepier
Matthijs Eliza de Jongh
Hendrik de Jonker
Wilhelm Gerardus Joustra
Peter Jozef Kalksma
Willem Kamp
Maximiliaan Kellerman
Ludovicus Kersten
Harmen Kieft
Johannes Casper Nicolaas Klein
Eugène Hubert Joseph Klinkenberg
Antonius Engelbertus Adrianus Knegt
Adolf Reindert Knol
Hein Johan Koekebakker
Carolus Wilhelmus Kok
Willem Kok
Pieter Cornelis Konijn
Jacob Koning
Geert Kooistra
Hendrik Kootstra
Lambertus Koppens
Gerardus Cornelis Körnmann
Cornelis Korpershoek
Matias Antonius Maria Koumans
Jan Anne Kraijenhoff van de Leur
Johan George Kristians
Felix Hendrik Kroonenburg
Klaas Kruit
Egbert Kruizinga
Arie Kruzinga
Everardus Kuijpers
Wouter Kuit
Willem Pieter Kunst
Frederik Kurk
Simon Kwadijk
Hendrik Fredericus Gerardus Langenberg
Herman Andreas Langkamp
Lambertus van Lee
Jan van Leeuwen
Robert Lindeman
Johannes Marinus Loman
Ynze Albert Loojenga
Adrianus Philippus van Loon
Theodorus Laurentius Louwarts
Johannes Lubbers
Dirk Lubbersen
Petrus Josephus Maastrigt
Johan Wijtsius de Marees van Swinderen
Willem Mastenbroek
Cornelis Meerhof
Johannes Philippus Mell
Stephanus Engelbertus Johannes Menting
Johan Metz
Cornelis Johannes Moreel
Hanna Mullem-Coronel
Pieter Muller
Arjan Nauta
Cornelis Hendrik de Neijs
Pieter Nicolai
Hendrik van Nie
Pieter Nieborg
Gerardus Maria Josephus Nieuwenhuizen
Dirk Nieuwland
Waldemar Hugh Nods
Isaac John Nooter
Leonard Govert Orval
Andries Pasterkamp
Jan Petersen
Lambertus Victor Petersen
Antonius Johannes Arnold Philippo
Petrus Johannes Pijpers
Jan Poort
Petrus Norbertus van Poorten
Arij Post
Cornelis Prins
Henk van Raalte
Hendrik van Regteren
Hendrik Reinders
Franciscus Cornelis van Rijsbergen
Hubertus Hendrikus Ritzen
Antoon Roest
Gerardus Johannus Romein
Alphonsius Roolvink
Léon Roos
Bauke Johannes Ros
Erik Cornelis Scheffer
Henri Henricus Schikkinger
Marinus Gijsbertus Schoonderbeek
Adriaan van Schooten
Leendert Jacob Schrijver
Johannes Schulz
Klaas Schuttinga
Hendrik Simon
Cornelis Hermanus Simonis
Albertus Hendrikus Singelenberg
Pieter Sloos
Cornelis Slooten
Tjerk Smit
Menno Spier
Klaas Sportel
Evert Jan van de Spreng
Franciscus Petrus Hendrikus Staffhorst
Gerrit van Steeg
Johan August Steermann
Dirk Stevens
Johan Hubert Stevens
Hendrik Pieter Stravers
Cornelis Strijbis
Wilhelmus Josephus Strijbos
Jacob Stroomberg
Thomas Antonie Struik
Franciscus Joannes Cornelius Swolfs
Simon Gerard Terpstra
Joseph Justin Albert Thiery
Marie Jean Laurent Thiery
Hendrik Tibbertsma
Geert van Timmeren
Koop Timmerman
Cornelis Hubertus Timmermans
Ernst Christoffel Tuppe
Wilhelmus Valentijn
Antonius van de Vathorst
Johan George Petrus van Veen
Jan van Veenendaal
Frederik Veenstra
Wilhelmus Jacobus van der Veer
Hendrik Coenraad Leendert Veerbeek
Jacob Veerman
Abraham Pieter van der Velden
Hendricus van der Velden
Salomon Velleman
Adrianus Maria Verhoeven
Godfried Jacobus Verkoeijen
Johannes Jacobus Vesterink
Johannes Vink
Cornelis Visee
Frederik Visser
Louis Leonardus Hendrikus de Visser
Nicolaas de Vogel
Johan Vooren
Anthonius Johannes Vos
Benjamin de Vries
Peter Anne Wakkie
Theodorus Johannes Walterbos
Antonius Gerardus van Wanrooij
Theodor Bernhard Weijkamp
Cornelis Welbie
Martinus Henricus de Wert
Maarten Radbout Westerwoudt
Willem Wielink
Albertus Wijker
Arthur Joseph Wijnans
Theodorus Franciscus Matheus Wilde
Willem de Wilde
Hendrik Jan Willemsen
Christiaan Witkam
Jan Marinus Worp
Johannes Petrus van der Zijde
Theodorus van Zundert
Jacob Filippus Zwaan

Bronnen, noten en/of referenties

↑ (de) Die Cap-Arcona-Katastrophe
↑ In het boek wordt beschreven hoe Nods het bombardement van de Cap Arcona overleeft, maar door kindsoldaten van de Hitlerjugend wordt doodgeschoten nadat hij zwemmend de kust heeft weten te bereiken. Waarschijnlijk kwam Nods echter aan boord om; zie Wereldoorlog in de West: Suriname, de Nederlandse Antillen en Aruba 1940-1945 door Liesbeth van der Horst.
↑ S.P. Geertsema, De Ramp in de Lübeckerbocht. Nederlanders bij het einde van Neuengamme, Uitgeverij Boom 2011. Gearchiveerd op 10 april 2023.
↑ Frank Krake, De laatste getuige. Biografie van een Amsterdammer, Wim Alosery, die als jongeman o.a. de concentratiekampen Neuengamme en Husum-Schwesing, en ook nog de scheepsramp van de Cap Arcona overleefde. Uitg. Achtbaan, 2018. ISBN 978 90 824 7641 5

Zie de categorie Cap Arcona (ship, 1927) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] (de) Die Cap-Arcona-Katastrophe

[2] In het boek wordt beschreven hoe Nods het bombardement van de Cap Arcona overleeft, maar door kindsoldaten van de Hitlerjugend wordt doodgeschoten nadat hij zwemmend de kust heeft weten te bereiken. Waarschijnlijk kwam Nods echter aan boord om; zie Wereldoorlog in de West: Suriname, de Nederlandse Antillen en Aruba 1940-1945 door Liesbeth van der Horst.

[test-3] S.P. Geertsema, De Ramp in de Lübeckerbocht. Nederlanders bij het einde van Neuengamme, Uitgeverij Boom 2011. Gearchiveerd op 10 april 2023.

[test2-4] Frank Krake, De laatste getuige. Biografie van een Amsterdammer, Wim Alosery, die als jongeman o.a. de concentratiekampen Neuengamme en Husum-Schwesing, en ook nog de scheepsramp van de Cap Arcona overleefde. Uitg. Achtbaan, 2018. ISBN 978 90 824 7641 5

[1]

[2]

[3]

[4]